Վիքիպեդիա

Մայա Չիբուրդանիձե

Մայա Գրիգորիի Չիբուրդանիձե (վրաց.՝ მაია ჩიბურდანიძე, հունվարի 17, 1961, Քութայիս, Վրացական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն), վրացի խորհրդային շախմատիստուհի, աշխարհի 6-րդ չեմպիոնուհին։ Շախմատային օլիմպիադաների իննակի հաղթող։ 1978 թվականին ստացել է ԽՍՀՄ սպորտի վաստակավոր վարպետի կոչում։ 17 տարեկանում դարձել է ԽՍՀՄ չեմպիոն՝ հաղթելով իր հայրենակցուհուն՝ Նոնա Գափրինդաշվիլուն։

Մայա Չիբուրդանիձե
վրաց.՝ მაია ჩიბურდანიძე
Ohra schaaktoernooi Maja Chiburdanidze tijdens haar partij met Pieterse, Bestanddeelnr 933-7153.jpg
Մայա Չիբուրդանիձե (1986)
Պետություն(ներ){{{2}}} ԽՍՀՄ
Flag of Georgia.svg Վրաստան
Անունը ծնվելիսվրաց.՝ მაია ჩიბურდანიძე
Ծննդյան ամսաթիվհունվարի 17, 1961(1961-01-17)[1][2] (62 տարեկան)
ԾննդավայրՔութայիս, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]
ԿոչումԳրոսմայստեր (1984)
Առավելագույն վարկանիշ2560 (հունվար 1988)
Ներկայիս վարկանիշ2500
ՖԻԴԵ համար13600036
365chessMaia_Chiburdanidze
Chesstempo համար38210
ICCF համար38210
Մասնակցել էԿանանց շախմատային օլիմպիադա 1978[3], Women's Chess Olympiad 1980?[3], Women's Chess Olympiad 1984?[3], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 1986[3], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 1988[3], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 1990[3], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 1992[3], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 1994[3], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 1996[3], Շախմատի կանանց օլիպիադա (1998)[3], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 2000[3], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 2002[3], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 2004[3], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 2008[3] և Women's Chess Olympiad 1982?[3]
Պարգևներ և մրցանակներ
Վախթանգ Գորգասալի շքանշան, Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան, Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան,
և ԽՍՀՄ սպորտի վաստակավոր վարպետ
Commons-logo.svg Maia Chiburdanidze Վիքիպահեստում

ԿենսագրությունԽմբագրել

Ավարտել է Թբիլիսիի բժշկական ինստիտուտի սրտաբանության բաժինը։

Գրիգորի Չիբուրդանիձեի ընտանիքի բոլոր երեխաները խաղում էին շախմատ։ Մեծերը սովորեցնում էին փոքրերին, իսկ հետո փոքրերը հաղթում էին նրանց։ Եվ այսպես ութնամյա Մայան, ում խաղալ էր սովորեցրել մեծ եղբայր Ռևազը, շատ շուտ սկսեց հաղթել քրոջը՝ Լամարային, պոլիտեխնիկական ինստիտուտի երկրորդ կուրսի ուսանողուհուն։

Տանը Մայայի հաջողություններին չէին զարմանում։ 3 տարեկանում նա սովորեց կարդալ, 5 տարեկանում կատարում էր հաշվարկներ եռանիշ թվերով։ Դպրոցում համարվում էր լավագույն աշակերտուհիներից մեկը։ Շախմատը նա սիրում էր առանձնահատուկ և ամբողջ իր ազատ ժամանակը անցկացնում էր Քութայիսի պիոներների պալատում։

1970 թվականին 10-ամյա Մայան դարձավ Վրաստանի դպրոցահասակների չեմպիոնուհի։

Մարզական նվաճումներԽմբագրել

 
Մայա Չիբուրդանիձեն 2007 թվականին

Արդեն 12 տարեկանում Մայային ընդգրկեցին ԽՍՀՄ հավաքական՝ Հարավսլավիայի ընտրանու հետ մրցախաղին մասնակցելու համար։ Խաղալով միջազգային վարպետ Վլաստա Կալխբրենների հետ՝ Մայան հաղթեց բոլոր չորս պարտիաներում։ Ընդ որում, դրանցում ծավալած պայքարը մեկը մյոսից տարբեր էր. հանգիստ մանևրներ առաջին պարտիայում, տպավորիչ գրոհ երկրորդում, նուրբ վերջնախաղ երրորդում և, վերջապես, փայլուն կոմբինացիոն խաղ վերջին պարտիայում։ Հենց այդ ժամանակ գրոսմայստեր Բորիսլավ Իվկովը Մայային անվանեց «կանանց Ֆիշեր»։

Շախմատը Մայայի համար դարձավ ոչ թե խաղ, այլ կյանքի իմաստ։ Արդեն 17 տարեկանում նա խաղացել էր մոտ 500 լուրջ պարտիա։ Մինչ այդ պահը նա դարձել էր ԽՍՀՄ չեմպիոնուհի, հավակնորդների մրցաշարի հաղթող, դարձել աշխարհի չեմպիոնուհի Նոնա Գափրինդաշվիլու մրցակիցը։

1978 թվականին Պիցունդա առողջարանային քաղաքում, Սև ծովի ափին, կայացավ Գափրինդաշվիլի - Չիբուրդանիձե մրցախաղը։ Խաղացվում էր 16 պարտիա։ Մայան արդեն մեկնարկում ստացավ առավելություն և այն պահպանեց մինչև վերջ՝ հաղթելով 8,5:6,5 հաշվով։

Հետևելով Նոնայի օրինակին՝ Մայան սկսեց հաճախ հանդես գալ տղամարդկանց մրցաշարերում։ 1979 թվականին Բարսելոնայում ավանդաբար անցկացվող «Կոստա Կատալանա» մրցաշարում նա 1-3-րդ տեղերը բաժանեց գրոսմայստեր Էդուարդ Գուֆելդի և միջազգային վարպետ Ստեֆանո Տատաիի (Իտալիա) հետ։

Աշխարհի ուժեղագույն շախմատիստուհու տիտղոսը Մայան պաշտպանել է չորս անգամ՝ Նանա Ալեքսանդրիայի (1981), Իրինա Լևիտինայի (1984), Ելենա Ախմիլովսկայայի (1986) և Նանա Իոսելիանիի (1989) հետ մրցախաղերում։ Այդ տարիներին նա հասել է մի շարք հաջողությունների և տղամարդկանց միջազգային մրցաշարերում. Դելի (1984)` 1-ին տեղ, Բանյա Լուկա (1985)` 1-ին տեղ, Բիլբաո (1987)` 3-4-րդ տեղեր, Բրյուսել (1987)` 2-րդ տեղ։ 1986 թվականին Մայան ոչ-ոքի (4:4) ավարտեց մրցախաղը հարավսլավցի գրոսմայստեր Պետար Պոպովիչի հետ։ Դրանից երկու տարի առաջ Մայան դարձել էր տղամարդկանց գրոսմայստեր[4]։ Նոնա Գափրինդաշվիլուց հետո Մայան երկրորդ կինն էր, ով արժանանում էր այդ կոչմանը։

1991 թվականին, հանդիպելով նոր հավակնորդուհու՝ չինուհի Սե Ցզյունի կոշտ դիմադրությանը, Մայան զիջեց աշխարհի չեմպիոնուհու տիտղոսը։ Չիբուրդանիձեն պատմության մեջ միակ շախմատիստուհին է, ով ինը անգամ հաղթել է շախմատային օլիմպիադաներում։ Այդ նվաճմանը նա հասել է 1978, 1980, 1982, 1984 և 1986 թվականներին՝ հանդես գալով ԽՍՀՄ հավաքականի կազմում, և 1992, 1994, 1996 և 2008 թվականներին՝ արդեն պաշտպանելով Վրաստանի ընտրանու պատիվը։ Միայն նրա հայրենակցուհի Նոնա Գափրինդաշվիլուն է հաջողվել օլիմպիական ոսկե մեդալներ նվաճել 11 անգամ[5]։

Վարկանիշի փոփոխության գծապատկերԽմբագրել

Էլոյի վարկանիշի փոփոխություններ[6]

ՊարգևներԽմբագրել

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Чибурданидзе Майя Григорьевна // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 OlimpBase
  4. ↑ Gaige, Jeremy (1987), Chess Personalia, A Biobibliography, McFarland & Company, pp. 70, ISBN 0-7864-2353-6 
  5. ↑ Women's Chess Olympiads' Overall Statistics 1957-2014
  6. ↑ Էլոյի վարկանիշը ՖԻԴԵ ցանկերից։ Աղբյուրներ՝ fide.com, benoni.de, olimpbase.org

Արտաքին հղումներԽմբագրել

ԱղբյուրներԽմբագրել

ԳրականությունԽմբագրել

  • Гуфельд, Э. Семнадцать вёсен Майи : О М.Чибурданидзе .— М. : Физкультура и спорт, 1980 .— 111 с.
  • "Maia Chiburdanidze", New In Chess, no. #7, pp. 66–68, 1986


 
Շախմատի աշխարհի չեմպիոնուհիներ

Վերա Մենչիկ (1927-1944) | Լյուդմիլա Ռուդենկո (1950-1953) | Ելիզավետա Բիկովա (1953-1956, 1958-1962) | Օլգա Ռուբցովա (1956-1958) | Նոնա Գափրինդաշվիլի (1962-1978) | Մայա Չիբուրդանիձե (1978-1991) | Սե Ցզյուն (1991-1996, 1999-2001) | Ժուժա Պոլգար (1996-1999) | Չժու Չեն (2001-2004) | Անտոանետա Ստեֆանովա (2004-2006) | Սյույ Յուհուա (2006-2008) | Ալեքսանդրա Կոստենյուկ (2008-2010) | Հոու Յիֆան (2010-2012, 2013-2015, 2016-2017) | Աննա Ուշենինա (2012-2013) | Մարիա Մուզիչուկ (2015-2016) | Թան Չժունյի (2017-2018) | Ցզյու Վենցզյուն (2018-ից)

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մայա_Չիբուրդանիձե&oldid=8663516» էջից