Աֆրիկյան խաղեր
Աֆրիկյան խաղեր, տարածաշրջանային համալիր սպորտային մրցումներ Աֆրիկա մայրցամաքի մարզիկների միջև։ Անցկացվում են չորս տարին մեկ Աֆրիկայում սպորտի բարձրագույն խորհրդի հսկողության ներքո (ֆրանս․Conseil superieur du sport en Afrique, CSSA): Միջազգային օլիմպիական կոմիտեի կողմից պաշտոնապես ճանաչվել են որպես մայրցամաքային խաղեր՝ Ասիական և Պանամերիկյան խաղերի հետ միասին։ Մինչև 2011 թվականը՝ Համաաֆրիկյան խաղեր։
| Աֆրիկյան խաղեր | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | բազմասպորտային իրադարձություններ և international competition? |
 African Games Վիքիպահեստում | |
Պատմություն
խմբագրել.svg)
Ժամանակակից օլիմպիական շարժման հիմնադիր Պիեռ դը Կուբերտենը Համաաֆրիկյան խաղերի անցկացման գաղափարը առաջարկել է դեռևս 1920 թվականին։ Նրա ծրագրի համաձայն՝ խաղերը պետք է անցկացվեին երկու տարին մեկ, և դրանց կարող էին մասնակցել միայն աֆրիկացիները։
Միջազգային օլիմպիական կոմիտեն նախատեսում էր 1925 թվականին Ալժիրում ընդունել Համաաֆրիկյան խաղերը, սակայն ֆինանսական, քաղաքական և կազմակերպչական դժվարությունները չհաղթահարվեցին։ Խաղերը Ալեքսանդրիա տեղափոխելու փորձ է արվել 1929թ։ Բայց մեկնարկից մի քանի շաբաթ առաջ, երբ ամեն ինչ պատրաստ էր խաղերի համար, երկու առաջատար գաղութատիրական տերությունները՝ Մեծ Բրիտանիան և Ֆրանսիան, արգելք դրեցին դրանց անցկացման վրա՝ վախենալով մայրցամաքում ազգային-ազատագրական շարժման զարթոնքից։
Աֆրիկյան մայրցամաքում առաջին համապարփակ սպորտային մրցույթը՝ Բարեկամության խաղերը, անցկացվել է 1959 թվականին Բանգիում (այժմ՝ Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն) ֆրանսախոս աֆրիկյան երկրների մարզիկների համար։ 1960-ականների սկզբին տեղի ունեցան ևս երեք նմանատիպ սպորտային փառատոներ (1960-ին Մադագասկարում, 1961-ին Փղոսկրի Ափում և 1963-ին Սենեգալում)։
1960 թվականին Լագոսում (Նիգերիա) տեղի ունեցան Արևմտյան Աֆրիկայի խաղերը ի պատիվ երկրի անկախության։ Խաղերը բաց էին Արևմտյան Աֆրիկայի բոլոր մարզիկների համար։
Միեւնույն ժամանակ, Արեւելյան Աֆրիկյան խաղերը սկսեցին պարբերաբար անցկացնել Աֆրիկայի արեւելյան մասում, որի ծրագիրը հիմնականում ներառում էր աթլետիկայի մրցումներ։ Խաղերը բաց էին բոլոր աֆրիկացի մարզիկների համար՝ անկախ լեզվից։ Այս փառատոները մեծ հաջողություն ունեցան և սկիզբ դրեցին մայրցամաքի մարզական միասնությանը։
1962 թվականին Փարիզում աֆրիկյան երկրների սպորտի ներկայացուցիչների հանդիպման ժամանակ որոշում է կայացվել անցկացնել Համաաֆրիկյան խաղեր։ Հաճախականությունը սահմանվում է չորս տարին մեկ անգամ։ Առաջին նման համալիր սպորտային մրցույթն անցկացվել է 1965 թվականի հուլիսին Կոնգոյի Հանրապետության մայրաքաղաք Բրազավիլում, որին մասնակցել են շուրջ 2500 մարզիկներ 30 երկրներից։
1966 թվականին ստեղծվեց Աֆրիկայում սպորտի բարձրագույն խորհուրդը, որը դարձավ Աֆրիկյան մայրցամաքի կառավարող սպորտային կառույցը։
Այնուհետև Աֆրիկայի խոշորագույն սպորտային փառատոների կանոնավորությանը բազմիցս խանգարել են քաղաքական, կազմակերպչական և տնտեսական խնդիրները, որոնց բախվել են «սև մայրցամաքի» պետությունները։ Այսպիսով, երկրորդ խաղերը, որոնք նախատեսված էր անցկացնել 1969 թվականին Մալիում, չեղարկվեցին այդ երկրում ռազմական հեղաշրջման պատճառով։
Նիգերիան նշանակվել է որպես 1971 թվականի Համաաֆրիկյան խաղերի հյուրընկալող, սակայն քաղաքացիական պատերազմի պատճառով դրանք կայացել են միայն երկու տարի անց։ Երրորդ խաղերը նախատեսված էին 1977 թվականին Ալժիրում, սակայն տեխնիկական պատճառներով հետաձգվեցին մեկ տարով։ Կազմակերպչական խնդիրների պատճառով հաջորդ Խաղերը բազմիցս հետաձգվեցին, և մրցույթը կայացավ միայն 1987 թվականին։ Միայն 1991 թվականին վերջնականապես հաստատվեց Համաաֆրիկյան խաղերի անցկացման օրինաչափությունը Ամառային օլիմպիական խաղերին նախորդող տարում չորս տարին մեկ անգամ[1][2][3]։
2012 թվականի հունվարին Աֆրիկյան միության գործադիր խորհրդի նիստում որոշվեց Համաաֆրիկյան խաղերը վերանվանել Աֆրիկյան խաղեր[4]։
Աֆրիկյան խաղեր
խմբագրել| Տարեթիվ | Խաղեր | Երկիր | Խաղերի քաղաք |
Ամսաթիվ | Սպորտաձևեր |
Ծրագրերի տեսակներ |
Մասնակից երկրների թիվ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1965 | Համաաֆրիկյան խաղեր 1965 |  Կոնգոյի Հանրապետություն
|
Բրազավիլ | 18—25 հուլիսի 1965 | |||
| 1973 | Համաաֆրիկյան խաղեր 1973 |  Նիգերիա
|
Լագոս | 7—18 հունվարի 1973 | |||
| 1978 | Համաաֆրիկյան խաղեր 1978 |  Ալժիր
|
Ալժիր | 13—28 հուլիսի 1978 | |||
| 1987 | Համաաֆրիկյան խաղեր 1987 |  Քենիա
|
Նայրոբի | 1—12 օգոստոսի 1987 | |||
| 1991 | Համաաֆրիկյան խաղեր 1991 |  Եգիպտոս
|
Կահիրե | 20 սեպտեմբերի — 1 հոկտեմբերի 1991 | |||
| 1995 | Համաաֆրիկյան խաղեր 1995 |  Զիմբաբվե
|
Հարարե | 13—23 սեպտեմբերի 1995 | |||
| 1999 | Համաաֆրիկյան խաղեր 1999 |  Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն
|
Յոհաննեսբուրգ | 10—19 սեպտեմբերի 1999 | |||
| 2003 | Համաաֆրիկյան խաղեր 2003 | Նիգերիա
|
Աբուջա | 5—17 հոկտեմբերի 2003 | |||
| 2007 | Համաաֆրիկյան խաղեր 2007 | Ալժիր
|
Ալժիր | 11—23 հուլիսի 2007 | |||
| 2011 | Համաաֆրիկյան խաղեր 2011 |  Մոզամբիկ
|
Մապուտու | 3—18 սեպտեմբերի 2011 | |||
| 2015 | Աֆրիկյան խաղեր 2015 | Կոնգոյի Հանրապետություն
|
Բրազավիլ | 4—19 սեպտեմբերի 2015 | |||
| 2019 | Աֆրիկյան խաղեր 2019 |  Մարոկկո
|
Ռաբաթ | 16—31 օգոստոսի 2019 | |||
| 2023 | Աֆրիկյան խաղեր 2023 |  Գանա
|
Աքրա | 8 – 24 օգոստոսի 2024 |
Մասնակից երկրներ
խմբագրել
|
Ընթերցե՛ք «աֆրիկյան խաղեր» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։ |
Մեդալների ցանկ
խմբագրելՑանկում բերված է Աֆրիկյան խաղերի ամբողջ պատմության ընթացքում նվաճված մեդալների քանակը
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Chanda, Davies M.M (2018 թ․ ապրիլի 15). «'We ain't ready to stage 2019 AAG'». Times of Zambia.
- ↑ All Africa Games. FEI. Retrieved on 29 January 2018.
- ↑ «Morocco To Host African Games». Around The Rings. 2018 թ․ հուլիսի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ «All Africa Games now renamed "African Games». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 9-ին.
Գրականություն
խմբագրել- Бобби Найду Спортивные звёзды Африки: Перевод с английского — М.: Физкультура и спорт, 1981.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- «ANOCA» (en/fr). Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 9-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) (Աֆրիկայի ազգային օլիմպիական կոմիտեների ասոցիացիա) - Աֆրիկայի ազգային օլիմպիական կոմիտեների ասոցիացիաԱրխիվացված 2010-06-12 Wayback Machine
- Համաաֆրիկյան խաղերը sports123.com կայքում
- «Best Sports DB - All-Africa Games» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հոկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 9-ին.
- Background from official website (archived 22 July 2013)
- Medal winners in various events (archived 27 April 2006)
- Event at Ultraviewdirectory (archived 7 October 2011)