Գանա
Գանա (անգլ.՝ Ghana), Գանայի Հանրապետություն (անգլ.՝ Republic of Ghana), պետություն է Արևմտյան Աֆրիկայում։ Ազգերի համագործակցության անդամ է։ Ունի 24 603 500 բնակչություն։ Չնայած որ, Գանայի պետական լեզուն անգլերենն է, մարդիկ ավելի շատ տիրապետում են ականի, որը Գանայի ազգային լեզուն է։ Մայրաքաղաքը՝ Աքրա[6][7][8]։
| Գանա Republic of Ghana | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
.svg) | |||||
| Կարգավիճակ | ինքնիշխան պետություն և երկիր | ||||
| Ներառում է | Ashanti Region?, Բրոնգ-Ահաֆո մարզ, Կենտրոնական շրջան, Eastern Region (Ghana)?, Մեծ Աքրա, Northern Region?, Upper East Region?, Upper West Region?, Volta Region? և Western Region? | ||||
| Պետական լեզու | անգլերեն | ||||
| Մայրաքաղաք | Աքրա | ||||
| Պետական կարգ | նախագահական հանրապետություն | ||||
| Օրենսդիր մարմին | Գանայի խորհրդարան | ||||
| Երկրի ղեկավար | Nana Akufo-Addo?[1] | ||||
| Կառավարության ղեկավար | Nana Akufo-Addo?[2] | ||||
| Մակերես | 238 537 կմ² | ||||
| Ազգաբնակչություն | ▲32 833 031 մարդ (2021)[3] | ||||
| Խտություն | 106 մարդ/կմ² | ||||
| Հիմն | God Bless Our Homeland Ghana? | ||||
| Կարգախոս | «Freedom and Justice» | ||||
| Հիմնադրված է | 1957 թ. | ||||
| Արժույթ | Ghana cedi? | ||||
| Կենտրոնական բանկ | Գանայի բանկ | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+0 և Աֆրիկա/Աքրա[4] | ||||
| Հեռախոսային կոդ | +233 | ||||
| Ինտերնետ-դոմեն | .gh | ||||
| Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս | 0,632[5] | ||||
| ghana.gov.gh(անգլ.) | |||||
Աշխարհագրական դիրքԽմբագրել
Արևմուտքում Գանան սահմանակից է Կոտ դ'Իվուարի, հյուսիսում և հյուսիս-արևմուտքում Բուրկինա Ֆասոյի, արևելքում՝ Տոգոյի հետ։ Հարավում ողողվում է Գվինեյան ծոցի ջրերով։ Գանան պետություն է Արևմտյան Աֆրիկայում։ Երկրի մակերևույթը հարթավայրային է (150–300 մ), առավելագույն բարձրությունը՝ 876 մ (Զեբոբո լեռ)։ Հարավից ողողվում է Գվինեական ծոցի ջրերով, ափագիծը թույլ կտրտված է, իսկ ծովափի երկարությամբ ձգվում են Աքրայի և Ականի դաշտավայրերը։ Կան ոսկու, ալմաստի, մանգանի, բոքսիտների պաշարներ։
ԿլիմաԽմբագրել
Կլիման մերձհասարակածային է՝ խիստ արտահայտված չոր և խոնավ սեզոններով։ Գետային ցանցը հարուստ է։ Խոշոր գետերն են Վոլտան, Անկոբրան, Տանոն, Պրան։
Ջրային ցանցԽմբագրել
Միակ լիճը Բոսումտվին է։ Երկրի տարածքի մեծ մասը զբաղեցնում են մշտադալար անտառները, որոնք աստիճանաբար իրենց տեղը զիջում են տնկադաշտերին։ XV դարում Գանայում երևացին առաջին եվրոպացիները, որոնք այստեղից տանում էին մեծ քանակությամբ ոսկի, և երկիրը Եվրոպայում հայտնի դարձավ Ոսկե Ափ անունով։ XIX դարում սկսվեց երկրի զավթումը Անգլիայի գաղութարարների կողմից, և XX դարի սկզբին Գանայի տարածքը դարձավ անգլիական գաղութ՝ Ոսկե Ափ անունով։ 1956 թվականին Ոսկե Ափին միացվեց Տոգոյի մի մասը, որը նույնպես գտնվում էր անգլիական խնամակալության տակ։ 1957 թ-ին Ոսկե Ափը հռչակվեց անկախ պետություն և կոչվեց Գանա։ Գանայի բնակչության 73 %-ը պատկանում է գվինեական լեզվախմբին (էվեներ, գայեր, մոսիներ, ֆունտիներ, աչանտիներ և այլք)։ Երկրի տնտեսության հիմքը հանքարդյունաբերությունը և գյուղատնտեսությունն են։ Գործում են նաև սննդի, տեքստիլ, ծխախոտի, շինանյութերի արդյունաբերության, փայտամշակման ձեռնարկություններ։ Գյուղատնտեսական գլխավոր մշակաբույսը կակաոն է, որի արտադրությամբ և արտահանությամբ Գանան առաջատար տեղ է գրավում աշխարհում։ Մշակում են նաև կոկոսյան արմավենի, ցիտրուսներ, սուրճ, գետնանուշ, շաքարեղեգ և այլն։ Դեռևս հնուց Գանայում զարգացած էին բրուտագործությունը, փայտի փորագրությունը (կարմիր և սև փայտե ոճավորված արձանիկներ), բարձր մակարդակի է հասել ոսկու, արծաթի, բրոնզի գեղարվեստական մշակումը։
Գանայի պատմությունը, ազատագրական շարժումը ընդդեմ ԱնգլիայիԽմբագրել
XV դարում Գանայում երևացին առաջին եվրոպացիները, որոնք այստեղից տանում էին մեծ քանակությամբ ոսկի, և երկիրը Եվրոպայում հայտնի դարձավ Ոսկե Ափ անունով։ XIX դարում սկսվեց երկրի զավթումը Անգլիայի գաղութարարների կողմից, և XX դարի սկզբին Գանայի տարածքը դարձավ անգլիական գաղութ՝ Ոսկե Ափ անունով։ 1956 թ-ին Ոսկե Ափին միացվեց Տոգոյի մի մասը, որը նույնպես գտնվում էր անգլիական խնամակալության տակ։ 1957 թ-ին Ոսկե Ափը հռչակվեց անկախ պետություն և կոչվեց Գանա։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Nana Akufo-Addo sworn in as Ghana’s new president — Al Jazeera English.
- ↑ http://www.bbc.com/news/world-africa-38539751
- ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?end=2021&locations=GH&start=2021
- ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2020f/africa
- ↑ Human Development Report — United Nations Development Programme, 2022.
- ↑ ՀՍՀ, հ. 2, 168, ԱՔՐԱ
- ↑ «Աշխարհագրական անունների բառարան, Ա – Կ, Երևան, 1987, էջ 53, ԱՔՐԱ»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-04-05-ին։ Վերցված է 2015-03-07
- ↑ Դպրոցական մեծ հանրագիտարան, գիրք I, Գանա
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 680)։ 
|