Ջուզեպե Տոռնատորե
Ջուզեպե Տոռնատորե (իտալ.՝ Giuseppe Tornatore, մայիսի 27, 1956[1][2][3], Բագերիա, Պալերմո, Սիցիլիա, Իտալիա), իտալացի կինոռեժիսոր, սցենարիստ, պրոդյուսեր, մոնտաժոր։ Հայտնի է ոչ միայն որպես պոետիկ ֆիլմերի հեղինակ, որոնք զգալի հաջողություն են ունեցել իտալացի հանդիսատեսների մոտ և արտերկրում, այլև իր քաղաքացիական դիրքորոշման շնորհիվ։ Ի լրումն Օսկար լավագույն օտարալեզու ֆիլմի համար մրցանակի և ««Նոր կինոթատրոն «Պարադիզո»» ֆիլմի համար «Ոսկե գլոբուս»-ի՝ Տոռնատորեն արժանացել է Դավիդ դի Դոնատելլո չորս մրցանակի՝ որպես իտալացի լավագույն ռեժիսոր. 1996 թվականին՝ «Աստղերի գործարանը» (Աստղ ստեղծողը), 1999 թվականին՝ «Լեգենդ դաշնակահարի մասին», 2007 թվականին՝ «Անծանոթուհին» և 2013 թվականին՝ «Լավագույն առաջարկ»։
 | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մայիսի 27, 1956[1][2][3] (68 տարեկան) |
| Ծննդավայր | Բագերիա, Պալերմո, Սիցիլիա, Իտալիա |
| Քաղաքացիություն |  Իտալիա |
| Կրոն | աթեիզմ |
| Մասնագիտացում | կինոռեժիսոր, սցենարիստ, կինոպրոդյուսեր, մոնտաժող և ռեժիսոր |
| Պարգևներ | |
| IMDb | ID ID 0868153 |
Առաջին նկարահանած ֆիլմն էր «Սիցիլիայի ազգային փոքրամասնությունները» (իտալ.՝ Le minoranze etniche in Sicilia), որը Սալեռնոյի փառատոնին մրցանակ է ստացել։
Կենսագրություն
խմբագրելԿարիերայի սկիզբ
խմբագրելԾնվել է Բաղերիայում՝ Պալերմո նահանգում, 1956 թվականի մայիսի 27-ին, Պեպինո Տորնատորեի (Աշխատանքի համընդհանուր իտալական կոնֆեդերացիայի անդամ) որդին[6]։ Վաղ տարիքից ուժեղ հետաքրքրություն է ցուցաբերել դրամատիկ արվեստի և ռեժիսուրայի հանդեպ։ Արդեն տասնվեց տարեկանում ղեկավարել է Լուիջի Պիրանդելլոյի և Էդուարդո դե Ֆիլիպոյի ստեղծագործությունների բեմադրությունները։ Գերազանցությամբ ավարտել է Բագերիայի Ֆրանչեսկո Սկադուտոյի դասական միջնակարգ դպրոցը։ Նախքան կինոյին լիովին նվիրվելը՝ նա այցելել է մի քանի դասախոսությունների Պալերմոյի բանասիրական ֆակուլտետում։ Սկսելով իր ստեղծագործական ուղին թատրոնում՝ նա հետագայում մոտեցել է կինոյի աշխարհին վավերագրության և հեռուստատեսության միջոցով, մասնավորապես, Il carretto: Immagini di un’antica cultura (1979) վավերագրական ֆիլմով։ 1979 թվականին նա ընտրվել է Բագերիայի քաղաքային խորհրդական՝ առաջադրվելով Իտալիայի կոմունիստական կուսակցության կողմից[7]։ Նրա դեբյուտը տեղի է ունեցել 1981 թվականի մարտի 5-ին RAI-ում Ritratto di un rapinatore վավերագրական ֆիլմով։
Այնուհետեւ, իտալական Rai 3 հեռուստաալիքի սիցիլիական մասնաճյուղի համար Տորնատորեն նկարահանել է Incontro con Francesco Rosi (1981), Le minoranze etniche in Sicilia (1982 թվական, Սալեռնոյի փառատոնի մրցանակակիր), Diario di Guttuso (1982) և Scrittori siciliani e cinema: Verga, Pirandello, Brancati e Sciascia (1983): 1984 թվականին «Հարյուր օր Պալերմոյում» ֆիլմի նկարահանումների ժամանակ Տորնատորեն աշխատել է Ջուզեպե Ֆերարայի հետ՝ դառնալով նրա ֆիլմի պրոդյուսերը, սցենարիստներից մեկը, ինչպես նաև երկրորդ ռեժիսորը։ Երկու տարի անց նա՝ որպես ռեժիսոր, նորամուտն է նշել մեծ էկրանին «Կամորիստ» ֆիլմով՝ հիմնված Ջուզեպե Մարացոյի համանուն վեպի վրա, որը կենտրոնացած է կամորայի հայտնի բոս Ռաֆաելե Կուտոլոյի պատմության վրա (ֆիլմում նա կրում է «Պրոֆեսոր» մականունը)։
Ֆիլմը լավ է ընդունվել ինչպես հանդիսատեսի, այնպես էլ քննադատների կողմից, իսկ Տորնատորեն «Արծաթե ժապավեն» է ստացել ռեժիսորական լավագույն դեբյուտի համար։ Տորնատորեի ծանոթությունը հայտնի պրոդյուսեր Ֆրանկո Կրիստալդիի հետ հանգեցրել է «Նոր կինոթատրոն «Պարադիզո»» ֆիլմի ստեղծմանը, որը մեծ հաջողությամբ անցել է ամբողջ աշխարհում՝ միջազգային ճանաչում պարգևելով այն ռեժիսորին, որը սովորաբար որոշակի զսպվածություն Է ցուցաբերել։ Որոշ չնախատեսված իրադարձություններից հետո, որոնց թվում էին տարբեր կրճատումները և ցուցադրությունների փակումները, որոնք տեղի են ունենում միայն հանգստյան առաջին օրերին իտալական բոլոր կինոթատրոններում, չհաշված Մեսինայինը («Ավրորա» կինոթատրոն), ֆիլմը Կաննի կինոփառատոնում արժանացել է Գրան պրիի և Օսկարի՝ օտարալեզու լավագույն ֆիլմի համար։
Հաջողությունները «Օսկարից» հետո
խմբագրել1990 թվականին Ջուզեպե Տորնատորեն նկարահանել է «Բոլորը լավ են» ֆիլմը իր երեխաներին փնտրող սիցիլիացի հոր ճանապարհորդության մասին, որոնք ցրված են ողջ Իտալիայում, որտեղ խաղում է Մարչելո Մաստրոյանին (նրա վերջին դերերից մեկը)։ 1991 թվականին այլ ռեժիսորների հետ համատեղ մասնակցել է «Հատկապես կիրակի օրերին» ֆիլմի ստեղծմանը, հատկապես «Կապույտ շուն» նովելը։ 1994 թվականին նկարահանել է «Հասարակ ձևականություն» ֆիլմը, որը ներկայացվել Է Կաննի կինոփառատոնում, որտեղ կարելի է ռեժիսորի ոճի մեջ տեսնել արմատական փոփոխություններ։ Ֆիլմում ներկայացված են երկու միջազգային աստղեր, ինչպիսիք են ռեժիսոր Ռոման Պոլանսկին (որպես դերասան) և Ժերար Դեպարդիեն։ 1995 թվականին Տորնատորեն վերադարձել է վավերագրական ֆիլմին, մասնավորապես՝ «Վահան և երեք սուր», որտեղ նա ցուցադրում Է «իր» Սիցիլիան։ Նույն թվականին նա նկարահանել է «Աստղերի գործարանը» ֆիլմը՝ Սերջիո Կաստելիտոյի մասնակցությամբ՝ «երազների գողի» գլխավոր դերում։
Ֆիլմը նվաճել է Դավիդ դի Դոնաթելլոյի և «Արծաթե ժապավեն» մրցանակները լավագույն ռեժիսուրայի համար, ինչպես նաև ժյուրիի հատուկ մրցանակը Վենետիկի կինոփառատոնում։ Ֆիլմը նաև «Օսկարի» մրցանակի հավակնորդ է օտար լեզվով լավագույն ֆիլմի համար։ Տպավորվելով Ալեսանդրո Բարիկոյի թատերական «Novecento» մենախոսությամբ՝ Տորնատորեն անմիջապես սկսել է մտածել, թե ինչպես այն ադապտացնի ֆիլմի համար։ Գաղափարի երկար խմորումից հետո նկարահանվել է «Լեգենդ դաշնակահարի մասին» ֆիլմը, որի սաունդթրեքը գրել է Էնիո Մորիկոնեն, իսկ գլխավոր դերը կատարել է անգլիացի դերասան Թիմ Ռոթը։ Այս ֆիլմը ևս ստացել է մի քանի մրցանակներ. Դավիդ դի Դոնաթելլո, L’Efebo d’oro (1999), Ciak d’Oro ռեժիսուրայի համար և երկու «Արծաթե ժապավեն»՝ ռեժիսուրայի և սցենարի համար։ 2000 թվականին նկարահանվել է «Մալենա» ֆիլմը, որի գլխավոր դերակատարը Մոնիկա Բելուչին է։ Ֆիլմը իտալա-ամերիկյան համատեղ արտադրության է, և կրկին հնչում է Մորիկոնեի երաժշտությունը։
Վերադարձ դեպի էկրան
խմբագրելՀնգամյա ընդմիջումից հետո՝ 2006 թվականին, Ջուզեպե Տորնատորեն նկարահանել է «Անծանոթուհին» ֆիլմը, որը նվաճել է Դավիդ դի Դոնաթելլոյի երեք մրցանակ։ Ֆիլմը ընտրվել է 2008 թվականին «Օսկար» մրցանակաբաշխության ժամանակ Իտալիան ներկայացնելու համար՝ օտարալեզու լավագույն ֆիլմ անվանակարգում։ 2007 թվականին նա գովազդային հոլովակ է տեղադրել Monte dei Paschi di Siena-ի համար, որը ստեղծվել է Catoni Associati գործակալության կողմից[8]։ Նույն թվականին «Օսկար» մրցանակաբաշխության ժամանակ Տորնատորեն ներկայացրել է իր կարճամետրաժ ֆիլմը՝ նվիրված «Օտարալեզու լավագույն ֆիլմ» անվանակարգի 50-ամյակին, որն իրենից ներկայացնում է նախորդ տարիներին այդ անվանակարգին մասնակցած ֆիլմերի մոնտաժ[9]։
2009 թվականին Տորնատորեն նկարահանել է «Բաարիա» ֆիլմը (նրա հայրենի Բագերիայի սիցիլիական անվանումը), որի սյուժեն հիմնվում է ռեժիսորի կյանքի այն մասի վրա, որն անցել է նրա հայրենի քաղաքում։ Ֆիլմը, որը թողարկվել էր սեպտեմբերի 25-ին, բացել է Վենետիկի 66-րդ կինոփառատոնը պաշտոնական մրցույթում։ Հակակենդանահերձման միությունը՝ որպես «Ֆիլմերի վերանայման հանձնաժողովի» իրավաբանական բաղադրիչ, քննադատել է Տորնատորեի ընտրությունը՝ արյան կորստի միջոցով կենդանուն սպանել[10]՝ չդիմելով հատուկ ներգործությունների կամ ցավազրկման մեթոդների օգնությանը՝ Իտալիայում ընդունված, չնայած այդ տեսարանը նկարահանվել էր Թունիսի տարածքում։ Ֆիլմը նախապես ընտրվել էր «2010» թվականին «Օսկար»-ում Իտալիան ներկայացնելու համար, սակայն այն չանցավ հաջորդող ընտրությունները և չհասավ եզրափակիչ փուլին։ Տորնատորեն հրատարակել է «Բաարիա. իմ կյանքի ֆիլմը» գիրքը, RCS MediaGroup-ի համար։
2010-ականներ
խմբագրել2010 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Տորնատորեն ստացել է դոկտորի աստիճան հեռուստատեսության, կինոյի և նոր մեդիաների բնագավառում Միլանի IULM համալսարանում։ 2011 թվականին արժանացել է Ֆեդերիկո Ֆելինիի 8 1/2 մրցանակի գեղարվեստական վարպետության համար Բարիի միջազգային կինոփառատոնում։ Նույն թվականին նա նկարահանել է կարճամետրաժ գովաբանական ֆիլմ Esselunga ռեստորանների ցանցի համար։ 2013 թվականին Տորնատորեն թողարկել է իր հաջորդ՝ «Լավագույն առաջարկ» ֆիլմը Ջիմ Սթարջեսի, Դոնալդ Սազերլենդի և Ջեֆրի Ռաշի հետ[11]։ Ֆիլմը նկարահանվել է Բոլցանոյում, Վիեննայում, Տրիեստում, Պարմայում, Միլանում, Պրահայում և Հռոմից ոչ հեռու գտնվող գյուղական վայրերում։ Ֆիլմը բազմաթիվ մրցանակներ է ստացել Իտալիայում և նրա սահմաններից դուրս։ 2013 թվականին Տորնատորեն մասնակցել է դարձյալ Paco Cinematografica S.r.l. կինոստուդիայի կողմից նկարահանվող նոր ֆիլմի նախաարտադրությանը, որի նկարահանումները պետք է սկսվեին միայն 2014 թվականի փետրվարին։ 2016 թվականին թողարկված ֆիլմը, որը լավ է ընդունվել հանրության կողմից և ստացել «Երկուսը տիեզերքում» անվանումը, պատմում է «հեռավորության վրա» եղած սիրո պատմության մասին Օլգա Կուրիլենկոյի մարմնավորած կերպարի և մեծ պրոֆեսորի, որի դերը կատարել է Ջերեմի Այրոնսը, միջև։
2014 թվականին Տորնատորեն մասնակցել է «Ծնվել է U.S.E.-ում» վավերագրական ֆիլմի ստեղծմանը, պրոդյուսեր Ռենցո Ռոսելինիի և ռեժիսոր Միշել Դիոմայի հետ համատեղ, որը RAI-ն ընտրել էր կինոյի 120-ամյակի տոնակատարության համար, որտեղ վերջին անգամ էկրանին հայտնվել է Ֆրանչեսկո Ռոզին։
Ֆիլմագրություն
խմբագրել| Ֆիլմի անվանումը | Տարեթիվ |
|---|---|
| «Հարյուր օր Պալերմոյում» | 1984 |
| «Կամորիստ» | 1986 |
| «Նոր կինոթատրոն «Պարադիզո»» | 1988 |
| Բոլորը լավ են | 1990 |
| Հասարակ ձևականություն | 1994 |
| Աստղ ստեղծողը | 1995 |
| Լեգենդ դաշնակահարի մասին | 1998 |
| Մալենա | 2000 |
| Անծանոթուհին | 2006 |
| Բաարիա | 2009 |
| Լավագույն առաջարկ | 2013 |
| Երկուսը տիեզերքում | 2016 |
Հետաքրքիր փաստեր
խմբագրել- Ricordare երգը գրել է հենց Ջուզեպեն իր «Հասարակ ձևականություն» ֆիլմի համար։
- Գրեթե բոլոր կինոնկարներում Տորնատորեն համագործակցել է կոմպոզիտոր Էնիո Մորիկոնեի հետ։
Գրականություն
խմբագրել- Алова Л., Боброва О. Молодые кинорежиссёры Италии. 1980—1995. НИИКиноискусства, 1997.
- Алова Л. Джузеппе Торнаторе // Режиссёрская энциклопедия. Кино Европы / Сост. Черненко М. М. — М., Материк, 2002. — ISBN 5-85646-077-4
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 filmportal.de — 2005.
- ↑ 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 Munzinger Personen (գերմ.)
- ↑ https://web.archive.org/web/20180325232354/https://www.europeanfilmacademy.org/European-Film-Awards-Winners-1989.84.0.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20190718190706/https://www.europeanfilmacademy.org/European-Film-Awards-Winners-2007.66.0.html
- ↑ Arriva il film di Tornatore: «Sì, è la nostra Baaria», quotidiano la Repubblica del 23/09/2009 p.1 sez. Palermo
- ↑ Marco Formosa AMARANTOWEB. «Giuseppe Tornatore Baaria». www.ioacquaesapone.it. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 20-ին.
- ↑ website created by TVN S.r.l - www.televisionet.tv - Davide Catalano - Salvatore Lentini - Marco Arcangeli - Matteo Meneghetti. «Tornatore dirige i nuovi spot di Monte dei Paschi di Siena per Flying Films e CatoniAssociatiPubblicità Italia» (անգլերեն). www.pubblicitaitalia.it. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 20-ին.(չաշխատող հղում)
- ↑ Fabio Lombardo. «La Zattera dell'Arte». www.lazatteradellarte.it. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 20-ին.
- ↑ «LAV: le nostre campagne - spettacoli - cinema e tv - news cinema, teatro, tv, radio e web ii». 2009 թ․ հոկտեմբերի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 20-ին.
- ↑ Elisa Grando, «Oggi c'è il primo „ciak“ di Tornatore a Trieste sul set Geoffrey Rush», Il Piccolo, 30 aprile 2012, p. 24
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջուզեպե Տոռնատորե» հոդվածին։ |