Մանոլիս Գլեզոս
Մանոլիս Գլեզոս (հուն․՝ Μανώλης Γλέζος, սեպտեմբերի 9, 1922[1], Apeiranthos, Հունաստանի թագավորություն - մարտի 30, 2020[2], Աթենք, Հունաստան[3]), հույն ձախ քաղաքական գործիչ, գրող, հակաֆաշիստական շարժման խորհրդանիշ։ Լենինյան միջազգային մրցանակի դափնեկիր «Ժողովուրդների միջև խաղաղության ամրապնդման համար»։ Ընդհանուր առմամբ, իր համոզմունքների համար դատապարտվել է 16 տարի, չորս անգամ մահապատժի է դատապարտվել[5]։
| Մանոլիս Գլեզոս հուն․՝ Μανώλης Γλέζος | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 9, 1922[1] |
| Ծննդավայր | Apeiranthos, Հունաստանի թագավորություն |
| Մահացել է | մարտի 30, 2020[2] (97 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Աթենք, Հունաստան[3] |
| Գերեզման | Աթենքի առաջին գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |  Հունաստան |
| Կրթություն | Աթենքի էկոնոմիկայի և բիզնեսի համալսարան (2020) |
| Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ, լրագրող, Դիմադրության մարտիկ, գրող, կոմպոզիտոր, ուսուցիչ և հրապարակախոս |
| Ամուսին | Tasia Glezou? |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Հունաստանի խորհրդարանի անդամ, Հունաստանի խորհրդարանի անդամ և Եվրոպական պարլամենտի պատգամավոր |
| Կուսակցություն | Համահունական սոցիալիստական շարժում, United Democratic Left?, Սինասպիզմոս, Popular Unity?, ՍԻՐԻԶԱ և Հունաստանի կոմունիստական կուսակցություն |
| Պարգևներ և մրցանակներ | |
| Անդամություն | United Panhellenic Organization of Youth? |
Ստորագրություն | |
 Manolis Glezos Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Մանոլիս Գլեզոսը ծնվել է Նաքսոս կղզում, Ափիրանֆոս գյուղում կամ Ապերատուում։
1935 թվականից ընտանիքով տեղափոխվել է Աթենք։ Ավարտել է միջնակարգ դպրոցը, աշխատել է դեղատանը։ 1940 թվականին ընդունվել է տնտեսագիտական և առևտրային հետազոտությունների բարձրագույն դպրոց (այժմ` Աթենքի տնտեսագիտության և բիզնեսի համալսարան)։ 1939 թվականից մասնակցել է Դոդեկանես կղզիների և Մետաքսասի դիկտատուրայի իտալական օկուպացիայի դեմ դիմադրության շարժմանը։ Չնայած ագրեսորների դեմ պայքարելու ցանկությանը, տարիքը (17 տարի) թույլ չի տվել նրան ծառայել հունական բանակում։ Իտալա-գերմանական օկուպացիայի պայմաններում միացել է ընդհատակյա պայքարին՝ միաժամանակ շարունակելով աշխատել Հունական Կարմիր Խաչի առաքելությունում և Աթենքի մունիցիպալիտետում։
1941 թվականի մայիսի 31-ի գիշերը ընդհատակյա Ապոստոլոս Սանտասի հետ միասին բարձրացել է Ակրոպոլիս և խափանել ապրիլի 27-ին այնտեղ տեղադրված սվաստիկայով նացիստական դրոշը, որը գտնվում էր ուժեղացված պահպանության տակ։ Դա Հունաստանում նացիստական օկուպանտներին դիմադրության առաջին ակտն էր, որը բազմաթիվ հույների պայքարի էր հանել։ Գլեզոսի և Սանտասի ներխուժումը խանդավառությամբ է ընդունվել նաև միջազգային հակաֆաշիստական շարժման կողմից։ Այդ սխրանքի համար Շառլ դը Գոլն Գլեզոսին անվանել է «Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի առաջին պարտիզանը»[6]։
Հիտլերականները Գլեզոսին և Սանտասին հեռակա մահապատժի են դատապարտել։ 1942 թվականի մարտի 24-ին Մանոլիս Գլեզոսը ձերբակալվել է գերմանական թիկնապահների կողմից և կտտանքների ենթարկվել բանտում, ինչի հետևանքով հիվանդացել է տուբերկուլոզով։ Նացիստները նրան ազատ են արձակել բանտից, սակայն 1943 թվականի ապրիլի 21-ին նրան ձերբակալել են արդեն իտալական օկուպացիոն զորքերը։ 3 ամիս բանտում մնալուց հետո Գլեզոսն ազատ է արձակվել։ 1944 թվականի փետրվարի 7-ին կրկին ձերբակալվել է՝ այս անգամ հույն կոլաբորացիոնիստների կողմից։ Սեպտեմբերի 7-ին նրան հաջողվել է փախչել։
Հունաստանին օկուպանտներից ազատելու պահից Մանոլիս Գլեզոսը դառնում է Հունաստանի Կոմունիստական կուսակցության տպագիր մարմնի՝ «Ռիզոսպաստիս» թերթի խմբագիրը (իսկ 1947 թվականից՝ գլխավոր խմբագիրը)։ Օգոստոսի 10-ին թերթը փակվեց, իսկ 1948 թվականի մարտի 3-ին Մանոլիս Գլեզոսին ձերբակալեցին և դատապարտեցին մի քանի հոդվածներով։ Առաջին անգամ մահապատժի է դատապարտվել 1948 թվականի հոկտեմբերին, իսկ 1949 թվականի մարտի 21-ին նրան կրկին դատապարտել են։ Սակայն հանրության բողոքները ստիպել են իշխանություններին ցմահ ազատազրկմամբ փոխարինել հակաֆաշիստ հերոսի մահապատիժը։ Գտնվելով բանտում՝ Մանոլիս Գլեզոսը 1951 թվականի սեպտեմբերի 9-ին խորհրդարանի պատգամավոր է ընտրվել Միացյալ Ժողովրդավարական ձախ կուսակցությունից, սակայն իշխանությունները չեղարկել են մանդատը։
1958 թվականին Մանոլիս Գլեզոսը ձերբակալվել էր ԽՍՀՄ օգտին լրտեսության մեղադրանքով մի քանի գործընկերների հետ։ 1959 թվականի հուլիսին նա դատապարտվել էր 5 տարվա ազատազրկման և 4 տարվա աքսորի, սակայն 1962 թվականին միջազգային հանրության ճնշման տակ ազատ էր արձակվել։ Դեռևս գտնվելով բանտում՝ 1961 թվականին նա կրկին ընտրվել է Հունաստանի խորհրդարան, սակայն մանդատը երկրորդ անգամ չեղարկվել է իշխանությունների կողմից։
1967 թվականին Մանոլիս Գլեզոսը կրկին կալանավորվել է ռազմական հեղաշրջման գիշերը «Սև գնդապետների» խունտայի կողմից և բանտում անցկացրել 4 տարի։
Հունաստանում ժողովրդավարության վերականգնումից հետո Մանոլիս Գլեզոսը զբաղվել է Միացյալ Ժողովրդավարական ձախ կուսակցության վերածնմամբ։ 1981 և 1985 թվականներին ընտրվել Է Հունաստանի խորհրդարանի անդամ, իսկ 1984 թվականներին նաև դարձել է Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր (Համերկրային սոցիալիստական շարժման ցուցակով)։ 1985-1989 թվականներին գլխավորել է Միացյալ Ժողովրդավարական ձախ կուսակցությունը, որը մերձեցել է ձախերի և առաջընթացի կուսակցական կոալիցիային (Սինասպիզմոս), որը 1991 թվականին վերակազմավորվել է միասնական կուսակցության։
1986 թվականին կամավոր լքել Է Եվրախորհրդարանը, որպեսզի զբաղվի ուղիղ ժողովրդավարության և սոցիալիստական բաշխման նախագծերով։ Գլեզոսը հեռացել է հայրենի Նաքսոս կղզի, որտեղ ընտրվել է Ափիրանֆոս գյուղի տեղական խորհրդի նախագահ։ Նրան հաջողվել է տեղական վարչակազմի գործադիր իշխանությունը փոխարինել 1100 բնակչություն ունեցող այդ համայնքի բոլոր բնակիչների որոշումների ընդունման արդյունավետ մեխանիզմով։ Արդյունքում գյուղում բացվել են համալսարան, օդերևութաբանական կայան և չորս թանգարան (երկրաբանական, հնագիտական, բնական պատմության և ժողովրդական արվեստի)։ Սակայն գիտափորձը ձախողվել է կենտրոնական իշխանությունների ջանքերով, որոնք Ափիրանֆոսը վերագրել են ավելի խոշոր վարչական միավորի՝ տեղական մունիցիպալիտետին։ Վերջինս փակել է օդերևութաբանական կայանը և երկու համալսարանական մասնաճյուղ։
2000 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում Մանոլիս Գլեզոսը գլխավորել է «Սինասպիզմոս» ձախ կուսակցության ընտրական ցուցակը։ 2002 թվականին հիմնադրել է «Ակտիվ քաղաքացիներ» սեփական քաղաքական միավորումը։ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովից դուրս ձախ արմատական ուժերի նախընտրական միությունը, որը նրա շուրջ ձևավորվել է 2002 թվականի տեղական ընտրություններում Աթենք-Պիրեյի (Ատտիկե վարչական շրջան) հիպերնոմում, նվաճել է ընտրողների ձայների 10,8 տոկոսը և 4 տեղ՝ քաղաքապետարանում։ 2004 թվականին Գլեզոսի գլխավորած «Ակտիվ քաղաքացիները» մտան արմատական ձախերի Սիրիզա կոալիցիայի մեջ՝ «Սինասպիզմոսի» հետ միասին, ինչպես նաև եվրակոմունիստական, լևոսոցիալիստական, տրոցկիստական և մաոիստական մի շարք փոքր կուսակցությունների կողքին։
2010 թվականի մարտի 4-ին Մանոլիս Գլեզոսը մասնակցել է Աթենքում բողոքի ցույցին և տուժել արցունքաբեր գազ կիրառած ոստիկանների գործողություններից։ Գազն ընկնում է նրա դեմքին այն ժամանակ, երբ նա փորձում էր պաշտպանել երիտասարդ ընկերներին[7]։ Ազատագրական պայքարի 87-ամյա վետերանը աչքի եղջերաթաղանթի այրվածքներ է ստացել և հետագայում դասախոսությամբ հանդես եկել ոստիկանական ակադեմիայում՝ ուժային կառույցներին կոչ անելով հրաժարվել սեփական ժողովրդի դեմ արցունքաբեր գազի կիրառումից։
2014-ին Սիրիզաից ընտրվել է Եվրախորհրդարան։ Մի քանի ամիս անց հրաժարվել է մանդատից։ Հունաստանի խորհրդարանական ընտրություններում 2015 թվականի սեպտեմբերին գլխավորել է «Ժողովրդական միասնության» ցուցակը՝ ՍԻՐԻԶԻՑ ձախ անջատումը, որը դեմ էր Ալեքսիս Ցիպրասի կառավարության կողմից խիստ խնայողության սահմանման պահանջներին։
Ոչ քաղաքական գործունեություն խմբագրել
Բացի իր քաղաքական գործունեությունից, Գլեզոսը մշակել է Ափիրանֆոս քաղաքի համար, որտեղ նա ծնվել է, ջրհեղեղների կանխարգելման, էրոզիայի դեմ պայքարի և ստորգետնյա ջրերի պահպանման համակարգ, որն աշխատում է նախագծման միջոցով, որպես շատ փոքր ամբարտակների շարք, ջրային հորիզոնների հոսքի վերահղման համար։
Գլեզոսը երկրաբան և սիրողական էկոլոգ է։ Նա ընտրվել է Հունական երկրաբանական հասարակության (1986, երկրաբանական գիտությունների տարածմանը նպաստելու, այդ գիտություններում անձնական ներդրման և շրջակա միջավայրի պաշտպանության համար) և Հունաստանի երկրաբանական պալատի (2002, ջրի գիտության և շրջակա միջավայրի պաշտպանության մեջ ներդրած ավանդի համար) պատվավոր անդամ։ Մանոլիս Գլեզոսը Պատրսկու պատվավոր դոկտորն է (1996, երկրաբանական գիտությունների զարգացման և շրջակա միջավայրի պաշտպանության գործում ունեցած վաստակի համար), Սալոնիկի Արիստոտելի համալսարանի (2001, ջրային և հողային ռեսուրսների և շրջակա միջավայրի պաշտպանության համար) և Հունաստանի պոլիտեխնիկական համալսարանների (2003, երկրաբանության և հանքարդյունաբերության մեջ ներդրած ավանդի համար), ինչպես նաև Հունաստանի Կապոդիստրիայի անվան ազգային համալսարանի փիլիսոփայության դպրոցը (2008)։ Մանոլիս Գլեզոսի կողմից կազմակերպված Երկրաբանական թանգարանի հավաքածուն Նաքսոսում ամենախոշոր երկրներից մեկն է[8]։
Մանոլիս Գլեզոսը 12 հրատարակված և հրատարակման համար պատրաստված գրքերի հեղինակ է։ Նրա գրչին են պատկանում «Գրքի պատմությունը» (հրատարակվել է 1974 թվականին), «Դիկտատուրայից դեպի ժողովրդավարություն» (1974 թվականին), «Լեզվի օտարման ֆենոմենը» (1977 թվականին), «Մարդը և բնությունը», «Ազգային դիմադրությունը 1940-1945 թվականներին» (2006 թվականին) և այլ աշխատություններ։
Տիրապետում է անգլերեն, ֆրանսերեն և իտալերեն լեզուներին։ Գտնվելով բանտում՝ ինքնուրույն ռուսերեն եմ սովորել։ Բազմիցս այցելել է Խորհրդային Միություն, որտեղ նրա աջակցությամբ անցկացվել են համերաշխության արշավներ և Պամիրում լեռնագագաթ է կոչվել։ Գլեզոսի սեփական խոստովանությամբ՝ Նիկիտա Խրուշչովը նույնիսկ նրան առաջարկել է աշխատել տնտեսական փոխօգնության խորհրդում, որպեսզի ներդնի Գլեզոսի առաջարկած Սոցիալիստական երկրների տնտեսական համագործակցության միասնական արժույթի գաղափարը։
Մրցանակներ խմբագրել
- Լրագրության միջազգային մրցանակ (1958 թվականին)
- Ֆրեդերիկ Ժոլիո-Կյուրիի անվան «Աշխարհի ոսկե մեդալ» (1959 թվական)։
- Լենինյան միջազգային մրցանակ «Ժողովուրդների միջև խաղաղության ամրապնդման համար» (1963 թվական)։
- «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում տարած հաղթանակի 70-ամյակ» (2015 թվականի հոկտեմբերի 12-ին)[9]
Ֆիլմ խմբագրել
- Ռուսաստանի ժամանակագրա-փաստագրական և ուսումնական ֆիլմերի կենտրոնական կինովիդեոստուդիա (1963). ««Մանոլիս Գլեզոսը Էլլադայի որդին է»։ Վավերագրական ֆիլմ». 38 minutes in.
{{cite episode}}: Missing or empty|series=(օգնություն)
Մատենագիտություն խմբագրել
- Ригас Э. Рыцарь Акрополя (в защиту Манолиса Глезоса). — М.։ Политиздат, 1959. — 46 с.
- Витин М. Г. Манолис Глезос // Вопросы истории, № 9, Сентябрь 1967. — C. 141—154
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 ČSFD (չեխերեն) — 2001.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Εφυγε από τη ζωή ο Μανώλης Γλέζος
- ↑ 3,0 3,1 3,2 https://www.eldiario.es/internacional/Muere-Manolis-Glezos-partisano-Acropolis_0_1011399452.html
- ↑ Επίτιμοι διδάκτορες (հուն.) — Πανεπιστήμιο Πατρών.
- ↑ Юлия Вишневецкая. Колыбель конца цивилизации Արխիվացված 2010-11-30 Wayback Machine
- ↑ Афанасий Авгеринос. Манолис Глезос: В России как дома(չաշխատող հղում) // Журнал «Греция — Россия»
- ↑ Видео нападения на Манолиса Глезоса
- ↑ Легендарный герой-антифашист Манолис Глезос приоткрыл неизвестные грани своей личности(չաշխատող հղում)
- ↑ Посольство Российской Федерации в Греческой Республике(չաշխատող հղում)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մանոլիս Գլեզոս» հոդվածին։ |