Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2021)
Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2021), Հայաստանի Ազգային Ժողովի 8-րդ գումարման արտահերթ ընտրություններ, որոնք կայացան 2021 թվականի հունիսի 20-ին[1][2]։ Ընտրությունները նախատեսված էին 2023 թվականի դեկտեմբերի 9-ին, սակայն անցկացվեցին ավելի վաղ՝ 2020 թվականի Հայ-ադրբեջանական պատերազմից հետո Հայաստանում տևական քաղաքական ճգնաժամի պատճառով[3]։ Հիմնական պայքարը Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և քաղաքական ասպարեզ վերադարձաց ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի միջև էր։ Այս ընտրություններով Քաղաքացիական պայմագիրը կրկին ստացավ սահմանադրական մեծամասնություն, երկրորդ և երրորդ տեղերը բաժին հասան «Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» դաշինքներին։
Նախապատմություն Խմբագրել
2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանը Թուրքիայի աջակցությամբ լայնածավալ պատերազմ սկսեց Արցախի Հանրապետության դեմ և 44 օր տևած պատերազմի և կապիտուլացիոն ակտի արդյունքում բռնազավթեց Արցախի տարածքների մոտ 75%-ը։ Պատերազմի ավարտից հետո Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականի պահանջով բողոքի զանգվածային ցույցեր սկսեցին Հայաստանում և մասնավորապես մայրաքաղաք Երևանում։
Ընտրակարգ Խմբագրել
Այս ընտրություններում Ազգային ժողովը ձևավորվեց պարզ համամասնական ընտրական համակարգով[4]։ Թեկնածուները ընտրություններին կարողացան մասնակցել միայն կուսակցությունների կամ կուսակցությունների դաշինքների համապետական ցուցակում ընդգրկվելով[5]։ Ընտրությունների համար Հայաստանը բաժանվեց 13 ընտրատարածքի[6]։ Պատգամավորի թեկնածուն պետք է լիներ նվազագույնը 25 տարեկան, վերջին 4 տարում ունենա միայն Հայաստանի քաղաքացիություն և մշտապես ապրած լիներ Հայաստանում, ունենա ընտրական իրավունք և տիրապետի հայերենին։ Հայաստանի Սահմանադրության համաձայն, Ազգային ժողովն ընտրվեց 5 տարի ժամկետով և պետք է ունենա առնվազն 101 պատգամավոր[7]։
Մանդատները բաշխվում են Դոնթի մեթոդով համամասնորեն բոլոր քաղաքական ուժերի մեջ, որոնք հաղթահարել են նվազագույն ձայների պատնեշը (5% կուսակցությունների համար և 7% կուսակցությունների դաշինքների համար)։ Մանդատների բաշխման կարգը ներառում է լրացուցիչ անդամի ընտրակարգ։ Ազգային փոքրամասնությունների համար նախատեսված է առնվազն չորս տեղ խորհրդարանում։
Քարոզարշավ Խմբագրել
Մարտ ամսին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը սկսեց մարզային այցելություններ, որն ըստ ընդդիմադիրների, ըստ էության քարոզարշավի մեկնարկ էր[8]։
Հունիսի 10-ին հայտնի դարձավ, որ ԿԸՀ-ն անվավեր է ճանաչել Հայաստանի դեմոկրատական կուսակցության ընտրական ցուցակը գլխավորող Տիգրան Արզաքանցյանի գրանցումը[9]։ Նույն օրը «Քանաքեռ ՀԷԿ»-ի տարածքում ծեծի են ենթարկվել «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության նախընտրական բուկլետներ բաժանող նախկին ԲՏԱ նախարար Հակոբ Արշակյանը և ևս 3 քպ-ականներ, որոնք տեղափոխվել են հիվանդանոց[10]։
Հունիսի 11-ին ընտրակաշառք տալու կասկածանքով ձերբակալվել է «Պատիվ ունեմ» դաշինքի թեկնածու, Արմավիրի նախկին քաղաքապետ Ռուբեն Խլղաթյանը[11]։
Հունիսի 11-ին Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը հայտարարություն տարածեց որում մասնավորապես նշվում է.
|
Քարոզարշավը «մարդկանց համար փոխադարձ մեղադրանքներ, հայհոյանքի հանրային տեսարաններ ապահովելու համար չէ» - Արման Թաթոյան[12]։
|
|
Հունիսի 17-ի Նիկոլ Փաշինյանի ամփոփիչ հանրահավաքը Հանրապետության հրապարակում Խմբագրել
Հունիսի 17-ին ՔՊ֊ն Փաշինյանի գլխավորությամբ կազմակերպեց 20.000֊անոց հանրահավաք։
2021թ. հունիսի 17-ին կայացած հանրահավաքին քաղաքացիները եղել են մուրճերով, ինչը մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակը համարում է վտանգավոր և դատապարտելի։
Ակնհայտ է, որ սա կապված է նախընտրական քարոզարշավի հանդիպումների ժամանակ Վարչապետի պաշտոնակատարի կողմից մուրճի ցուցադրման ու մուրճի հետ կապված պատկերավոր համեմատությունների, ատելության ու վիրավորանքի, սպառնալիքների հռետորաբանության հետ։ Հունիսի 17-ին Հանրապետության հրապարակում կայացած Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցության հանարհավաքի ժամանակ, քաղաքացիները եկել էին մուրճերով, տեղի ունեցածը ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակը համարել է խիստ վտանգավոր և դատապարտել է տեղի ունեցածը։ Մարդու իրավունքների պաշտպանի հայտարարության մեջ մասնավորապես նշվում է.
|
|
2021թ. հունիսի 17-ին կայացած հանրահավաքին քաղաքացիները եղել են մուրճերով, ինչը մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակը համարում է վտանգավոր և դատապարտելի։ Ակնհայտ է, որ սա կապված է նախընտրական քարոզարշավի հանդիպումների ժամանակ Վարչապետի պաշտոնակատարի կողմից մուրճի ցուցադրման ու մուրճի հետ կապված պատկերավոր համեմատությունների, ատելության ու վիրավորանքի, սպառնալիքների հռետորաբանության հետ։ - Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակ[13]։
|
|
Հունիսի 18-ի Ռոբերտ Քոչարյանի ամփոփիչ հանրահավաքը Հանրապետության հրապարակում Խմբագրել
Հունիսի 18֊ին Քոչարյանի <<Հայաստան>> դաշինքը կազմակերպեց 30.000-անոց հանրահավաք։ Վահե Հակոբյանը հայտարարեց,որ մեր հաղթանակին մնացել է 2 օր։
Ռոբերտ Քոչարյանը խոսեց Հայաստանին սպառնացող 4 հիմնական խնդիրների մասին։
Առաջինը դա սահմանների անվտանգությունն է։
Երկրորդը Արցախի ապագան ։
Երրորդը երկրի տնտեսական վիճակն է։
Չորորդը ներքաղաքական ճգնաժամն է և ատելությունը։
Հանրահավաքի վերջում բեմ բարձրացավ Լևոն Քոչարյանի կինը՝ Սիրուշոն և երգով ավարտեց հանրահավաքը։
Կուսակցություններ և դաշինքներ Խմբագրել
2021 թվականի հունիսի 20-ի ԱԺ արտահերթ ընտրություններին մասնակցելու համար ԿԸՀ-ում գրանցվել է 22 կուսակցություն և 4 կուսակցությունների դաշինք[14]։ Հունիսի 8-ին ինքնաբացարկ է ներկայացրել «Հայոց Արծիվներ» կուսակցությունը[15]։
Ստորև, ներկայացված են ԱԺ արտահերթ ընտրություններին մասնակցող կուսակցությունների և կուսակցությունների դաշինքների ցանկը ըստ ԿԸՀ-ում կայացած վիճականության արդյունքների հերթականությամբ[16].
Սոցհարցումներ Խմբագրել
Ըստ «Գելլափ ինթերնեշնլ» ընկերության հայաստանյան գրանսենյակի կազմակերպած նախընտրական վերջին՝ 5-րդ հարցման, 2021 թվականի հունիսի 20-ին կայանալիք արտհերթ խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցող քաղաքական ուժերը գրանցել են հետևյալ արդյունքը.
| №/հերթ.
համար |
Կուսակցություն / դաշինք | Արդյունք(%) |
|---|---|---|
| 1 / 24 | Հայաստան դաշինք | 28,7% |
| 2 / 3 | Քաղաքացիական պայմանագիր | 25,2% |
| 3 / 6 | Պատիվ ունեմ դաշինք | 10,8 % |
| 4 / 14 | Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն | 5,4% |
| 5 / 9 | Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն | 5,2% |
| 6 / 18 | Շիրինյան-Բաբաջանյան ժողովրդավարների դաշինք | 2,8% |
| 7 / 11 | Հանրապետություն կուսակցություն | 2,6% |
| 8 / 2 | Հայ ազգային կոնգրես կուսակություն | 1,5% |
| 9 / 10 | Մեր տունը Հայաստանն է կուսակցություն | 1,2% |
| 10 / 16 | 5165 ազգային պահպանողական շարժում | 1,0% |
| 11 / 12 | Հայոց հայրենիք կուսակցություն | 0,8% |
| 12 / 25 | Ազգային-ժողովրդավարական բևեռ | 0,7% |
| 13 / 1 | Արդար Հայաստան կուսակցություն | 0,6% |
| 14 / 26 | Ինքնիշխան Հայաստան | 0,4% |
1,1%-ը, հարցմանը հրաժարվել է պատասխանել հարցվածների 5,2%-ը, «ոչ մեկին» պատասխանել է հարցվածների 2,7%-ը, դժվարացել է պատասխանել հարցվածների 4,1%-ը։
Նախնական արդյունքները Խմբագրել
Ըստ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի հունիսի 21-ի առավոտյան հրապարակած խորհրդարանական արտահերթ ընտրությունների նախնական արդյունքների, Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորած «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունն ստանում է 53․92% ձայն կամ 72 մանդատ՝ ստանալով սահմանադրական մեծամասնություն որն առանց ընդդիմադիր ուժերի աջակցության կարող է ընդունել ցանկացած օրենք և սահմանադրական օրենքներում փոփոխություններ կատարել։ Երկրորդ տեղում Ռոբերտ Քոչարյանի ղեկավարած «Հայաստան» դաշինքն է, որ ստացած 21․04% քվեներն ապահովում են 27 մանդատ և Արթուր Վանեցյանի գլխավորած «Պատիվ ունեմ» դաշինքը, որը չի հաղթահարել դաշինքների համար սահմանված 7% պատնեշը, 6 պատգամավորով ներկայացված կլինի ԱԺ-ում քանի որ ըստ օրենսդրական կարգավորումների՝ ԱԺ-ում պարտադիր պետք է ներկայացված լինի քաղաքական 3 ուժ՝ անկախ նրանից՝ երրորդ ուժը հաղթահարում է անցողիկ շեմը։ Փաստացի ԱԺ-ից դուրս մնացին Գագիկ Ծառուկյանի ԲՀԿ-ն և Էդմոն Մարուքյանի ԼՀԿ-ն[28]։
Արդյունքների բողոքարկումներ Խմբագրել
Ընտրություններին մասնակցող քաղաքական ուժերի մեծամասնությունը չեն ընդում արդյունքները, հայտարարություններում նշվում է, որ գործող իշխանությունը, օգտագործել է վարչական ռեսուրս, նաև ահազանգեր կան բազմաթիվ ընտրատեղամասերում ընտրությունների արդյունքները կեղծվել են, միայն «Հանրապետություն» կուսակցությունը և «Շիրինյան-Բաբաջանյան ժողովրդավարների դաշինքն» է շնորհվորել ՔՊ-ին[29]։
Խորհրդարան անցած «Հայաստան» դաշինքը պատրաստվում է դիմել ՍԴ, վիճարկելու արդյունքները[29], իսկ «Հայոց հայրենիք» կուսակցությունը ՍԴ դիմելու է ընտրությունների արդյունքները անվավեր ճանաչելու համար[30]։
2021 թվականի հուլիսի 17-ին, Սահմանադրական դատարանը որոշեց անփոփոխ թողնել հունիսի 20-ին կայացած ընտրությունների արդյունքները։
Ծանոթագրություններ Խմբագրել
- ↑ «Հունիսի 20-ին Հայաստանում կանցկացվեն արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ»
- ↑ «Նախագահը ստորագրել է հունիսի 20-ին արտահերթ ընտրություն նշանակելու մասին հրամանագիրը»։ CIVILNET (hy-AM)։ 2021-05-11։ Վերցված է 2021-05-13
- ↑ «Armenia PM says open to early elections to end crisis»։ www.aljazeera.com (անգլերեն)։ Վերցված է 2021-03-04
- ↑ ««Ռեյտինգային» ընտրական համակարգը փոխարինվեց պարզ համամասնականով. նախագիծն ընդունվեց»։ CIVILNET (hy-AM)։ 2021-04-01։ Վերցված է 2021-04-05
- ↑ «DocumentView»։ www.arlis.am։ Վերցված է 2018-01-25
- ↑ res.elections.am http://res.elections.am/images/doc/police.02.04.17.pdf։ Վերցված է 2018-12-13
- ↑ www.parliament.am http://www.parliament.am/law_docs5/Sahmanadrutyun_06.12.2015.pdf։ Վերցված է 2018-12-13
- ↑ «Փաշինյանի այցը դե ֆակտո քարոզարշավի մեկնարկ էր, վստահ է թե՛ ընդդիմությունը, թե՛ քաղհասարակությունը»։ «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (հայերեն)։ Վերցված է 2021-03-28
- ↑ «ԿԸՀ-ն անվավեր է ճանաչել Տիգրան Արզաքանցյանի գրանցումը»։ www.1lurer.am (հայերեն)։ Վերցված է 2021-06-11
- ↑ Սիմոնյան Կորյուն (2021-06-11)։ «Տարեցին վիրավորելու համար Արշակյանն ու 3 ՔՊ-ականներ ծեծվել են»։ ՀՐԱՊԱՐԱԿ (hy-AM)։ Վերցված է 2021-06-11
- ↑ «Ձերբակալվել է «Պատիվ ունեմ»-ի թեկնածու, Արմավիրի նախկին քաղաքապետ Ռուբեն Խլղաթյանը»։ «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (հայերեն)։ Վերցված է 2021-06-11
- ↑ «Քարոզարշավը «մարդկանց համար փոխադարձ մեղադրանքներ, հայհոյանքի հանրային տեսարաններ ապահովելու համար չէ»»։ «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (հայերեն)։ Վերցված է 2021-06-11
- ↑ facebook.com (հայերեն) իրավունքների պաշտպանի գրասենյակի հայտարարությունը https://www.facebook.com/Armenianombudsman/photos/pb.535326509988151.-2207520000../1720052614848862/?type=3&theater=Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակի հայտարարությունը։ Վերցված է 2021-06-18
- ↑ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով։ «Գրանցման համար փաստաթղթեր է ներկայացրել 23 կուսակցություն և կուսակցությունների 4 դաշինք»։ www.elections.am։ Վերցված է 2021-05-26
- ↑ «Առաջին ինքնաբացարկն ընտրապայքարում․ «Հայոց Արծիվներ» կուսակցությունը չի մասնակցի ընտրություններին»։ CIVILNET (hy-AM)։ 2021-06-08։ Վերցված է 2021-06-08
- ↑ «Հայտնի է, թե կուսակցությունները և դաշինքները որ համարների ներքո կմասնակցեն ընտրություններին»։ www.tert.am (հայերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-06-02-ին։ Վերցված է 2021-06-02
- ↑ ««Արդար Հայաստան» կուսակցության անդամները ԿԸՀ-ում են»։ factor.am։ Վերցված է 2021/05/30
- ↑ «Հրապարակվել են «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության ընտրական ցուցակի առաջին 100 համարները»։ www.1lurer.am (հայերեն)։ Վերցված է 2021-05-30
- ↑ ««Պատիվ ունեմ» դաշինքը ներկայացրել է ընտրացուցակի առաջին 10 համարները»։ «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (հայերեն)։ Վերցված է 2021-05-30
- ↑ ««Հայոց հայրենիք» կուսակցությունը գլխավորում է Արտակ Գալստյանը (տեսանյութ)»։ Փաստարկ (hy-AM)։ 2021-05-26։ Վերցված է 2021-05-30
- ↑ ««Ազատ հայրենիք» դաշինք»։ YouTube / A1plus։ Վերցված է 2021/05/21
- ↑ «Հայտնի են 5165 ազգային պահպանողական շարժում կուսակցության ցուցակի առաջին երեք անունները |news.am|»։ infocom.am (անգլերեն)։ Վերցված է 2021-05-30
- ↑ ««Շիրինյան-Բաբաջանյան ժողովրդավարների դաշինք»-ի նախընտրական ցուցակը կգլխավորի Արման Բաբաջանյանը»։ «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (հայերեն)։ Վերցված է 2021-05-30
- ↑ «ԿԸՀ-ն ուժը կորցրած ճանաչեց «Հայոց Արծիվներ. Միասնական Հայաստան» կուսակցության գրանցումը»։ Hetq.am (հայերեն)։ Վերցված է 2021-06-11
- ↑ ««Հայաստան» դաշինքը հրապարակեց նախընտրական ցուցակի առաջին 20 անունները»։ «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (հայերեն)։ Վերցված է 2021-05-30
- ↑ «Նախկին «Իմ քայլական» Աննա Գրիգորյանը ընտրություններին մասնակցելու է «Վերածնվող Հայաստան» կուսակցության ցուցակով»։ Hetq.am (հայերեն)։ Վերցված է 2021-06-16
- ↑ ««Ինքնիշխան Հայաստան» կուսակցության ընտրական ցուցակի առաջին 20 համարները»։ Hetq.am (հայերեն)։ Վերցված է 2021-05-30
- ↑ https://factor.am/385179.html
- ↑ 29,0 29,1 ««Հայաստան» դաշինքը չի ընդունում քվեարկության արդյունքները և դիմելու է ՍԴ. Վահե Հակոբյան»։ www.tert.am (հայերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-06-21-ին։ Վերցված է 2021-06-22
- ↑ «Անցողիկ շեմը չհաղթահարած ուժերից մի քանիսը չեն ընդունում ընտրությունների նախնական արդյունքները»։ «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (հայերեն)։ Վերցված է 2021-06-22