Գորիսի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
(Վերահղված է Գորիս համայնքի հոգևոր կենտրոնների ցանկից)
Ստորև ներկայացվում է Գորիս համայնքի վանական համալիրների, եկեղեցիների և մատուռների ցանկը[1][2][3][4][5][6][7][8]
# | Պատկեր | Անուն | Կառուցման տարեթիվ | Բնակավայր և հեռավորությունը նրանից | Լրացուցիչ տվյալներ |
---|---|---|---|---|---|
1 | ![]() |
Եկեղեցի Սբ. Հռիփսիմե | 17 դ. | Գորիս քաղաքից աե, Վարարակն գետի ձախ ափին, Հին Գորիս «Կյորես» գյուղատեղիի հվ մասում, բլրալանջին | Վերանորոգված է |
2 | Եկեղեցի «Մելիքների» | 17 դ. | Գորիս քաղաքից աե, Վարարակն գետի ձախ ափին, Հին Գորիս «Կյորես» գյուղատեղիի աե եզրին, գերեզմանոցում | Խարխլված | |
3 | Մատուռ | վերակառ. 19 դ. | Գորիս քաղաքից աե, Վարարակն գետի ձախ ափին, Հին Գորիս «Կյորես» գյուղատեղիի աե եզրին, գերեզմանոցում | Թաղակապ | |
4 | Մատուռ «Խաչին աղբյուր» | միջնադար | Գորիս քաղաքից աե, Վարարակն գետի ձախ ափին, Հին Գորիս «Կյորես» գյուղատեղիում, Ըմբովի ձորի աե մասում | վերակառ. 19 դ. | |
5 | Մատուռ Սբ. Մարտիրոս | 9-10 դդ. | Գորիս քաղաքից աե, Վարարակն գետի ձախ ափին, Հին Գորիս «Կյորես» գյուղատեղիի հս-աե եզրին, բարձունքի վրա | կիսաժայռափոր է` վերակառ. 1703 թ. | |
6 | Եկեղեցի | 17-18 դդ. | Գորիս քաղաքից 1.5 կմ հս-ամ, «Սինդարա» վայրում, գյուղատեղիում | կիսավեր | |
7 | Մատուռ «Խաչեր», ««Սինդարայի խաչ»» | 17-18 դդ. | Գորիս քաղաքից 1.5 կմ հս-ամ, «Սինդարա» վայրում, գյուղատեղիի հս կողմում | ավերված | |
8 | Եկեղեցի | միջնադար | Գորիս քաղաքի հս-ամ կողմում, «Վանքի տափ» վայրում | պահպանվել է ամ պատից մի հատված | |
9 | Եկեղեցի | միջնադար | Գորիս քաղաքի հս-աե եզրին, Ավանգարդ թաղամասում, գործող գերեզմանոցի մոտ, «Խաչեր» վայրում | ժայռափոր | |
10 | ![]() |
Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի | 1903 թ. | Գորիս քաղաքի կենտրոնում | եռանավ գմբեթավոր սրահ, 1932-1947 թթ.` պահեստ, 1947-1988 թթ.` գավառագիտական թանգարան, այժմ` գործող |
11 | Եկեղեցի | վերակառ. 19 դ. | Արավուս գյուղի մեջ | միանավ սրահ | |
12 | ![]() |
Վանական համալիր Բղենո-Նորավանք | 936-1062 թթ. | Բարձրավան գյուղից 3 կմ աե, Շուռնուխ տանող ճանապարհից ձախ, եռանկյունաձև հրվանդանի վրա | պատահականորեն հայտնաբերել է Ակսել Բակունցը, 1957-1962 թթ. կատարվել են վերականգնման աշխատանքներ, վանքը հարուստ է Աստվածաշնչյան քանդակներով |
13 | Եկեղեցի Սբ. Հռիփսիմե | 17-18 դդ. | Բարձրավան գյուղից մոտ 3 կմ հս-աե Պաշարաջուր «Բաշարաջուր» գյուղատեղիում | կանգուն | |
14 | ![]() |
Եկեղեցի Քրատակի Սբ. Մինաս | 1321 թ. | Բարձրավան գյուղից 1.5 - 2 կմ հս-ամ, Որոտան իջնող ձորալանջի անտառածածկ հարթության վրա | կանգուն |
15 | Եկեղեցի | վերակառ. 1866 թ. | Բարձրավան գյուղի հս-աե եզրին, Որոտանի աջ ափին, Հին Բարձրավան գյուղատեղիի հս-աե եզրին | միանավ սրահ | |
16 | Մատուռ | 17 դ. | Խնածախ գյուղից 3 կմ հվ-աե, «Վանքի ձոր» վայրի գերեզմանոցի ամ մասում | ժայռափոր | |
17 | Եկեղեցի Սբ. Հռիփսիմե | 1625 թ. | Խնածախ գյուղի մեջ | եռանավ բազիլիկ, որի ամ-ից առկա է գավիթ | |
18 | Մատուռ | 17 դ. | Խնածախ գյուղի մեջ, Սբ. Հռիփսիմե եկեղեցուց 20 մ հվ-աե, Վ. Հունանյանի տնամերձ հողամասում | ||
19 | Մատուռ «Բհավերի» | 13-14 դդ. | Խնածախ գյուղից 2 կմ հվ-աե, սարի գագաթին | կիսավեր | |
20 | ![]() |
Եկեղեցի Սբ. Թադևոս | 17-18 դդ. | Խնձորեսկ գյուղից հս-աե, ձորի զառիթափ լանջերին, Հին Խնձորեսկ գյուղատեղիի Փռթոսի թաղի կենտրոնում | միանավ սրահ |
21 | Եկեղեցի | 9-10 դդ. | Խնձորեսկ գյուղից հս-աե, ձորի զառիթափ լանջերին, Հին Խնձորեսկ գյուղատեղիի հվ-աե եզրին | ժայռափոր | |
22 | Եկեղեցի Անապատ | 19 դ. | Խնձորեսկ գյուղից հս-աե, ձորի զառիթափ լանջերին, Հին Խնձորեսկ գյուղատեղիի հվ մասում | կիսավեր | |
23 | ![]() |
Եկեղեցի Սբ. Հռիփսիմե | 1666 թ. | Խնձորեսկ գյուղից հս-աե, ձորի զառիթափ լանջերին, Հին Խնձորեսկ գյուղատեղիի հս-ամ եզրին, Անապատ եկեղեցուց մոտ 320 մ հս-ամ | եռանավ բազիլիկ |
24 | Եկեղեցի | 17 դ. | Խոտ գյուղից 500 մ հվ, Որոտանի ձախ ափին, խիստ զառիթափ լեռնալանջին, Խոտ գյուղատեղիի հվ-ամ եզրի գերեզմանոցում | պահպանվել է հիմքերը | |
25 | Եկեղեցի | 17-18 դդ. | Խոտ գյուղից 500 մ հվ, Որոտանի ձախ ափին, խիստ զառիթափ լեռնալանջին, Խոտ գյուղատեղիի կենտրոնի գերեզմանոցում | միանավ սրահ | |
26 | Եկեղեցի | 17 դ. | Խոտ գյուղի հվ եզրին, ավտոտնակի մոտ | պահպանվել է խորանը` 2 մ բարձրությամբ | |
27 | Եկեղեցի «Մրգաձորի խաչ» | 17 դ. | Խոտ գյուղից 1 կմ հվ-ամ | միանավ սրահ | |
28 | Մատուռ | 11-12 դդ. | Խոտ գյուղի հվ եզրին, «Խաչեր» հանդամասում | պահպանվել է խորանը | |
29 | Եկեղեցի Սբ. Մինաս | 1675 թ. | Խոզնավար գյուղի մեջ | կիսավեր եռանավ բազիլիկ | |
30 | ![]() |
Եկեղեցի Սբ. Հռիփսիմե | 17-18 դդ. | Կոռնիձոր գյուղի հվ եզրին Հին Կոռնիձոր գյուղատեղիի կենտրոնում | միանավ սրահ |
31 | Եկեղեցի | 13 դ. | Հալիձոր գյուղից 700 մ հվ, Հալիձոր գյուղատեղիից 1.2 կմ հս-աե, Շինուհայր տանող ճանապարհից աջ, ժայռոտ բլրի վրա, Վնսար «Խաչի խութ» ագարակի տարածքի բլրագագաթին | պահպանվել են հիմքերը | |
32 | ![]() |
Եկեղեցի Սբ. Մինաս | 1611 թ. | Հալիձոր գյուղի հվ, Գորիսից 12 կմ հվ-ամ, գյուղից մոտ 3 կմ հվ-ամ, Որոտանի ձորի ձախափնյա բարձրադիր լանջին, Հին Հալիձոր գյուղատեղիի կենտրոնում | միանավ սրահ, կանգուն |
33 | ![]() |
Վանական համալիր Հարանց անապատ «Սյունյաց մեծ անապատ» | 1608-1613 թթ. | Հալիձոր գյուղից 5 կմ հվ, Հալիձոր գյուղատեղիի հանդեպ, Որոտանի աջ բարձրադիր ափին | հիմնադրել են Սաղմոսավանքի Սարգիս եպիսկոպոսը և Կիրակոս քահանա Տրապիզոնցին, տուժել է 1658 թ. երկրաշարժի, այնուհետև` սողանքների հետևանքով |
34 | Եկեղեցի | վերակառ.19 դ. | Հարթաշեն գյուղից 2 կմ հվ-աե, Ազատաշեն գյուղատեղիի կենտրոնում | ըստ տեղացիների` Սբ. Նուբար | |
35 | ԵկեղեցիՍբ. Հռիփսիմե | 16 դ. | Հարթաշեն գյուղից 5.7 կմ հվ, Այգեձոր գյուղատեղիում | ||
36 | Եկեղեցի | 19 դ. | Հարթաշեն գյուղից 4.3 կմ հվ-աե, Ձորաշեն գյուղատեղիի կենտրոնում, բարձունքի վրա | միանավ սրահ | |
37 | ![]() |
Եկեղեցի «Ալան թագավորի» | 13-14 դդ. | Հարժիս գյուղից մոտ 3 կմ հվ-ամ, Որոտանի ձախ ափին, Ներքին Քրդեր գյուղատեղիի ամ եզրին | կիսավեր |
38 | Եկեղեցի Սբ. Մինաս | 19 դ. | Հարժիս գյուղից մոտ 500 մ հվ, Որոտանի ձախ ափին, Հին Հարժիս գյուղատեղիի կենտրոնում | եռանավ բազիլիկ | |
39 | Մատուռ | 17-18 դդ. | Հարժիս գյուղից մոտ 500 մ հվ, Որոտանի ձախ ափին, Հին Հարժիս գյուղատեղիի կենտրոնում, Սբ. Մինաս եկեղեցուց 25 մ աե | ||
40 | Եկեղեցի | Ղուրդղուլլաղ գյուղից 5-6 կմ հվ-աե, անտառում | կիսավեր | ||
41 | ![]() |
«Կուսանաց անապատ» վանական համալիր | 17դ. | Շինուհայր գյուղից 3 կմ հվ, Որոտանի ձորում, Հին Շինուհայր գյուղատեղիի հվ կողմում, ձորեզրին | կանգուն |
42 | Եկեղեցի Սբ. Ստեփանոս | 17դ. | Շինուհայր գյուղից 3 կմ հվ, Որոտանի ձորում, Հին Շինուհայր գյուղատեղիի կենտրոնում | կանգուն | |
43 | Եկեղեցի «Վանք» | ուշ միջնադար | Շինուհայր գյուղից մոտ 5 կմ հվ, Որոտան գետի ձախ ափին | վերափոխվել է բերդ-ամրոցի, կիսավեր | |
44 | Մատուռ | 17 դ. | Շինուհայր գյուղից 1.2 կմ հվ-ամ, հին Շինուհայր տանող ճանապարհից աջ, «Մեծ նովեր» վայրում | ||
45 | Եկեղեցի «Հազարափրկիչ» | 1705 թ. | Սվարանց գյուղի կենտրոնում | եռանավ բազիլիկ | |
46 | Եկեղեցի «Հալաքի վանք» | 19 դ. | Վաղատուր գյուղի հս-ամ մասում, Հալաքի գյուղատեղիի հվ եզրին | եռանավ սրահ | |
47 | Եկեղեցի | 17 դ. | Վաղատուր գյուղի հվ-աե մասում | միանավ սրահ | |
48 | Եկեղեցի Սբ. Նորակնունք | 17-18 դդ. | Վերիշեն գյուղի հս մասում, Գորիսից 3 կմ հս-ամ, Հին Վերիշեն գգյուղատեղիի հս եզրին | ամ մասը ժայռափոր | |
49 | ![]() |
Եկեղեցի Սբ. Հռիփսիմե | 4-5 դդ. | Վերիշեն գյուղի մեջ, գյուղապետարանի մոտ | միանավ` արտաքուստ շեշտված խորանով, հիմնովին վերակառուցվել է 1621 թ. |
50 | Սրբատեղի «Խաչեր» | ուշ միջնադար - 20 դ | Վերիշեն գյուղից 800 մ հս-ամ, «Սալի օջախ» վայրում | ||
51 | ![]() |
Վանական վամալիր Տաթևի վանք (Սբ. Եվստաթեոս առաքյալի ուխտ) | 9-20 դդ. | Տաթև գյուղից մոտ 200 մ հվ, Որոտանի վտակի աջ ափին | ներկայումս այնտեղ գնում է վերականգման աշխատանքներ |
52 | ![]() |
Վանական համալիր Տաթևի Մեծ Անապատ | 17 դ. 2-րդ կես-18 դ. | Տաթև գյուղից 2 կմ հվ-աե, Որոտանի կիրճում, գետի աջ ափին | հիմնադրել է Հակոբ Դ Ջուղայեցի կաթողիկոսը |
53 | Եկեղեցի Ցաքուտի | 932 թ. | Տաթև գյուղից հս, Որոտանի ձախ ափին, «Սատանի կամրջի» մոտ, «Ցաքուտ» վայրում | կառ.` Սյունյաց Հակոբ եպիսկոպոս, ծածկը, գմբեթը և աե պատն ավերված | |
54 | Եկեղեցի Սբ. Մինաս | 1646 թ. | Տաթև գյուղի մեջ | եռանավ բազիլիկ, կառ.` Ներսես եպիսկոպոս | |
55 | Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին «Կեռ» | 10 դ. | Տաթև գյուղից հվ-ամ, Տաթևի վանքից մոտ 300-400 մ հվ-ամ, ձորի հանդիպակաց կողմում, Տաթև գետի աջ ափին, «Տամբալակ» վայրում | կառ.` Հակոբ եպիսկոպոս, կանգուն է միայն հս պատը | |
56 | ![]() |
Եկեղեցի Սբ. Գևորգ | 4-5 դդ., 1737 թ. | Տեղ գյուղի մեջ | |
57 | ![]() |
Եկեղեցի «Սռեղցի» | 5-6 դդ., | Տեղ գյուղից 3 կմ հվ-աե, բարձրադիր վայրում | թաղածածկ դահլիճ |
58 | Եկեղեցի «Կոտրած եղցի» | 14-15 դդ. | Տեղ գյուղից մոտ 4 կմ հվ-աե, բլրալանջին | կիսավեր | |
59 | ![]() |
Եկեղեցի Սբ. Հռիփսիմե | 1676 թ. | Քարահունջ գյուղի ամ մասում | եռանավ բազիլիկ |
60 | Փոքր խաչ եկեղեցի | 1551 թ. | Քարաշեն գյուղից 1 կմ հս-ամ, Հին Քարաշեն գյուղատեղիի կենտրոնում | եռանավ բազիլիկ | |
61 | Եկեղեցի Սբ. Գևորգ (Սբ. Սարգիս) | 1731 թ. | Քարաշեն գյուղից 1 կմ հս, լեռան վրա | միանավ սրահ |
Տես նաև
խմբագրել- ՀՀ վանական համալիրների ցանկ
- Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ
- ՀՀ տաճարների ու եկեղեցական համալիրների ցանկ
- Արցախի վանական համալիրների ցանկ
- Սիսիան համայնքի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
- Ստեփանավանի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
- Թումանյանի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
- Մեղրի համայնքի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
- Թալինի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
- Տաշիրի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
- Մարալիկի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
- Տավուշի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
- Նոյեմբերյանի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Հայաստանի կառավարության որոշում N 628, 29 մայիսի 2002 թ․
- ↑ Հայաստանի կառավարության որոշում N 80, 9 հունվարի 2003 թ․
- ↑ Հայաստանի կառավարության որոշում N 754-Ն, 17 հունիսի 2003 թ․
- ↑ Հայաստանի կառավարության որոշում N 1793, 24 դեկտեմբերի 2003 թ․
- ↑ Հայաստանի կառավարության որոշում N 49, 29 հունվարի 2004 թ․
- ↑ Հայաստանի կառավարության որոշում N 1929-Ն, 30 դեկտեմբերի 2004 թ․
- ↑ Հայաստանի կառավարության որոշում N 2322-Ն, 29 դեկտեմբերի 2005 թ․
- ↑ Հայկական սովետական հանրագիտարան