Հալիձոր
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Հալիձոր, գյուղ Հայաստանի Սյունիքի մարզի Տաթև համայնքում[1]։
Գյուղ | |||
---|---|---|---|
Հալիձոր | |||
Հալիձոր գյուղի համայնապատկերը 2018 թվականին | |||
Երկիր | Հայաստան | ||
Մարզ | Սյունիքի մարզ | ||
Համայնք | Տաթև (համայնք) | Տաթև համայնք[1] | ||
ԲԾՄ | 1350 մ | ||
Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | ||
Բնակչություն | 551[2] մարդ (2011) | ||
Ազգային կազմ | Հայեր | ||
Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
| |||
Բնակավայրն ունի բազմադարյա պատմություն և հարուստ է պատմամշակութային հուշարձաններով։ Այստեղ է գտնվում Հայաստանի զբոսաշրջային ամենահայտնի ուղղություններից մեկը՝ Տաթևեր ճոպանուղի-Տաթևի վանք երթուղին։ Հանդիսանում է աշխարհի ամենաերկար ճոպանուղու առաջին մեկնարկային կետը։
Ունի գեղեցիկ բնություն, որն արտահայտվում է անդնդախոր ձորերով, ժայռապատ և անտառապատ լեռնալանջերով, որոնց ստորոտով հոսում է արագահոս Որոտան գետը։
Անուն
խմբագրելԳյուղի պտոնական անունը[1]։ Հալիձոր անունը ծագել է Հաբանդ գավառի Հալե, Հալիս կոչվող բնակավայրերի անվանումներից։
Աշխարհագրություն
խմբագրելԱշխարհագրորեն Հալիձրը գտնվում է Որոտան գետի ձախ ափի մոտ՝ ծովի մակարդակից 1300-1350 մ բարձրության վրա։ Սյունիքի մարզի մարզկենտրոն Կապան քաղաքից հեռու է 62 կմ։ Մոտակա քաղաքը Գորիսն է, որից հեռու է 12 կմ դեպի հարավ-արևմուտք։
Հալիձորից հյուսիս-արևելք գտնվում է Շինուհայր գյուղը, հարավում և արևելքում՝ Որոտան գետի կիրճը, արևելքում և հյուսիս-արևելքում՝ մշակովի դաշտեր են։
Հալիձոր բնակավայրով է անցնում հանրապետական նշանակության Հ 45 ավտոճանապարհը։
Պատմություն
խմբագրելՀալիձորը Հաբանդ գավառի հնագույն գյուղերից է, պատմական աղբյուրներում հիշատակվում է 10-րդ դարի սկզբից։ Ստ. Օրբելյանի՝ "Սյունիքի պատմություն" աշխատության մեջ այն դասվում է միջին մեծության գյուղերի շարքում ըստ իր վճարած հարկի[3]։
Դեռևս 10-րդ դարում Սյունյաց Բարդեն իշխանի դուստր Համազասպուհին Հալիձոր գյուղը նվիրել է Տաթևի վանքին, որը կրկին հաստատել է Տարսայիճ Օրբելլանը 1274 թ.: Հալիձորը Տաթևի սեփականությունն էր համարվում մինչև 19-րդ դարը[4]։
Ստեպանոս Օրբելյանի և հին հիշատակարանների մեջ գյուղի անունը գրվել է ՀԱԼԷ ձևով։ Հնում Հալիձոր գրելու դեպքում հասկացվում էր գյուղի շրջապատի ձորը։ Հետագայում գրվում է Հալի-ձոր և ի վերջո Հալիձոր։
Խորհրդային Միության ժամանակաշրջան
խմբագրելԽորհրդային տարիներին մասն է կազմել Հայկական ԽՍՀ Զանգեզուրի գավառի, իսկ 1930 թվականից` Գորիսի շրջանի։
Ներկայիս Հալիձորը կառուցվել է 1966 թվականին Հին Հալիձորից փոքր ինչ հեռու և մինչև 1991 թվականը գտնվում էր Հարժիսի խորհտնտեսության կազմում։
Հայաստանի անկախության շրջան
խմբագրելՀայաստանի անկախության սկզբի տարիներին Հալիձորը ընդգրկված է եղել Գորիսի շրջանի կազմում, իսկ 1995 թվականից Սյունիքի մարզում, որի մաս է կազմում նախկին Գորիսի շրջանը։ 2015 թվականից բնակավայրը ներառվել է Սյունիքի մարզի Տաթև խոշորացված համայնքի մեջ։
Պատմամշակութային հուշարձաններ
խմբագրելԳյուղում է գտնվում կանգուն Սուրբ Մինաս եկեղեցին՝ կառուցված 1611 թվականին։ Գյուղից 2 կմ հարավ-արևմուտք գտնվում է նշանավոր Հարանց Անապատը, շրջակայքում են «Խաչին խութ» կոչվող եկեղեցին, «Պողոս-Պետրոս» մատուռը, մի շարք գյուղատեղիներ՝ «Հալիձոր», «Կարմիր», «Հայկաշեն», «Հայկատափ», Հալե, Հին Շենատեղ, , ինչպես նաև բազմաթիվ խաչքարերով գերեզմանոցը։ Որոտանի ձախ ափին, այգիների մեջ պահպանված է ժայռաբեկորի վրա կանգնեցված 1265 թ. արձանագրություն։ Հալիձորի ամենաշատ այցելվող պատմամշակութային կառույցներից է Հարսնաձորի դիտակետը։
Բնակչություն
խմբագրելԸստ Հայաստանի 2011 թվականի կատարած մարդահամարի արդյունքների գյուղի բնակչությունը կազմել է 551 մարդ[2]։ Ստորև ներկայացված է Հալիձոր գյուղի բնակչության թվային փոփոխությունն ըստ տարիների[5]
Տարի | 1831 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2004 | 2011 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Բնակիչ | 58 | 584 | 615 | 657 | 577 | 518 | 482 | 509 | 602 | 625 | 551 |
Տնտեսություն
խմբագրելԲնակչությունը զբաղվում է դաշտավարությամբ, այգեգործությամբ, անասնապահությամբ և մեղվաբուծությամբ։
Պատկերասրահ
խմբագրել-
Հալիձորի փողոցներից մեկի համայնապատկերը Տաթևեր ճոպանուղու խցիկից
-
Հալիձոր գյուղի մոտ գտնվող հուշարձան-դիտակետ
-
Հին Հալիձոր գյուղատեղիի ավերակները Հալիձոր գյուղի մոտ
-
Հալիձոր գյուղի Սուրբ Մինաս եկեղեցին
-
Տեսարան դեպի Որոտանի կիրճը Հալիձոր գյուղից
-
Տաթևեր ճոպանուղու խցիկը Հալիձոր գյուղի վրայով անցնելիս
-
Հալիձոր գյուղի մոտ գտնվող Տաթևեր ճոպանուղու մեկնարկային կայանը
-
Հալիձոր գյուղի համայնապատկերը և հանրապետական նշանակության Հ 45 ավտոճանապարհը
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 Տեղեկություններ Տաթև համայնքի մասին Սյունիքի մարզի մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 12․01․2024 թվական)։
- ↑ 2,0 2,1 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
- ↑ Օրբելյան, Ստեփանոս (1986). Սյունիքի պատմություն. Երևան: Սովետական գրող հրատարակչություն.
- ↑ Բարխուդարյան, Ս. Գ. (1960). Դիվան հայ վիմագրության. Երևան: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. էջ 51.
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 116» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Հունիսի 24-ին.