Ֆիննական ծոց

Ֆիննական ծոց
Տեսակ	ծոց
Երկիր	Ֆինլանդիա, Ռուսաստան և Էստոնիայի Հանրապետություն
Խորություն	121 մետր
Մակերես	29 500 կմ²
Կազմված է	Նառվա, Նևայի ծովախորշ, Տալլինի ծոց, Kakumäe Bay? և Kolga Bay?
Մասն է	Բալթիկ ծով
Ջրահավաքի տարածք	Gulf of Finland Basin?
Ավազանի երկիր	Ռուսաստան, Էստոնիայի Հանրապետություն և Ֆինլանդիա
Աղիություն	4,7 ± 4,5
Լիճ հոսող գետ	Raisionjoki?, Santajoki?, Altja River?, Mustoja?, Karepa Stream?, Raseborgsån?, Zhemchuzhnaya River?, Martyshkin Ruchey?, Virojoki?, Taasianjoki?, Summanjoki?, Strelka?, Նևա, Kymi River?, Jägala River?, Vääna River?, Tiskre Stream?, Purtse River?, Pühajõgi?, Ֆոնտանկա, Porvoonjoki?, Toolse River?, Սիտկե, Bobylka?, Vilajoki?, Vodoslivny Canal?, Voronka?, Gorokhovka?, Karasta?, Kikenka?, Vaalimaanjoki?, Lebyazhya?, Luzhitsa?, Privetnaya?, Zavodskaya Sestra?, Urpalanjoki?, Smolenka?, Chulkovka?, Սև, Chyornaya Rechka?, Siuntionjoki?, Fiskars river?, Petrovka? և Shingarka?
Անվանված է	Ֆինլանդիա

Ֆիննական ծոց, ծոց Բալթիկ ծովի արևելյան մասում, Ռուսաստանի, Էստոնիայի և Ֆինլանդիայի միջև։

Արևելյան մասը կոչվում է Նևայի խորշ։ Մակերեսը մոտ 30 հզ. կմ² է, երկարությունը՝ 390 կմ, լայնությունը մուտքի մոտ՝ 70 կմ, առավելագույնը՝ 130 կմ, խորությունը՝ 100 մ-ից (մուտքի մոտ) մինչև 5 մ (արևելքում)։

Հյուսիսային ափերը ժայռոտ են, ուժեղ կտրտված, արևելյան և հարավայինը՝ առավելապես հարթ, կազմված փխրուն ապարներից։ Կան շատ կղզիներ (ամենամեծը Կոտլին կղզին է, որի վրա տեղադրված է Կրոնշտադտը)։ Սառցակալում է նոյեմբերից ապրիլ։ Ջրի մակարդակը կարող է բարձրանալ և ողողել ափերը (հատկապես Նևայի խորշում)։

Ֆիննական ծով են թափվում Նևա, Լուգա, Նարվա գետերը։ Սայմայի ջրանցքով կապված է Սայմա լճի հետ։ Ֆիննական ծովի ափերին են գտնվում Սանկտ Պետերբուրգ, Տալլին, Հելսինկի, Կոտկա խոշոր նավահանգիստները։

Անվան ծագումԽմբագրել

Անվանումը հայտնի է 1730-ական թվականներից ըստ այն ժողովրդի անունով, որը բնակվում էին ծովածոցի հյուսիսային ափում^[2]։

1737-1793 թվականներին միաժամանակ գոյություն է ունեցել նաև Կրոնշտադյան ծոց անվանումը։

19-րդ դարի առաջին քառորդից սկսած ծովածոցի մի մասի համար, որը տարածվում է Կոտլին կղզուց դեպի արևելք, տարածում է գտնում Մարկիզայի ջրափոս հեգնական-արհամարհական անվանումը։ Ըստ տարածված վարկածի՝ այդ անունը տրվել է Բալթյան նավատորմի նավաստիների կողմից՝ ի պատիվ 1811-1828 թվականներին ծովային նախարարի՝ մարքիզ Իվան Տրավերսի, ազնվական կոչման, որը սահմանափակել էր նավատորմի լողալու սահմանները այդ շրջանով^[3]։

Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրԽմբագրել

Ջրի միջին ջերմաստիճանը հորիզոններում, °C
(60,15 ° միջ.լ., 26,96 ° արև. երկ. կոորդինատների կետում, 1900—2004 տարիների տվյալները)^[4]
Հորիզոն, м	Հունվ	Փետր	Մարտ	Ապր	Մայ	Հուն	Հուլ	Օգոս	Սեպ	Հոկ	Նոյ	Դեկ
0	0,8	-0,4	0,2	0,6	4,4	10,0	15,4	16,0	13,5	8,6	5,7	3,0
10	0,5	0,0	0,1	0,3	3,3	7,5	13,2	14,6	12,5	8,4	6,1	4,1
20	0,8	0,2	0,1	0,4	1,8	4,7	7,2	7,9	10,4	8,2	6,1	4,3
30	1,0	0,4	0,3	0,4	1,4	2,5	3,5	3,9	7,8	6,0	5,3	4,4
50	3,0	2,5	2,2	2,5	2,3	2,5	2,6	3,3	3,1	3,2	4,1	3,9

Ծովածոցի ձևավորման պատմությունԽմբագրել

300-400 միլիոն տարի առաջ՝ պալեոզոյի դարաշրջանի ժամանակ, Ֆիննական ծոցի ժամանակակից ավազանի ամբողջ տարածքը ծածկված է եղել ծովով։ Այդ ժամանակաշրջանի նստվածքային մնացորդներ ավազաքարերը, ավազաբլուրները, կավային և կրաքարային կուտակումները ծածկում են հաստ շերտով (ավելի քան 200 մետր) բյուրեղյա հիմքը, որը կազմված է գրանիտից, գղձաքարից և դիաբազից։ Ժամանակակից ռելիեֆը ձևավորվել է սառցե ծածկույթի գործողության արդյունքում (վերջինը՝ Վալդայան սառցապատումը տեղի է ունեցել 12 հազար տարի առաջ)։ Սառցադաշտի հետ քաշվելուց հետո ձևավորվել է Լիտորինի ծովը, որի մակարդակը 7-9 մետր ավել է եղել ներկա մակարդակից։ Սառցադաշտային ջրամբարների մակարդակները աստիճանաբար իջել են, իսկ նրանց մակերեսները՝ փոքրացել։ Դրա հետևանքով նախկին ջրամբարների հատակում ձևավորվել են տանիքանման հատվածներ, որոնցից աստիճաններ են իջնում դեպի Ֆիննական ծոց։ 4 հազար տարի առաջ ծովը հետ է քաշվել և Ֆիննական ծոցի ծանծաղուտները դարձել են կղզիներ^[5]։ Սկանդինավյան վահանի ժամանակակից ավելի ուժեղ վերելքը բերել է Ֆիննական ծոցի մակերեսի թեքման։ Այդ պատճառով էլ ծովածոցի հյուսիսային ափերը բարձրադիր են և ժայռոտ, իսկ հարավայինները՝ ճահճապատ^[6]։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ 1(b) // Limits of Oceans and Seas, Limits of the Oceans and Seas // Nature / M. Skipper — 3 — International Hydrographic Organization, 1953. — Vol. 172, Iss. 4376. — P. 484—484. — 42 p. — ISSN 1476-4687; 0028-0836 — doi:10.1038/172484B0
↑ Поспелов Е. М. Школьный топонимический словарь. — М.: Просвещение, 1988
↑ Топонимическая энциклопедия Санкт-Петербурга. СПб.: Информационно-издательское агентство ЛИК, 2002.
↑ «ЕСИМО»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-21-ին
↑ Даринский А. В. География Ленинграда. — Л.: Лениздат, 1982. — С. 12—18.
↑ Санкт-Петербург: Энциклопедия. — М.: Российская политическая энциклопедия. 2006.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[_f2ede662fa736189-1] 1(b) // Limits of Oceans and Seas, Limits of the Oceans and Seas // Nature / M. Skipper — 3 — International Hydrographic Organization, 1953. — Vol. 172, Iss. 4376. — P. 484—484. — 42 p. — ISSN 1476-4687; 0028-0836 — doi:10.1038/172484B0

[Школьный_топонимический_словарь-2] Поспелов Е. М. Школьный топонимический словарь. — М.: Просвещение, 1988

[Топонимический_словарь-3] Топонимическая энциклопедия Санкт-Петербурга. СПб.: Информационно-издательское агентство ЛИК, 2002.

[4] «ЕСИМО»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-21-ին

[География_Ленинграда-5] Даринский А. В. География Ленинграда. — Л.: Лениздат, 1982. — С. 12—18.

[СПб_Энциклопедия-6] Санкт-Петербург: Энциклопедия. — М.: Российская политическая энциклопедия. 2006.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]