Տրնավա
Տրնավա (սլովակ.՝ Trnava, գերմ.՝ Tyrnau, հունգ.՝ Nagyszombat), քաղաք Արևմտյան Սլովակիայում՝ 47 կմ Բրատիսլավայից հյուսիս-արևելք, Տրնավկա գետի ափին։ Այն մի երկրամասի (Տրնավայի երկրամաս) և շրջանի (Տրնավայի շրջան) կենտրոնն է։ Այն հռոմեական կաթոլիկ արքեպիսկոպոսի նստավայրն է (1541–1820 թվականներին և 1977 թվականից հետո)։ Քաղաքն ունի պատմական կենտրոն։ Իր քաղաքի պատերի ներսում գտնվող բազմաթիվ եկեղեցիների շնորհիվ Տրնավան հաճախ կոչվում է «պարվա Ռոմա», այսինքն՝ «փոքր Հռոմ», կամ ավելի շուտ՝ «սլովակական Հռոմ»։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Տրնավա | |||||
| սլովակ.՝ Trnava բուլղար․՝ Търнава բուլղար․՝ Надсомбат | |||||
| |||||
 Սուրբ Հովհաննես Մկրտչի մայր տաճարը Տրվանայում | |||||
| Երկիր |  Սլովակիա | ||||
| Երկրամաս | Տրնավայի երկրամաս | ||||
| Շրջան | Տրնավայի շրջան | ||||
| Քաղաքապետ | Պետեր Բրոչկա | ||||
| Հիմնադրված է | 1211 թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 1211 | ||||
| Մակերես | 71․535 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 144 մետր | ||||
| Բնակչություն | 65207 մարդ | ||||
| Խտություն | 910 մարդ/կմ² | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 033 | ||||
| Փոստային դասիչ | 917 01, 917 02, 917 05 և 917 08 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | TT | ||||
| Պաշտոնական կայք | www.trnava.sk | ||||
| |||||
.svg)
Անվանումներ և ստուգաբանություն խմբագրել
Քաղաքի անվանումը գալիս է Տրնավա առվի անունից։ Դա գալիս է հին սլավոներեն/սլովակերեն tŕň (փուշ) բառից[1], որը բնութագրեց տարածաշրջանում գետերի ափերը։ Կենտրոնական Եվրոպայի շատ քաղաքներ ունեն նմանատիպ ստուգաբանություն, ներառյալ Սլովակիայի Տրնովոն, ինչպես նաև՝ Տարնուվ (Լեհաստան), Տարնով (Գերմանիա), Վելիկո Տիռնովո (Բուլղարիա), Տրնավակ (Սերբիա) և Տիրնավոս (Հունաստան) քաղաքները։ Հունգարերենով սկզբնական անունը աստիճանաբար դարձավ «Տիրնա», որն ազդել է նաև ավելի ուշ գերմանական և լատինական ձևերի վրա[2]։
Երբ այն վերածվեց կարևոր առևտրային քաղաքի, այն ստացել է հունգարական Szombathely անունը, վկայակոչելով շաբաթական շուկայի տոնավաճառներին կայացած շաբաթ օրերին (հունգ.՝ szombat) անցկացվող ամենշաբաթյա տոնավաճառներին։ Այնուամենայնիվ, այս անունը օգտագործվել է միայն թագավորական պալատի կողմից, ինչպես նշվում է մոնղոլական արշավանքից հետո գերմանացի նորեկների կողմից սլովակական անվան ընդունմամբ, այլ ոչ թե հունգարական անունով[1]։
Տարբեր լեզուներով անվանման տարբերակները ներառում են գերմ.՝ Tyrnau, հունգ.՝ Nagyszombat (14-րդ դարից սկսած)[1] և լատին․՝ Tyrnavia։
Պատմություն խմբագրել
Քաղաքի տարածքում գտնվող մշտական բնակավայրերը հայտնի են նեոլիթյան ժամանակաշրջանից սկսած։ Միջնադարի ընթացքում առևտրային կարևոր բնակավայր ստեղծվեց այստեղ՝ երկու կարևոր ճանապարհի՝ Բոհեմիայից Հունգարիա և Միջերկրական ծովից Լեհաստան ճանապարհների հատման տեղում։
Տրնավայի առաջին գրավոր հիշատակումը թվագրվում է 1211 թվականին։ 1238 թվականին Տրնավան առաջին քաղաքն էր (ներկայիս) Սլովակիայում, որը թագավորի կողմից ստացել է քաղաքի կանոնադրություն (քաղաքացիական արտոնություններ)։ Նախկին գյուղատնտեսական կենտրոնն աստիճանաբար դարձավ արդյունաբերության, առևտրի և արհեստների կենտրոն։ 13-րդ դարի սկզբին Հունգարիայի թագավորը բազմաթիվ գերմանացիներ էր հրավիրել Տրնավա բնակություն հաստատելու։ Այս բնակավայրն աճեց 1242 թվականի թաթարական արշավանքներից հետո։ 13-րդ և 14-րդ դարերի վերջում Տրնավայի մի մասը շրջափակված էր քաղաքի շատ երկար պաիսպներով։ Սլովակական առևտրային սկզբնական քաղաքը և գերմանացիները մնացին այս պարիսպների ետևում։
Տրնավան նաև շատ կարևոր բանակցությունների վայր էր։ Հունգարիայի թագավոր Չարլզ I-ը այստեղ արժութային պայմանագիր ստորագրեց 1327 թվականին Չեխիայի թագավոր Ջոն Լյուքսեմբուրգցու և Լուի I թագավորի հետ (որը հաճախ մնում էր քաղաքում և այնտեղ մահացավ 1380 թվականին)։ 1360 թվականին այնտեղ կայսր Կառլոս IV-ի հետ ստորագրեց բարեկամության պայմանագիր։
Տրնավայի բնակչության ժամանակավոր գերմանական մեծամասնությունը զիջեց սլովակներին 15-րդ դարում՝ չեխ հուսիթների կողմից իրականացվող արշավների ժամանակ։ 1430 թվականի ապրիլին հուսիթները մոտեցան քաղաքին և Տրնավայի ճակատամարտում հաղթեցին հունգարական բանակին։ Սակայն նրանք մեծ կորուստներ կրեցին և հեռացան Մորավիա։ 1432 թվականի հունիսի 24-ին առևտրականների հետ դիմակավորված հուսիթների մի փոքր խումբ, որը գիշերով որպես առևտրականներ մտավ քաղաք, գիշերը հաղթեցին պահակախմբին և առանց կռվի գրավեց քաղաքը[3]։ Այնուհետև նրանք Տրնավային դարձնեցին իրենց կենտրոնը 1432-1435 թվականներին։
Քաղաքը ներկայիս Սլովակիայի մնացած տարածքի հետ միասին կարևորություն ստացավ 1541 թվականին Օսմանյան կայսրության կողմից այսօրվա Հունգարիայի մեծ մասի նվաճումից հետո, երբ Տրնավան դարձավ Էստերգոմի արքեպիսկոպոսի նստավայրը (1541 – 1820): Արքեպիսկոպոսական տաճարներն էին Սուրբ Հովհաննես Մկրտչի տաճարը և քաղաքում գտնվող Սուրբ Նիկոլաս տաճարը։ Թուրքերից փախչող բազմաթիվ էթնիկ հունգարացիներ 1541 թվականից հետո տեղափոխվեցին քաղաք ներկայիս Հունգարիայից։
16-րդ և հատկապես 17-րդ դարում Տրնավան Հունգարիայի Թագավորությունում հակառեֆորմիստական կարևոր կենտրոն էր։ Արքեպիսկոպոսը Նիկոլա Օլահը հրավիրել է հիսուսականների Տրնավա 1561 թվականին՝ զարգացնելու նպատակով համայնքային դպրոցական համակարգը։ Այնուհետև այն ունեցավ 1566 թվականին բացված ճեմարանը, իսկ 1577 թվականին քաղաքում Տրնավայի քահանա Նիկոլ Թելեգդինը հիմնեց գրադարան։ Աստվածաշնչի առաջին կաթոլիկ թարգմանությունը հունգարերենով քաղաքում ավարտեց հիսուսական Գիորգի Կալդին, ով ծնվել էր 1573 թվականին։ 1704 թվականի դեկտեմբերի 26-ին Ֆրենց II Ռակոցիի բանակը Տրնավայի մերձակայքում վճռական պարտություն կրեց կայսերական բանակի դեմ, որը ղեկավարում էր Սիգբերտ Հեյստերը։
Հիսուսական Տրնավայի համալսարանը (1635–1777), որը այդ ժամանակ Հունգարիայի Թագավորության միակ համալսարանն էր, հիմնադրվել է արքեպիսկոպոս Պետեր Պազմանիի կողմից։ Հակառեֆորմիստականությանը աջակցելու համար հիմնադրված Տրնավայի համալսարանը շուտով դարձավ սլովակյան կրթության և գրականության կենտրոն, քանի որ ուսուցիչների մեծ մասը, ուսանողների կեսը և քաղաքի բնակիչների մեծ մասը սլովակներն էին։ Պազմանին ինքնին նպաստել էր չեխերենի փոխարեն սլովակերենի օգտագործմանը։ 18-րդ դարի վերջից Տրնավան դարձավ սլովակական գրական և գեղարվեստական ազգային վերածննդի կենտրոն։ Սլովակերենի առաջին համակարգված տարբերակը հիմնված էր Սլովակիայի բարբառի վրա, որն օգտագործվում էր Տրնավայի շրջանում։ 1848 թվականի հունգարական հեղափոխության ժամանակ Ռիչարդ Գիյոնի բանակը կռվեց այստեղ ավստրիական բանակի հետ 1848 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։
Քաղաքի կարևորությունը նվազեց 19-րդ դարի սկզբին, երբ համալսարանը տեղափոխվեց Բուդա (այսօր՝ Լորանդ Էտվյոշի անվան համալսարան), և արքեպիսկոպոսի նստավայրը տեղափոխվեց Էստերգոմ։ Նրա կարևորությունը մասամբ ավելացավ 1844 թվականից հետո, երբ Տրնավան կապվեց Բրատիսլավայի հետ Հունգարիայի Թագավորության առաջին երկաթուղային գծի միջոցով։ Երկաթուղային կապը սկսեց քաղաքի արդիականացում, որը սկսվեց շաքարային մեծ գործարանի, գարեջրատան և Կոբուրգի գործարանի ստեղծմամբ։ 19-րդ դարում, բայց հիմնականում 20-րդ դարի սկզբին քաղաքն աճեց իր քաղաքի պատերի հետևում, իսկ պատի մի մասը քանդվեց 19-րդ դարում, բայց դրա մեծ մասը դեռևս լավ պահպանված է։
Մինչև Երկրորդ աշխարհամարտը, Տրնավայում նույնպես բնակվում էր զգալի թվով հրեաներ։ Նրանց տեղափոխման ազատությունը սահմանափակված էր դեռևս 1495 թվականին և 1539-1800 թվականներին։
1918 թվականին Չեխոսլովակիայի ստեղծումից հետո Տրնավան Սլովակիայի ամենաարդյունաբերականացված քաղաքներից մեկն էր։ Երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին Տրնավան ազատագրվեց 1945 թվականի ապրիլի 1-ին խորհրդային 2-րդ ուկրաինական ռազմաճակատի զորքերի կողմից։ 1977 թվականին, Հռոմի Պապ Պողոս VI-ի որոշմամբ, Տրնավան դարձավ Սլովակիայի առանձին արքեպիսկոպոսության նստավայրը (չնայած 2008 թվականին այդ նստավայրը տեղափոխվեց Բրատիսլավա, քաղաքը դեռևս ունի սեփական արքեպիսկոպոսության նստավայր)։ Այս արքեպիսկոպոսության հաստատմամբ Սլովակիան անկախացավ Հունգարիայից, որը նույնպես եղավ եկեղեցական կառավարման առումով դարեր շարունակ առաջին անգամ։
Սլովակիայի անկախության հաստատումից հետո (1993 թվական) Տրնավան 1996 թվականին դարձավ նորաստեղծ Տրնավայի շրջանի կենտրոնը։ Ֆրանսիական ավտոարտադրող «PSA Peugeot Citroën»-ը 2003 թվականին սկսեց Տրնավայում խոշոր ավտոմոբիլային գործարանի կառուցումը։
Աշխարհագրություն խմբագրել
Տրնավան գտնվում է 146 մետր ծովի մակարդակից բարձրություն և ընդգրկում է 71․535 կմ2 տարածք[4]։ Այն գտնվում է Դանուբյան ցածրաշխարհում՝ Տրնավկա գետի վրա․ Բրատիսլավիայից մոտ 45 կմ հյուսիս-արևելք, Նիտրայից 50 կմ արևմուտք և մոտ 70 կմ հեռու չեխական սահմանից։
Կլիմա խմբագրել
Տրնավան գտնվում է հյուսիսային չափավոր գոտում և ունի ցամաքային կլիմա՝ չորս արտահայտված եղանակներով։ Այն բնութագրվում է տաք ամառներով և ցուրտ ձմեռներով։
 Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Տրնավայում
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
| միջին առավելագույնը (°C) | 2 | 4 | 10 | 16 | 21 | 24 | 26 | 26 | 21 | 15 | 7 | 3 | 15 |
| միջին նվազագույնը (°C) | −4 | −3 | 0 | 4 | 9 | 12 | 14 | 14 | 10 | 6 | 2 | −2 | 5 |
| տեղումների քանակը (մմ) | 17 | 21 | 21 | 31 | 38 | 49 | 48 | 35 | 40 | 28 | 30 | 38 | 401 |
Հիմնական տեսարժան վայրերը խմբագրել
Դեռևս միջնադարում Տրնավան գոթական կրոնական և շքեղ ճարտարապետության կարևոր կենտրոն էր։ Այս ժամանակահատվածում կառուցվել են Սուրբ Նիկոլասի եկեղեցին, Սուրբ Հելենի եկեղեցին և մի շարք եկեղեցական վանական համալիրներ։
Վերածննդի ժամանակ (16-րդ դար) քաղաքային աշտարակ ավելացվեց Տրնավայի համայնապատկերին։ Նիկոլաս Օլահը հրամայեց կառուցել ճեմարան և արքեպիսկոպոսի պալատը։ Պետեր Բորնեմիսան և Հուսզար Գալը, ովքեր Հունգարիայի Թագավորությունում Ռեֆորմացիայի առաջնորդներն էին, կարճ ժամանակ գործում էին Տրնավայում։
17-րդ դարը բնութագրվում էր Պաուլինյան եկեղեցու կառուցմամբ, որը կրում է Սիլեզյան Վերածննդի կրծքանշաններ։ Տրնավան հետզհետե վերափոխվեց դեպի բարոկկո ոճը։ Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցու և համալսարանական կամպուսի շինարարությունը սկսվեց, որը շարունակվեց ֆրանցիսկյան և կլարիստների համալիրների վերակառուցմամբ։ Բուհ կառուցելու կոչված շինարարներն ու արվեստագետները նույնպես մասնակցեցին բյուրգերյան ճարտարապետության կատարելագործմանը։ Սուրբ Երրորդության արձանը և Սուրբ Հովսեփի, Ուրսուլինյան եկեղեցիների և վանքի արձանախումբը վերջերս կառուցված են։
Շրջանային հիվանդանոցը կառուցվել է 1824 թվականին։ Թատրոնի սկսվեց 1831 թվականի մայիսին, իսկ առաջին ներկայացումը տեղի ունեցավ Սուրբ Ծննդյան օրերին։ Տրնավայի երկու սինագոգների շինարարությունը սկսվել են 19-րդ դարից։
Ժողովրդագրություն խմբագրել
Պատմական խմբագրել
Տրնավայի վերելքը սերտորեն կապված է «լատինացի հյուրերի» հետ[5]։ 1238 թվականին քաղաքի ընդարձակմանը աջակցում էր ազատ տեղաշարժի մասին որոշումը։ Միջնադարում «գերմանացի հյուրերը» հիմնական դեր էին խաղում քաղաքի սոցիալական կազմի մեջ, և նրանք գերակշռում էին նաև առևտրի և քաղաքի կառավարման ոլորտներում։ Գերմանական բնակչության քչացումը և էթնիկական կազմի մեկընդմիշտ փոփոխությունը թվագրվում է հուսիթական բանակի կողմից քաղաքի գրավմանը (1432-1435)։ Այնուամենայնիվ, Սլովակիայի բնակչության շարունակականությունը չի ընդհատվել, և սլովակները ինտենսիվորեն փորձել են ներկայացուցչություն ձեռք բերել քաղաքային խորհրդում։ Գերմանացիների և սլովակացիների միջև կրկնվող հակամարտությունները լուծվել են 1486 թվականին արքա Մատյաշ Հունյադիի կողմից։ Այդ ժամանակ քաղաքում գերիշխող լեզուն արդեն սլովակերենն էր։ Հրեական համայնքի ներկայությունը լավ փաստվում է 14-րդ դարից։ Հունգարական միջնադարյան բնակչությունը ներկայացնում էին միայն մի քանի ընտանիքներ, ավելի շատ հունգարացիներ քաղաքում բնակություն հաստատեցին Մոհաչի ճակատամարտից հետո (1526)։ Թագավորը պետք է նորից լուծեր էթնիկ լարվածությունը։ Հունգարացիներին հավասարեցվել են սլովակացիներին և գերմանացիներին Ֆերդինանդ I-ի կողմից, ով նաև կարգադրեց վարչությունում բոլոր երեք ազգերի հավասարության ներկայացումը (1551 թվականի ապրիլի 4)։
Բնակչության գնահատված չափը 16-րդ դարում կազմում էր 2000-3000 քաղաքացի։ Միջնադարի վերջում քաղաքը բնակեցված էր մոտավորապես 5,000 մարդով, այդ թվում՝ քաղաքի պատերի հետևում գտնվող արվարձաններում ապրողները[5]։
Ժամանակակից խմբագրել
2001 թվականի ստացված մարդահամարի համաձայն՝ Տրնավան ուներ 70286 բնակիչ, մինչդեռ 2006 թվականի տվյալներով՝ Տրնավան ունեցել է 68 466 բնակիչ, միջին տարիքը՝ 37.3 տարի։ 2018 թվականին այն ուներ 65,207 բնակիչ։
Էթնիկ կազմ (2001 թվականի մարդահամար).
- Սլովակներ (96.89%)
- Չեխեր (0,79%)
- Գնչուներ (0.27%)
- Հունգարներ (0.21%)
Տարիքը[6]։
- Մինչաշխատունակ տարիք։ 9,947
- Աշխատունակ տարիք։ 46,742
- Հետաշխատունակ տարիք։ 11603
Կառավարում խմբագրել
Կառավարման ներկայիս կառուցվածքը գործում է 1990 թվականից և բաղկացած է քաղաքապետից (պրիմիտոր) և քաղաքային խորհրդից, որն իր հերթին ղեկավարում է ավագանին և քաղաքային հանձնաժողովները։ Քաղաքապետը քաղաքի բարձրագույն գործադիր ղեկավարն է, ով ընտրվում է չորս տարի ժամկետով։ Ներկայիս քաղաքապետը Փիթեր Բրոքն է, ում երդմնակալության արարողությունը եղել է 2014 թվականի դեկտեմբերի 12-ին[7]։ Քաղաքային խորհուրդը քաղաքի բարձրագույն օրենսդիր մարմինն է, որը ներկայացված է 31 ավագանիներով, ովքեր ընտրվում է քաղաքապետի հետ միաժամանակյա ժամկետով։ 2002 թվականից ի վեր Տրնավան բաժանվում է վեց քաղաքային թաղամասերի․
- Տրնավա-կենտրոն
- Տրնավա-արևմուտք
- Տրնավա-հարավ
- Տրնավա-արևելք
- Տրնավա-հյուսիս
- Մոդրանկա
Կրթություն խմբագրել
Տրնավան երկու համալսարանների քաղաք է. Տրնավայի համալսարան՝ 7159 ուսանող, այդ թվում ՝ 446 դոկտորանտ[8] և Սուրբ Կիրիլի և Մեթոդիոսի համալսարան՝ 6,833 ուսանող[9]։ Քաղաքի նախնական կրթական համակարգը բաղկացած է ինը հանրակրթական դպրոցներից և մեկ կրոնական նախակրթարանից, որոնց կազմում ընդհանուր առմամբ ընդգրկվել է 5,422 աշակերտ[10]։ Միջնակարգ կրթությունը ներկայացված է չորս մգիմնազիաներով (2,099 աշակերտ)[11], 7 մասնագիտացված ավագ դպրոցներ (3212 աշակերտ)[12], և 6 արհեստագործական դպրոցներ (3697 աշակերտ)[13][14]։
Տրանսպորտ խմբագրել
Քաղաքը գտնվում է միջազգային նշանակության երկու ճանապարհների խաչմերուկում. Չեխիայից Սլովակիայի հարավ և Բրատիսլավայից Սլովակիա հյուսիս։ D1 մայրուղին միացնում է քաղաքը Բրատիսլավային, Տրենչինին ու Ժիլինային, իսկ R1 ավտոճանապարհը այն միացնում է Նիտրային։ Նախատեսված շրջանցիկ հատվածի մի մասը ներկայումս գտնվում է կառուցման փուլում։ Քաղաքը ունի նաև մի կարևոր կայարան Բրատիսլավա-Իլինա երկաթուղու վրա։ Քաղաքում գործում է նաև հասարակական տրանսպորտի ծառայություն, ներկայումս՝ 16 գիծ[15]։
Հայտնի մարդիկ խմբագրել
- Բլեժեյ Բալիժ, նկարիչ
- Մարիա Բալաժովա, նկարիչ
- Յուրայ Բենեշ, կոմպոզիտոր
- Անտոն Բեռնոլակ, քահանա, գրող, սլովակերեն գրական լեզվի առաջին օրինակարգավորման հեղինակ
- Պավոլ Բլաժեկ, մարզական քայլորդ
- Իգոր Մատովիչ, Սլովակիայի վարչապետ
- Կարոլ Դոբիաշ, ֆուտբոլիստ
- Կարոլի Հադալի, հունգար մաթեմատիկոս
- Մաքսմիլան, հունգար աստղագետ
- Յոզեֆ Հերիբան, սլովակ վիպասան և սցենարիստ
- Անյոս Յեդլիկ, հունգարացի գիտնական, գյուտարար, ուսուցիչ, Սուրբ Բենեդիկտեսի միաբանության անդամ
- Միրոսլավ Կարհան, ֆուտբոլիստ
- Զոլտան Կոդայ, հունգար կոմպոզիտոր
- Տատյանա Կուխարժովա, Միսս Չեխիա 2006, Միսս Աշխարհ 2006
- Լուի Ա, Հունգարիայի թագավոր
- Անտոն Մալաթինսկի, Սլովակիայի ֆուտբոլի հավաքականի գլխավոր մարզիչ
Քույր քաղաքներ խմբագրել
Տրնավայի քույր քաղաքներն են.[16]
Բալակովո, Ռուսաստան
Բռեկլավ, Չեխիա
Կազալե Մոնֆերատո, Իտալիա- Չոմուտով, Չեխիա
Խարկով, Ուկրաինա
Նովո Մեստո, Սլովենիա
Սանգերհաուսեն, Գերմանիա
Սոմբատհեյ, Հունգարիա
Վարաժդին, Խորվաթիա
Զաբժե, Լեհաստան
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Martin Štefánik – Ján Lukačka et al. 2010, Lexikón stredovekých miest na Slovensku, Historický ústav SAV, Bratislava, 2010, p. 523, 978-80-89396-11-5. http://forumhistoriae.sk/-/lexikon-stredovekych-miest-na-slovensku Արխիվացված 2017-03-26 Wayback Machine
- ↑ Branislav, Varsik (1994). «Vznik Trnavy a rozvoj mesta v stredoveku». Kontnuita medzi veľkomoravskými Slovienmi a stredovekými severouhorskými Slovanmi (Slovákmi) (Slovak). Veda. էջ 65. ISBN 80-224-0175-7.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Segeš, Vladimír; Šeďová, Božena, eds. (2013). Pramene k vojenským dejinám slovenska I/3 1387 – 1526 [The Sources for the Military History of Slovakia] (PDF) (Slovak). Bratislava: Vojenský historický ústav. էջ 17. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 2-ին.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Municipal Statistics». Statistical Office of the Slovak republic. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 21-ին.
- ↑ 5,0 5,1 Martin Štefánik – Ján Lukačka et al. 2010, p. 532-534
- ↑ «Mestská a obecná štatistika SR». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 20-ին.
- ↑ «Legal Studies Alumnus Brocka Elected Mayor in Slovakia».
- ↑ «Trnavská univerzita» (PDF) (Slovak). Ústav informácií a prognóz školstva. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 3-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Univerzita sv. Cyrila a Metoda» (PDF) (Slovak). Ústav informácií a prognóz školstva. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 3-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)(չաշխատող հղում) - ↑ «Prehľad základných škôl v školskom roku 2006/2007» (PDF) (Slovak). Ústav informácií a prognóz školstva. 2006. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 3-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Prehľad gymnázií v školskom roku 2006/2007» (PDF) (Slovak). Ústav informácií a prognóz školstva. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 3-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Prehľad stredných odborných škôl v školskom roku 2006/2007» (PDF) (Slovak). Ústav informácií a prognóz školstva. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 3-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Prehľad združených stredných škôl v školskom roku 2006/2007» (PDF) (Slovak). Ústav informácií a prognóz školstva. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 3-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Prehľad stredných odborných učilíšť a učilíšť v školskom roku 2006/2007» (PDF) (Slovak). Ústav informácií a prognóz školstva. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 3-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Trasy liniek mestskej hromadnej dopravy (Routes of the public transport lines)» (Slovak). imhd.sk. n.d. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 11-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Partnerské mestá» (սլովակերեն). Trnava. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.