Բնօրրան պատմական հուշարձանների պահպանման հայկական ընկերություն

Բնօրրան պատմական հուշարձանների պահպանման հայկական ընկերություն;
Տեսակ	կազմակերպություն
Երկիր	Հայաստան
Հիմնադրված	1963
Գլխադասային գրասենյակ	Հանրապետություն 32

«Բնօրրան պատմական հուշարձանների պահպանման հայկական ընկերություն» հասարակական կազմակերպությունը հիմնվել է 1963 թվականի հունիսի 7-ին^[1]։ Հիմնադրման օրից ի վեր կազմակերպության առաքելությունն ու նպատակն է հայկական պատմամշակութային ժառանգության պահպանությունը, հուշարձանների վերականգնումն ու հանրահռչակումը, ժառանգության քաղաքակրթական նշանակության գիտակցումը, արժևորումը և գալիք սերունդներին անխաթար փոխանցումը։ Կազմակերպությունն աշխատանքներ է իրականացնում նաև մշակութային արժեքների բացահայտման, ուսումնասիրման, հետազոտման և շարունակական խնամքի ուղղությամբ։

Պատմություն

Կազմակերպությունը հիմնվել է 1963 թվականի հունիսի 7-ին «Պատմական հուշարձանների պահպանման հայկական ընկերություն» անվամբ։ Կազմակերպության առաջին նիստը տեղի է ունեցել 1964 թվականին՝ նկարիչ Մարտիրոս Սարյանի նախագահությամբ, ճարտարապետության դոկտոր, պրոֆեսոր Վարազդատ Հարությունյանի, Սերո Խանզադյանի և այլ մտավորականների մասնակցությամբ։

Կազմակերպության ղեկավարներն են եղել Մարտիրոս Սարյանը, Ռուբեն Ազիզբեկյանը, Վարազդատ Հարությունյանը և Միքայել Հարությունյանը։ Այն իր գործունեության ակտիվ շրջանում ունեցել է շուրջ 300․000 անդամ և զբաղվել նամականիշների թողարկմամբ։

2020 թվականին «Պատմական հուշարձանների պահպանման հայկական ընկերությունը» միացել է «Բնօրրան» հասարակական կազմակերպությունը՝ վերանվանվելով «Բնօրրան պատմական հուշարձանների պահպանման հայկական ընկերություն» հասարակական կազմակերպություն^[2]։ Նույն թվականին դարձել է Եվրոպա Նոստրայի անդամ^[3]։

Վերականգնված հուշարձաններ

Կազմակերպության ջանքերով վերականգնվել են շուրջ 7 տասնյակից ավելի պատմամշակութային հուշարձաններ։

Եկեղեցի	Կառուցման տարեթիվ	Շրջան	Նախագծի ղեկավար	Շինարարության ղեկավար	Վերականգնման տարեթիվ
Զորաց Քարեր^[4]		Քարահունջ	Դավիթ Նահատակյան	Սոս Վասիլյան	2021 թվական
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի	1321 թվական	Արենի	Հրաչյա Գասպարյան	Արտաշես Հովսեփյան	1968-1977, 1992-1997 թվականներ (երկու փուլով)
Ջուխտակ վանք	13-րդ դար	Դիլիջան	Հրաչյա Գասպարյան	Ռազմիկ Հակոբյան	1980-1985 թվականներ
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի	13-րդ դար	Եղիապատրուշ	Ռազմիկ Դավթյան	Մենուշ Հակոբյան	1980-1985 թվականներ
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի	1695 թվական	Քանաքեռ	Աշոտ Հովսեփյան	Հարություն Գասպարյան	1984-1985 թվականներ
Վանեվանի վանք	7-10-րդ դարեր	Արծվանիստ	Աշոտ Հովսեփյան	Վազգեն Իսպիրյան	1982-1985 թվականներ
Սուրբ Քրիստափորի վանքի եկեղեցի և զանգակատուն	7-րդ դար	Դաշտադեմ	Մերի Դանիելյան	Ռազմիկ Դավթյան	1978-1981 թվականներ
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի	7-րդ դար	Թալին	Մերի Դանիելյան	Անդրանիկ Դաղլյան	1998 թվական
Հոգեվանքի Սուրբ Կարապետ եկեղեցի	1205 թվական	Սառնաղբյուր	Ռազմիկ Դավթյան	Ռազմիկ Դավթյան	1976-1987 թվականներ
Սուրբ Սարգիս եկեղեցի	17-րդ դար	Դովեղ	Ռազմիկ Դավթյան		1985-1986 թվականներ
Սուրբ Մինաս եկեղեցի	1349 թվական	Կապուտան	Գրիգոր Ղաֆադարյան Սերգեյ Մարտիրոսյան	Ռազմիկ Հակոբյան	1982-1985 թվականներ
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի	14-րդ դար	Գառնի	Գագիկ Սողոմոնյան	Սամվել Ստեփանյան	1984-1989 թվականներ
Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցի	7-րդ դար	Արտաշավան	Աշոտ Մանասյան	Հարություն Գասպարյան	1985-1987 թվականներ
Սուրբ Գևորգ եկեղեցի	7-րդ դար	Գառնահովիտ	Աշոտ Մանասյան	Գրիգոր Վարդանյան	1991-1997 թվականներ
Մորո Ձորո վանքի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի	10-11-րդ դարեր	Լուսահովիտ	Աշոտ Մանասյան	Վարդան Գասպարյան	1980-1983 թվականներ
Զորավոր եկեղեցի	7-րդ դար	Եղվարդ	Աշոտ Մանասյան	Վարդան Գասպարյան	1979 թվական
Բայսզի եկեղեցի	10-11-րդ դարեր	Բայսզ	Ամիրան Բադիշյան	Հարություն Գասպարյան	1986 թվական
Տիրանավոր եկեղեցի	7-րդ դար	Մայիսյան	Սամվել Այվազյան	Ամիրան Բադիշյան	1982-1988 թվականներ
Մաքրավանքի Մեծ եկեղեցի	10-13-րդ դարեր	Հրազդան	Աշոտ Հովսեփյան	Վազգեն Իսպիրյան	1983-1989 թվականներ
Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի	7-րդ դար	Հացառատ	Աշոտ Հովսեփյան	Վազգեն Իսպիրյան	1982-1985 թվականներ
Մեծ թաղի եկեղեցի	17-րդ դար	Մեղրի	Մերի Դանիելյան	Վիկտոր Աբրահամյան	1986-1989 թվականներ
Կուսանաց անապատ եկեղեցի	13-րդ դար	Հաղպատ	Գագիկ Սողոմոնյան	Վարդան Գասպարյան	1982-1983 թվականներ
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի^[5]	7-րդ դար	Հացառատ	Աշոտ Հովսեփյան	Վազգեն Իսպիրյան	1982-1985 թվականներ