Միխայլո Բոյչուկ

Միխայլո Լվովիչ Բոյչուկ ( ուկրաիներեն՝ Михайло Львович Бойчук, գիտական տառադարձություն Mychajlo Lʹvovyč Bojčuk. հոկտեմբերի 30, 1882(1882-10-30)^[1], Romanivka, Q11825782?, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա - հուլիսի 13, 1937(1937-07-13), Կիև, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), ուկրաինացի մոնումենտալիստ^[2] և մոդեռնիստ նկարիչ^[3], «գնդակահարված վերածննդի» ներկայացուցիչ։ Համարվում է ուկրաինական կերպարվեստում 1920-1930-ական թվականներին ձևավորված բոյչուկիզմի հիմնադիրը։

Կենսագրություն խմբագրել

1898 թվականին Բոյչուկը Լեմբերգում աշակերտել է Յուլիան Պանկևիչին ( Юліан Іванович Панькевич, 1863–1933), 1899 թվականից ուսումնառությունը շարունակել Վիեննայի արվեստի դպրոցում, ապա Կրակովի արվեստի ակադեմիայում։ Այնուհետև սովորել է Մյունխենի և Վիեննայի արվեստի ակադեմիաներում։ Իր աշխատանքները 1905 թվականին ցուցադրել է Լվովում, 1905 և 1907 թվականներին՝ Մյունխենում^[4]։ 1907-1910 թվականներին ապրել է Փարիզում։

1909 թվականին Բոյչուկը Փարիզում հիմնել է նորբյուզանդական ուղղության արվեստանոց, որը դարձել է նրա սեփական ոճի ու դպրոցի զարգացման ելակետը։ Այդ նոր ոճը, որը զարգացել է 1910-1930-ական թվականներին և ստացել բոյչուկիզմ անվանումը, միավորում էր բյուզանդական արվեստի, նախավերածննդյան իտալական որմնանկարների և ուկրաինական ժողովրդական արվեստի տարրերը։

1910-1911 թվականներին Իտալիա կատարած ուղևորությունից հետո, որտեղ ուսումնասիրել է մոնումենտալ արվեստի գործերը, Բոյչուկն աշխատել է Լվովի ազգային թանգարանում՝ որպես սրբապատկերների վերականգնող, բացի այդ՝ կատարել է եկեղեցիների պատկերազարդման պատվերներ։ 1911 թվականին այցելել է Կիև, Սանկտ Պետերբուրգ, Մոսկվա և Նովգորոդ։

Ուկրաինայի արվեստի պետական ակադեմիայի հիմնադիրները. 1917 թ.: Նստած են՝ Աբրամ Մանևիչը, Ալեքսանդր Մուրաշկոն, Ֆեդիր Կրիչևսկին, Միխայլո Խրուշևսկին, Իվան Ստեշենկոն, Նիկոլա Բուրաչեկը, կանգնած՝ Հեորհի Նարբուտը, Վասիլ Կրիչևսկին, Միխայլո Բոյչուկը:

Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո Բոյչուկն ապրել է Կիևում, դարձել Ուկրաինայի արվեստի պետական ակադեմիայի հիմնադիր պրոֆեսոր, այդտեղ դասավանդել է մոնումենտալ արվեստ, կարճ ժամանակով եղել է նաև դրա ռեկտորը։ 1920-ական թվականների նրա ստեղծագործություններին բնորոշ մոնումենտալ ոճը ներշնչված էր բյուզանդական սրբապատկերային արվեստից և վաղ իտալական Վերածննդի որմնանկարներից։

Միխայլո Բոյչուկը NKVD- ի՝ ԽՍՀՄ ներքին գործերի ժողկոմիսարիատի կողմից 1936 թվականի նոյեմբերի 25-ին ձերբակալվել է, հարցաքննվել, խոշտանգվել և 1937 թվականի հուլիսի 13-ին գնդակահարվել Կիևում։ Չորս ամիս անց նրա ճակատագիրը կիսել է նրա կինը ՝ Սոֆյա Նալեպինսկա-Բոյչուկը^[5]^[6]^[7]։

Ստեղծագործական ժառանգություն խմբագրել

Ուկրաինայի ազգային գեղարվեստական թանգարանում տեղ գտած գեղանկարչական աշխատանքներ
Լուցկ քաղաքի զորանոցների որմնանկարները (1919);
Կիևի կոոպերատիվ ինստիտուտի որմնանկարները (1922—1923);
Օդեսայի «Հաջիբեևսկի լիման» սանատորիայի որմնանկարները (1927—1929);
Խարկովի Կրասնոզավոդսկ թաղամասի թատրոնի ճեմասրահի որմնանկարները (1933—1935).

Աշակերտներ խմբագրել

Իվան Պադալկա (1894—1937)
Վասիլի Սեդլյար (1899—1937)
Օքսանա Պավլենկո (1895/1896—1991)
Սոֆյա Նելեպինսկա-Բոյչուկ (Միխայլո Բոյչուկի առաջին կինը. 1884—1937)
Տիմոֆեյ Բոյչուկ (Միխայլո Բոյչուկի կրտսեր ղբայրը. 1896—1922)
Նիկոլայ Նիկոլենկո (1912—1975)
Մանուիլ Շեխտման (1900—1941)

«Երիտբոյչուկիստներ»։

Եվգենի Սագայդաչնի (1886—1961)
Օխրիմ Կրավչենկո (1903—1985)

Գործերի ընտրանի խմբագրել

Կին, 1909 թ
Յարոսլավնայի երգից), 1910 թ
Եղիա, 1913 թ
Աղջիկ. 1915 թ.

Բերքահավաք. 1910-ական թվականներ
Սուրբ Հովհաննես. խճանկար, 1910
Ուկրաինուհի, 1910-ական թվականներ
1920
Պրոֆեսոր Մ. Բոյչուկի ծաղրանկարը

Հիշատակ խմբագրել

1992 թվականին նկարչի հայրենի Ռոմանովկա գյուղում կանգնեցվել է նրա և եղբոր հուշարձանը (քանդակագործ՝ Բ. Ռուդի)։
Բոյչուկ եղբայրների պատվին փողոցներ են անվանակոչվել Տերնոպոլում, Լվովում, Տերեբովլյայում։
2000 թվականին Կիևի դեկորատիվ-կիրառական արվեստի և դիզայնի ինստիտուտին շնորհվել է Միխայլո Բոյչուկի անունը։
2007 թվականին Կիևում կազմակերպվել է միջազգային գիտագործնական կոնֆերանս՝ «Միխայլո Բոյչուկը ուկրաինական և համաշխարհային արվեստում» թեմայով։
2016 թվականին Կիևի փողոցներից մեկը կոչվել է Միխայլո Բոյչուկի անունով։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ V. P. Tsel’tner Boychuk [Boitchuk, Mykhaylo] // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T010704
↑ Marshall, Herbert (2013). Masters of the Soviet Cinema: Crippled Creative Biographies. Routledge. էջ 99. ISBN 978-1317928706.
↑ Shkandrij, Myroslav. «Boichuk, Mykhailo». Canadian Institute of Ukrainian Studies. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 5-ին.
↑ Kubijovyc, Volodymyr, ed. (1984). «Boichuk, Mykhailo». Encyclopedia of Ukraine. Vol. 1. էջ 260.
↑ Artikel zu Boichuk, Mykhailo in der Encyclopedia of Ukraine; abgerufen am 8. Februar 2017 (englisch)
↑ Biografie Mychailo Bojtschuk auf uartlib.org; abgerufen am 8. Februar 2017 (ukrainisch)
↑ Biografie Mychailo Bojtschuk Արխիվացված 2017-02-11 Wayback Machine auf der Webseite des ukrainischen Konsulats in Rostow am Don; abgerufen am 8. Februar 2017 (ukrainisch)

Գրականություն խմբագրել

Iсторія українського мистецтва. Т. 5. — Київ, 1967. — С. 17—19, 43—44, 110—120, 286—290.
Белоконь С. Из-под лжи// Украина. — 1988. — № 9 (1621).
Белоконь С. Коллективизм — пафос творчества Михаила Бойчука// Образование. — 1988. — № 1.
Белоконь С. Михаил Бойчук в переписке// Социалистическая культура. — 1989. — № 7 (799).
Юрчишин А. Жизнь, отданная искусству: Переписка М. Бойчука. — М., 1990.
Рипко О. Бойчук і бойчукісти, бойчукізм: Монументальне мистецтво. — Львів, 1991.
Соколюк Л. Д. Бойчукизм и проблема стиля в украинском искусстве первой трети XX века. — Киев, 1993.
Соколюк Л. Д. Графика бойчукистов. — Харьков, 1998.
Ковальчук О. Митець, педагог-новатор (До 120-річчя від дня народження М. Л. Бойчука) // Українська академія мистецтва: Дослідницькі та науково-методичні праці: Зб. наук. пр. Національної академії образотворчого мистецтва і архітектури. — К. — 2002. — Вип. 9. — С. 250—263.
Ковальчук О. Михаил Бойчук и его школа // «Великие художники» Eaglemoss International Ltd. 2005.
Земляная Т. Н. Монументальная живопись М. Л. Бойчука и его школа: Автореф. дис. … канд. искусствовед. наук. — СПб., 2009.
Соколюк Л. Д. Михайло Бойчук та його концепція розвитку українського мистецтва (перша третина ХХ ст.)
Соколюк Л. Д. Графіка Бойчукістів. — Х.: Видання часопису «Березіль»; Нью-Йорк: Видавництво М. П. Коць, 2002. — 224 с.
Міщенко Г. Іще раз — бойчукісти і наш час // Образотв. мистец.- 1997.- No 1.- С. 43-45.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Бойчук Михаил Львович Արխիվացված 2010-10-31 Wayback Machine
Бойчук Михаил Львович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
Михайло Бойчук та його школа монументального мистецтва. Альбом.Արխիվացված 2015-04-11 Wayback Machine (на украинском языке).

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միխայլո Բոյչուկ» հոդվածին։

[_b7623cd69707223f-1] V. P. Tsel’tner Boychuk [Boitchuk, Mykhaylo] // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T010704

[2] Marshall, Herbert (2013). Masters of the Soviet Cinema: Crippled Creative Biographies. Routledge. էջ 99. ISBN 978-1317928706.

[ue-3] Shkandrij, Myroslav. «Boichuk, Mykhailo». Canadian Institute of Ukrainian Studies. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 5-ին.

[encyclopedia-4] Kubijovyc, Volodymyr, ed. (1984). «Boichuk, Mykhailo». Encyclopedia of Ukraine. Vol. 1. էջ 260.

[Enzykl._Ukraine-5] Artikel zu Boichuk, Mykhailo in der Encyclopedia of Ukraine; abgerufen am 8. Februar 2017 (englisch)

[uartlib-6] Biografie Mychailo Bojtschuk auf uartlib.org; abgerufen am 8. Februar 2017 (ukrainisch)

[rostov-7] Biografie Mychailo Bojtschuk Արխիվացված 2017-02-11 Wayback Machine auf der Webseite des ukrainischen Konsulats in Rostow am Don; abgerufen am 8. Februar 2017 (ukrainisch)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]