Մստիսլավ Կելդիշ
Մստիսլավ Վսելովոդովիչ Կելդիշ (ռուս.՝ Мстислав Всеволодович Келдыш, հունվարի 28 (փետրվարի 10), 1911[1][2], Ռիգա, Ռուսական կայսրություն[3] - հունիսի 24, 1978[4][5], Մոսկվա, ԽՍՀՄ[6]), խորհրդային մաթեմատիկոս, մեխանիկ, 1960-1961 թվականներին՝ ԽՍՀՄ ԳԱ փոխնախագահ, 1961-1975 թվականներին՝ նախագահ, սոցիալիստական աշխատանքի եռակի հերոս (1956, 1961, 1971)։
.jpg)
Կենսագրություն
խմբագրելԱարտել է Մոսկվայի համալսարանը (1931)։
Աշխատանք
խմբագրելԱշխատել է Կենտրոնական աէրոհիդրոդինամիկայի ինստիտուտում, Մոսկվայի համալսարանում, ԽՍՀՄ ԳԱ Ստեկլովի անվան մաթեմատիկայի ինստիտուտում, 1953 թվականիից եղել է ԽՍՀՄ ԳԱ կիրառական մաթեմատիկայի ինստիտուտի տնօրեն։ Կելդիշի մեծարժեք հետազոտություններ ունի մաթեմատիկայի, կիրառական մաթեմատիկայի, աէրոհիդրոդինամիկայի, տատանումների տեսության բնագավառներում։ Ավիացիոն կոնստրուկցիաների տատանման կամ ինքնատատանման վերաբերյալ աշխատանքներում Կելդիշը մշակել է ինքնաթիռի ֆլատերի տեսությունը, ստեղծել այդ երևույթի թվային հաշվարկի և աէրոդինամիկ խողովակումնրա մոդելավորման մեթոդներ։
Հետազոտություններ
խմբագրելԱռաջինն է հետազոտել շրջահոսուն մարմինների աերոդինամիկ բնութագրի վրա միջավայրի սեղմելիության ազդեցությունը, ընդհանրացրել վերամբարձ ուժի վերաբերյալ Ժուկովսկու թեորեմը։ Կելդիշին են պատկանում հեղուկի մակերեույթի տակով մարմնի շարժման հիդրոդինամիկայի և ալիքային դիմադրության, տատանվող թևի և պտուտակի տեսությունների վերաբերյալ հիմնավոր արդյունքները։ Կելդիշի մաթեմատիկական հիմնական աշխատանքները վերաբերում են իրական և կոմպլեքս փոփոխական ֆունկցիաների տեսություններին, մասնակիածանցյալներով դիֆերենցիալ հավասարումներին, ֆունկցիոնալ անալիզին։ Առաջադրել և լուծել է Լապլասի հավասարման համար Դիրիխլեի խնդրի լուծման կայունության հիմնական հարցերը։ Լուծել է փակ տիրույթում ֆունկցիաները բազմանդամներով հավասարաչափ մոտարկելու խնդիրը։ Առաջինն է ապացուցել սեփական և կցված ֆունկցիաների համակարգի լրիվությունը մասնակի ածանցյալներով անինքնահամալուծ օպերատորների համար։ Կելդիշը եղել է ՀԽՍՀ ԳԱ պատվավոր անդամ, ինչպես նաև արտասահմանյան մի շարք ակադեմիաների անդամ։
Մրցանակներ և պարգևներ
խմբագրելԿելդիշիի կարդացած դասախոսությունները Երևանի համալսարանում, ինչպես նաև նրա հետագա սերտ կոնտակտները հայ մաթեմատիկոսների հետ, վճռական նշանակություն ունեցան կոմպլեքս փոփոխականի ֆունկցիաների տեսության հայկական դպրոցի կազմավորման և զարգացման գործում։ ԽՍՀՄ 6-8-րդ դարեր գումարումների Գերագույն խորհուրդի պատգամավոր։ ԽՍՀՄ պետական (1942, 1946) և Լենինյան (1957) մրցանակների դափնեկիր։
Գրականություն
խմբագրել- Мстислав Всеволодович Келдыш, «Успехи математических наук», 1971։
- Космонавтика. Энциклопедия / В. П. Глушко. — М.: Советская энциклопедия, 1985. — 528 с. — 75 000 экз.
- Корнеев С. Г. Советские учёные — почётные члены научных организаций зарубежных стран. — М.։ Наука, 1981.
- М. В. Келдыш. Творческий портрет по воспоминаниям современников. — М.։ Наука, 2001. — ISBN 5-02-022758-7 ; переизд. 2002. — ISBN 978-5-02-022742-2
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 http://www.mi.ras.ru/index.php?c=inmemoriapage&id=24591&l=1
- ↑ 2,0 2,1 Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Келдыш Мстислав Всеволодович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Munzinger Personen (գերմ.)
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #124999689 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ Птушенко В. В., Ляпунова Е. А. История отечественной науки в переписке семьи Ляпуновых (1955–1962 гг.), The history of Russian science through the correspondence of the Lyapunov family (1955–1962) (ռուս.) // Историко-биологические исследования — 2021. — Т. 13, вып. 4. — С. 150—168. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24412/2076-8176-2021-4-150-168
- ↑ http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-50679.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12
- ↑ CONOR.Sl
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Mathematics Genealogy Project — 1997.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 https://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-50679.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12
- ↑ http://www.ras.ru/win/db/award_dsc.asp?P=id-1.ln-ru
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Биография(չաշխատող հղում)
- Мстислав Всеволодович Келдыш. К 100-летию со дня рождения на сайте Института прикладной математики им. М. В. Келдыша (келдыш.рф)
- Келдыш Мстислав Всеволодович
- Келдыш в Энциклопедии Кругосвет
- Келдыш на сайте Хронос
- Формула Келдыша. Просчёт главного теоретика Արխիվացված 2012-11-05 Wayback Machine
- Фото Келдыша с Виктором Глушковым Արխիվացված 2012-03-15 Wayback Machine
- Три звезды президента. Արխիվացված 2011-05-23 Wayback Machine Журнал «Российский космос», № 2, 2011.
- Т. Сушкевич. Главный Теоретик М. В. Келдыш и Главный Конструктор космонавтики С. П. Королёв — покорители космоса
- Документальные фильмы о Келдыше М. В.(չաշխատող հղում) (Видео)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մստիսլավ Կելդիշ» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 356)։ 
|