Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա

Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա; հունգ.՝ Magyar Tudományos Akadémia
Հապավում	MTA
Տեսակ	գիտությունների ակադեմիա, Köztestület? և ազգային ակադեմիա
Հիմնադրվել է	նոյեմբերի 3, 1825
Հիմնադրիր	Իշտվան Սեչենյի
Անդամ է	Տիեզերական հետազոտությունների հանձնաժողով, Միջազգային գիտական խորհուրդ, Science Europe?, միջակադեմիական համագործակցություն և բոլոր եվրոպական ակադեմիաները
Նախագահ	László Lovász?
Երկիր	Հունգարիա
Կայք	mta.hu(հունգարերեն) և mta.hu/english(անգլ.)
	Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա (Հունգարիա) Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիա
	Hungarian Academy of Sciences Վիքիպահեստում

Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա (հունգ.՝ Magyar Tudományos Akadémia (MTA)), բարձրագույն գիտական հաստատություն Հունգարիայում։ Գտնվում է Բուդապեշտում՝ Դանուբ գետի ափին, Ռուզվելտ հրապարակի Ֆրիդրիխ Ավգուստ Շտյուլերի նախագծով կառուցված նեո-ռենեսանս ոճի շենքում։ Ակադեմիայի գործունեության նպատակն է երկրում բնական և հասարակական գիտությունների զարգացումը և դրանց համակարգումը։ Ֆինանսավորվում է պետական բյուջեից, ինչպես նաև իր ակտիվներից ստացված եկամուտներով և նվիրատվություններով։ Ակադեմիայի համակարգում աշխատում են շուրջ 35 000 հետազոտողներ։

Պատմություն Խմբագրել

Ակադեմիան հիմնադրվել է 1825 թվականի նոյեմբերի 3-ին (այս օրը Հունգարիայում տոնվում է որպես Գիտելիքի օր) հունգարացի քաղաքական գործիչ Իշտվան Սեչենյիի կողմից, ով հունգարիայի պառլամենտի նստաշրջանի ժամանակ առաջարկել է ստեղծել «Գիտական ընկերություն»։ Ընկերության ստեղծման համար նա ներդրել է իր կալվածքի տարեկան եկամուտը։ Նրա օրինակին են հետևել Աբրահամ Վայը, Դյորդ Անդրաշին և Դյորդ Կարոյին, ովքեր դարձել են ակադեմիայի հիմնադիրները։ Կառույցի նպատակն էր հունգարերեն լեզվի զարգացումը, Հունգարիայում գիտության և արվեստի ուսումնասիրությունն ու տարածումը։ Չորս հիմնադիրներից և 11 գրողներից ու գիտնականներից բաղկացած կոմիտեն ստեղծել է կազմակերպության կանոնադրությունը, որը 1831 թվականին ընդունվել է կայսեր Ֆրանց I-ի կողմից։ Ակադեմիայի առաջին նախագահն է եղել Իոժեֆ Տելեկին։

Կոմս Իշտվան Սեչենյին իր կալվածքի տարեկան եկամուտն է առաջարկում «Գիտական ընկերության» ստեղծման համար

Անդամակցություն Խմբագրել

1970 թվականին ակադեմիայի կազմում ընդգրկված են եղել 188 իսկական և թղթակից անդամներ, 68 արտասահմանյան անդամներ, այդ թվում 20 խորհրդային գիտնականներ։ 2006 թվականից ակադեմիայի անդամները բաժանվում են 4 խմբի՝

իսկական անդամներ (ակադեմիկոսներ) - 248
թղթակից-անդամներ - 92
արտասահմանյան անդամներ - 161
պատվավոր անդամներ - 201

Մինչև 70 տարեկան իսկական և թղթակից անդամների քանակը չի կարող անցել 200-ը։ Ակադեմիայի անդամներն ընտրվում են ցմահ, ընտրելու իրավունք ունեն ակադեմիկոսներն ու թղթակից անդամները։ Ակադեմիկոսներն ու թղթակից անդամները ստանում են կառավարական կրթաթոշակ։

Բաժիններ Խմբագրել

Ակադեմիան ունի տասնմեկ հիմնական բաժիններ՝

Լեզվաբանության և գրականագիտության բաժին
Փիլիսոփայության և պատմական գիտությունների բաժին
Մաթեմատիկայի բաժին
Գյուղատնտեսական գիտությունների բաժին
Բժշկական գիտությունների բաժին
Տեխնիկական գիտությունների բաժին
Քիմիական գիտությունների բաժին
Կենսաբանական գիտությունների բաժին
Տնտեսագիտության և իրավագիտության բաժին
Երկրագիտության բաժին
Ֆիզիկական գիտությունների բաժին

Գիտահետազոտական ինստիտուտներ Խմբագրել

Գյուղատնտեսական հետազոտությունների կենտրոն
Աստղագիտության և երկրագիտության կենտրոն (ներգրավված է Կոնկոլի աստղադիտարանի հետ)
Կենսաբանության Szeged հետազոտական կենտրոն
Կոմպյուտերային գիտություն և վերահսկողության ինստիտուտ
Էկոլոգիական հետազոտությունների կենտրոն
Տնտեսական և տարածաշրջանային հետազոտությունների հետազոտական կենտրոն
էներգիայի հետազոտությունների կենտրոն
Հումանիտար հետազոտությունների կենտրոն
Լեզվաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտ
Մաթեմատիկայի Ռենյի ինստիտուտ
Փորձարարական բժշկության ինստիտուտ
Բնական գիտությունների հետազոտական կենտրոն
Միջուկային հետազոտությունների ինստիտուտ
Ֆիզիկայի Վիգներ հետազոտական կենտրոն
Հասարակական գիտությունների կենտրոն

Արտաքին հղումներ Խմբագրել

Պաշտոնական կայքը (անգլ.)

[_342b5e11cae69185-1] ttps://cosparhq.cnes.fr/about/members/national-scientific-institutions/

[_7324c0f40ef21927-2] ttps://council.science/members/online-directory/

[_90e722ef1f5e5c0b-3] ttps://www.scienceeurope.org/about-us/members/

[_47a4c665efbb938f-4] ttps://www.interacademies.org/network/member-academies

[_2b5dc6a720436b23-5] ttps://allea.org/members

[_21fa946dea4b56cb-6] ttp://mta.hu/tortenetiadattar/elnokok-134688

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]