Վարդգես Սուրենյանց
Վարդգես Հակոբի Սուրենյանց (փետրվարի 27, 1860[1], Ախալցխա, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 6, 1921[1], Յալթա, Տավրիկյան նահանգ, Խորհրդային Ռուսաստան), ականավոր հայազգի նկարիչ, թարգմանիչ, արվեստի տեսաբան։ Հայ գեղանկարչության մեջ ազգային պատմանկարչության հիմնադիր։ Զգալի նպաստ ունի հայկական գրաֆիկայի և գրքարվեստի զարգացման գործում[2]։
Վարդգես Սուրենյանց | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | փետրվարի 27, 1860[1] |
| Ծննդավայր | Ախալցխա |
| Վախճանվել է | ապրիլի 6, 1921[1] (61 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Յալթա |
| Ազգություն | հայ |
| Քաղաքացիություն | Վրաստան |
| Կրթություն | Մյունխենի գեղարվեստի ակադեմիա |
| Մասնագիտություն | լեզվաբան, նկարիչ, նկարազարդող, արվեստագետ, թարգմանիչ, քանդակագործ, գծանկարիչ, art theorist և արվեստի քննադատ |
| Ժանր | դիմապատկեր |
| Աշակերտներ | Գարեգին Երիցյան |
 Vardges Surenyants Վիքիպահեստում | |
ԿենսագրությունԽմբագրել
Վարդգես Սուրենյանցը ծնվել է 1860 թվականին Ախալցխայում, հոգևորականի ընտանիքում։ Նախնական կրթությունը ստացել է Լազարյան ճեմարանում, ուսումը շարունակել է Մոսկվայի մեծ հեղինակություն ունեցող գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանի ճարտարապետության բաժնում։ Իբրև նկարիչ՝ ձևավորվել է Մյունխենի կայսերական ակադեմիայում։
Տիրապետելով տասը լեզուների՝ Սուրենյանցը ուսումնասիրել է տարբեր ազգերի արվեստն ու գրականությունը։ Ժամանակակիցների վկայությամբ՝ նա պարսկերեն Հաֆեզ ու Խայամ էր արտասանում, անգլերենից Վիլյամ Շեքսպիր ու Օսկար Ուայլդ թարգմանում, իտալերեներով զեկուցումներ կարդում, գրում գերմաներեն գրքերի առաջաբաններ, հայոց լեզվի բոլոր բարբառներով զրուցում թուրքական ջարդերից փախած գաղթականների հետ, ռուսերենով կատակում իր բարեկամ Իլյա Ռեպինի հետ։ Մյունխենից վերադառնալուց հետո Սուրենյանցը մասնակցել է դեպի Պարսկաստան կազմակերպված գիտարշավին։
Սուրենյանցը ապրել և ստեղծագործել է օտար երկնքի տակ, բայց իր ամբողջ էությամբ և հոգու ամեն մի թելով կապված է եղել հարազատ ժողովրդին, եղել նրա բախտակիցը, հույզերի ու խոհերի թարգմանը։ «Աշխարհիս ամեն կողմը ցրված են զորեղ նկարիչներ, որոնցից ամեն մեկն իր գտնված երկրում անուն է հանել և հռչակվել հայրենիքից դուրս, զորօրինակ Շահին, որ գտնվում է Փարիզում, Մախոխյան՝ Բեռլինում և շատ ուրիշներ։ Եվ ամեն անգամ, երբ իրար պատահում էինք միշտ լուրջ կերպով ցավակցում էինք, որ այդ կերպ անջատված ենք իրարուց և չենք կազմում մի ամփոփ ընկերություն. այդ գանգատը ես անձամբ հանգուցյալ Հովհաննես աղա Այվազովսկուց ևս լսել եմ»։ Մյունխենում ուսումնասիրել է գծանկարչություն և գրաֆիկա, տպագրել է ծաղրանկարներ «Թռչող թերթիկներ» երգիծական թերթում։
ՍտեղծագործությունԽմբագրել
Իր կտավներում նա ցույց է տվել հայ ժողովրդի հերոսական անցյալը, ներկան ու գալիքը, նրա ընդվզումն ու հույսը, տառապանքն ու հավատը, նրա անմահությունը։ Հայ ժողովրդի ողբերգությունն իր գեղարվեստական արտացոլումն է գտել նկարչի «Ոտնահարված սրբություն» կտավում, որը ցասկոտ բողոք է ընդդեմ հայկական մշակույթի բարբարոսական ոչնչացման։ Օտարերկրյա զավթիչների դեմ բողոքի մեկ այլ դրսևորում է «Շամիրամը Արա Գեղեցիկի դիակի մոտ» ստեղծագործությունը։ Գոյատևելու հավատն է արտահայտված «Հռիփսիմե» կտավում, որը իբրև պատմական բնանկարչության լավագույն օրինակ՝ միաժամանակ բանաստեղծական խոր ապրումների արդյունք է։ Գրաֆիկական արվեստի բարձր մակարդակով է արված Օսկար Ուայլդի «Արքայադստեր ծննդյան տունը» հեքիաթի, հայկական ժողովրդական «Օձամանուկ և Արևահատ», «Մոխրոտ», «Գառնուկ ախպեր», «Իմաստուն օձը» հեքիաթների պատկերազարդումները։ Նկարազարդել է Մորիս Մետերլինգի «Կույրեր», «Այնտեղ ներսում», «Անկոչը» պիեսները։
Պարսկաստան կատարած գիտարշավի տպավորությունների ներքո նկարել է արևելյան թեմաներով կտավներ։ Այդ թեմայով կտավներից ուշագրավ են Հայաստանի ազգային պատկերասրահում ցուցադրվող «Հարեմում», «Ֆիրդուսին կարդում է իր «Շահնամե» պոեմը», «Սալոմե» գեղանկարները։
|
Սուրենյանցի կտավներում գերազանց ներկայացված է արևելյան ճարտարապետությունը անթիվ զարդանախշերի հետ, որոնք քանդակված են քարի վրա ինչպես ժանյակը։ - Այսպես է բնութագրել նրա ստեղծագործությունները անվանի քննադատ Վ. Ստասովը
|
|
Դժվար է կերպարվեստում գտնել մի ոլորտ, ուր Սուրենյանցը մուտք գործած չլինի։ Նա ոչ միայն խոշոր գեղանկարիչ, այլև գրքի տաղանդավոր ձևավորող, հայտնի թատերական նկարիչ, արվեստի հմուտ տեսաբան, թարգմանիչ, ճարտարապետ, քանդակագործ և հասարակական գործիչ է։ Նկարել է նաև բնանկարներ և դիմանկաներ։ Սուրենյանցը նկարազարդել է բազմաթիվ հայկական ժողովրդական հեքիաթներ, Ալեքսանդր Պուշկինի «Բախչիսարայի շատրվանը» պոեմը, Օսկար Ուայլդի հեքիաթները, Մորիս Մետերլինգի ստեղծագործությունները։ Յալթայի հայոց եկեղեցու որմնանկարների հեղինակը նույնպես Սուրենյանցն է։
ՊատկերասրահԽմբագրել
Տիրամայրը մանկան հետ
Ներքինին Հարեմում Դիլիջանի երկրագիտական թանգարան-պատկերասրահում
.jpg)
Անհայտ մարդ
Աննա Գրիգորևնա Իդելսոնի դիմանկարը
Տիրամայրը մանկան հետ
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
- ↑ «Հայկական Հանրագիտարան»։ www.encyclopedia.am։ Վերցված է 2022-07-31
ԱղբյուրներԽմբագրել
- Սուրենյանց Վարդգես - Հայկական Հանրագիտարան
- Ռիմա Հայրապետյան, Սուրենյանցի անզուգական աշխարհը, Հոգևոր հայրենիք ամսաթերթ, հմ․ 12, 2005 թ.
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Վարդգես Սուրենյանց կատեգորիայում։ |