Յուժնո-Սախալինսկ (1882-1905 թվականներին՝ Վլադիմիրովկա, իսկ 1905-1947 թվականներին՝ Տոյոհարա՝ ճապ.՝ 豊原), քաղաք ՌուսաստանիՀեռավոր Արևելքում, Սախալին կղզու հարավային մասում։ Սախալինի շրջանի վարչական կենտրոն։ Տարածաշրջանային նշանակության քաղաք[2], քաղաքային շրջանի կենտրոնը Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքն է[3]։
Բնակչությունը 180,467 մարդ[4] է (2023 թվական)։ Յուժնո-Սախալինսկից Մոսկվա հեռավորությունը ինքնաթիռով ուղիղ գծով 6640 կմ է, ավտոմոբիլայինը՝ 9280 կմ։
Գտնվում է Սախալին կղզու հարավային մասում, Սուսու գետի վրա, Օխոտսկի ծովից[5] 25 կմ հեռավորության վրա, Ճապոնիայից հյուսիս։ Կլիման բարեխառն մուսսոնային է։
Կղզու ամենամեծ տրանսպորտային հանգույցն է՝ տարածաշրջանային ճանապարհների խաչմերուկի, երկաթուղային կայարանի և օդանավակայանի վայրը։ Այստեղ է գտնվում Սախալինի Պետական համալսարանը և Ռուսական գիտություններիակադեմիայի Հեռավոր արևելյան բաժանմունքը։
Նավթի և գազի արդյունահանումը, ինչպես նաև դրանց վերամշակումը տարածաշրջանի տնտեսության կարևորագույն բաղադրիչներն են, քաղաքում առկա են խոշոր արտասահմանյան նավթային ընկերություններ։
Հիմնադրվել է ռուսների կողմից 1882 թվականին որպես Վլադիմիրովկա դատապարտյալների բնակավայր, անվանումը ծագել է «Վլադիմիր» անձնանունից, որը պատկանում էր տեղի դատապարտյալների աշխատանքի մենեջերին։ Պորտսմուտի պայմանագրի համաձայն՝ 1905-1945 թվականներին այն եղել է Ճապոնիայի կազմում «Գեղեցիկ հարթավայր» (դաշտ, տափաստան) թարգանվող անունով։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի արդյունքներով Սախալինի հարավային հատվածը ԽՍՀՄ-ին վերադարձնելուց հետո ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության 1946 թվականի հունիսի 4-ի հրամանագրով այն վերանվանվել է Յուժնո-Սախալինսկ (հիմնվելով իր գտնվելու վայրի վրա Սախալինի հարավում)[6]։
Յուժնո-Սախալինսկի վարչական կառուցվածքը և տարածքային բաժանումը փոխվել են՝ կախված պատմական պայմաններից։ Ռուս ժողովրդի կողմից Սախալինի բնակեցումն իրականացվել է հիմնականում աքսորված դատապարտյալների և աքսորված վերաբնակների հաշվին, քանի որ ցարական կառավարությունը չկարողացավ կազմակերպել կղզու ազատ գաղութացումը։
Աքսորյալների ուղարկումը սկսվել է դեռևս 1858 թվականին, իսկ 11 տարի անց Սախալինը պաշտոնապես հայտարարվել է աքսորի և ծանր աշխատանքի վայր։ Պրիմորսկի շրջանի ռազմական նահանգապետի հրամանով մայոր Վ.Ն. Յանցևիչը նշանակվել է Հարավային Սախալինի աքսորված դատապարտյալների ղեկավար և միևնույն ժամանակ Կորսակովի շրջանի ղեկավար 1881 թվականի մայիսին, ով ստացել է հետևյալ հրահանգները[7]․
Ծանրաբեռնված աշխատանքի ժամկետն ավարտողների բնակության համար պետք է ընտրել մի վայր, որը բավականին հարմար է վարելագործության համար՝ Կորսակովսկուց 15-30 վերստ հեռավորության վրա. Իրավական օգնության բոլոր միջոցները ապագա վերաբնակիչների համար հեշտացնում են տուն, անասուն, հերկել հող, մասնակցել ձկնորսության և այլ ոլորտներում և այլն։ Ընտրված վայրը, հնարավորության դեպքում հարավից հյուսիս գլխավոր ճանապարհի ուղղությամբ, պետք է. պետք է պլանավորվի, բաժանվի հատվածների և ինչպես է նոր բնակավայրը կոչվում որևէ մշտական անունով։
1883 թվականի սեպտեմբերի 15-ին Յանցևիչը միջնորդեց հաստատել Սախալինի հարավում նոր կառուցված չորս գյուղերի անունները՝ առաջինը՝ Սոլովյովսկի, երկրորդը՝ Միցուլսկի, երրորդը՝ Վլադիմիրսկի և չորրորդը՝ Վլասովսկի։
1882 թվականին հիմնադրված Վլադիմիրովկա գյուղը, որի տեղում հետագայում աճել է քաղաքը, եղել է Կորսակովի շրջանի կազմում։ 1885 թվականին Վլադիմիրովկայում բնակվում էր 57 մարդ։ Իսկ տասը տարի անց բնակիչների թիվը հասավ 130-ի։ Նրանց թվում էին երկու աքսորված դատապարտյալներ, 43 աքսորված վերաբնակիչներ, 38 աքսորված գյուղացիներ և նրանց հետ 47 երեխաներ։
Վերաբնակիչների ողջ կյանքը որոշվել է Ռուսական կայսրության հրամանագրերով և «Սախալին կղզու կառավարման կանոնակարգով», բանտի գլխավոր վարչության շրջաբերականներով և հրահանգներով, Արևելյան Սիբիրի և Ամուրի գեներալ-նահանգապետերի հրամաններով և հրամաններով:Պրիմորսկի շրջանի նահանգապետը, ինչպես նաև Կորսակովի բանտի վարչակազմը։
19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին Վլադիմիրովկան տիպիկ ռուսական գյուղ էր՝ անհատական, հիմնականում միջին և փոքր գյուղացիական տնտեսություններով։ Գյուղի կենտրոնական մասը գտնվում էր ներկայիս կաշվի և ռետինե կոշիկի գործարանից հյուսիս, իսկ ծայրամասը՝ ներկայիս գլխավոր փոստատան տեղում։ Ռոգատկա գետի վրա ջրաղաց կար։ Ներկայիս Սախալինսկայա փողոցի արևմտյան ծայրում գյուղատնտեսական ֆերմա կար։ Այնտեղ կար փոստատուն, դպրոց, առևտրի խանութներ, մատուռ, մի շարք պետական տներ։
1904–1905 թվականների ռուս-ճապոնական պատերազմի ժամանակ ճապոնացիների կողմից Հարավային Սախալինի գրավումից հետո, 1905 թվականի Պորտսմուտի խաղաղության պայմանագրի արդյունքում, այն վարչականորեն դարձավ Կարաֆուտոյի նահանգապետը։ 1908 թվականին դրա պաշտոնական կառավարումը Կորսակովից տեղափոխվեց Վլադիմիրովկա գյուղ, որն առաջին անգամ վերանվանվեց գյուղ, իսկ 1915 թվականի օգոստոսին՝ Տոյոհարու քաղաք։
Տոյոհարան հիմնադրվել է Վլադիմիրովկայից երկու-երեք կիլոմետր հարավ և կառուցվել որպես բոլորովին նոր քաղաք։ Ձախ ափին տասնյակ հեկտարներ մաքրվել են տայգայի տակից, արմատախիլ են արվել ծառերի կոճղերը, գծանշվել են նախատեսված փողոցները։ Հին Վլադիմիրովկան մնաց, ասես, քաղաքի հյուսիսային արվարձանը։ Հետագայում՝ 20-30-ական թվականներին, այս տարածքը սկսեց ինտենսիվ կառուցապատվել։ Այնտեղ հիմնականում տեղակայված էին տարբեր խոշոր ու փոքր արդյունաբերական ձեռնարկություններ։ Քաղաքաշինության այս հատկանիշը որոշ չափով պահպանվել է մինչ օրս։ Յուժնո-Սախալինսկի արդյունաբերական ձեռնարկությունների մեծ մասը գտնվում է քաղաքի հյուսիսային մասում, իսկ բնակելի տարածքներն ու սոցիալական հաստատությունները՝ հարավային մասում[8]։
Մինչև 1907 թվականի մարտը Հարավային Սախալինի իշխանությունը գտնվում էր ռազմական վարչակազմի ձեռքում։ 1913 թվականի հունիսին Հարավային Սախալինը անցել է Ճապոնիայի ներքին գործերի նախարարի իրավասության ներքո, իսկ 1917 թվականի հուլիսին՝ վարչապետի անմիջական ենթակայության տակ։ Կարաֆուտոյի նահանգը բաժանված էր չորս շրջանային պրեֆեկտուրաների՝ կենտրոններով Տոյոհարա (Յուժնո-Սախալինսկ), Մաոկա ( Խոլմսկ ), Էսուտորու (Ուգլեգորսկ), Շիկուկա ( Պորոնայսկ ) քաղաքներում։ Տոյոհարա քաղաքը և մոտակա 16 վոլոստները ներկայացնում էին մեկ Տոյոհարա վարչական շրջանը։
Տոյոհարան որպես մայրաքաղաք ոչ միայն մարմնավորում էր ժամանակի քաղաքաշինության լավագույն սկզբունքները, այլև խնամքով կառուցված էր կայսերական իշխանության խորհրդանիշների շուրջ։ Հիմնական վարչական շենքերը, ներառյալ կառավարական նստավայրը, ինչպես նաև փոստային բաժանմունքը, նայում էին Ջինջա դորի գլխավոր փողոցին, որն ուղիղ դեպի արևելք էր ձգվում դեպի Կարաֆուտո Ջինջա տաճար, որն ավարտվեց 1911 թվականին:Այն դարձել է ճապոնական կայսրության 1-ին աստիճանի կայսերական տաճարներից 67 կամպեյտաիշաներից մեկը։ Կենտրոնական սրահում պահվում էր սպիտակ պատյանով թուր, որը որպես նվեր է մատուցվել կայսր Մեյջիի կողմից՝ որպես սուրբ գանձ՝ նվիրման արարողության կապակցությամբ, և ամբողջ համալիրը ստեղծվել է ի պատիվ սինտո պանթեոնի երեք աստվածների՝ Օմոնոնուշի,Օնամուչի ոչ Միկոտո, Սուկուտայկոնա ոչ Միկոտո[9]։
Որպես հայրենասիրական բարեպաշտության կենտրոն՝ տաճարը եղել է նաև կարևոր զբոսաշրջային գրավչություն և գաղութային առասպելաբանության ի հայտ եկած հերոսների հուշահամալիր։ 1930-ական թվականների վերջին. Տաճարի այգու հարևանությամբ գտնվող պուրակում կար գաղութացման զարգացող պատմվածքի հուշարձանների մի տպավորիչ ծառուղի. ռուս-ճապոնական պատերազմի ժամանակ գրավված զենքեր, Այնու Մացունոսուկայի հուշարձանը, որը գնդակահարել էր յոթ ռուսների՝ պաշտպանելով իր սեփականատիրոջ ունեցվածքը, և Տոյոհարա-Մաոկա ճանապարհի շինարարության ժամանակ զոհվածների հուշարձան[10]։
Տոյոխերա հին քաղաք
Մարկ Փողոց. Սպիտակ շենքը աջ կողմում-հանրախանութ
հանդիսավոր երթ
Նիսիիտիձե-Դորիի Փողոց (այժմ ՝ Լենինի փողոց)
Կարաֆուտո պրեֆեկտուրայի կառավարական շենք
Կարաֆուտոյի շրջանային դատարան
Փոստային բաժանմունք
Կարաֆուտո պրեֆեկտուրայի կենտրոնական գիտահետազոտական լաբորատորիա (այժմ ՝ Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ծովային երկրաբանության և երկրաֆիզիկայի ինստիտուտ)
Կարաֆուտոյի մանկավարժական դպրոց
Oji Paper ընկերության գործարան
Կարաֆուտո երկաթուղային բյուրո
«Կարաֆուտո թել-թել Շիմբուն»թերթի շենքը
Կենտրոնի սխեման (1933 թվականից հետո)
Կարաֆուտոյի գլխավոր Սինտո տաճարի դարպասը 1930-ականներին
ԽՍՀՄ-ին և Կուրիլյան կղզիների տեղափոխումը։ Հարավային Սախալինի վերադարձից հետո ձևավորվեց խորհրդային քաղաքացիական կառավարման մարմինների համակարգ։ Տոյոհարա քաղաքը մտավ Հարավային Սախալինի շրջանի մի մասը։ Վարչատնտեսական կառավարում իրականացնելու համար այստեղ ստեղծվում է քաղաքացիական վարչակազմ՝ 2-րդ Հեռավորարևելյան ռազմական օկրուգի ռազմական խորհրդին կից։ 1946 թվականի հունվարին և փետրվարին լուծարվեցին Ճապոնիայի շրջանային պրեֆեկտուրաները, քաղաքային և գյուղական կառավարությունները։
ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության 1946 թվականի փետրվարի 2-ի հրամանագրով Հարավային Սախալինի և Կուրիլյան կղզիների տարածքում Խաբարովսկի երկրամասի կազմում ձևավորվեց Յուժնո-Սախալինի մարզը:Նրա վարչական կենտրոնը Տոյոհարա քաղաքն էր, որը 1946 թվականի հունիսի 4-ին վերանվանվեց Յուժնո-Սախալինսկ քաղաք։
ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության 1947 թվականի հունվարի 2-ի հրամանագրի հիման վրա Յուժնո-Սախալինի շրջանը լուծարվել է և նրա տարածքը ներառվել է Սախալինի մարզում, որը հատկացվել է որպես ՌՍՖՍՀ անկախ մարզ:Նրա վարչական կենտրոնը Ալեքսանդրովսկ-Սախալինսկի քաղաքն էր, իսկ 1947 թվականի ապրիլի 18-ից Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքը դարձավ[11]։ 1946-1947 թվականներին Յուժնո-Սախալինսկը նաև Յուժնո-Սախալինսկի շրջանի կենտրոնն էր։
ՌՍՖՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահության 1952 թվականի ապրիլի 10-ի հրամանագրի հիման վրա Յուժնո-Սախալինսկում ստեղծվեցին Օկտյաբրսկի և Սովետսկի շրջանները։ 1956 թվականի օգոստոսի 31-ին քաղաքի շրջանային բաժանումը վերացվել է[12]։ Այդ ժամանակ շրջանային գործկոմի որոշմամբ Յուժնո-Սախալինսկի սահմաններում ընդգրկվեցին Վլադիմիրովկա, Բոլշայա Էլան և Դալնեե բնակավայրերը։ 1966 թվականի հունվարին Սինեգորսկի բնակավայրը և Լարխի գյուղական խորհուրդները փոխանցվեցին Յուժնո-Սախալինի քաղաքային խորհրդի իրավասությանը, որի կենտրոնը 1971 թվականին տեղափոխվեց Խոմուտովո։
1977 թվականի սեպտեմբերին քաղաքի տարածքը կազմում էր 8241 հա, իսկ 1982 թվականի սկզբին այն ավելացել էր մինչև 13800 հա, որից 2700 հեկտարը կառուցապատված էր։
1983-1988 թվականներին կրկին ստեղծվել է երկու շրջան՝ Լենինսկին և Օկտյաբրսկին։ Նրանց միջև սահմանն անցնում էր Ուկրաինսկայա փողոցով՝ քաղաքային սահմանից մինչև Լենինի փողոց, այնուհետև Պոբեդի պողոտայով և ավելի ուշ՝ մինչև քաղաքի արևելյան ծայրամասերը։ Այս սահմանից արևելք գտնվում էր Լենինսկի շրջանը, որն ընդգրկում էր Սախալինի ինտեգրված հետազոտական ինստիտուտի հյուսիսային միկրոշրջանը և Սինեգորսկ գյուղը:Մնացած տարածքը պատկանում էր Օկտյաբրսկի շրջանին, որն ընդգրկում էր Խոմուտովո, Լիստվենիչնոե, Օկտյաբրսկի, Դալնեյե գյուղերը և Նովոդերևենսկայա և Պերևալ երկաթուղային կայարանները։
1995 թվականին քաղաքի տարածքում ընդգրկվել են Լուգովոե և Նովո-Ալեքսանդրովսկ բնակավայրերը։
Քաղաքը գտնվում է ծովի ափից հեռավորության վրա, արևմտյան ափից մոտավորապես 50 կմ հեռավորության վրա, արևելյան ափից և Օխոտսկի ծովից 25 կմ հեռավորության վրա և Անիվա ծոցից 20 կմ հեռավորության վրա, որը շրջապատում է կղզին հարավից:Արևելյան կողմից Յուժնո-Սախալինսկը պաշտպանված է լեռնաշղթայով։ Քաղաքից 15 կմ հյուսիս-արևելք բարձրանում է Չեխովի գագաթը (ծովի մակարդակից 1045 մ)՝ Սախալինի ամենաբարձր գագաթներից մեկը։ 1976 թվականին կործանման հետ կապված Օստրայա լեռը (980 մ) նույնպես հայտնի դարձավ։ Շրջակա տարածքի հետ կապված՝ քաղաքը գտնվում է բլուրներով շրջապատված հարթավայրի վրա, ինչի շնորհիվ ունի յուրահատուկ կլիմա, որը բնորոշ չէ կղզու ափամերձ քաղաքներին։ Ամռանը Յուժնո-Սախալինսկում կարող է շատ շոգ լինել, իսկ ձմռանը քամու բացակայության պատճառով կարող է սաստիկ ցրտաշունչ լինել։
Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքը հավասարեցվում է Հեռավոր հյուսիսի շրջաններին։
Քաղաքը գտնվում է սեյսմավտանգ գոտում։ Ուժեղ երկրաշարժերի հավանականությունը բավականին մեծ է։ Ներկայումս շինարարությունն իրականացվում է հատուկ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ, որոնք թույլ են տալիս շենքերին դիմակայել սանդղակի 8 բալանոց երկրաշարժերին։
Յուժնո-Սախալինսկը գտնվում է MSC+8 ժամային գոտում։ UTC-ի նկատմամբ կիրառվող ժամանակի շեղումը +11:00 է[13]։ Կիրառված ժամանակի և աշխարհագրական երկայնության համաձայն՝ Յուժնո-Սախալինսկում միջին արևային կեսօրը տեղի է ունենում 13:29-ին:
Յուժնո-Սախալինսկը, ինչպես ամբողջ Սախալին կղզին, բարեխառն լայնությունների մուսոնային գոտու մի մասն է։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը +2,8 °C է։ Ամենացուրտ ամիսը հունվարն է՝ −12,2 °C միջին օրական ջերմաստիճանով, ամենատաքը՝ օգոստոսը՝ +17,3 °C միջին օրական ջերմաստիճանով։
Բարձր խոնավության պատճառով արդեն +22 °C օդի ջերմաստիճանում ստվերում դառնում է տաք և խեղդող, հարմարավետ և տաք՝ +18 °C - 19 °C։
Մոտավոր դրսի ջերմաստիճանը ամռանը +25,7 °C է, ձմռանը՝ -14 °C։ 0 °C-ից ցածր միջին օրական ջերմաստիճանի ժամանակաշրջանի տեւողությունը 154 օր է, ջեռուցման շրջանի տեւողությունը՝ 230 օր։ Ամենացուրտ հնգօրյայի միջին ջերմաստիճանը −13 °C է։ Օդի բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը եղել է −36 °C 1961 թվականի հունվարին։ Օդի առավելագույն ջերմաստիճանը դիտվել է 1999 թվականի օգոստոսի 9-ին և կազմել է +34,7 °C ( օդի առավելագույն ջերմաստիճանը դիտվել է օգոստոսին[14])։
Մարզի վարչատարածքային կառուցվածքում Յուժնո-Սախալինսկը վարչատարածքային միավոր է՝ մարզային նշանակության քաղաք, որին ենթակա են 10 գյուղական բնակավայրեր[15][16]։
Южно-Сахалинск на карте
Տեղական ինքնակառավարման շրջանակներում Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքը կազմում է քաղաքային շրջանի կարգավիճակ ունեցող համանուն մունիցիպալ միավոր, որը բացի բուն քաղաքից ներառում է նաև 10 գյուղ[17]։
Տոյեհարայի Քաղաքապետարան
Քաղաքը ներառում է Նովո-Ալեքսանդրովսկի, Լուգովոեի, Խոմուտովոյի և Վեստոչկա բնակելի թաղամասի պլանային տարածքները։
Կառավարության մարմիններ
Քաղաքի (քաղաքային թաղամասի) տեղական ինքնակառավարման մարմինների կառուցվածքը[18] է։
Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքի (Քաղաքային դումա) քաղաքային դուման քաղաքային շրջանի ներկայացուցչական մարմինն է.
Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքի քաղաքապետ (քաղաքի քաղաքապետ) - քաղաքային շրջանի ղեկավար;
Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքի վարչակազմը (քաղաքային վարչակազմը) քաղաքային շրջանի գործադիր և վարչական մարմինն է.
Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքի վերահսկիչ և հաշվապահական պալատը քաղաքային շրջանի վերահսկող և հաշվապահական մարմինն է։
Բացի այդ, Սախալինի շրջանի իշխանությունները գտնվում են Յուժնո-Սախալինսկում՝ որպես վարչական կենտրոն։
Քաղաքի բնակչությունը բաղկացած էր կորեացիներից, ովքեր մնացել էին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի արդյունքում Ճապոնիայի հանձնվելուց հետո, իսկ 1940-ականների վերջից քաղաքը բնակեցված էր ռուսներով, ուկրաինացիներով և բելառուսներով, որոնք եկել էին Խորհրդային Միության տարբեր շրջաններից։ Բնակչության մեծ մասը ռուսներ են, կորեացիները կազմում են մոտավորապես 20%:Ընդ որում, 43 հազար սախալինցի կորեացիներից մեծ մասը բնակվում է տարածաշրջանի մայրաքաղաքում։ Քաղաքում կարող եք գտնել նաև բնիկ ժողովուրդների ներկայացուցիչներ՝ Նիվխներ, Այնուներ և Օրոկներ, սակայն նրանց թիվը չափազանց փոքր է։
Բնակչություն
1885
1895
1920
1925
1935
1956
1959
1962
1963
1964
1965
1966
57
↗130
↗14 176
↗15 280
↗28 459
↗79 000
↗85 510
↗86 000
↗87 000
↗88 000
↗90 000
↗90 500
1967
1968
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1979
1982
1983
↗92 000
↗93 000
↗105 840
↗112 000
↗117 000
↗120 000
↗124 000
↗130 000
→130 000
↗139 861
↗150 000
↗152 000
1984
1985
1986
1987
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
↗155 000
↗158 000
↗163 000
↗166 000
↘159 299
↗178 000
↘164 000
↗164 800
↗165 000
↘162 000
↗177 000
↗178 000
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
↗181 000
↘177 000
↗179 900
↘179 200
↘176 200
↘175 085
↗175 100
↘174 200
↘173 600
↘173 400
↘173 200
↗173 800
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
↗174 722
↗181 728
↘181 651
↗186 267
↗190 227
↗192 734
↗192 780
↗193 669
↗194 882
↗198 973
↗200 854
↘200 636
2021
2023
↘181 587
↘180 467
Յուժնո-Սախալինսկը բնակչության թվով ութերորդն է Հեռավոր Արևելյան դաշնային շրջանում Խաբարովսկից (617168), Վլադիվոստոկից (597.237), Ուլան-Ուդեից (436.138), Չիտայից (333.679), Յակուտսկից հետո (617.168): 361154), Կոմսոմոլսկ-Ամուր (236158) և Բլագովեշչենսկ (240572)։
Համաձայն 2020 թվականի Համառուսաստանյան մարդահամարի, 2021 թվականի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ քաղաքը բնակչության թվով 102-րդ տեղում էր Ռուսաստանի Դաշնության 1120 քաղաքներից։
Յուժնո-Սախալինսկը Ռուսաստանի խոշոր տնտեսական կենտրոնն է։ Քաղաքի ներդրումը Սախալինի շրջանի 2015 թվականին գերազանցել է 40%-ը։ Քաղաքային տնտեսագիտության ինստիտուտի հետազոտության համաձայն՝ 2015 թվականին Յուժնո-Սախալինսկը զբաղեցրել է 26-րդ տեղը տարածաշրջանային մայրաքաղաքների համառուսաստանյան վարկանիշում ըստ քաղաքային համախառն արդյունքի։ Քաղաքի տարեկան համախառն ներքին արդյունքը կազմել է 268 մլրդ ռուբլի։ Միաժամանակ Յուժնո-Սախալինսկը մեկ շնչի հաշվով GGP-ի վարկանիշում զբաղեցրել է հինգերորդ տեղը՝ մեկ անձի համար տարեկան 1390,3 հազար ռուբլի[19]։
Ռուսաստանի արևելյան խոշորագույն էներգետիկ ընկերության կենտրոնակայանը գտնվում է Յուժնո-Սախալինսկում, իսկ, - Սախալին-1 և Սախալին-2 նախագծերի օպերատորներ և կապալառուներ, Հեռավոր Արևելքի և Արևելյան Սիբիրի ՌԴ նավթի և գազի խոշորագույն նախագծերը։
Արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը խոշոր և միջին ձեռնարկությունների կողմից, միլիարդ ռուբլի։
Տարի
Միլիարդ ռուբլի
2006
20,3
2007
18,5
2008
27,0
2009
30,8
2010
29,5
2011
31,0
2012
25,5
2013
29,3
2014
45,4
2015
61,1
2016
64,5
2017
65,7
2018
78,2
2019
70,4
Յուժնո-Սախալինսկի արդյունաբերական հատվածում ամենամեծ բաժինը պատկանում է էլեկտրաէներգիայի և սննդի արդյունաբերությանը[20]։ Սպառողներին ջերմամատակարարում և էլեկտրաէներգիա է մատակարարում Յուժնո-Սախալինսկայա CHPP-1-ը, որտեղ կառուցվել և շահագործման են հանձնվել գազով աշխատող 2 նոր էներգաբլոկ:ՋԷԿ-ի էլեկտրական հզորությունը ներկայումս կազմում է 455 ՄՎտ, իսկ ջերմային հզորությունը՝ 650 Գկալ/ժամ։
Սննդի արդյունաբերության հիմնական արտադրողներն արտադրում են հետևյալ ապրանքատեսակները՝ կաթնամթերք, հացաբուլկեղեն, հրուշակեղեն, գարեջուր, զովացուցիչ ըմպելիքներ, երշիկեղեն, կիսաֆաբրիկատ մսամթերք։ Չափազանց զարգացած է ձկնամթերքի, այդ թվում՝ պահածոների արտադրությունը[20]։ 2019 թվականին քաղաքում գրանցվել է 80 ձկնորսական ընկերություն, արտադրվել է 279 հազար տոննա ձուկ և ծովամթերք։ Ձկան և ձկնամթերքի արտադրությունը՝ վերամշակված և պահածոյացված, կազմել է 231,4 հազար տոննա[21]։
Արդյունաբերության այլ ճյուղերից զարգանում է շինանյութերի արտադրությունը (ցեմենտի գործարան, բացվել է 2011 թվական[22], շինանյութերի գործարաններ), երկաթուղային տեխնիկայի վերանորոգումը (լոկոմոտիվների վերանորոգման գործարան), կահույքի արտադրությունը և այլն։
Վիճակագրորեն, քաղաքի արդյունաբերական հատվածը հանքարդյունաբերության և ձկնորսության մեծ մասնաբաժին ունի, քանի որ Սախալինսկի նավթի, գազի և ձկնորսության խոշորագույն ընկերությունները գրանցված են քաղաքի շրջանում։
Սպառողական հատվածը զգալի ներդրում ունի քաղաքի տնտեսության մեջ։ 2020 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ մեծածախ շրջանառության 69.5%-ը, մանրածախ առևտրի 60.4%-ը, հանրային սննդի շրջանառության 58.6%-ը, վճարովի ծառայությունների վաճառքի ծավալի 82.9%-ը Սախալինի շրջանի ընդհանուր ծավալներից կենտրոնացած էին Յուժնո-ում[23]։
Մեծածախ առևտրի շրջանառությունը 2019 թվականին գերազանցել է 37 միլիարդ ռուբլին։ Քաղաքում այս ոլորտում գործում է 254 սուբյեկտ՝ 276 պահեստներով՝ 122,1 հազար մ² մակերեսով։ Մանրածախ առևտրի շրջանառությունը 2019 թվականին գերազանցել է 96 միլիարդ ռուբլին։ Այս տարածքում գործում են 1488 մանրածախ առևտրի օբյեկտներ, որտեղ աշխատում է ավելի քան 12 հազար մարդ[24]։
Հանրային սննդի շուկայի ծավալը 2019 թվականին գերազանցել է 5,8 միլիարդ ռուբլին։ Յուժնո-Սախալինսկում կա 503 հանրային սննդի հաստատություն՝ ավելի քան 20 հազար նստատեղով։ Ոլորտում աշխատում է 3,2 հազար մարդ[25]։
Բնակչությանը վճարովի ծառայությունների շուկան 2019 թվականին գերազանցել է 46 միլիարդ ռուբլին[26]։
Քաղաքային հեռախոսահամարները վեցանիշ են։ Ֆիքսված հեռախոսակապի հիմնական օպերատորը «Ռոստելեկոմ» ՓԲԸ-ի Սախալինի մասնաճյուղն է:Քաղաքում գործում են մի քանի GSM բջջային օպերատորներ:2008 թվականի դրությամբ Սախալինի վրա լարային կապի ալիքների տրամադրման փաստացի մենաշնորհատերը TransTeleCom ընկերությունն է։ 2012 թվականի հունվարին Ռոստելեկոմը հայտարարեց սեփական օպտիկամանրաթելային մալուխի շահագործման մասին Սախալինից դեպի մայրցամաք։
Ռոստելեկոմը գերակշռում է որպես ինտերնետ մատակարար Սախալինի մարզում, կղզու հարավում և Յուժնո-Սախալինսկում կան մի քանի պրովայդերներ՝, Ռոստելեկոմ, ( նաև ինտերնետ պրովայդերներին ալիքներ տրամադրելու դերում, կայք,հատուկ ալիք։
2006-2010 թվականներին դաշնային ծրագրային գործունեության իրականացման արդյունքում կազմակերպվել է «Յուժնո-Սախալինսկ» ցունամիի նախազգուշացման ծառայության տեղեկատու լայնաշերտ թվային սեյսմիկ կայանը, որը բաղկացած է կենտրոնական կայանից և չորս հեռավոր կետերից 30-ից մինչև հեռավորության վրա։ Կենտրոնական կայարանից 70 կմ հեռավորության վրա (Սևերո-Կուրիլսկում, Կուրիլսկում, Յուժնո-Կուրիլսկում և Մալոկուրիլսկում)[27]։
2020 թվականի դրությամբ քաղաքում գործում են հետևյալ բանկերը՝ «Հեռավոր Արևելյան Բանկ», «ՄՏՍ Բանկ», «ՌՆԿՕ Խոլմսկ», «ԿԲ Դոլինսկ», «Բանկ Ուսուրի», «Բանկ Իտուրուպ», «Բանկ Պրիմորիե», «Էքսպոբանկ», ինչպես նաև Սախալինի շրջանի Սախալինի մասնաճյուղը։Ռուսաստանի Դաշնության Կենտրոնական բանկի Արևելյան Գլխավոր տնօրինություն։
Քաղաքն ունի ավելի քան 90 առևտրի և զվարճանքի կենտրոն։ Հեռավոր Արևելքի ամենամեծ առևտրի և զվարճանքի համալիրներից է, որի ընդհանուր մակերեսը կազմում է 64000 մ²[28]։ Այն ներկայացված է մի քանի շենքերով։
Ամենամեծ առևտրի և զվարճանքի համալիրներն ու կենտրոններն են։
Երկաթուղային ավտոբուս RA 3 "Օրլան" Յուժնո-Սախալինսկում
Երկաթուղի
Քաղաքում առաջին երկաթուղին հայտնվեց 1906 թվականին, այն միացրեց Տոյոհարա և Օտոմարի բնակավայրերը։ 1945 թվականին Տոյոհարա քաղաքը երկաթգծերով կապված էր Հարավային Սախալինի գրեթե բոլոր հիմնական բնակավայրերի հետ։ Սախալինի երկաթուղին ԽՍՀՄ վերահսկողությանն անցնելուց հետո ինտենսիվորեն սկսեց զարգանալ ուղևորափոխադրումները, գնվեցին ավտոմոբիլներ, դիզելային գնացքներ և նոր վագոններ:1980 թվականին կառուցվել է նոր կայարանի շենք՝ դրանով իսկ ավելի հարմարավետ դարձնելով գնացքի սպասելը։ 1990-ականները շատ ծանր ազդեցություն ունեցան երկաթուղային տրանսպորտի աշխատանքի վրա։ 1993-ին դեպի Անիվա երթևեկությունը դադարեցվեց, իսկ մեկ տարի անց Յուժնո-Սախալինսկ- Խոլմսկ գիծը փակվեց, որից հետո դեպի Խոլմսկ ճանապարհորդության ժամանակը 3-ից դարձավ 7 ժամ, և դադարեցվեց նաև կապը Ուգլեգորսկի հետ:1998 թվականին Սինեգորսկի և Կորսակովի հետ կապը դադարեցվեց։ 2006 թվականին փակվել է Օխա-Նոգլիկի նեղուղի ճանապարհը, ապամոնտաժվել են հետքերը։ Ներկայումս ուղեւորափոխադրումներն իրականացվում են հետեւյալ ուղղություններով։
Յուժնո-Սախալինսկ - Նոգլիկի (միջքաղաքային);
Յուժնո-Սախալինսկ - Տոմարի (2013 թվականի հուլիսի 1-ից արվարձան);
Յուժնո-Սախալինսկ - Պորոնայսկ
Յուժնո-Սախալինսկ - Կորսակով
Յուժնո-Սախալինսկ - Դալնե-1
Բեռնափոխադրումներն իրականացվում են Հեռավոր Արևելյան երկաթուղու Սախալինի շրջանի բոլոր գծերով՝ Յուժնո-Սախալինսկ-Գրուզովոյ կայարանից։
2019 թվականի օգոստոսին Սախալինի երկաթգիծը փոխանցվեց համառուսական երթուղային ստանդարտին[29]։
2023 թվականի ապրիլից գործում է քաղաքային գնացք՝ Խրիստոֆորովկա կայարանից մինչև Նովոալեքսանդրովկա կայարան, ինչպես նաև դեպի Դալնեյե գյուղ։
Օդ
Օդակայան
Յուժնո-Սախալինսկը օդային ճանապարհով կապված է ռուսական քաղաքների հետ։ Տարածաշրջանը սպասարկող Յուժնո-Սախալինսկի օդանավակայանը միջազգային օդանավակայան է, քանի որ թռիչքներով կապված է ոչ միայն ամբողջ Ռուսաստանի, այլև Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի քաղաքների հետ։ Չվերթներ են իրականացվում Մոսկվա, Նովոսիբիրսկ, Վլադիվոստոկ, Խաբարովսկ, Բլագովեշչենսկ, Պետրոպավլովսկ-Կամչատսկի և Կոմսոմոլսկ-Ամուր։ Դեպի արտասահմանյան քաղաքներ՝ Տոկիո, Սեուլ, Սապորո, Պեկին, Շանհայ, Հարբին, Փհուկետ։ Տարածաշրջանի ներսում թռիչքներ են իրականացվում դեպի Յուժնո-Կուրիլսկ ( Կունաշիր կղզի), Կուրիլսկ ( Իտուրուպ կղզի, Իտուրուպ օդանավակայան ), Օխա, Շախտերսկ, Նոգլիկի, Ալեքսանդրովսկ-Սախալինսկի։
Ուղղաթիռային ծառայությունը Յուժնո-Սախալինսկը կապում է Իտուրուպի, Կունաշիրի և Շիկոտանի հետ[30]։
2023 թվականին ավարտվել է Յուժնո-Սախալինսկի օդային տերմինալային համալիրի շինարարությունը։ Օդային տերմինալի բացումը տեղի է ունեցել 2023 թվականի օգոստոսի 7-ին։ 2023 թվականի սեպտեմբերի դրությամբ այն Ռուսաստանի Դաշնության Հեռավոր Արևելքի ամենամեծ օդային տերմինալն է։ Օդանավակայանի նոր տերմինալի տարածքը կազմում է ավելի քան 47 հազար մ²։, իսկ տարողությունը կկազմի տարեկան մինչև 5 մլն մարդ[31]։
Շինարարությունը շարունակվում է նաև նոր թռիչքուղու վրա, որի երկարությունը կկազմի 3400 մետր, լայնությունը՝ 60 մետր, ինչը զգալիորեն ավելի մեծ է, քան հինը, որը սպառել է ծառայության ժամկետը։ Ծրագիրը նախատեսվում է ավարտել 2024 թվականին։
Հասարակական ճանապարհային տրանսպորտ
Քաղաքով են անցնում A-391 (գնում է հարավ դեպի Կորսակով) և A-392 (գնում է արևմուտք դեպի Խոլմսկ) մայրուղիները։
(Սախալինի շրջանի կառավարության և Սախալինի շրջանային դումայի պաշտոնական տպագիր հրատարակությունը, որը հրատարակվում է 1991 թվականի դեկտեմբերի 21-ից)
«Սովետական Սախալին» (խորհրդային ժամանակաշրջանում դա շրջանային կառավարության տպագիր հրատարակություն էր, որը լույս էր տեսել Ալեքսանդրովսկ-Սախալինսկիում 1925 թվականի մայիսի 1-ից, 1947 թվականի մայիսի 13-ից, մարզկենտրոնի տեղափոխման հետ կապված, տպագրվել է Յուժնոյում։ -Սախալինսկ - «Կրասնոե Զնամյա» թերթի փոխարեն, որը լույս է տեսել մեկ տարուց պակաս)
«Սաէ կորյո սինմուն» (կորեերեն)։ Ի սկզբանե, հունիսի 1, 1949 թ. լույս է տեսել Խաբարովսկում, «Կորեացի բանվոր») վերնագրով։ Այնուհետև խմբագրությունը տեղափոխվեց Յուժնո-Սախալինսկ և 1961-1991 թվականներին կոչվեց «Լենին Կիլո», «Լենինի ճանապարհին»)։
«Սախալինի ձկնորսը» (1983 թվականի հունվարի 1-ից)
«Ազատ Սախալին» (1990 թվականի նոյեմբերի 11-ից)
«Տելեմիր» (1997 թվականի դեկտեմբերի 4-ից)
«Յուժնո-Սախալինսկ այսօր» (2004 թվականի մարտի 11-ից)
«Երիտասարդ գվարդիա» (1947-2014 թվականներ)
Կենտրոնական թերթերի տարածաշրջանային տարբերակները.
«Կոմսոմոլսկայա պրավդա Սախալինսկի մասին»
Սախալինսկի մասին»
«Փաստարկներ և փաստեր. Սախալին-Կուրիլյան կղզիներ»
Ամսագրեր
«Հատուկ կարծիք».
«Բիզնես Յուժնո-Սախալինսկ» (2007 թվականից)
«Սախալինի իրադարձությունները».
«Քաղաքի փողոցներում» (մեքենայի ամսագիր, հրատարակվում է 2010 թվականից)
Մոտ երկու տասնյակ ռուսական FM ռադիոկայաններ հեռարձակվում են Յուժնո-Սախալինսկում, կան մի քանի ճապոնականների ընդունում[33], հեռուստատեսությունը ներկայացված է հիմնական դաշնային ալիքներով[34]։
1960 թվականից հեռարձակվում է սեփական Յուժնո-Սախալինի հեռուստատեսային ստուդիան (այժմ՝ Սախալինի պետական հեռուստառադիոհեռարձակման ընկերությունը, որը Համառուսաստանյան պետական հեռուստառադիոհեռարձակման ընկերության մասնաճյուղն է)։
1993 թվականի մարտի 1-ին եթեր դուրս եկավ «Եվրոպա Պլյուս Սախալին» հեռուստառադիոընկերությունը[35]։
«Հոկայդո Տակուսեկու» բանկի Տոյեհարա մասնաճյուղը 1930-ական թվականներինՄարզային արվեստի թանգարան «Հոկայդո Տակուսեկու» բանկի մասնաճյուղի նախկին շենքում
Սախալինի Պետական Տարածաշրջանային Տեղագիտական թանգարանը ճապոնական պահպանված շենքերից է, որը կառուցվել է ճապոնացի ճարտարապետ Յոշիրո Կայզուկիի նախագծով 1937 թվականին։ Այն ոչ միայն քաղաքի, այլեւ ողջ տարածաշրջանի խորհրդանիշն է։
Սախալինի տարածաշրջանային արվեստի թանգարան
Ա.Պ. Չեխովի «Սախալին կղզի» գրքի Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքի գրական և արվեստի թանգարան
Երկաթուղային սարքավորումների թանգարան (գտնվում է Յուժնո-Սախալինսկի կայարանի մոտ), այլ թանգարաններում նմանը չունեցող ցուցանմուշներով։ Ցուցահանդեսը ներառում է 1948 թվականին կառուցված 51 սերիա։
Ռուսաստանի նկարիչների միության ցուցասրահ
Երկրաբանական թանգարան (շենք կոմունիստական պողոտայում, 70), հիմնադրվել է 1964 թվականին[36]։
Ռազմական փառքի թանգարան (Տեխնիկական սպորտի տարածաշրջանային կենտրոնի շենք), որը բացվել է Սախալինի որոնողական համակարգերի կողմից 2018 թվականի ապրիլին[38]։
Կարաֆուտո պրեֆեկտուրայի Տոյեհարա աղջիկների ավագ միջնակարգ դպրոցԱ. Պ. Չեխովի անվան միջազգային թատերական կենտրոնը Կարաֆուտո պրեֆեկտուրայի աղջիկների համար Տոյեհարայի ավագ միջնակարգ դպրոցի շենքի տեղում
Городской парк культуры и отдыха имени Ю. А. ГагаринаЮжно-Сахалинский военный госпиталь
2011 թվականից Յուժնո-Սախալինսկում անցկացվում է «Աշխարհի ծայրը» միջազգային կինոփառատոնը, որը 2019 թվականին հայտնի է դարձել որպես «Աշխարհի ծայրը»։ Արևելք» Անվան նախածանցը հայտնվել է այն բանից հետո, երբ 2019 թվականի գարնանը Կալինինգրադում անցկացվեց առաջին փառատոնը՝ «Աշխարհի ծայրը» անվանումով։ Արևմուտք» Փառատոնի ընթացքում, կինոարտադրության ռուս և օտարերկրյա հայտնի գործիչների մասնակցությամբ, քաղաքի բնակիչներն ու հյուրերը հնարավորություն ունեն ծանոթանալու աշխարհի տարբեր երկրների կինոգործիչների ստեղծած գեղարվեստական, վավերագրական և անիմացիոն ֆիլմերին[40]։
Քաղաքում կան հսկայական թվով կազմակերպություններ, որոնք լրացուցիչ կրթական ծառայություններ են մատուցում երեխաներին։ Դրանց մեծ մասը տեղակայված են հատուկ կենտրոններում, ինչպիսիք են՝ Մանկական (երիտասարդական) ստեղծագործության պալատը, Արտադպրոցական կրթական աշխատանքների տարածաշրջանային կենտրոնը,Երեխաների և երիտասարդների զբոսաշրջության կենտրոնը և այլն։
Մասնագիտական վերապատրաստում / Բարձրագույն ուսուցումխմբագրել
Բացի այդ, քաղաքում ներկայացված են մասնագիտական զարգացման և մասնագիտական վերապատրաստման ավելի քան 20 կազմակերպություններ։
Համաշխարհային գրեթե բոլոր կրոնները, մեծ թվով ազգային և սինկրետ հավատքներ ներկայացված են բազմազգ Յուժնո-Սախալինսկում:Առավել տարածված են քրիստոնեական դավանանքները, հատկապես ուղղափառությունն ու բողոքականությունը։
Հիվիքի Յուժնո-Սախալինսկի կաթոլիկ եկեղեցի (2)Հարության տաճար Յուժնո-Սախալինսկում: (1)
Ալեքսանդր Գոդունով (1949-1995թվականներ) - խորհրդային և ամերիկյան բալետի պարող և կինոդերասան։ ՌՍՖՍՀ վաստակավոր արտիստ (1976թվական)։
Անատոլի Անիսիմով (ծնված 1948թվական) - կիբեռնետոլոգ, ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Ուկրաինայի բարձրագույն դպրոցի Գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս։
Ռավիլ Ախմետով (ծնված 1948թվական) - հրթիռային ինժեներ, ՑՍԿԲ- ի ղեկավար։
Յուժնո-Սախալինսկում ԱՔԲ վերածնունդ եկեղեցու աղոթքի տունԱնդրեյ Բաժին (ծնված 1959թվական) թատրոնի և կինոյի դերասան է, թատրոնի ռեժիսոր։
(ծնված 1942 թվական)-ի նախագահն ու նախագահը, 2006 թվականին Նանսենի մրցանակի առաջին ճապոնացի ստացողը։ 2009 թվականին կանաչ ժապավենով պարգեւատրվել է Պատվո շքանշանով:2012թվականի երկու ստացողներից մեկը։
(1929-2006 թվականներ) - թերթի թղթակից։ Թոշակի անցնելուց հետո 1972 թվականին «Կոդանշա» հրատարակչությունում հրատարակել է «1945 թվականի ամառը Կարաֆուտոյի մասին» գիրքը։ Նշումներ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտի մասին Կարաֆուտոյի մասին», որի հիման վրա»։
Միխայիլ Լիտվինը (ծնված 1999 թվական) վիդեոբլոգեր և հեռարձակող է։
(ծնված 1936 թվական) գործարար է։ Սապորոյում գտնվող -ի սեփականատեր։
Ռյու Օտա (1930–2009 թվականներ) - քաղաքական ակտիվիստ, նոր ձախ ծայրահեղական, գրող և բնապահպան։
Նատալյա Պեչենկինա-Չիստյակովան (ծնված Բուրդա, ծնվել է 1946 թվական) խորհրդային աթլետիկայի մարզուհի է։
(1929-1976 թվականներ) - խմբագիր, գիտաֆանտաստիկ գրող, քննադատ և թարգմանիչ։ Լինելով Ճապոնիայի առաջին հաջողակ գիտաֆանտաստիկ ֆանզինի՝ ստեղծողն ու առաջին գլխավոր խմբագիրը նա օգնեց հանրահռչակել գիտաֆանտաստիկ ժանրը Ճապոնիայում և հայտնի դարձավ որպես «SF-ի դև»։
(1919–2017 թվականներ) - մաթեմատիկոս, պրոֆեսոր, հասարակական գործիչ և հակապատերազմական ակտիվիստ։
ԷՄՄԱ Մ (ծնված 1992 թվական) ռուս երգչուհի և երգահան է։
↑Morris-Suzuki T. Colonialism and Migration: From the Landscapes of Toyohara. Transnational Japan as History. Empire, Migration and Social Movements. Ed. by P. Iacobelli, D. Leary, Shinnosuke Takahashi. London, Palgrave Macmillian Publ., 2016, pp. 97—120. (In Eng.)
↑ 20,020,1«Южно-Сахалинск» (ռուսերեն). Ассоциация сибирских и дальневосточных городов. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
↑Игорь Михайлов. (2011 թ․ սեպտեմբերի 14). «На Сахалине начали делать цемент» (ռուսերեն). Коммерсантъ (Хабаровск), № 171 (4709). Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
↑«Об аэропорте». uusaero.ru (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.(չաշխատող հղում)
↑«Новостей Сах.ком больше не будет». Сахком — Новости Сахалина и Курил (ռուսերեն). 2022 թ․ դեկտեմբերի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 18-ին.
↑Потапова Н. В. — История евангельско-баптистского движения на территории Сахалинской области. Москва, Информ Принт, 2014, ISBN 978-5-9902083-9-1 С.218—233
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 130)։
Ռուսաստան.svg)
Մարկ Փողոց. Սպիտակ շենքը աջ կողմում-հանրախանութ
հանդիսավոր երթ
Նիսիիտիձե-Դորիի Փողոց (այժմ ՝ Լենինի փողոց)
Կարաֆուտո պրեֆեկտուրայի կառավարական շենք
Կարաֆուտոյի շրջանային դատարան
Փոստային բաժանմունք
Կարաֆուտո պրեֆեկտուրայի կենտրոնական գիտահետազոտական լաբորատորիա (այժմ ՝ Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ծովային երկրաբանության և երկրաֆիզիկայի ինստիտուտ)
Կարաֆուտոյի մանկավարժական դպրոց
Oji Paper ընկերության գործարան
Կարաֆուտո երկաթուղային բյուրո
«Կարաֆուտո թել-թել Շիմբուն»թերթի շենքը
Կենտրոնի սխեման (1933 թվականից հետո)
Կարաֆուտոյի գլխավոր Սինտո տաճարի դարպասը 1930-ականներին
_1930%27s.jpg)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
Ասահիկավա, 1967 թվականից
Անսան, 2003 թվականից
Չինաստան Յանջի, 1991 թվականից
\
Յալթա, 2014 թվականից
