Սախալին (ռուս.՝ Сахали́н), կղզի Ռուսաստանի հեռավոր արևելյան մասում, Օխոտի ծով և Ճապոնական ծովերի միջև։ Կուրիլյան կղզիների հետ միասին մտնում է Սախալինի մարզի մեջ։ Տարածքը՝ 76.400 կմ, բնակչությունը՝ 673.000 մարդ։ Կղզու մի մասը համարվում է վիճելի տարածք։

Սախալին
Տեսակկղզի և գործադիր իշխանություն
ՄայրցամաքԱսիա
Երկիր Ռուսաստան
ՎարչատարածքՍախալինի մարզ
Երկարություն950 կմ
Լայնություն160 կմ
ԲԾՄ1609 մետր
Մակերես72 492 կմ²
Ջրլիցի ափինՃապոնական ծով և Հյուսիսային Խաղաղ օվկիանոս
Քարտեզ
Քարտեզ

Ամենամեծ քաղաքը Յուժնո-Սախալինսկն է։

Սախալինի մթնոլորտի միջին ջերմաստիճանը միջին մուսսոնային է՝ (հունվարի միջին ջերմաստիճանը` հյուսիսից հարավ -6 ° С - 24 ° С, օգոստոսին՝ -19 °C- ից + 10 °C), ծովային երկարատև ու ձնառատ ձմեռներով և միջին ջերմությամբ ամռաներով։ Կղզու հյուսիսում միջին տարեկան ջերմաստիճանը (բազմամյա տվյալների համաձայն) կազմում է -1.5 °C, իսկ հարավ-արևելքում՝ մինչև + 5.0 °C:

XXI դարի տեղումն երի և օդի ջերմաստիճանի տվյալներ (միջին ջերմաստիճաներ և բացարձակ ծայրահեղություն. III.2001-IX.2011; միջին ցերեկային ժամերի ջերմաստիճան և տեղումների քանակը։ IV.2005-IX.2011):

Պարամետր / Ամիս I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Год
Օդի մաքսիմալ ջերմաստիճան, ºС 4,3 4,1 9,5 23,0 25,0 30,8 30,6 32,2 28,7 22,8 17,5 7,4 32,2
Օրվա մաքսիմում ջերմաստիճան, ºС −5,7 −5,5 0,4 6,2 12,1 18,3 21,1 23,6 20,0 12,7 3,7 −3,1 8,8
Օդի միջին ջերմաստիճան, ºС −11,2 −10,9 −4,9 1,7 7,2 12,4 16,5 17,6 13,6 6,6 −0,8 −8,6 3,3
Ցերեկային մինիմում ջերմաստիճան, ºС −15,7 −16,6 −9,6 −2,7 2,1 8,3 12,2 15,0 9,1 1,8 −4,6 −11,7 −1,0
Օդի մինիմալ ջերմաստիճան, ºС −29,5 −30,5 −25,0 −14,5 −4,7 −0,8 3,0 4,2 −2,1 −8,0 −16,5 −26,0 −30,5
Տեղումների քանակ, մմ 60 61 53 61 70 76 90 101 99 90 81 81 938

Ներքին ջրեր

խմբագրել

Սախալինի ամենամեծ գետերը։

Գետ Վարչական շրջան Ուր է հոսում Երկարություն, կմ Լողավազանի տարածք, կմ² Ջրի սպառումը, մ³/մ
Պորոնայ Տիմովսկի, Սմիռնիխովսկի, Պորոնայսկի Համբերության ծոց Օղոտի ծովում 350 7990 120[1]
Տիմ Տիմովսկի, Նոգլիսկիում Նիյի ծոց Օղօտի ծովում 330 7850 89[2]
Նայբա Դոլինսկի Օխոտի ծով 119 1660
Լյուտոգա Խոլմսկի, Անիվսկի Անիվի ծոց Օխոտի ծով 130 1530
Վալ Նոգալսկի Չայվո ծոց Օղօտի ծով 112 1440
Այինսկայա Տոմարինսկ Այինսկո լիճ 79 1330
Նիշ (գետ) Նոգալսկի Տիմ (գետ) (ձախ վտակ) 116 1260
Ուգլեգորկա (գետ) (Էսուտորու) Ուգլեգորսկի Ճապոնական ծով (Թաթարական նեղուց) 102 1250
Լանգերի (Լանգերի) Օխինսկի Ամուրի գետաբերան Օխոտի ծով 130 1190
Բոլշայա Օխինսկի Սախալինի ծոց Օխոտի ծով 97 1160
Ռուկուտամա (Վիտնիցա) Պորոնայ Լիճ Նեվսկոյե 120 1100
Օլանյա (գետ) Պորոնայսկ Տերպենիյա (ծոց) Օխոտի ծով 85 1080
Լեսոգորկա գետ) (տայմիր) Ուգլեգորսկի Ճապոնական ծով (Թաթարական ծոց) 72 1020
Նաբիլ Նոգլիսկի Նաբիլի ծոց Օղոտի ծով 101 1010
Մալայա Տիմ (գետ) Տիմսկի Տիմ (գետ) (ձախ վտակ) 66 917
Լեոնիդովկա (գետ) Պորոնայ Պորոնայ (գետ) (աջ վտակ) 95 850
Սուսույա (գետ) Հարավ-Սախալինսկ, Անիվսկի залив Анива Охотского моря 83 823

Սախալինում հաշվում է շուրջ 16 120 լիճ, 1000կմ² ընդհանուր մակերեսով։ Նրանք աղ չեն պարունակում։ Ամենամեծ լճերն են՝ Նևա լիճը-178 կմ² մակերեսով և Տունայչան՝ 174 կմ² մակերեսով[3]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Поронай հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում 
  2. Կաղապար:ԲՍԷ
  3. В. С. Лабай, И. А. Атаманова, Д. С. Заварзин, И. В. Мотылькова, О. Н. Мухаметова, В. Д. Никитин Водоёмы острова Сахалин: от лагун к озерам / Г. В. Матюшков. — Государственное бюджетное учреждение культуры «Сахалинский областной краеведческий музей». — Южно-Сахалинск: Сахалинская областная типография, 2014. — С. 8,10,13. — 208 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-900334-71-4
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սախալին» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 129