Վիքիպեդիա

Մստիսլավ Կելդիշ

Մստիսլավ Վսելովոդովիչ Կելդիշ (ռուս.՝ Мстислав Всеволодович Келдыш, հունվարի 28 (փետրվարի 10), 1911[1][2], Ռիգա, Ռուսական կայսրություն[3] - հունիսի 24, 1978(1978-06-24)[4][5], Մոսկվա, ԽՍՀՄ[6]), խորհրդային մաթեմատիկոս, մեխանիկ, 1960-1961 թվականներին՝ ԽՍՀՄ ԳԱ փոխնախագահ, 1961-1975 թվականներին՝ նախագահ, սոցիալիստական աշխատանքի եռակի հերոս (1956, 1961, 1971)։

Մստիսլավ Կելդիշ
Мстислав Келдыш
Ծնվել էհունվարի 28 (փետրվարի 10), 1911[1][2]
Ռիգա, Ռուսական կայսրություն[3]
Մահացել էհունիսի 24, 1978(1978-06-24)[4][5] (67 տարեկան)
Մոսկվա, ԽՍՀՄ[6]
ԳերեզմանԿրեմլի պատի պանթեոն
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս, ճարտարագետ, համալսարանի դասախոս, քաղաքական գործիչ և ֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)Պրոֆեսոր Ն․ Ժուկովսկու անվան կենտրոնական աերոհիդրոդինամիկական ինստիտուտ[4], Keldysh Institute of Applied Mathematics?, Keldysh Research Center?, Մոսկվայի պետական համալսարան[4], ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա և Մոսկվայի Ֆիզիկատեխնիկական Ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտմաթեմատիկա և մեխանիկա
Պաշտոն(ներ)ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր և նախագահ
ԱնդամակցությունԲեռլինի գիտությունների ակադեմիա, Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա[7], Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, ԽՄԿԿ Կենտրոնական կոմիտե, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Էդինբուրգի թագավորական ընկերություն, Լեհական գիտությունների ակադեմիա, Ամերիկյան մաթեմատիկական ընկերություն, Տիեզերագնացության միջազգային ակադեմիա, Ռումինական ակադեմիա և Բուլղարիայի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատերՄոսկվայի պետական համալսարան (1931)[4] և ՌԳԱ Ստեկլովի անվան մաթեմատիկական ինստիտուտ (1937)[4]
Կոչումակադեմիկոս և ԽՍՀՄ ԳԱ անդամ
Գիտական աստիճանֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր և գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներինռուսերեն[8]
Գիտական ղեկավարՄիխայիլ Լավրենտև
Եղել է գիտական ղեկավարՍերգեյ Մերգելյան[9], Վլադիմիր Բելեցկի[9], Ալեքսեյ Զաբրոդին, Դմիտրի Օխոցիմսկի[9], Թիմուր Էնեև, Ռադի Ֆեդորենկո, Ջալալ Ալլահվերդիև, Ivan Aleksandrovich Kipriyanov?[9] և Georgii Polozii?
Հայտնի աշակերտներՋալալ Ալլահվերդիև
Պարգևներ
ԿուսակցությունԽՄԿԿ
ՀայրՎսեվոլոդ Կելդիշ
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Mstislav Keldysh Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Աարտել է Մոսկվայի համալսարանը (1931)։

Աշխատանք խմբագրել

Աշխատել է Կենտրոնական աէրոհիդրոդինամիկայի ինստիտուտում, Մոսկվայի համալսարանում, ԽՍՀՄ ԳԱ Ստեկլովի անվան մաթեմատիկայի ինստիտուտում, 1953 թվականիից եղել է ԽՍՀՄ ԳԱ կիրառական մաթեմատիկայի ինստիտուտի տնօրեն։ Կելդիշի մեծարժեք հետազոտություններ ունի մաթեմատիկայի, կիրառական մաթեմատիկայի, աէրոհիդրոդինամիկայի, տատանումների տեսության բնագավառներում։ Ավիացիոն կոնստրուկցիաների տատանման կամ ինքնատատանման վերաբերյալ աշխատանքներում Կելդիշը մշակել է ինքնաթիռի ֆլատերի տեսությունը, ստեղծել այդ երևույթի թվային հաշվարկի և աէրոդինամիկ խողովակումնրա մոդելավորման մեթոդներ։

Հետազոտություններ խմբագրել

Առաջինն է հետազոտել շրջահոսուն մարմինների աերոդինամիկ բնութագրի վրա միջավայրի սեղմելիության ազդեցությունը, ընդհանրացրել վերամբարձ ուժի վերաբերյալ Ժուկովսկու թեորեմը։ Կելդիշին են պատկանում հեղուկի մակերեույթի տակով մարմնի շարժման հիդրոդինամիկայի և ալիքային դիմադրության, տատանվող թևի և պտուտակի տեսությունների վերաբերյալ հիմնավոր արդյունքները։ Կելդիշի մաթեմատիկական հիմնական աշխատանքները վերաբերում են իրական և կոմպլեքս փոփոխական ֆունկցիաների տեսություններին, մասնակիածանցյալներով դիֆերենցիալ հավասարումներին, ֆունկցիոնալ անալիզին։ Առաջադրել և լուծել է Լապլասի հավասարման համար Դիրիխլեի խնդրի լուծման կայունության հիմնական հարցերը։ Լուծել է փակ տիրույթում ֆունկցիաները բազմանդամներով հավասարաչափ մոտարկելու խնդիրը։ Առաջինն է ապացուցել սեփական և կցված ֆունկցիաների համակարգի լրիվությունը մասնակի ածանցյալներով անինքնահամալուծ օպերատորների համար։ Կելդիշը եղել է ՀԽՍՀ ԳԱ պատվավոր անդամ, ինչպես նաև արտասահմանյան մի շարք ակադեմիաների անդամ։

Մրցանակներ և պարգևներ խմբագրել

Կելդիշիի կարդացած դասախոսությունները Երևանի համալսարանում, ինչպես նաև նրա հետագա սերտ կոնտակտները հայ մաթեմատիկոսների հետ, վճռական նշանակություն ունեցան կոմպլեքս փոփոխականի ֆունկցիաների տեսության հայկական դպրոցի կազմավորման և զարգացման գործում։ ԽՍՀՄ 6-8-րդ դարեր գումարումների Գերագույն խորհուրդի պատգամավոր։ ԽՍՀՄ պետական (1942, 1946) և Լենինյան (1957) մրցանակների դափնեկիր։

Գրականություն խմբագրել

  • Мстислав Всеволодович Келдыш, «Успехи математических наук», 1971։
  • Космонавтика. Энциклопедия / В. П. Глушко. — М.: Советская энциклопедия, 1985. — 528 с. — 75 000 экз.
  • Корнеев С. Г. Советские учёные — почётные члены научных организаций зарубежных стран. — М.։ Наука, 1981.
  • М. В. Келдыш. Творческий портрет по воспоминаниям современников. — М.։ Наука, 2001. — ISBN 5-02-022758-7 ; переизд. 2002. — ISBN 978-5-02-022742-2

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 http://www.mi.ras.ru/index.php?c=inmemoriapage&id=24591&l=1
  2. ↑ 2,0 2,1 Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Келдыш Мстислав Всеволодович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Munzinger Personen (գերմ.)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #124999689 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  7. ↑ http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-50679.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12
  8. ↑ CONOR.Sl
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  10. ↑ http://www.ras.ru/win/db/award_dsc.asp?P=id-1.ln-ru

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մստիսլավ Կելդիշ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 356)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մստիսլավ_Կելդիշ&oldid=9567213» էջից