Իլիական
Իլիական (հին հունարեն՝ Ἰλιάς), Հոմերոսին վերագրվող վիպերգ (էպիկական պոեմ), հին հունական գրականության հնագույն հուշարձաններից մեկը։ «Իլիականի» նյութը շարադրված է 15,700 տողում, որոնք դեռ անտիկ գիտնականները, ըստ հին հունական այբուբենի տառերի թվի, բաժանել են 24 գրքի կամ երգի։
Իլիական Ἰλιάς | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | էպոս |
| Ժանր | դյուցազներգություն |
| Հեղինակ | Հոմերոս |
| Երկիր | Հին Հունաստան |
| Բնագիր լեզու | Homeric Greek? և հին հունարեն |
| Գրվել է | մ.թ.ա. 8-րդ դար |
| Նախորդ | Cypria? |
| Հաջորդ | Aethiopis? և Posthomerica? |
| Թվային տարբերակ | Իլիական |
| Iliad | |
Աշխարհաբար հայերենը թարգմանվել է երեք անգամ՝ (գրաբարից) Մկրտիչ Խերանյանի և (հունարենից) Արսեն Ղազիկյանի և Համազասպ Համբարձումյանի կողմից[1][2][3]։
Իլիականի սկիզբըԽմբագրել
| Թարգմանությունը՝ Մ. Խերանյանի | Թարգմանությունը՝ Հ. Համբարձումյանի |
|---|---|
Երգի՛ր, Մուսա, քենը երգի՛ր Պելևսածին Աքիլլեսի,
|
Զայրույթն երգիր, աստվածուհի, Պելևսածին Աքիլլեսի,
|
Իլիականի և Ոդիսականի հիմքում ընկած հունական առասպելի համառոտ սյուժենԽմբագրել
Տրոյա քաղաք-պետության արքայազն Ալեքսանդրը (Պարիս) փախցնում է հույների Սպարտայի թագավոր Մենելայոսի կնոջը՝ Հեղինեին։ Հեղինեն Զևսի դուստրն էր, որն ուներ առասպելական գեղեցկություն։ Ահա այս գեղեցկուհուն առևանգում է տրոյացի արքայազն Պարիսը, և այս հանգամանքը դառնում է տրոյական պատերազմի պատճառը (իսկ ավելի շուտ՝ պատրվակը)։ Հույների (աքայացիների) զորքերի հրամանատարը Ագամեմնոնն է։ Նրանց կողմից են հերոսներ Աքիլլեսը, Պատրոկլեսը, հնարամիտ Ոդիսևսը և ուրիշներ։ Պատերազմը ձգձգվում է, և տասը տարի անց հակամարտության վերջը չի երևում։ Սակայն Ոդիսևսը իր հնարամտությամբ վերջ է դնում պատերազմին։ Նրա խորհրդով կառուցվում է փայտե մի մեծ ձի, որի մեջ թաքնվում են մի քանի հույն հերոսներ՝ Ոդիսևսը նրանց թվում։ Ձին թողնվում է քաղաքի դարպասների առաջ, իսկ հունական զորքը թաքնվում է հարևան կղզիներում, այդպիսով թողնելով տպավորություն, որ հույները ընդունել են իրենց պարտությունը և վերադարձել տուն։ Տրոյացիները փայտե ձին ներս են տանում, և տոնում են իրենց «հաղթանակը»։ Գիշերով, երբ խրախճանքից հարբած տրոյացիները քնած են, հույն հերոսները դուրս են գալիս ձիուց, կոտորում քաղաքի պահակազորը, և բացում դարպասները։ Հունական զորքը ներխուժում է Տրոյա, որի բնակչությունը կամ սրի է քաշվում, կամ գերեվարվում։ Հինավուրց քաղաքը կրակի է մատնվում և ավերվում։ Հեղինեն վերադարձվում է ամուսնուն, իսկ հույները տուն են մեկնում հսկայական ավարով։
ԳրականությունԽմբագրել
- Budimir Milan (1940)։ On the Iliad and Its Poet
- Herodotus (1975) [first published 1954]։ Burn A. R., de Sélincourt Aubrey, eds.։ The Histories։ London: Penguin Books։ ISBN 0-14-051260-8
- Mueller Martin (1984)։ The Iliad։ London: Allen & Unwin։ ISBN 0-04-800027-2
- Nagy Gregory (1979)։ The Best of the Achaeans։ Baltimore: The Johns Hopkins University Press։ ISBN 0-8018-2388-9
- Powell Barry B. (2004)։ Homer։ Malden, Mass.: Blackwell։ ISBN 978-1-4051-5325-6
- Seaford, Richard (1994)։ Reciprocity and Ritual։ Oxford: Oxford University Press։ ISBN 0-19-815036-9
- West, Martin (1997)։ The East Face of Helicon։ Oxford: Oxford University Press։ ISBN 0-19-815221-3
- Fox Robin Lane (2008)։ Travelling Heroes: Greeks and their myths in the epic age of Homer։ Allen Lane։ ISBN 978-0-7139-9980-8
- De Jong, Irene Iliad. Book XXII, Cambridge University Press, 2012. 9780521709774
- Edwards, Mark W.; Janko, Richard; Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume IV, Books 13–16, Cambridge University Press, 1992. 0-521-28171-7
- Edwards, Mark W.; Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume V, Books 17–20, Cambridge University Press, 1991. 0-521-30959-X
- Graziosi, Barbara; Haubold, Johannes, Iliad: Book VI, Cambridge University Press, 2010. 9780521878845
- Hainsworth, Bryan; Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume III, Books 9–12, Cambridge University Press, 1993. 0-521-23711-4]
- Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume I, Books 1–4, Cambridge University Press, 1985. 0-521-23709-2
- Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume II, Books 5–8, Cambridge University Press, 1990. 0-521-23710-6
- Murray, A.T.; Wyatt, William F., Homer: The Iliad, Books I–XII, Loeb Classical Library, Harvard University Press, 1999, 978-0-674-99579-6
- Richardson, Nicholas; Kirk, G.S., The Iliad: A Commentary: Volume VI, Books 21–24, Cambridge University Press, 1993. 0-521-30960-3
- West, Martin L., Studies in the text and transmission of the Iliad, München : K.G. Saur, 2001. 3-598-73005-5
- Тронский И. Илиада // Литературная энциклопедия. Т. 4. — 1930
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Իլիական / Հոմերոս, գրաբարից թարգմ.՝ Մ. Խերանյան, Երևան, ԵՊՀ, 1987, 500 էջ։
- ↑ Հոմերի Իլիական, բնագրէն թարգմանեց Արսեն Ղազիկյան, Վենետիկ-Ս. Ղազար, Մխիթարեան տպագրութիւն, 1911, 835 էջ։
- ↑ Իլիական [Վիպերգ] / Հոմերոս, հին հուն. բնագր. թարգմ.՝ Հ. Համբարձումյան, խմբ.՝ Ս. Վահունի, Երևան, Հայպետհրատ, 1955, 512 էջ։
Արտաքին հղումներԽմբագրել
|
Իլիական Վիքիպահեստում |
|---|
- D. B. Monro, Homer: Iliad, Books I–XII, with an Introduction, a Brief Homeric Grammar, and Notes (3rd ed., 1890)
- D. B. Monro, Homer: Iliad, Books XIII–XXIV, with Notes (4th ed., 1903)
- D. B. Monro, A Grammar of the Homeric Dialect (2nd ed., 1891)
- Iliad : from the Perseus Project (PP), with the Murray and Butler translations and hyperlinks to mythological and grammatical commentary
- Gods, Achaeans and Troyans. An interactive visualization of The IliadԿաղապար:'s characters flow and relations.
- The Iliad: A Study Guide
- Comments on background, plot, themes, authorship, and translation issues by 2008 translator Herbert Jordan.
- Flaxman illustrations of the Iliad
- The Iliad study guide, themes, quotes, teacher resources
- The Iliad of Homer, Books I–XXIV, Translated into English Blank Verse by William Cowper, edition c.1860. Online at Project Gutenberg.
- The Iliad of Homer, done into English prose by Andrew Lang, Walter Leaf and Ernest Myers. Revised edition, 1892. (25MB PDF at Archive.org)
- The Opening to the Iliad (Proem), Read in Ancient Greek with a simultaneous translation.
- The Iliad Map, map of locations in The Iliad
- Published English translations of Homer, with samples and some reviews by translator and scholar Ian Johnston
- Digital facsimile of the first printed publication (editio princeps) of the Iliad in Homeric Greek by Demetrios Chalkokondyles, Bayerische Staatsbibliothek