Վիքիպեդիա

Վլադիմիր Վերնադսկի

Վլադիմիր Իվանովիչ Վերնադսկի (ռուս.՝ Владимир Иванович Вернадский, փետրվարի 28 (մարտի 12), 1863[1], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[2] - հունվարի 6, 1945(1945-01-06)[2][1][3][…], Մոսկվա, ԽՍՀՄ[2]), 19-րդ դարի վերջի և 20-րդ դարի առաջին կեսի ռուս խորհրդային գիտնական, բնագետ, մտածող և հասարակական գործիչ, ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս, Ուկրաինական ԽՍՀ ԳԱ առաջին նախագահ (1919-1921), Չեխոսլովակիայի (1926) և Փարիզի (1928) ԳԱ անդամ։

Վլադիմիր Վերնադսկի
Владимир Вернадский
Ծնվել էփետրվարի 28 (մարտի 12), 1863[1]
Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[2]
Մահացել էհունվարի 6, 1945(1945-01-06)[2][1][3][…] (81 տարեկան)
Մոսկվա, ԽՍՀՄ[2]
ԳերեզմանՆովոդեվիչյան գերեզմանոց
Բնակության վայր(եր)Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն,  Ռուսական հանրապետություն,  Խորհրդային Ռուսաստան,  ԽՍՀՄ և  Ուկրաինայի Ժողովրդական Հանրապետություն
Ազգությունուկրաինացի
Դավանանքաթեիզմ
Մասնագիտությունփիլիսոփա, երկրաբան, կենսաբան, կենսաքիմիկոս, քիմիկոս, համալսարանի դասախոս, բնապահպանագետ, երկրաքիմիկոս, հանքաբան և ուսուցիչ
Հաստատություն(ներ)Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան, Սանկտ Պետերբուրգի կայսերական համալսարան, Մոսկվայի կայսերական համալսարան, Տավրիդայի Վ. Ի. Վերնադսկու անվան ազգային համալսարան, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա, Մոսկվայի պետական համալսարան և Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա[4]
Գործունեության ոլորտերկրաբանություն, բյուրեղագիտություն[5], Միներալոգիա, Երկրաքիմիա, radiogeology?, կենսաբանություն, Կենսաերկրաքիմիա[5], փիլիսոփայություն և երկրաբանության պատմություն
Պաշտոն(ներ)պրոֆեսոր և Ռուսական կայսրության Պետական ​​խորհրդի անդամ
ԱնդամակցությունՈւկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա[6] և Տարաս Շևչենկոյի անվան գիտական ​​ընկերություն
Ալմա մատերՍանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարան
Գիտական աստիճանբնական գիտությունների դոկտոր և գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներինռուսերեն[1][5][7], ուկրաիներեն, ֆրանսերեն և գերմաներեն
Գիտական ղեկավարՎասիլի Դոկուչաև և Անդրեաս Արծրունի
Եղել է գիտական ղեկավարԱլեքսանդր Ֆերսման, Լեոնիդ Կուլիկ և Ալեքսանդր Վինոգրադով
Հայտնի աշակերտներԱլեքսանդր Ֆերսման, Veniamin Silbermintz? և Bruno Brunowsky?
Ինչով է հայտնիԿենսաքիմիայի հիմնադիր
Ազդվել էՎասիլի Դոկուչաև
Ազդել էԱլեքսանդր Ֆերսման
Պարգևներ
Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան Սուրբ Աննայի 2-րդ աստիճանի շքանշան Սուրբ Ստանիսլավի 2-րդ աստիճանի շքանշան Սուրբ Աննայի 3-րդ աստիճանի շքանշան
Ստալինյան 1-ին աստիճանի մրցանակ ԽՍՀՄ պետական մրցանակ Ստալինյան մրցանակ
և Սուրբ Ստանիսլավի շքանշան
ԿուսակցությունԿադետներ
Ամուսին(ներ)Natalii︠a︡ Egorovna Vernadskai︠a︡?
Երեխա(ներ)George Vernadsky? և Nina Volodymyrivna Vernadska?
ՀայրIvan Vernadsky?
ՄայրAnna Petrovna?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Vladimir Vernadsky Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Մանկություն և պատանեկություն

խմբագրել

Ծնվել է 1863 թվականի փետրվարի 28-ին Սանկտ Պետերբուրգում ազնվական ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Իվան Վերնադսկին, համաձայն ընտանեկան լեգենդի, եղել է զապորոժյան կազակների սերունդ։ Մինչև իրենց տեղափոխությունը Սանկտ Պետերբուրգ, նա եղել է տնտեսագիտության պրոֆեսոր Կիևում։ Պետերբուրգում զբաղեցրել է գաղտնի խորհրդատուի պաշտոն։ Մայրը՝ Աննա Պետրոսին, ռուս ազնվական էր։

1868 թվականին Վերնադսկիների ընտանիքն անբարենպաստ կլիմայի պատճառով տեղափոխվում են Խարկով՝ Ռուսական կայսրության առաջատար գիտական և մշակութային կենտրոններից մեկը։ 1873 թվականին Վլադիմիրը ընդունվում է Խարկովի դասական գիմնազիայի առաջին դասարան։

1885 թվականին ավարտել է Պետերբուրգի համալսարանի ֆիզ-մաթեմատիկական ֆակուլտետը։ 1890 թվականից եղել է Մոսկվայի համալսարանի պրիվատ-դոցենտ, 1898-1911 թվականներին՝ Մոսկվայի համալսարանի պրոֆեսոր։

1922-1939 թվականներին՝ իր կազմակերպած պետական ռադիումային ինստիտուտ տնօրեն։ Վերնադսկին 1927 թվականին ԽՍՀՄ ԳԱ համակարգում կազմակերպում է կենդանի նյութի բաժին, 1929 թվականից՝ կենսաերկրաքիմիայի լաբորատորիա (տնօրեն՝ 1927-1945), որը հետագայում դառնում է Վերնադսկու անվան երկրաքիմիայի և անալիտիկ քիմիայի ինստիտուտ։

Գիտական գործունեություն

խմբագրել

Իր հետազոտություններում Վերնադսկին առաջ է քաշել գործնական նշանակության գիտական պրոբլեմներ, մշակել միներալների ծագման նոր էվոլյուցիոն տեսություն (գենետիկ միներալոգիա)։ Նրա ստեղծած կենսաերկրաքիմիան ուսումնասիրում է այն երկրաքիմական պրոցեսները, որոնց մեջ մասնակցում են օրգանիզմները։

Կենսոլորտի մասին ժամանակակից ուսմունքի հիմնադիրն է։ Այդ ուսմունքի մեծ դերը հատկապես բացահայտվեց սկսած 20-րդ դարի երկրորդ կեսից։ Դրան նպաստեցին էկոլոգիայի և արդի գիտատեխ․ հեղափոխության զարգացումը, որոնք առաջնակարգ խնդիր են դարձրել բնության վրա մարդու ազդեցության խնդիրը։ Վերնադսկու աշխատությունների շատ էջեր նվիրված են բնագիտության փիլիսոփայական հարցերին, գիտական մտքի և գիտական աշխարհայացքի էվոլյուցիայի վերլուծությանը, գիտության կաոուցվածքի հետազոտմանը։

Վերնադսկու դպրոցից են եղել Ա․ Ե․ Ֆերսմանը, Դ․ Ի․ Շչերբակովը, Ա․ Պ․ Վինոգրադովը, Ա․ Ա․ Սաուկովը։

Ուսմունքը կենսոլորտի և նոոսֆերայի մասին

խմբագրել
 
Կենսոլորտը ընդգրկում է ամբողջ Երկիր մոլորակը, ծածկելով այն կենդանի նյութերի թաղանթով

Կենսոլորտի ամբողջական ուսմունքը ստեղծել է Վ. Ի. Վերնադսկին։ Նա առաջին անգամ կենդանի մարմիններին հատկացրել է Երկիր մոլորակի կարևորագույն վերարտադրողական ուժի տեղը, հաշվի առնելով նրանց գործունեությունը ոչ միայն ներկայիս ժամանակում, այլև անցյալում։

Բնակության հասցեներ

խմբագրել

Սանկտ Պետերբուրգ

խմբագրել

Մոսկվա

խմբագրել
  • 1891-1911 - 20 տարի աշխատել է Մոսկվայի պետական համալսարանում Մոխովի փողոց[8]։

Սիմֆերոպոլ

խմբագրել
  • 1920-1921 - ««Վորոնցով» տուն Սալգիրկա այգում։

Ղազախստան

խմբագրել
  • 1941-1943 - Ղազախստանի ԽՍՀ-ի Բորովո գյուղ։

Պարգևներ

խմբագրել
  • Ստացել է ԽՍՀՄ պետական մրցանակ (1943)։
  • Պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով։
  • ԽՍՀՄ ԳԱ-ում սահմանված են եղել Վ․ Ի․ Վերնադսկու անվան դրամական մրցանակ (1943 թվականից) և ոսկե մեդալ (1963 թվականից)։
 
 
 
 
 
 
Հուշադրամ՝ Ռուսաստան,
1993 թվական 		Հուշադրամ Ուկրաինա,
2003 թվական, 		Հուշադրամ Ռուսաստան,
2013 թվական 		Ոսկե մեդալ Գիտությունների ակադեմիա, ԽՍՀՄ,
1963 թվական 		«Վերանդսկու 3-րդ աստիճանի աստղ» շքանշան
, 1998 թվական 		Վերանդսկու ոսկո մեդալ, Ուկրաինա,
2003 թվական

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Виноградов А. П. Вернадский Владимир Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 4 : Брасос — Веш. — С. 536—537.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ Geltman D. V. Владимир Леонтьевич Комаров: краткий биографический очерк, Vladimir Leontyevich Komarov: a short biography // Историко-биологические исследования — 2020. — Vol. 12, Iss. 4. — P. 12—37. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24411/2076-8176-2020-14002
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  6. ↑ Гончаров Н. П. «Не притащенная» наука: институциализация прикладной ботаники в России, The “not dragged” science: The institutionalisation of applied botany (ռուս.) // Историко-биологические исследования — 2020. — Т. 12, вып. 3. — С. 13—31. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24411/2076-8176-2020-13002
  7. ↑ CONOR.Sl
  8. ↑ Вернадский В. И. Минералогический кабинет имп. Московского университета // Описание лабораторий, изданное к 12-му съезду русских естествоиспытателей и врачей: [1909-1910]. М.: тип. Моск. ун-та, 1910. С. 1-5.

Գրականություն

խմբագրել
  • Агафонов В. К. Академик В. И. Вернадский // Новоселье. —Нью-Йорк, 1946. — С. 129—146.
  • Агафонов В. К. Личные впечатления и воспоминания о Владимире Ивановиче Вернадском // Очерки по истории геологии знаний. — М.: Издательство АН СССР, 1963. — В. 11. — С. 107—123.
  • Бекман И. Н. Радий. — М.: МГУ имени М. В. Ломоносова, 2010. — (Учебное пособие).
  • {{{заглавие}}} // Бюллетень Комиссии по разработке научного наследия академика Վ. Ի. Վերնադսկի. — 1988. — № 3.
  • Вернадский, Владимир Иванович // Философский энциклопедический словарь / Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. — М.: Советская энциклопедия, 1983. — 840 с. — 15 000 экз.
  • Вернадский, Владимир Иванович // Новая российская энциклопедия. — М.: Энциклопедия, 2007. — Т. 3. — С. 375.
  • Виноградов А. П. Краткая характеристика научной, педагогической и общественной деятельность // Владимир Иванович Вернадский: (1863-1945). — М., Л.: Изд-во АН СССР, 1947. — С. 6-16.
  • Владимир Вернадский: Жизнеописание. Избранные труды. Воспоминания современников. Суждения потомков / Сост. Г. П. Аксёнов. — М.: Современник, 1993. — 688 с. — ISBN 5-270-01747-4
  • Галимов Э. М. Об академике В. И. Вернадском : к 150-летию со дня рождения. — М.: Наука, 2013. — 230 с. — ISBN 978-5-02-038489-7
  • Гальцева, Р. А., Кузнецов, О. П. Вернадский, Владимир Иванович // Философская энциклопедия В 5-х т. / Под редакцией Ф. В. Константинова. — М.: Советская энциклопедия, 1960—1970.
  • Між російським і українським берегами. Володимир Вернадський і національне питання (у світлі щоденника 1917-1921 років) // Mappa mundi. Збірник наукових праць на пошану Ярослава Дашкевича з нагоди його 70-річчя. —Львів, 1996. — С. 735-756.
  • Гумилевский Л. И. Вернадский. — М.: Молодая гвардия, 1988. — (ЖЗЛ).
  • Добровольский Г. В. Полузабытая, но очень важная для почвоведения и учения о биосфере работа Վ. Ի. Վերնադսկի // Живыеи биокосные системы. — Ростов-н/Д: ЮФУ, 2013. — № 2. — ISSN 2308-9709.
  • Казначеев, В. П. Учение Վ. Ի. Վերնադսկի о биосфере и ноосфере. — Новосибирск: Наука. — 1989 с. — ISBN 5-02-029200-1
  • Карако П. С. Философия и методология науки: В. И. Вернадский. Учение о биосфере. — Минск: Экоперспектива, 2007. — 208 с. — ISBN 985-469-188-8
  • Научное и социальное значение деятельности Վ. Ի. Վերնադսկի։ Сб. науч. тр / [АН СССР, Ин-т истории естествознания и техники, Лен. отд., Комис. по разраб. науч. наследия акад. Վ. Ի. Վերնադսկի]; Под общ. ред. А. Л. Яншина. — Л.: Наука : Лен. отд-ние, 1989. — 416 с. — ISBN 5-02-025715-X
  • Петросьянц А. М. Атомная энергия в науке и промышленности. — М.: Энергоатомиздат, 1984.
  • Росов, В. А. В. И. Вернадский и русские востоковеды. Мысли — источники — письма. — СПб.: Сердце, 1993. — 144 с. — 2000 экз. — ISBN 5-88143-006-9
  • Сорокин В. «Роднее, милее Молчановки ничего нет» // Наука и жизнь : журнал. — 1986. — № 10. — С. 88.
  • Рукшин С. Е. Орден «Звезда Вернадского» // Universum: Вестник Герценовского университета. — СПб.: РГПУ имени А. И. Герцена, 2007. — № 2. — С. 80-81.
  • Шашуков Е. А. В. И. Вернадский и В. Г. Хлопин: в едином духовном поле // Тр. Радиевого ин-та им. В. Г. Хлопина. — М.: Радиевый институт имени В. Г. Хлопина, 2007. — Т. XII. — С. 198-206. Архивировано из первоисточника 25 Սեպտեմբերի 2013.
  • Химико-биотические взаимодействия и новое в учении о биосфере Վ. Ի. Վերնադսկի. — М.: МАКС-пресс, 2009. — (Наука. Образование. Инновации. Вып. 10). — ISBN 978-5-317-03005-6
  • Хронологический указатель трудов: [Составители библиографии: Бебих И. Г., Жидовинов С. Н., Матьева Г. И., Яншина Ф. Т.] // Владимир Иванович Вернадский. — М.: Наука, 1992. — С. 33-87. — (Материалы к биобиблиографии учёных).
  • Яншин А. Л., Яншина Ф. Т. Краткий очерк научной, педагогической и научно-организационной деятельности // Владимир Иванович Вернадский. — М.: Наука, 1992. — С. 11-32.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վլադիմիր Վերնադսկի» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 11, էջ 413)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վլադիմիր_Վերնադսկի&oldid=10067033» էջից