Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա

Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա (ուկրաիներեն՝ Національна академія наук України), պետական բարձրագույն գիտական կազմակերպություն Ուկրաինայում։ Գործում է համաձայն Ակադեմիայի 2002 թվականի ապրիլի 5-ին ընդունած կանոնադրության և Ուկրաինայի օրենսդրության (п. 1 Устава)։

Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա
Изображение логотипа
ՀապավումНАНУ
Տեսակգիտությունների ակադեմիա, ազատ հասանելիության հրատարակություն, շենք և լեզվի կարգավորող
Հիմնադրվել է1918
Անդամ էՏիեզերական հետազոտությունների հանձնաժողով[1], International Union of Academies?[2], Բոլոր եվրոպական ակադեմիաներ[3], InterAcademy Partnership[4] և Միջազգային գիտական խորհուրդ[5]
ՆախագահՎլադիմիր Վերնադսկի[6] և Վլադիմիր Լիպսկի[7][8]
Աշխատակիցներ27 807 մարդ
Երկիր Ուկրաինա[9]
ՏեղագրությունԿիև
Պարգևներ
Լենինի շքանշան և Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան
Կայքnas.gov.ua/en/Pages/default.aspx
Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա (Ուկրաինա)##
Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա (Ուկրաինա)
Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Ուկրաինա
 National Academy of Sciences of Ukraine Վիքիպահեստում

Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիան իրականացնում է հետազոտություններ բնական, հումանիտար, սոցիալական գիտությունների բնագավառներում (п. 3 Устава)։

Պատմություն

խմբագրել

Ակադեմիան հիմնադրվել է 1918 թվականի նոյեմբերի 27-ին Ուկրաինական իշխանության ներկայացուցիչ Պավել Սկորոպադսկու կողմից։ Վլադիմիր Վերնանդսկին եղել է Ակադեմիայի հիմնադիր-անդամ և Ուկրաինայի գիտությունների ակադեմիայի առաջին նախագահը[10]։

Ակադեմիայի համակարգում ընդգրկված են 174 ինստիտուտներ։ 2014 թվականի հունվարի 1-ի տվյալների համաձայն՝ աշխատակիցների թիվը կազմել է 40.000 մարդ[11] (1991 թվականին՝ շուրջ 89000 աշխատակից[12]

Ակադեմիայի անվանումները

խմբագրել
  • 1918-1921 - Ուկրաինայի գիտությունների ակադեմիա (ՈւԳԱ)
  • 1921-1936 - Համաուկրաինական գիտությունների ակադեմիա (ՀՈւԳԱ) (ուկրաիներեն՝ Всеукраїнська академія наук)
  • 1936-1991 - ՈւԽՍՀ գիտությունների ակադեմիա (ՈւԽՍՀ ԳԱ)
  • 1991-1993 - Ուկրաինայի գիտությունների ակադեմիա (Ուկրաինայի ԳԱ) (ուկրաիներեն՝ Академія наук України)
  • 1994 - Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա (ՈւԳԱԱ) (ուկրաիներեն՝ Національна академія наук України)

Ակադեմիայի ղեկավարներ

խմբագրել
Ակադեմիայի ղեկավարները
Վլադիմիր Վերնանդսկի 1918-1921
Նիկոլայ Վասիլենկո 1921-1922
Օրեստ Լևիցկի 1922
Վլադիմիր Լիպսկի 1922-1928
Դանիիլ Զաբոլոտնի 1928-1929
Ալեքսանդր Բոգոմոլեց 1930-1946
Ալեքսանդր Պալլադին 1946-1962
Բորիս Պատոն 1962 թվականից

Ակադեմիայի կառուցվածքը

խմբագրել
  • Ֆիզիկա-տեխնիկական և մաթեմատիկական գիտությունների սեկցիա
    • Սեկցիայի բյուրո
    • Մաթեմատիկայի բաժին
    • Ինֆորմատիկայի բաժին
    • Մեխանիկայի բաժին
    • Ֆիզիկայի և աստղագիտության բաժին
    • Երկրի մասին գիտության բաժին
    • Նութագիտության Ֆիզիկա-տեխնիկական խնդիրների բաժին
    • Էներգետիկայի Ֆիզիկա-տեխնիկական խնդիրների բաժին
    • Միջուկային ֆիզիկայի և էներգետիկայի բաժին
  • Քիմիական և կենսաբանական գիտությունների սեկցիա
    • Սեկցիայի բյուրո
    • Քիմիայի բաժին
    • Կենսաքիմիայի, ֆիզիոլոգիայի և մոլեկուլային կենսաբանության բաժին
    • Ընդհանուր կենսաբանության բաժին
  • Սոցիալական և հումանիտար գիտությունների սեկցիա
    • Սեկցիայի բյուրո
    • Տնտեսագիտության բաժին
    • Պատմության, փիլիսոփայության և իրավունքի բաժին
    • Ուկրաինայի ԳԱԱ գրականության, լեզվի և արվեստաբանության բաժին
  • Ուկրաինայի ԳԱԱ կից հաստատություններ
    • Հրատարակչություն
    • Գրախանութներ
    • Ամսագրեր
    • Գիտական հաստատություններ
    • Այլ կազմակերպություններ
  • Խորհուրդներ, որոնց գործունեությունն ապահովում է Ուկրաինայի ԳԱԱ (4 խորհուրդ)
  • Ուկրաինայի ԳԱԱ կից խորհուրդներ, կոմիտեներ (ընդհանուր՝ 51)
  • Ուկրաինայի ԳԱԱ գիտական կենտրոն և Ուկրաինայի կրթության և գիտության նախարարություն
  • Գիտական սարքավորումների կոլեկտիվ օգտագործման կենտրոն
  • Ուկրաինայի ԳԱԱ կառավարմանը կից կազմակերպություններ
  • Հասարակական կազմակերպություններ

ՈւԳԱԱ ինստիտուտներ

խմբագրել
  • Գլխավոր աստղադիտարան
  • ՈւԳԱԱ հնագիտության ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ կենսաօրգանական քիմիայի և նավթաքիմիայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Ա. Վ. Պալադինայի անվան կենսաօրգանական քիմիայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Նիկոլայ Խոլոդնիի անվան բուսաբանության ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Ագաթանգեղոս Կրիմսկու անվան արևելագիտության ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ աշխարհագրության ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Վլադիմիր Կորցկու անվան պետության և իրավունքի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Իվան Շմալգաուզենի անվան կենդանաբանության ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ պատմության ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Վիկտոր Գլուշկովի անվան կիբերնետիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Տարաս Շևչենկոյի անվան գրականության ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ մաթեմատիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Գ. Կուրդյումովի անվան մետաղաֆիզիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Ստեպան Տիմոշենկոյի անվան մեխանիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ ընդհանուր էներգետիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Ի. Կուրասի անվան քաղաքական և էթնիկ հետազոտությունների ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ կիրառական մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ կիրառական ֆիզիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ մաթեմատիկական մեքենաների և համակարգերի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ նյութագիտության խնդիրների ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ միջուկային անվտանգության հարցերի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Ա. Ուսիկի անվան ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ գերծանր նյութերի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ սորբումի և էնդոէկոլոգիայի խնդիրների ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Նիկոլայ Բոգոլյուբովի անվան տեսական ֆիզիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ տեխնիկական մեխանիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ տրանսպորտային համակարգերի և տեխնոլոգիաների ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Ուկրաիներեն լեզվի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Միխայիլ Գրուշևսկու անվան Ուկրաինական հնագիտության և աղբյուրագիտության ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ ֆիզիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Վ. Լաշկարովի անվան կիսահաղորդիչների ֆիզիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ բույսերի ֆիզիոլոգիայի և գենետիկայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Լև Պասարժևսկու անվան ֆիզիկական քիմիայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Գրիգորի Սկովորոդայի անվան փիլիսոփայության ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ բարձր մոլեկուլային միացությունների ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ գունավոր մետալուրգիայի ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Եվգենի Պատոնի անվան էլեկտրաեռակցման ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ հանրագիտարանային հետազոտությունների ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Ալեքսանդր Պոտեբնյայի անվան լեզվաբանության ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ տիեզերական հետազոտությունների Լվովի կենտրոն
  • ՈւԳԱԱ ծովային հիդրոֆիզիկայի ինստիտուտ
  • Վլադիմիր Վերնադսկու անվան Ուկրաինայի ազգային գրադարան
  • ՈւԳԱԱ աստղագիտության ինստիտուտ
  • Ուկրաինայի լեզվա-տեղեկատվական հիմնադրամ
  • Ուկրաինայի լեռնային երկրաբանության, գեոմեխանիկայի և հանքավայրերի գիտահետազոտական և նախագծային ինստիտուտ
  • ՈւԳԱԱ Ալեքսեյ Բոտատսկու անվան ֆիզիկա-քիմիական ինստիտուտ

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. https://cosparhq.cnes.fr/about/members/national-scientific-institutions/
  2. https://web.archive.org/web/20240125131018/http://www.unionacademique.org/en/members
  3. https://allea.org/members
  4. https://web.archive.org/web/20221208195542/https://www.interacademies.org/network/member-academies
  5. https://web.archive.org/web/20221009095816/https://council.science/members/online-directory/
  6. Geltman D. V. Владимир Леонтьевич Комаров: краткий биографический очерк, Vladimir Leontyevich Komarov: a short biography // Историко-биологические исследования — 2020. — Vol. 12, Iss. 4. — P. 12—37. — ISSN 2076-8176; 2500-1221doi:10.24411/2076-8176-2020-14002
  7. Сытин А. К., Сластунов Д. Д. В.Л. Комаров и авторы «Флоры СССР», Vladimir Komarov and the authors of “Flora of the USSR” (ռուս.) // Историко-биологические исследования — 2021. — Т. 13, вып. 1. — С. 24—71. — ISSN 2076-8176; 2500-1221doi:10.24411/2076-8176-2021-11002
  8. Гельтман Д. В. Интересный текст, написанный учёным с непростым характером: Размышление над автобиографией Михаила Григорьевича Попова, An interesting text written by a scientist with a complicated personality: A reflection about Mikhail Grigorʹevich Popov’s autobiography (ռուս.) // Историко-биологические исследования — 2020. — Т. 12, вып. 1. — С. 138—153. — ISSN 2076-8176; 2500-1221doi:10.24411/2076-8176-2020-11008
  9. Բաց մատչելիության ամսագրերի տեղեկատու — 2003.
  10. Основные даты жизни и деятельности академика В. И. Вернадского // Владимир Иванович Вернадский. М.: Наука 1992. С. 7. (Материалы к библиографии учёных; Вып. 44)
  11. «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 13-ին.
  12. «Могут ли украинские учёные быть богатыми? / Статьи / Finance.ua». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 13-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 218