Վացլավ Վիդրա

Վացլավ Վիդրա (ապրիլի 29, 1876(1876-04-29)^[…], Պլզեն, Պլզենի շրջան, Չեխիա^[…] - ապրիլի 7, 1953(1953-04-07)^[…], Պրահա, Չեխոսլովակիա^[…]), թատրոնի և կինոյի չեխ դերասան, ռեժիսոր, թատերական գործիչ, գրող-հուշագիր։ Չեխոսլովակիայի պետական մրցանակի դափնեկիր (1924), ՉՍՍՀ ժողովրդական արտիստ (1946)։ Նորամուտը կատարել է 1893 թվականին, ապա խաղացել տարբեր շրջիկ թատերախմբերում։ Եղել է Պլզենի (1907-1913), Պրահայի Քաղաքային թատրոնների (1913-1922), Ազգային թատրոնի (1922 թվականից, 1945-1949 թվականներին՝ նաև գեղարվեստական ղեկավար) դերասան։ Հեղինակ է «Ձայն եմ խնդրում» (1954) և «Իմ ճանապարհորդությունները կյանքում և արվեստում» (1958) գրքերի։

Վացլավ Վիդրա
Ծնվել է	ապրիլի 29, 1876(1876-04-29)[…]
Ծննդավայր	Պլզեն, Պլզենի շրջան, Չեխիա[…]
Մահացել է	ապրիլի 7, 1953(1953-04-07)[…] (76 տարեկան)
Մահվան վայր	Պրահա, Չեխոսլովակիա[…]
Գերեզման	Վիշեհրադսկե գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Չեխոսլովակիա
Մասնագիտություն	գրող, ռեժիսոր, թատրոնի դերասան, կինոդերասան, դերասան և ուսուցիչ
Երեխա(ներ)	Václav Vydra?
Պարգևներ և մրցանակներ	ժողովրդական արտիստ

Կենսագրություն

Վացլավ Վիդրան ծնվել է 1876 թվականի ապրիլի 29-ին Պլզենում (Ավստրո-Հունգարիա), ռազմական երաժիշտի ընտանիքում։ Սովորել է գերմանական միջնակարգ դպրոցում, սակայն տարվելով թատրոնով, նախքան դպրոցն ավարտելը թողել է ուսումն ու 1893 թվականին կատարել նորամուտը Է. Ժոլների ղեկավարած թատերախմբում։

Խաղացել է տարբեր շրջիկ թատերախմբերում։ 1907 թվականից մինչև 1913 թվականը եղել է Պլզենի քաղաքային թատրոնի դերասան։ Այնտեղ կայացել է որպես նկարիչ-դեմոկրատ և ռեալիստ։ Իր մարմնավորած յուրաքանչյուր կերպարում փորձել է բացահայտել սոցիալական էությունը։

1913-1922 թվականներին ելույթ է ունեցել Պրահայի Քաղաքային թատրոնում, որտեղ իրեն դրսևորել է որպես հոգեբանական վերլուծության վարպետ, նրա աշխատանքները նշանավորվել են խառնվածքով, սուր մտքով։ 1922 թվականին տեղափոխվել է Պրահայի Ազգային թատրոն և այնտեղ զբաղեցրել առաջատար դիրք՝ դառնալով դերասան Էդուարդ Վոյան գործի շարունակողը։ Ազգային թատրոնում Վացլավ Վիդրան աշխատել է նաև որպես ռեժիսոր՝ 1920-ական և 1930-ական թվականներին դերասանական գործունեությունից բացի զբաղվելով ռեժիսուրայով։

1914-1954 թվականներին հանդես է եկել կինոնկարներում։ Նկարահանվել է ավելի քան 30 ֆիլմերում, այդ թվում՝ համր կինոյում։

1943-1949 թվականներին եղել է Պրահայի Ազգային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար։ 1949 թվականից զբաղեցրել է պետական թատրոնների ինտենդանտի պաշտոն։ Եղել է Չեխոսլովակիայի կոմունիստական կուսակցության անդամ։

Վացլավ Վիդրան հեղինակել է «Ձայն եմ խնդրում» (1954) և «Իմ ճանապարհորդությունները կյանքում և արվեստում» (1958) գրքերը, որոնցում ամփոփել է իր երկարամյա աշխատանքը թատրոնում, բնութագրել իր ժամանակակից բազմաթիվ դերասանների և ռեժիսորների, մտքեր է արտահայտել դերասանական և ռեժիսորական արվեստի և ընդհանուր առմամբ թատրոնի մասին։

Վացլավ Վիդրան մահացել է 1953 թվականի ապրիլի 7-ին Պրահայում։ Թաղվել է Վիշեգրադի գերեզմանատանը։

Ընտրյալ դերեր

Վացլավ Վիդրայի կիսանդրին Վիշեգրադի գերեզմանատանը

• Իրկա («Չեխը և գերմանացին», Շտեպանեկ, 1907)
• Ջրաղացպան Վավրա («Մարիշա», Ա. և Վ. Մրշտիկներ, 1910)
• Սոլնես («Շինարար Սոլնեսը», Իբսեն, 1908),
• Վալտեր Ֆյուրստ («Վիլհելմ Տելլ», Շիլլեր, 1909)
• Գլոստեր («Արքա Լիր», Շեքսպիր, 1907)
• Պյոտր («Խավարի իշխանությունը», Տոլստոյ, 1912)
• Օթելլո («Օթելլո», Շեքսպիր, 1922)
• Դոն Ժուան («Դոն Ժուան», Մոլիեր, 1917)
• Զիգմունդ («Հուսյաններ», Դվորժակ, 1919)
• Հյուպատոս («Զորի», Էմիլ Վերհառն, 1920)
• Ռոբեսպիեռ («Դանտոնի մահը», Գեորգ Բյուխներ, 1921)
• Կրեչինսկի («Կրեչինսկու հարսանիքը», Ալեքսանդր Սուխովո-Կոբիլին, 1921)
• Գերո, Վոյնար («Գերո», 1924, «Վոյնարկա», 1926, Ալոիս Յիրասեկ)
• Տանտալ («Տանտալի մահը», Յարոսլավ Վրխլիցկի, 1925)
• Յան Ամոս Կոմենսկի («Սպիտակ լեռ», Դվորժակ, 1924)
• Ֆիլիպ Դուբսկի («Մեր սնապարծները», Լադիսլավ Ստրոուպեժնիցկի, 1938)
• Ադամ Արարիչ և Ալկվիստ («Ադամ Արարիչ», Կարել Չապեկ, 1927)
• Բարոն Կրյուչ («Սպիտակ հիվանդություն», Կարել Չապեկ, 1937)
• Վալենտա («Հրկիզողի դուստրը», Յ․ Տիլ, 1939)
• Ֆամուսով («Խելքից պատուհաս», Ալեքսանդր Գրիբոյեդով, 1935)
• Մուրոմսկի և Վարավին («Կրեչինսկու հարսանիքը», 1940 և «Գործ», 1934, Ա. Սուխովո-Կոբիլին)
• Կուրոսլեպով («Ջերմ սիրտ», 1925)
• Ռոգոժին («Ապուշը», Դոստոևսկի, 1928)
• Բերեստ («Պլատոն Կրեչետ», Ալեքսանդր Կոռնեյչուկ, 1936)
• Եգոր Բուլիչով («Եգոր Բուլիչովը և ուրիշները», Մաքսիմ Գորկի, 1946)
• Արքա Լիր, Հուլիոս Կեսար (Շեքսպիր, 1936)
• Պրոսպերո («Փոթորիկ», Շեքսպիր, 1937)

Մրցանակներ

• Չեխոսլովակիայի պետական մրցանակ (1924),
• Չեխոսլովակիայի Հանրապետության ժողովրդական արտիստ (1946, եղել է այդ կոչմանն արժանացած առաջին դերասանը),
• Պրահայի Ազգային թատրոնի պատվավոր անդամ (1946)։

Գրականություն

• Театральная энциклопедия. Том 1/Глав. ред. С. С. Мокульский — М.: Советская энциклопедия, 1961.
• Träger J., Vaclav Vydra, Praha, 1951. (չեխ.)
• Vaclav Vydra narodni umēlec. К 70. narozeninam, Praha, 1946. (չեխ.)

Արտաքին հղումներ

• Václav Vydra (չեխ.)
• Վացլավ Վիդրա Internet Movie Database կայքում

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 11, էջ 424)։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վացլավ Վիդրա» հոդվածին։