Վիքիպեդիա

Սիմոնետա Վեսպուչի

Սիմոնետա Վեսպուչի (իտալ.՝ Simonetta Vespucci, լատին․՝ Vespuccia, Vesputia, ի ծնե անունը` «Կատտանեո» իտալ.՝ Cattaneo փետրվարի 6, 1453, Պորտովեներե, Սպեցիա, Լիգուրիա, Իտալիա - ապրիլի 26, 1476(1476-04-26)[1], Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն), Ֆլորենցիայի տիրակալ Լորենցոյի կրտսեր եղբոր` Ջուլիանո Մեդիչիի սիրելին։ Նա համարվել է Ֆլորենցիայի Վերածննդի դարաշրջանի առաջին գեղեցկուհին, իր գեղեցկության համար ստացել է Անզուգական (անհամեմատելի,ֆր.՝ La Sans Pareille) և Սիմոնետա Գեղեցիկ (իտալ.՝ La Bella Simonetta) մականունները։ Եղել է Բոտիչելլիի «Վեներայի ծնունդը» կտավի և նրա մի քանի այլ գործերի բնորդուհին։ Պիեռո դի Կոզիմոյի կտավում պատկերված է Կլեոպատրայի նման, պարանոցին` օձ և նրա «Պրոկրիդայի մահը» կտավում։

Սիմոնետա Վեսպուչի
իտալ.՝ Simonetta Cattaneo
Ծնվել էփետրվարի 6, 1453
ԾննդավայրՊորտովեներե, Սպեցիա, Լիգուրիա, Իտալիա
Մահացել էապրիլի 26, 1476(1476-04-26)[1] (23 տարեկան)
Մահվան վայրՖլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն
Քաղաքացիություն Ֆլորենցիայի Հանրապետություն
Մասնագիտությունազնվական
ԱմուսինMarco Vespucci?
 Simonetta Vespucci Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Սիմոնետա Կատտանեոն ծնվել է 1453 թվականին, ենթադրաբար հունվարի 28-ին, խոշոր առևտրականների Կատտանեո ընտանիքում, ըստ որոշ աղբյուրների, Ջենովայի մոտակայքում գտնվող Պորտովեներե քաղաքում՝ Վեներա աստվածուհու ծննդավայրում (ենթադրվում է, որ սա ուշ վարկած է, որն առաջացել է շնորհիվ ուշ «դիցաբանների», որոնք Սիմոնետային համեմատում էին Վեներայի հետ), ըստ այլոց` Ջենովայում։

1469 թվականի ապրիլին 16-ամյա Սիմոնետան Ջենովայի Սան Տորպեթ եկեղեցում, երկրի ղեկավարի և գենուական ազնվականության ներկայությամբ ամուսնացել է իր հասակակից Մարկո Վեսպուչիի հետ, որը Ֆլորենցիայի ապագա հայտնի ծովագնաց Ամերիգո Վեսպուչիի[2] ազգականն է եղել։

Ըստ հավաստի վարկածի մինչ այդ, Սիմոնետան, մանուկ հասակում, իր ծնողների հետ եղել է աքսորված` Ֆեցցանո դի Պորտովեներեում գտնվող Կատտանեո ընտանիքին պատկանող վիլլայում։ Ներքին որոշ բախումների ընթացքում ընտանիքը վտարվել էր Ջենովայից։ Նրա մայրն առաջին անգամ ամուսնացել է Բատիստո Առաջին Ֆրեգոզոյի (1380-1442) հետ և նրանից ունեցել է դուստր` Բատիստինա անունով, որն ամուսնացել է Պիոմբինոյի դուքս Յակոպո Երրորդ Ափիանոյի հետ։ Կատտանեո ընտանիքը աքսորի տարիներին Պիերո Վեսպուչիի՝ Սիմոնետայի ապագա փեսացուի՝ Մարկոյի հայրիկի հետ, վայելել է Պիոմբինի դուքսի հյուրընկալությունը։ Ենթադրվում է, որ դրանք հիմք են հանդիսացել այս ընտանիքների ծանոթության համար։ Պիերո Վեսպուչին եղել է Սան Մարկոյի պրիորը[3]։

Մարկոն հոր կամքով գնացել է Ջենովա` ուսումնասիրելու հայտնի Սան Ջորջիոյի բանկի կառուցվածքը, որի դատախազը նրա ապագա աներն էր՝ Գասպարե Կատտանեոն (նա այսպիսի իրավիճակում իր զարմիկ Ամերիգոյի ուղարկել էր իսպանական Կադիզ նավահանգիստ, ինչը նպասել էր նրա կարիերային)։ Ըստ ամենայնի, իր ղեկավարի տանը հյուրընկալվելով, Մարկոն հանդիպել է նրա դստերը և պայմանավորվել ամուսնանալ, որն օգտակար կլիներ Կատտանեոյի ընտանիքի համար` որպես դաշնակցություն Ֆլորենցիայի մի հարուստ ընտանիքի՝ Մեդիչիների հետ։ Սակայն հետագայում Կոստանդնուպոլսի վերջին անկումը և արևելյան ունեցվածքի կորուստը ազդել են Կատտանեոյի բարեկեցության վրա։

 
Ջուլիանո Մեդիչիի դիմանկարը, Բոտիչելլի

Ֆլորենցիայում խմբագրել

Նորապսակները հաստատվել են փեսայի ծննդավայրում՝ Ֆլորենցիայում։ Նրանց ժամանումը համընկել է այն ժամանակաշրջանի հետ, երբ Լորենցո Շքեղը հոր մահից հետո դարձել է հանրապետության ղեկավար։ Լորենցոն և նրա եղբայր Ջուլիանոն զույգին ընդունել են Վի Լարգայի պալատում և նրանց պատվին շքեղ խնջույք են կազմակերպել Վիլլա Քարեջիում։ Դրան հաջորդել է հանդիսությունների, ընդունելությունների և շքեղ կյանքի շրջանը` Մեդիչիի արքունիքում։ Մարկոն և Սիմոնետան բնակություն են հաստատել «Բարգո դ'Օգնիսանտի» կոչվող ընտանեկան տանը։

Նրա ժամանակակից Անջելո Պոլիցիանոն նկարագրել է նրան որպես «հասարակ և անմեղ տիկին, որը երբեք խանդի կամ սկանդալի տեղիք չի տվել» և ասել է, որ «ի թիվս բացառիկ բնության նվերների, նա ուներ շփման այնպիսի քաղցր և գրավիչ ձև, որ բոլորը` մտերիմ թե ծանոթ, կամ նրանք, ում նա նույնիսկ փոքրագույն ուշադրություն էր ցուցաբերում, իրենց սիրված էին զգում։ Չի եղել մի կին, որ նախանձի նրան, և բոլորը այնքան էին գովում նրան, որ նա թվում էր արտասովոր մի երևույթ։ Այնքան շատ տղամարդիկ սիրում էին նրան առանց հուզմունքի և խանդի, և այնքան շատ տիկնայք գովում էին նրան առանց չարության»[4]։

Քաղաքի բոլոր ազնվական մարդիկ խենթանում էին նրա համար, քաղաքի կառավարիչ Լորենցո Շքեղն ու նրա կրտսեր եղբայր Ջուլիանո Մեդիչին նրա հետ շփման եզրեր էին փնտրում։ Քանի որ Լորենցոն ղեկավարել է պետական գործերը (և սիրել է մեկ այլ կնոջ՝ Լուկրեցիա Դոնատիին), Ջուլիանոն ավելի շատ ժամանակ է ունեցել Սսիմոնետայի հետ շփվելու համար։ Ենթադրվում է, որ 1475 թվականից վերջինս եղել Ջուլիանոյի սիրելին (չնայած ասում են նաև, որ նրանց հարաբերությունները պլատոնական էին, և նա Ջուլիանոյի համար եղել է միմիայն «գեղեցիկ տիկին» և ոչ ավելի, ինչը համապատասխանում է Ֆլորենցիայի դատարանի քաղաքային կյանքի ավանդույթներին)։

Ինչպես գրում են առաջին վարկածին հակված Լորենցո Շքեղի կենսագիրները, «այդ կապի տակ թաքնված էր ինչ-որ անհայտ պատճառ», բայց 1475 թվականին, նուրբ հնարքի օգնությամբ ստացվել է Սիմոնետայի պատվին խնջույք կազմակերպել։

 
Մրցաշար Ֆլորենցիայում, պատմական տարազի վերակառուցում

1475 թվականի հունվարի 28-ին Ֆլորենցիայի Պիացցա Սանտա Կրոչեում տեղի է ունեցել «ասպետական մրցաշար»՝ La Giostra (Torneo di Giuliano, «Ջուլիանոյի մրցաշար»)։ Այս մրցաշարի պաշտոնական պատճառը դիվանագիտական հաջողությունն է եղել` Միլանի, Վենետիկի և Ֆլորենցիայի դաշինքի կնքումը 1474 թվականի նոյեմբերի 2-ին[3]։ (Սիմոնետայի ծննդյան օրը հաշվարկվել է ըստ այս տոնի ամսաթվի։ Ենթադրվում է, որ այս օրը պատահական չի ընտրվել:) Մրցաշարին մասնակցել են Ջուլիանոն, որը, որպես իր սրտի տիկին ընտրել է Սիմոնետտային։ Պոլիցիանոյի բանաստեղծությունները նկարագրում են այս մրցաշարը և հետևանքներ տալիս դրան. այն պատկերում էր Սիմոնետային որպես Պալլաս Աթենայի նման սպիտակ զգեստով, վահանով և նիզակով` Գորգոնի Մեդուզայի գլուխը ձեռքին[5] և La Sans Pareille նշանաբանով։

  Ջուլիանոյի կինը՝ գեղեցկուհի Սիմոնետան, որը պատկերված է որպես Միներվա, կանգնած է բոցավառ ձիթապտղի ճյուղերի վրա։ Նրա մի ձեռքում վահանն է և մեդուզայի գլուխը, մյուսում` նիզակ։ Նա նայում է արևին։ Նրա կողքին կանգնած Ամուրը ձեռքով բռնված է ձիթենու ծառի բնից, իսկ նրա աղեղն ու նետերը կոտրված են։ Արևը անձնավորում էր այն փառքը, որով օծված էր Ջուլիանոն մրցաշարի ժամանակ և որը կբորբոքեր գեղեցկուհու սիրտը[3]։  

(Եվ Անդրեա Վերոկիոն պաստառ էր պատրաստել մեկ այլ մասնակցի` Ջովանի Մորելիի համար. այն պատկերում էր սպիտակամորթ մի աղջկա և գեղեցկադեմ մի երիտասարդի` ձեռքին նետ ու աղեղ։ Հումանիստ Պիեռո Ջուրկարդինին ընտրել է Ապոլոնի` զարմանալի պատկերող նկարը[4]:) Ջուլիանոն և Յակոպո Պիտին հաղթել են մրցաշարում։ Սիմոնետան հռչակվել է մրցաշարի թագուհի, իսկ ամբողջ Ֆլորենցիայի առաջ՝ Ջուլիանոյի սրտի տիկին։ (Հաղթանակած Ջուլիանոյի և իր ձիու տեսարանը ոգեշնչել է Լեոնարդո դա Վինչիին և հանդիսացել մի շարք գծանկարների ստեղծման հիմք[6]):

 
Լորենցո Մեդիչիի դիմանկարը, Վազարի

Սիմոնետան մահացել է դրանից մեկ տարի անց՝ 1476 թվականի ապրիլի 26-ին հյուծվածությունից` 23 տարեկան հասակում։ Նրա հիվանդության հանգամանքները հայտնի են նրա հոր` Պիետրո Վեսպուչիի և սկեսրոջ` Լորենցո Մեդիչիի նամակագրությունից։ Լորենցո Մեդիչիի նամակները վկայում են այս տիկնոջ հանդեպ նրա սիրո մասին։ Նա այդ ժամանակվա լավագույն բժիշկներից մեկին` մաեստրո Ստեֆանոյին ուղարկել էր մահացող Սիմոնետայի մոտ և ասել, որ իրեն տեղյակ պահի հիվանդության ընթացքի մասին[4]։

Լորենցո Շքեղը նկարագրել է այն զգացմունքները, որոնք նրան պատել էին գեղեցկուհի Սիմոնետայի մահից հետո, որի մասին նա իմացել է Պիզայում գտնվելու ժամանակ։ Լորենցոն գրել է, որ նամակը կարդալուց հետո նա դուրս է եկել պարտեզ. «Գիշեր էր, և ես ու իմ սիրելի ընկերը միասին քայլեցինք՝ խոսելով մեզ պատահած դժբախտության մասին։ Եղանակը պարզ էր, և մենք, զրուցելիս, արևմուտքում մի շողշողացող աստղ տեսանք, այնքան պայծառ, որ իր փայլով խավարեցին ոչ միայն մնացյալ աստղերը, այլև մյուս լուսատուները։ Հիանալով այդ աստղով՝ ես դիմեցի իմ ընկերոջը. «Մենք չենք զարմանա, եթե այս հիանալի տիկնոջ հոգին վերածվի նոր աստղի կամ բարձրանալով միավորվի այս աստղի հետ»»։

Նա նաև պատմել է Սիմոնետայի հուղարկավորության մասին. «Բաց դեմքով նրան տանից տարան տաղավար, և նրա մահվան համար սգացին ու արցունք թափեցին բոլոր նրանք, որոնք տեսել էին իրեն... Նա կարեկցանք էր ներշնչում, բայց նաև հիացնում, որովհետև մահացած ժամանակ նա ավելի գեղեցիկ էր, քան իր ապրած կյանքի ընթացքում։ Նրան նայելով մտքիս հայտնվեցին Պետրարկիի խոսքերը` «Գեղեցիկ մարդու մահն անգամ գեղեցիկ է» և ես համոզվեցի դրա ճշմարտացիության մեջ»[3]։ Սիմոնետան թաղված է Ֆլորենցիայի Օգնիսանտի եկեղեցու (chiesa di Ognissanti) Վեսպուչի ընտանիքի մատուռում (կառուցված է Վեսպուչի ընտանիքի անդամներից մեկի կողմից` 1383 թվականին)։ Ջուլիանոն մահացել է նրա մահվանից ուղիղ երկու տարի անց, նույնպես ապրիլի 26-ին, Պացցիների դավադրության արդյունքում)։

Մարկո Վեսպուչին Սիմոնետայի մահից հետո երկրորդ անգամ է ամուսնացել և իր որդուն անվանել է Ջուլիանո[7]։ Ըստ որոշ հետազոտողների, սա ենթադրում է, որ նա իմացել է Ջուլիանո Մեդիչիի հետ իր կնոջ հարաբերությունների մասին և չի սիրել եղբորը։ Բայց կա նաև վարկած[8], որ ընդհակառակը, Վեսպուչի ընտանիքը շատ վիրավորված է եղել իրենց ներկայացուցչի և Մեդիչի ընտանիքի կապից, և ասես հենց այդ պատճառով նրանք մասնակցել են Պացցիների դավադրությանը, որում սպանվել է Ջուլիանոն։

Մշակույթում խմբագրել

Արվեստ խմբագրել

Ֆլորենցիայում Սիմոնետան եղել է Բոտիչելիի և այլ հայտնի նկարիչների բնորդուհին։ Համրավում է, որ այդ հանդիպումներից հետո Մադոննայի և Վեներայի բոլոր նկարներում մոդելը Սիմոնետան էր։ (Բոտիչելլին վաղեմի հարաբերություններ է ունեցել Վեսպուչիի հետ. ապրել է նրանց հետ նույն թաղամասում՝ 1461-1462 թվականներին։ Ջորջիո Անտոնիո Վեսպուչիի խորհրդով նա ուղարկվել է Ֆիլիպո Լիպիի արվեստանոց, նկարել է Վեսպուչիի պալատը, իսկ 1469 թվականին նա ներկայացել է իր իսկ ազդեցիկ քաղաքականությանն ու պետական գործիչ Տոմազո Սոդերինին, որը նրան հետագայում ծանոթացրել է իր եղբորորդիների՝ Մեդիչիների հետ)։

Սիմոնետայի պատկերները, որոնք հասել են Բոտիչելլիի վրձնին, առավել հայտնի են. նրա կերպարը ապշեցրել է արվեստագետին, և չնայած, ինչպես ենթադրվում է, նա երբեք չի պատկերել նրան դիցաբանական կամ կրոնական կտավների համար, նա կրկնել է նրա դեմքը, որը դարձել է Ֆլորենցիայի գեղեցկության իդեալի մարմնավորումը, նկարից նկար, հավանաբար, հիշողության մեջ, և շատ դեպքերում արդեն նրա մահից հետո։ Վ. Լիպատովը գրում է. «Բոտիչելին միաժամանակ խորապես դժգոհ ու երջանիկ էր։ Նա, ինչպես ասում են, այս աշխարհից չէ։ Երազական վախկոտ, անտրամաբանական արարքներում և ֆանտաստիկ դատողությունների մեջ։ Նա հավատում էր խորաթափանցությանը և թքած ուներ հարստության վրա։ Չի կառուցել իր տունը, չի կազմել ընտանիք։ Բայց նա շատ երջանիկ էր, որ կարողանում էր իր նկարներում լուսանկարել Գեղեցկության դրսևորումները։ Նա կյանքը վերածում էր արվեստի, և արվեստը նրա համար իրական կյանք էր դառնում»։ «Կանանց դիմանկարները հազվադեպ են հանդիպում Սանդրո Բոտիչելիի մոտ, բայց նա գովերգել և փառավորել է Սիմոնետա Վեսպուչիին՝ կնոջը, որը հայտնի է իր գեղեցկությամբ և սիրով։ Նա մեկ այլ մարդու սիրեցյալ էր՝ Ջուլիանո Մեդիչին։ Նա ինքը՝ Գեղեցկությունն է, ամենակարող արվեստի թագուհին։ Եվ այդ պատճառով նման ցավալի կրքի պատճառով Բոտիչելիի ձեռքերը տաքացնում է ուրիշի խարույկի մոտ։ Եվ այդ պատճառով էլ Սիմոնետ Վեսպուչիի մասին խոսում է այն, ինչը երբեք չի ասվել ոչ մի կնոջ մասին»։

Բոտիչելին կտակել է, որ նրան թաղեն Օնիսանտի եկեղեցում Սիմոնետայի կողքին, ինչն էլ կատարվել է նրա մահից 34 տարի անց։ Այս Կապելլայի պատերից մեկը նույնպես զարդարված է իր որմնանկարով, որը պատկերում է Սբ. Օգոստինոսը, Վեսպուչիի ընտանեկան նկարի կողքը։ Ավանդույթը ենթադրում է, որ Բոտիչելիի ոգեշնչած իդեալական կինը վերջին ժամանակներում, ըստ երևույթին, գալիս է Ջոն Ռեսկինի Ariadne Florentina-ի (1873) ստեղծագործություններից, և նա ակտիվորեն օգտագործվել է XIX դարի գրականության մեջ. սակայն, ինչպես պնդում են, Սիմոնետտայի կապի լեգենդը Բոտիչելիի կտավների հետ ծագել է XV դարում և հայտնի է Վազարիի շնորհիվ։

Բանաստեղծ Միխայիլ Կուզմինը Սիմոնետայի մասին.

  Նա մի աղջիկ էր, որն իր ամբողջ երիտասարդ կյանքն անցկացրել է ընդամենը յոթ տարի (16-23), գրեթե տեսիլք, խորհրդանիշ էր, և ոչ այն անձնավորությունը, որը Բոտիչելլիի նկարներում էր Վեներայի, Մադոննայի, գարնան, Լորենցոյի սիրելիի տեսքով` խանդավառ, ուրախ զարմացած դեմքով, որպես ամեն ինչի և բոլորի համար բաց ու թեթև անձ։ Նա բոլորին բերել է ուրախություն և հմայք և խանդավառությամբ է ընդունել ամեն ինչ։ Եվ Բոտիչելլին, որ տեսնում է այն, ինչ ոչ ոք չի տեսնում, տեսել է նրա կործանումը։ Բոլորը միասին կարծես երկրպագում էին նրան, և թվում էր, որ բոլորի ուշադրությունը միայն դեպի իրեն է ուղղված։ Նա հավերժ դարերի երիտասարդության խորհրդանիշ էր։  

Դիմանկարների նույնականացման խնդիրներ խմբագրել

Այնուամենայնիվ, հարկ է նշել, որ Սիմոնետայի ոչ մի դիմանկար, որտեղ անկասկած նկարված է ինքը և դա ճշգրտորեն վերագրվել է իրեն, չի պահպանվել (Վազարին վկայում է, որ իրից մեկ պրոֆիլ նկարվել է, բայց դա հնարավոր չէ պարզել)։ Մինչ այժմ վեճերը, թե արդյոք նա պատկերված է բոլոր այն նկարներում, որոնք սովորաբար կապված են իր անվան հետ, չեն մարում։ Բացի այդ, գրեթե հաստատ է, որ եթե այդ պատկերները, այնուամենայնիվ, նկարված են Սիմոնետայից, ապա դրանք նրա հետմահու դիմանկարներն են՝ գրված հիշողությունից, վաղ մահացած գեղեցկուհու անկասկած իդեալականացումով. Սա նրա անունով ստորագրված միակ դիմանկարն է (SIMONETTA IANVENSIS VESPUCCIA - Simonetta "Genoese «Vespucci), որը ստեղծվել է Պիերո դի Կոսիմոյի մահից մեկուկես տասնամյակ անց։ (Զարմանալի է, որ Վասարին նկարը նկարագրում է պարզապես որպես Կլեոպատրայի դիմանկար, առանց նշելու ստորև նշված մակագրությունը մոդելի անվան հետ, միգուցե իր ժամանակներում այն դեռ չէր կիրառվել)։

Իտալական արվեստի ականավոր հետազոտող Գրաշչենկովը, ընդհանուր առմամբ, մերժում է այն գաղափարը, որ իրատեսական դիմանկարները պահպանվել են. «Ցանկալի է տեսնել Սիմոնետա Վեսպուչիի պատկերը, որը ստեղծվել է գրեթե ամբողջությամբ 19-րդ դարի հեղինակների կեղծ-ռոմանտիկ երևակայությամբ։ Բացի Բոտիչելիի շրջանի վերոնշյալ իգական սեռի դիմանկարներից, Սիմոնետայի կերպարը ճանաչվել է, օրինակ, Ռիչմոնդում (Անգլիա) նախկին Քուքի հավաքածուի նկարում, որտեղ լանդշաֆտի դեմ պատկերված մի երիտասարդ կին ճզմում է բշտիկի կաթի բարակ հոսքը։ Բայց միանգամայն ակնհայտ է, որ Բոտիչելլիի ինչ-որ նմանակողի այս աշխատանքում գործ ունենք ոչ թե նույնիսկ մտացածին դիմանկարի, այլ Պտղաբերության այլաբանության հետ։ Նույն կերպ, Պիերո դի Կոզիմոյի (Շանթիլի, Կոնդեի թանգարան) կտավը, որը նկարել էր նրա վաղ շրջանում՝ մոտ 1485-1490 թվականներին, ավանդաբար համարվում էր Սիմոնետայի կերպարը։ Նկարը երկար ժամանակ գտնվում էր Վեսպուչի ընտանիքի մոտ, և այս փաստը բացատրում է ստորին եզրին արված և բոլոր վաղ հեղինակների կողմից այդքան խայտառակված գրությունը՝ «SIMONETTA IANVENSIS VESPUCCIA»: Այնուամենայնիվ, ոչ ոքի չի ամաչեցրել այն փաստը, որ փոթորկոտ ամպերով լանդշաֆտի ֆոնի վրա պատկերված նրբագեղ օրիորդ կիսաքանդակը օժտված է ֆանտաստիկ քմահաճ սանրվածքով, խճճված մարգարիտով թելերով և ներկայացված է բաց կրծքով, ինչպես ինչ-որ հին նիմֆա։ Նրա բարակ պարանոցից կախված է ոսկու շղթա, որը փաթաթված է օձի շուրջ, պատրաստ է կծել սեփական պոչը։ Սա առիթ տվեց այս խորհրդավոր կերպարին Կլեոպատրա անվանել։ Նշվեց նաև (զեկույցը՝ Ի. Բորսուկի), որ իր պոչը կծող օձը Լորենցո դի Պիերֆրանչեսկո Մեդիչիի խորհրդանիշն է, որի համար Բոտիչելլին գրել է «Գարուն» և «Վեներայի ծնունդ»։ Հետևաբար, ենթադրվում էր, որ Պիերո դի Կոզիմոյի կտավը նկարվել է նրա պատվերով։ Բայց անկախ նրանից, թե ինչպես է մեկն ընկալում այս նկարի սյուժեն, միայն մեկ բան է պարզ, որ սա ոչ թե դիմանկար է, այլ իդեալական all'antica պատկեր, որը ներշնչված է դասական դիցաբանությունից։ Իմանալով այդ ժամանակի սովորույթները` անհնար է խոստովանել, որ ինչ-որ հայտնի աղջիկ կամ ամուսնացած կին կներկայացվեր բաց կրծքով դիմանկարում։ Նման մերկությունը պատկերի և նրա հեթանոսական հիշողությունների անանձնականության հստակ ցուցումն է»։

Բացահայտված աշխատանքների ցուցակ խմբագրել

  1. Սանդրո Բոտիչելլի.
    1. Վեներայի թագավորությունը, 1477-1478 թվականների ընթացքում
    2. Վեներայի ծնունդը, Ուֆֆիցի։ Բոտիչելլին ավարտել է «Վեներայի ծնունդը» նկարը 1485 թվականին, նրա մահից 9 տարի հետո։
    3. Տիրամոր նկարներ`
      1. Տիրամայրը նռան հետ, Ուֆֆիցի
      2. Հոյակապ Տիրամայրը, Ուֆֆիցի
    4. Ընդհանուր առմամբ, ենթադրվում է, որ Բոտիչելլին նկարել է չորս դիմանկարներ, որոնք կարող են լինել Սիմոնետայի պատկերները`
      1. Երիտասարդ կնոջ դիմանկարը, (մոտ 1480-1485 թվականներ), Շտեդելևի անվան արվեստի ինստիտուտ, Մայնի Ֆրանկֆուրտ։ Ենթադրվում է, որ սա Սիմոնետան է՝ Պիեռո դի Կոզիմոյի «Կլեոպատրա»-յի մոդելին նման լինելու պատճառով։ Այնուամենայնիվ, Բոտիչելլի հեղինակությունը ապացուցված չէ, ոմանք ենթադրում են, որ կտավը նկարել է Յակոպո դել Սելլայոն։
      2. «Երիտասարդ կնոջ դիմանկարը», (մոտ 1476-1480 թվականներ), Բեռլինի պատկերասրահ։ Ոմանք առաջարկել են նաև, որ սա հավանաբար Լորենցո Շքեղի (Լուկրեցիա Տորնաբուոնի կամ Կլարիս Օրսինի) մայրը կամ կինն է, ուստի նկարը պատկերասրահում հայտնվել է պարզապես որպես «Երիտասարդ կնոջ դիմանկար»։ Բոտիչելլի հեղինակությունը ապացուցված չէ։ Դիմանկարը գալիս է Մեդիչի պալատից և ունի պատճառ` համարվելու Վազարիի նկարը։
      3. «Երիտասարդ կնոջ դիմանկարը», (մոտ 1480-1485 թվականներ), Տոկիո, Մարուբենիի հավաքածու։
      4. «Երիտասարդ կնոջ դիմանկարը» (մոտ 1475 թվական), Պալատինի պատկերասրահ (Պիտտի), Ֆլորենցիա։ Բացի Սիմոնետտայից, այս դիմանկարի մոդելը կարող է լինել նաև Կլարիս Օրսինին կամ Ջուլիանոյի սիրուհին` Ֆյորետտա Գորինին։
    5. Վեներան և Մարսը , 1483 թվական։ Վարկածներից մեկի համաձայն Ջուլիանոյի և Սիմոնետայի միասին նկարն է[9], չնայած այս ենթադրությունը մերժվում է մի շարք արվեստաբանների կողմից, քանի որ նկարը Վեսպուչի ընտանիքի հավաքածուից է, և ընտանիքի զինանշանը պատկերված է նկարի անկյունում, իսկ Վեսպուչիի սիրելին` Ջուլիանոն, չէր կարող այնտեղ լինել։ Մեկ այլ ենթադրության համաձայն՝ սա Մարկո Վեսպուչիի դիմանկարն է։
    6. «Պալլասը և Կենտավրոսը» նկարում, հավանական է ինչպես Վեսպուչիի, այնպես էլ Աթենան, որը պատկերված է «Ճշմարտություն»-ում, Դանթե Ալիգիերիի հեղինակած «Աստվածային կատակերգության» նկարազարդումներում և այլն։
  2. Պիեռո դի Կոզիմո.
    1. Սիմոնետա Վեսպուչիի դիմանկարը` 1490-ին նկարված «Կլեոպատրա» նկարի նման(մոտ 1500-1520 թվականներ), Շանտիյ, Կոնդի թանգարան։ Սա Սիմոնետայի դիմանկարն է` նրա մահից մեկուկես տասնամյակ անց։ Նրա անունը գրված է դիմանկարի ներքևում։
    2. Պրոկրիդայի մահը, 15-րդ դարի վերջ, Լոնդոն, Ազգային պատկերասրահ
  3. Դոմենիկո Գիրլանդայո.
    1. Մադոննա դելլա Միզերիկորդիա նկարի որմնանկարը (1472 թվական), պաշտպանվում է Վեսպուչի ընտանիքի կողմից Օնյիսանտի եկեղեցու Վեսպուչի մատուռում։ Սիմոնետան միակ կինն է համարվում, որ պատկերվել է առանց գլխաշորի։ Ամերիգոն որմնանկարում պատկերված է 18 տարեկան հասակում։ Սա նրա ամենաստացված պատկերն է։
  4. Անդրեա դել Վերոկկիո.
    1. Կնոջ դիմանկարը ենթադրաբար, Սիմոնետայի քանդակագործ կիսանդրին, Վաշինգտոն, Արվեստի ազգային պատկերասրահ[10]։ (Սա, հավանաբար, հենց Սիմոնետայի կիսանդրին է, որը 19-րդ դարում եղել է Ռիչմոնդում գտնվող «sir Frederick Cook’s collection»-ում, քանի որ այս հավաքածուի շատ գործեր ներկայումս գտնվում են Վաշինգտոնում)։

Գրականություն խմբագրել

«Стансы на турнир» (հատվածներ)

«Она бела и в белое одета;
 Убор на ней цветами и травой
 Расписан; кудри золотого цвета
 Чело венчают робкою волной.
 Улыбка леса — добрая примета:
 Никто, ничто ей не грозит бедой.
 В ней кротость величавая царицы,
 Но гром затихнет, вскинь она ресницы
 (…)
Возьми она сейчас кифару в руки -
 И станет новой Талией она,
 Возьми копье — Минервой, а при луке
 Диане бы она была равна.
 Ей не навяжет Гнев своей науки,
 И Спесь бежит её, посрамлена.
 Изящество с неё очей не сводит,
 И Красота в пример её приводит»

  • Պոլիցիանոն Սիմոնետայի և Ջուլիանոյի պատվին գրել է «Stanze per la Giostra»[11] բանաստեղծությունը, որը նկարագրում է Ջուլիանոյի երազանքը և աստվածուհու հայտնվելը նրա մոտ։ Երբ Պոլիցիանոն սկսել է «Stanses»-ի երկրորդ երգը, Սիմոնետան արդեն մահացել էր, այդ իսկ պատճառով բանաստեղծությունը հետագայում ունեցել է այլ ինտոնացիաներ[12]։ (Հետաքրքիրն այն է, որ Պոլիցիանոյի այս բանաստեղծությանը նախորդել է Պուլչիի կողմից գրված «Մրցաշարի Ստանցզա»-ն՝ ի պատիվ մեկ այլ՝ ավելի վաղ մրցաշարի, որը կազմակերպել էր Լորենցո Մեդիչին իր սիրելիի՝ Լուկրեցիա Դոնաթիի համար)։
  • Լուիջի Պուլչին նրան նվիրել է մի քանի սոնետ։
  • Լորենցո Շքեղը իր «Selve d'Amore»-ում նվիրված տողեր է նվիրել նրան, ինչպես նաև գրել է մի շարք սոնետներ Սիմոնետայի մահվան վերաբերյալ[13], մասնավորապես «O chiara stella che co 'raggi tuoi...» տողերը։ Իր «Մեկնաբանություններ»-ից, որոնցում հեղինակը բացատրել է իր սոնետների օբյեկտներին, կարելի է իմանալ, որ չորս սոնետ նվիրված է մի տիկնոջ մահվան, որն «օժտված է այնպիսի գեղեցկությամբ և ազնվությամբ, որը ոչ ոք երբևէ չի ունեցել»։ Նրա համար այս տիկինը աստղ է եղել, որը շողշողում էր երկնքում և մի պահ խավարում էր փայլող արևը, այսինքն Լորենցոյի գլխավոր մուսան՝ Լուկրետիա Դոնատին[3]։
  • Պոլիցիանոն իր հայտնի լատիներեն տողը` «Dum pulhra effertur nigro Simonetta feretro» գրել է Սիմոնետայի մահվան կապակցությամբ։
  • Բեռնարդո Պուլչին բանաստեղծություն է գրել նրա մահվան կապակցությամբ
  • Բյուզանդական ծագմամբ իտալացի բանաստեղծուհի Միքել Մարուլո Թարկանիոտան էպիտաֆ է գրել նրա մահվան կապակցությամբ[14]։

Հետագա գրականությունում և պատմական վեպերում խմբագրել

  • Մորիս Հյուլիտ, «Quattrocentisteria, How Sandro Botticelli Saw Simonetta in the Spring»
  • Էդվին Լեֆեվրես, «Simonetta»
  • Չառլզ Գրենջեր Բլանդեն, «La Bella Simonetta and other poems»
  • Ջ. Հ. Գրահամ, «La Bella Simonetta»
  • Ռիչարդ Բյորնս, «Sandro and Simonetta»
  • Գալինա Վոստոկովա «Սիմոնետա». Պատմական վեպ Սիմոնետա Կատտենեա-Վեսպուչիի կյանքի մասին, Սիմոնետայի և Ջուլիանո Մեդիչիի սիրո մասին։ «Gitel Publisher House»-ի արտադրանք, Նյու Յորք, 2005.
  • Մերսեդես դե Ակոստան Սանդրո Բոտիչելիի դերում, որտեղ Սիմոնետան հանդես է եկել որպես գլխավոր կին հերոս։ Արվեստագետից զարմացած հերոսուհին գալիս է իր արվեստանոց ու մերկ նկարվում։ Բայց գիտակցելով, որ Բոտիչելլին ավելի շատ հետաքրքրված է իր արվեստով, քան իրենով, նա փախչում է, ընկնում անձրևի տակ և մրսում, որից նա մահանում է։ Ամերիկյան ներկայացում։
  • Հիշատակվել է Իրվինգ Սթոունի պատմական «Տանջանքներ և ուրախույուններ» վեպում
  • Հիշատակվել է Ժյուլետա Բենցոնիի պատմական «Ֆլորենտացին» վեպում , մասնավորապես նկարագրված է մրցաշարի տեսարանը։
  • Իսպանացի բանաստեղծ Անտոնինո Կոլինասի (Antonio Colinas) «Սիմոնետա Վեսպուչի» պոեմ, 1970-1974.
  • Քլաուդիո Անջելինիի «Il mistero di Simonetta» վեպը, 1998.

Կինոյում խմբագրել

  • «Մեդիչի» — «Հոյակապ Մեդիչի»(2018) իտալա-բրիտանական հեռուստասերիալի երկրորդ սեզոնում Սիմոնետայի դերը խաղացել է դերասանուհի Մաթիլդա Աննա Ինգրիդ Լուցը։
  • Սիմոնետա Վեսպուչին (որպես Սիմոնետա Վենտուրիի կերպար) և Մարկո Վեսպուչին (որպես Սիմոնետա Վենտուրիի ամուսին) նկարահանվել են 1974 թվականին «Ֆլամանդական գաղտնիքներ» («Ֆլամանդացիների գաղտնիքները») ֆիլմում։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Find A Grave — 1996.
  2. ↑ Նրա հայրը նոտար Անաստագիո Վեսպուչին էր, իսկ Սիմոնետայի ամուսնու՝ Մարկոյի հայրը՝ Պիետրո Վեսպուչին։
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Клулас И. Лоренцо Великолепный. — (ЖЗЛ).
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Esther D. Singleton. Great Portraits, as Seen and Described by Great Writers. — P. 129.
  5. ↑ «Рождение Венеры. 100 великих картин». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 22-ին.
  6. ↑ «Двор Лоренцо Великолепного.— Блистательные празднества и турниры.— «Воскресение Христа»». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  7. ↑ Maude Barnes. Renaissance Vistas
  8. ↑ Luca Landucci. Diario Fiorentino del 1450 al 1516. / Ed. by Iodoco del Badia. — Florence, 1883. — P. 22.
  9. ↑ Պավել Մուրատովը, օրինակ, այդպես է մտածել։ «Իտալիայի պատկերներ»-ում նա գրել է` «Վեներան և Մարսը» նույնացվում են Սիմոնետտային և Ջուլիանոյին. նրանք հոգնած ճանապարհորդներ են, ովքեր նոր են անցել սիրո կեսօրը։ Իսկ հոգիների հավերժական ուխտը նույնացվում է պարզ հաճույքներին»։
  10. ↑ «Verrocchio (attr.), Busto di donna (Simonetta Vespucci?), Washington CD, National Gallery of Art. Photo». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  11. ↑ Poliziano. Stanze per la Giostra (итал. яз.)
  12. ↑ Хлодовский. «Полициано»
  13. ↑ Гастев А. А. Леонардо да Винчи. — М.: Мол. Гвардия, 1982. — 400 с., Ил. — (Жизнь замечат. Людей. Сер. Биогр. Вып. 9 (627)).
  14. ↑ Микеле Марулло

Մատենագրություն խմբագրել

  • John Graham. Simonetta Vespucci: Daughter of Portovenere and Symbol of the Renaissance. 1991
  • John Graham. Sandro Botticelli e la rinascita di Simonetta Vespucci. 1983
  • Schnitter, Monika A., Botticelli's Image of Simonetta Vespucci. Between Portrait and Ideal, in: Rutger's Art Review 15, 1995.
  • Giovanna Lazzi, Paola Ventrone. Simonetta Vespucci. La nascita della Venere fiorentina, Firenze, Polistampa, 2007. ISBN 978-88-596-0306-1

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիմոնետա Վեսպուչի» հոդվածին։


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սիմոնետա_Վեսպուչի&oldid=9389486» էջից