Ռաֆայելի տիրամայրեր

Պերուջինոյի աշակերտ Ռաֆայել Սանտին (1483—1520) իր ուսուցչից հետո ստեղծել է Տիրամորը և Մանկանը պատկերող նկարների ընդարձակ պատկերասրահ^[1]։ Նկարներն օժտված են կոմպոզիցիոն յուրահատուկ ոճավորմամբ և հոգեբանական ինքնատիպ մտածողությամբ։

Ռաֆայելի վաղ շրջանի տիրամայրերը կրկնում են կվատրոչենտոյի շրջանում ստեղծված ումբրիյան գեղանկարչության հայտնի նմուշներին։ Հովվերգական կերպարներն անկաշկանդ են, բնական և մոգական։ Ֆլորենցյան շրջանի տիրամայրերին հատուկ է բարդ բնապատկերային ֆոնի առկայությունը։ Առաջին պլանում արտահայտվել են մայրական համապարփակ զգացմունքները. Մարիամի՝ տագնապի ու հպարտության զգացումը որդու ճակատագրի համար։ Մայրության բերկրանքը շեշտվում է հատկապես Ռաֆայելի այն գործերում, որոնք ստեղծվել են նկարչի՝ Հռոմ տեղափոխվելուց հետո։ Բացառիկ գլուխգործոց է համարվում Սիքստինյան Տիրամայրը (1514), որտեղ ներդաշնակորեն միահյուսվել են հաղթական հրճվանքն ու մոտալուտ տագնապի զգացողությունը։

Ավելի ուշ շրջանի գործերում, որոնք Ռաֆայելն ստեղծել է Հռոմում՝ Ջուլիո Ռոմանոյի և մյուս աշակերտների հետ միասին, նրա ներկապնակի գույները շողարձակում են կիսախավարում, պատկերների համաչափությունն առերևույթ փոփոխվում է՝ դրսևորելով մանիերիզմին բնորոշ գծեր։

Ստեղծված Ուրբինոյում և Պերուջայում^[2] խմբագրել

Անվանում	Տարեթիվ	Տեխնիկա	Հիմք	Չափսեր,սմ	Երկիր	Քաղաք	Պահպանման վայր
Տիրամայրը Սանտիի տնից	մոտ. 1498	որմնանկար	պատ	97×67	Իտալիա	Ուրբինո	Ռաֆայել Սանտիի տուն-թանգարան
Սոլլիի Տիրամայր	1500—1504	յուղաներկ	տախտակ	52×38	Գերմանիա	Բեռլին	Բեռլինի պատկերասրահ
Ֆոն դեր Ռոպպի տիրամայր	1500—1504	յուղաներկ	տախտակ	34x29	Գերմանիա	Բեռլին	Բեռլինի պատկերասրահ
Փասադենյան տիրամայր	մոտ. 1503	յուղաներկ	տախտակ	55x40	ԱՄՆ	Փասադենա	Նորտոն Սայմոնի թանգարան
Դիոտալևիի տիրամայր	մոտ. 1504	յուղաներկ	տախտակ	69x50	Գերմանիա	Բեռլին	Բոդե թանգարան
Կոնեստաբիլեի տիրամայր	մոտ. 1504	յուղաներկ	տեղափոխվել է կտավի վրա	17,9×17,9	Ռուսաստան	Սանկտ Պետերբուրգ	Էրմիտաժ

Ստեղծված Ֆլորենցիայում խմբագրել

Անվանում	Տարեթիվ	Տեխնիկա	Հիմք	Չափսեր,սմ	Երկիր	Քաղաք	Պահպանման վայր
Տերրանուովայի տիրամայր	1504—1505	յուղաներկ	տախտակ	87x87	Գերմանիա	Բեռլին	Բեռլինի պատկերասրահ
Գրանդուկայի տիրամայր	մոտ. 1504	յուղաներկ	տախտակ	84,4x55,9	Իտալիա	Ֆլորենցիա	Պալացցո Պիտտի
Օռլեանի տիրամայր	մոտ. 1506	յուղաներկ	տախտակ	29x21	Ֆրանսիա	Շանտիյի	Կոնդե թանգարան
Բրիջուոթերի տիրամայր	մոտ. 1507	յուղաներկ	տեղափոխվել է կտավի վրա	81x56	Մեծ Բրիտանիա	Էդինբուրգ	Շոտլանդիայի ազգային պատկերասրահ
Կաուպերի փոքր տիրամայր	մոտ. 1504—1505	յուղաներկ	տախտակ	58x43	ԱՄՆ	Վաշինգտոն	Արվեստի ազգային պատկերասրահ
Նորթբրուկի տիրամայր	մոտ. 1507	յուղաներկ	տախտակ	107x77	ԱՄՆ	Վուսթեր	Վուստերսկի գեղարվեստի թանգարան
Տիրամայրը մեխակներով	1506—1507	յուղաներկ	տախտակ	27,9x22,4	Մեծ Բրիտանիա	Լոնդոն	Լոնդոնի ազգային պատկերասրահ
Սուրբ ընտանիքը անմորուս Իոսիֆի հետ	մոտ. 1506	յուղաներկ	տախտակ	74x57	Ռուսաստան	Սանկտ Պետերբուրգ	Էրմիտաժ
Սուրբ ընտանիքը և արմավենին	մոտ. 1506	յուղաներկ	տեղափոխվել է կտավի վրա	101,5x101,5	Մեծ Բրիտանիա	Էդինբուրգ	Շոտլանդիայի ազգային պատկերասրահ
Ֆալկոնիերիի սուրբ ընտանիքը	1507	յուղաներկ	տեղափոխվել է կտավի վրա	29x21	Իսպանիա	Մադրիդ	Պրադո
Կանիջանիի սուրբ ընտանիքը	մոտ. 1507	յուղաներկ	տախտակ	131x107	Գերմանիա	Մյունխեն	Հին պինակոտեկ
Տիրամայրը կանաչի մեջ	1506	յուղաներկ	տախտակ	113×88	Ավստրիա	Վիեննա	Արվեստի պատմության թանգարան
Պճնված տիրամայրը	մ	յուղաներկ	տախտակ	107x77	Իտալիա	Ֆլորենցիա	Ուֆֆիցի
Չքնաղ պարտիզպանուհին	1507	յուղաներկ	տախտակ	122x80	Ֆրանսիա	Փարիզ	Լուվր
Էստերգազիի տիրամայր	1508	յուղաներկ	տախտակ	29x21,5	Հունգարիա	Բուդապեշտ	Կերպարվեստի թանգարան
Կոլոննայի տիրամայր	մոտ. 1507	յուղաներկ	տախտակ	77,5x56,5	Գերմանիա	Բեռլին	Բեռլինի պատկերասրահ
Կաուպերի մեծ տիրամայր	1508	յուղաներկ	տախտակ	68x46	ԱՄՆ	Վաշինգտոն	Արվեստի ազգային պատկերասրահ
Տեմպի տիրամայր	1508	յուղաներկ	տախտակ	75x51	Գերմանիա	Մյունխեն	Հին պինակոտեկ
Տիրամայրն ամպհովանու տակ	մոտ. 1507—1508	յուղաներկ	տախտակ	276x224	Իտալիա	Ֆլորենցիա	Պալացցո Պիտտի

Ստեղծված Հռոմում խմբագրել

Անվանում	Տարեթիվ	Տեխնիկա	Հիմք	Չափսեր,սմ	Երկիր	Քաղաք	Պահպանման վայր
Մակինտոշի տիրամայր	մոտ. 1509	յուղաներկ	տեղափոխվել է կտավի վրա	76,5x63	Մեծ Բրիտանիա	Լոնդոն	Լոնդոնի ազգային պատկերասրահ
Ալդոբրանդինիի տիրամայր	մոտ. 1510	յուղաներկ	տախտակ	38x33	Մեծ Բրիտանիա	Լոնդոն	Լոնդոնի ազգային պատկերասրահ
Տիրամայրը շղարշով	1511—1512	յուղաներկ	տախտակ	120x90	Ֆրանսիա	Շանտիյի	Կոնդեի թանգարան
Ադամանդակուռ թագով տիրամայրը	մոտ. 1510—1511	յուղաներկ	տախտակ	68x44	Ֆրանսիա	Փարիզ	Լուվր
Ալբայի տիրամայրը	մոտ. 1511	յուղաներկ	տեղափոխվել է կտավի վրա	98x98	ԱՄՆ	Վաշինգտոն	Արվեստի ազգային պատկերասրահ
Ֆոլինիոյի տիրամայրը	1511—1512	յուղաներկ	տեղափոխվել է կտավի վրա	320x194	Վատիկան	Վատիկան	Վատիկանի պինակոտեկ
Սիքստինյան տիրամայր	մոտ. 1513—1514	յուղաներկ	կտավ	265x196	Գերմանիա	Դրեզդեն	Դրեզդենի պատկերասրահ
Տիրամայրը շղարշով	մոտ. 1513—1514	յուղաներկ	տախտակ	158x125	Իտալիա	Ֆլորենցիա	Պալացցո Պիտտի
Տիրամայրն աշտանակներով	մոտ. 153—1514	յուղաներկ	տախտակ	65x65	ԱՄՆ	Բալթիմոր	Ուոլթերսի գեղարվեստի թանգարան
Տիրամայրը բազկաթոռին	մոտ. 1513—1514	յուղաներկ	տախտակ	71x71	Իտալիա	Ֆլորենցիա	Պալացցո Պիտտի
Տիրամայրը վրանում	1513—1514	յուղաներկ	տախտակ	68,5x51,2	Գերմանիա	Մյունխեն	Հին պինակոտեկ

Ուշ շրջանի «տիրամայրեր» Ռաֆայելի արվեստանոցից խմբագրել

Պատկեր	Անվանում	Տարեթիվ	Տեխնիկա	Հիմք	Չափսեր,սմ	Երկիր	Քաղաք	Պահպանման վայր
	Տիրամայրը ձկան հետ	մոտ. 1514	յուղաներկ	տեղափոխվել է կտավի վրա	215x158	Իսպանիա	Մադրիդ	Պրադո թանգարան
	Տիրամոր զբոսանքը	մոտ. 1516—1518	յուղաներկ	տախտակ	88x62	Մեծ Բրիտանիա	Էդինբուրգ	Շոտլանդիայի ազգային պատկերասրահ
	Ֆրանցիսկոս I-ի սուրբ ընտանիքը	1518	յուղաներկ	տեղափոխվել է կտավի վրա	207x140	Ֆրանսիա	Փարիզ	Լուվր
	Սուրբ ընտանիքը կաղնու տակ	մոտ. 1518	յուղաներկ	տախտակ	144x110	Իսպանիա	Մադրիդ	Պրադո թանգարան
	Լա Պեռլա	մոտ. 1518—1520	յուղաներկ	տախտակ	144x115	Իսպանիա	Մադրիդ (էսքիզը Մոդենայում)	Պրադո թանգարան
	Տիրամայրը վարդերով	մոտ. 1518	յուղաներկ	տախտակ	103x84	Իսպանիա	Մադրիդ (կրկնօրինակը Բոգոտայում)	Պրադո թանգարան
Վերամշակված Ջուլիո Ռոմանոյի կողմից
	Աստվածային սիրո տիրամայրը	1518 թվական	յուղաներկ	տախտակ	152x125	Իտալիա	Նեապոլ	Կապոդիմոնտեի ազգային թանգարան և պատկերասրահ
	Փոքր սուրբ ընտանիքը	1518—1519 թվական	յուղաներկ	տախտակ	38x32	Ֆրանսիա	Փարիզ	Լուվր

Գրականություն խմբագրել

Стам С.М. Флорентийские мадонны Рафаэля : Вопросы идейного содержания. — Саратов: Изд-во Саратовского ун-та, 1982. — 80 с.
Wolk-Simon, Linda. (2006). Raphael at the Metropolitan։ The Colonna Altarpiece. New York։ The Metropolitan Museum of Art. 9781588391889

Ծանոթագրություններ խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Կայքէջ՝ նվիրված Ռաֆայել Սանտիի ստեղծագործություններին(ռուս.)

[1] ttp://zangak.am/product_info.php?language=hy&products_id=263

[2] ttp://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1564

[1]

[2]