Պետեր Յոզեֆ Վիլհելմ Դեբայ (Petrus Josephus Wilhelmus Debije / Peter Joseph Wilhelm Debye, մարտի 24, 1884(1884-03-24)[2][3][4][…], Մաստրիխտ, Նիդերլանդներ[5][6] - նոյեմբերի 2, 1966(1966-11-02)[2][7][8][…], Իթակա, Նյու Յորք, ԱՄՆ[7][5][1]), ֆիզիկոս-տեսաբան։ 1924 թվականից ԽՍՀՄ ԳԱ արտասահմանյան անդամ։

Պետեր Դեբայ
հոլ.՝ Peter Debije[1]
Ծնվել էմարտի 24, 1884(1884-03-24)[2][3][4][…]
Մաստրիխտ, Նիդերլանդներ[5][6]
Մահացել էնոյեմբերի 2, 1966(1966-11-02)[2][7][8][…] (82 տարեկան)
Իթակա, Նյու Յորք, ԱՄՆ[7][5][1]
բնական մահով
Քաղաքացիություն Նիդերլանդների Թագավորություն[1] և  ԱՄՆ[9][10]
Մասնագիտությունպրոֆեսոր, քիմիկոս, ֆիզիկոս, ֆիզիկոս-տեսաբան, գիտնական, ճարտարագետ, բյուրեղագիր և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Լայպցիգի համալսարան, Գյոթինգենի համալսարան, Ցյուրիխի համալսարան, Կոռնելի համալսարան, Ուտրեխտի համալսարան[1], HU Berlin, Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան, Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց և Kaiser Wilhelm Institute for Physics?
Գործունեության ոլորտֆիզիկա[11], ֆիզիկական քիմիա, theoretical chemistry?[11] և Ռենտգենյան ճառագայթներ[11]
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Հայդելբերգի գիտությունների ակադեմիա, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Պապական գիտությունների ակադեմիա[12], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Հնդկաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Բելգիայի գիտությունների և արվեստի թագավորական ֆլամանդական ակադեմիա
Ալմա մատերԱխենի Ռեյնիշ-Վեստֆելիշեի տեխնիկական համալսարան (1905), Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան և Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր (1908)
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[2][11][13], հոլանդերեն[11] և գերմաներեն[11]
Գիտական ղեկավարԱռնոլդ Զոմմերֆելդ[14]
Եղել է գիտական ղեկավարԼարս Օնզագեր[15], Ֆելիքս Բլոխ[16], Ռուդոլֆ Պայերլս[17], Փոլ Շերեր[18], Հանս Ֆալկենհագեն[19], Հերտա Սփոներ, Ֆրից Ցվիկի, Վիկտոր Քեմուլա, Հանս Ֆալկենհագեն[20], Ալեքսանդր Նաուման[20], Ֆրանց Վեվեր[20], Raymund Sänger?[20], Ուիլի Հարդմայեր[20], Վիլեմ Կոռնելիս Մանդերսլոթ[20], Մայքլ Իգնատիուս Մարիա վան Էվերդինգեն[20], Էմիլ Ֆանկ[20], Ավգուստոն Բուդո[20], Լյուդվիգ Բևիլոգուա[20], Գերհարդ Կլինգլեր[20], Heinz Schöpel?[20], Հիլդեգարդ Գեստ[20], Գերհարդ Մարտին[20], Կառլ Շաց[20], Օտտո Էռնստ Միթելշտեդտ[20], Թեոդոր Բուրբախ[20], Վիլեմ վան դեր Գրինտեն[20], Հորսթ Մյուլլեր[20], Վիլհելմ Էրֆուրտ[20], Ռուդոլֆ Գաստ[20], Հերման Կուրցվեգ[20], Լոթար Հան[20], Հանս Հայնրիխ Ռասթ[20], Ֆրիդրիխ Բիդերման[20], Վերներ Լինկե[20], Հանս Քրիստոֆ Վոլրաբ[20], Հանս Թրիբել[20] և Ռուդոլֆ Հերման[20]
Հայտնի աշակերտներԼարս Օնզագեր և Օսկար Գեորգ Հարնափ[20]
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Mathilde Alberer?
 Peter Debye Վիքիպահեստում

Ավարտել է Ախենի բարձրագույն տեխնիկական դպրոցը (1905) և Մյունխենի համալսարանը (1910Բեռլինի Կայզեր-Վիլհելմ ֆիզիկայի ինստիտուտի տնօրեն (1935 թվականից)։ 1940 թվականից Քոռնելի համալսարանի պրոֆեսոր (Իթաքա)։

Գիտական գործունեություն խմբագրել

Աշխատանքները վերաբերում են պինդ մարմնի քվանտային տեսությանը։ Առաջարկել է պինդ մարմնի մոդել, ապացուցել, որ ցածր ջերմաստիճաններում բյուրեղային ցանցի ջերմունակությունը համեմատական է բացարձակ ջերմաստիճանի խորանարդին։ Մտցրել է, այսպես կոչված, Դեբայի ջերմաստիճան հասկացությունը։ Տվել է դիէլեկտրիկ բյուրեղների ջերմահաղորդականության տեսությունը։ Մոլեկուլները համարելով կոշտ դիպոլներ՝ Դեբայը մշակել է դիէլեկտրիկների դիպոլային տեսությունը։ Նյութի կառուցվածքի ուսումնասիրման համար լայն կիրառություն է գտել բյուրեղային փոշում և հեղուկներում ռենտգենյան ճառագայթների ինտերֆերենցիայի նրա առաջարկած մեթոդը։ Նրա անունով է կոչվում դիպոլային մոմենտի չափման միավորը՝ դեբայը։ Քիմիայի բնագավառում Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր է (1936

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Catalogus Professorum Academiae Rheno-Traiectinae
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. 3,0 3,1 Petrus Josephus Wilhelmus Debije — 2009.
  4. 4,0 4,1 ՎԱԳԹԱ նախկին անդամներ
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Peter DebyeAIP.
  6. 6,0 6,1 6,2 Crease R. P. Physics: Science under the Nazis // Nature / M. SkipperNPG, Springer Science+Business Media, 2013. — Vol. 502, Iss. 7472. — P. 441—442. — 2 p. — ISSN 1476-4687; 0028-0836doi:10.1038/502441A
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Arunan E. Peter Debye // Resonance - Journal of Science EducationSpringer Science+Business Media, Indian Acad of Sciences, Springer, 2010. — Vol. 15, Iss. 12. — P. 1056—1059. — ISSN 0971-8044; 0973-712Xdoi:10.1007/S12045-010-0117-2
  8. 8,0 8,1 8,2 Courtens E. Peter Debye--A Life for Science // FerroelectricsTaylor & Francis, 2002. — Vol. 267, Iss. 1. — P. 43—60. — ISSN 0015-0193; 1563-5112; 1026-7484doi:10.1080/00150190211019
  9. Debye V. P. Die Winkelverteilung der kritischen Opaleszenz und die Messung molekularer Wechselwirkung (գերմ.) // Die makromolekulare Chemie — 1960. — Vol. 35, Iss. 1. — S. 1—11. — ISSN 0025-116Xdoi:10.1002/MACP.1960.020350114
  10. Moore M. Great Solid-State Physicists of the 20th Century, edited by Julio A. Gonzalo and Carmen Aragó López // Crystallogr. Rev.Taylor & Francis, 2012. — Vol. 18, Iss. 1. — P. 23—31. — ISSN 0889-311X; 1476-3508doi:10.1080/0889311X.2011.641540
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  12. http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/debye.html
  13. CONOR.Sl
  14. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  15. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  16. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  17. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  18. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  19. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  20. 20,00 20,01 20,02 20,03 20,04 20,05 20,06 20,07 20,08 20,09 20,10 20,11 20,12 20,13 20,14 20,15 20,16 20,17 20,18 20,19 20,20 20,21 20,22 20,23 20,24 20,25 20,26 20,27 20,28 20,29 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  21. https://www.rsc.org/prizes-funding/prizes/find-a-prize/faraday-division-open-award-faraday-lectureship-prize/previous-winners/
  22. The Nobel Prize in Chemistry 1936Nobel Foundation.
  23. Table showing prize amountsNobel Foundation, 2019.
  24. https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/rumford-medal/
  25. Priestley MedalACS.
  26. https://www1.villanova.edu/villanova/president/university_events/mendelmedal/pastrecipients.html
  27. Nobelprize.orgNobel Foundation.
  28. List of Royal Society Fellows 1660-2007Royal Society. — P. 94.
  29. https://www.aps.org/programs/honors/prizes/polymer.cfm
  30. https://www.acs.org/funding/awards/acs-award-in-colloid-chemistry/past-recipients.html
  31. https://www.newyorkacs.org/nicholsmedalists.html
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 321