Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ
Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ (շվեդ.՝ Nobelpriset i kemi), ամենամյա մրցանակ, որը շնորհում է գիտությունների Շվեդական թագավորական ակադեմիան՝ իր ընտրած 5 անդամներից բաղկացած քիմիայի Նոբելյան հանձնաժողովի առաջարկով՝ քիմիայի տարբեր ասպարեզների գիտնականներին։ Այն հինգ Նոբելյան մրցանակներից մեկն է (ֆիզիկայի, խաղաղության, բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի և գրականության մրցանակների հետ միասին), որոնք հիմնել է շվեդ քիմիկոս, ինժեներ, գյուտարար Ալֆրեդ Նոբելը 1895 թվականին։ Մրցանակը կառավարում է Նոբելյան հիմնադրամիը։ Մրցանակը տրվում է Ալֆրեդ Նոբելի մահվան օրը՝ դեկտեմբերի 10-ին Ստոքհոլմում կազմակերպվող ամենամյա արարողության ժամանակ։ Առաջին մրցանակը տրվել է 1901 թվականի նիդեռլանդացի քիմիկոս Յակոբ Հենդրիկ վանտ Հոֆֆին «լուծույթներում օսմոսային ճնշման և քիմիական դինամիկայի օրենքների հայտնագործման համար»։
Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ | |||
---|---|---|---|
| |||
Երկիր | Շվեդիա | ||
Տեսակ | քիմիայի մրցանակ և գիտական մրցանակ | ||
Պարգևատրող | Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա | ||
Կարգավիճակ | Գործող | ||
Վիճակագրություն | |||
Հիմնադրման ամսաթիվ | 1901 | ||
Հերթականություն | |||
Կայք | nobelprize.org | ||
Nobel Prize in Chemistry Վիքիպահեստում |
Նախապատմություն
խմբագրելԸստ Ալֆրեդ Նոբելի վերջին կտակի՝ իր կարողությունը պետք օգտագործվեր մրցանակների շարք ստեղծելու համար, որոնք պետք է տրվեն ֆիզիկայի, քիմիայի, բժշկության, ֆիզիոլոգիայի և խաղաղարարության բնագավառներում «մարդկությանը ամենամեծ օգուտ» տվածների[1][2]։ Նոբելը իր կյանքի ընթացքում գրել է մի քանի կտակ, սակայն վերջինը նա գրել է իր մահից գրեթե մեկ տարի առաջ և ստորագրել 1895 թվականի նոյեմբերի 27-ին Փարիզում՝ Շվեդ-նորվեգական ակումբում[3][4]։ Նոբելն իր ակտիվների 94 տոկոսը՝ 31 միլիոն շվեդական կրոնա, հատկացրել է Նոբելյան մրցանակին[5] Կտակի հանդեպ թերհավատության պատճառով, այն հաստատվել է 1897 թվականի ապրիլի 26-ին՝ Ստորտինգի կողմից[6][7]։
Դափնեկիրներ ըստ երկրի
խմբագրելԵրկիր | Դափնեկիր[A] |
---|---|
ԱՄՆ | 79 |
Գերմանիա | 34 |
Միացյալ Թագավորություն | |
Ֆրանսիա | 11 |
Ճապոնիա | 8 |
Շվեյցարիա | 7 |
Իսրայել | 6 |
Կանադա | 5 |
Շվեդիա | |
Նիդերլանդներ | 4 |
Հունգարիա | 3 |
Ավստրիա | 2 |
Դանիա | |
Նոր Զելանդիա | |
Նորվեգիա | |
Լեհաստան | |
Արգենտինա | 1 |
Ավստրալիա | |
Բելգիա | |
Չեխիա | |
Եգիպտոս | |
Ֆինլանդիա | |
Հնդկաստան | |
Իտալիա | |
Մեքսիկա | |
Ռումինիա | |
Ռուսաստան | |
Թուրքիա | |
Թայվան | |
Թունիս | |
Բոսնիա և Հերցեգովինա |
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «History – Historic Figures: Alfred Nobel (1833–1896)». BBC. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.
- ↑ «Guide to Nobel Prize». Britannica. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ Ragnar Sohlman: 1983, Page 7
- ↑ von Euler, U.S. (1981 թ․ հունիսի 6). «The Nobel Foundation and its Role for Modern Day Science». Die Naturwissenschaften. Springer-Verlag. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 21-ին.
- ↑ "The Will of Alfred Nobel", nobelprize.org.
- ↑ «The Nobel Foundation – History». Nobelprize.org. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.
- ↑ Agneta Wallin Levinovitz: 2001, Page 13