Ուֆա

Ուֆա
Քաղաք
	Ուֆա
	Уфа
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Ռուսաստան
Համայնք	Ufa Urban Okrug?
Ներքին բաժանում	Լենինյան շրջան, Կիրովի շրջան, Dyomsky District?, Kalininsky District?, Oktyabrsky District?, Ordzhonikidzevsky District? և Sovetsky District?
Հիմնադրված է	1574 թ.
Տվյալ կարգավիճակում	1586 թվականից
Մակերես	707,93 կմ²
ԲԾՄ	150 մ
Պաշտոնական լեզու	ռուսերեն և բաշկիրերեն
Բնակչություն	▲ 1 105 667 մարդ (2015)
Խտություն	1466 մարդ/կմ²
Ագլոմերացիա	▲ 1 390 957
Ժամային գոտի	UTC+6, ամառը UTC+7
Հեռախոսային կոդ	+7 347
Փոստային դասիչ	450000—450999
Ավտոմոբիլային կոդ	02, 102
Պաշտոնական կայք	ufacity.info
	Ուֆա (Ռուսաստան)
	Ուֆա (Ռուսաստան)
	Ուֆա Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ուֆա (այլ կիրառումներ)

Ուֆա (ռուս.՝ Уфа́, բաշկիրերեն՝ Өфө [ʏ̞ˈfʏ̞])), Ռուսաստանի խոշորագույն քաղաքներից մեկը, Բաշկորտոստանի հանրապետության մայրաքաղաքը, Ուֆա քաղաքի և Ուֆայի մունիցիպալ շրջանի (որի կազմի մեջ չի մտնում) քաղաքային օկրուգի վարչական կենտրոնը։

Բնակչության թիվը 2015 թվականի դրությամբ կազմում էր 1 105 667 մարդ։

Ուֆա քաղաքը Ռուսաստանի խոշորագույն տնտեսական, մշակութային, սպորտային, գիտական և կրոնական կենտրոնն է, կարևոր տրանսպորտային հանգույց է։ 2015 թվականին քաղաքն ընդունել է Շանհայի համագործակցության կազմակերպության և ԲՐԻԿՍ-ի գագաթնաժողովները^[1]։

Պատմություն

Հիմնվել է որպես ամրոց Իվան Ահեղի կողմից՝ 1574 թվականին։ Քաղաքի կարգավիճակ ունի 1586 թվականից։

Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր

Աշխարհագրական դիրք

Ուֆա քաղաքը գտնվում է Բելայա գետի ափին, նրա մեջ Ուֆա և Դյոմա գետերի թափվելու վայրում, Հարավային Ուրալ լեռնաշղթայից 100 կմ դեպի արևմուտք։ Քաղաքի մակերեսը կազմում է 707,9 կմ²։ Ձգվածությունը հյուսիսից հարավ 53,5 կմ է, իսկ արևմուտքից արևելք՝ 29,8 կմ (ամենալայն հատվածում)^[2]։ Ուֆան իր ձգվածությամբ Ռուսաստանի չորրորդ քաղաքն է Սոչիից, Վոլգոգրադից և Պերմից հետո, մտնում է Ռուսաստանի խոշոր տարածք ունեցող քաղաքների ցանկի մեջ^[3]։ Ուֆան Ռուսաստանի ամենաընդարձակ քաղաք-միլիոնատերն է, 2010 թվականի դրությամբ մեկ մարդուն բաժին էր ընկնում քաղաքային տարածքի 698 մ²։

Հարևան քաղաքներ

Ուֆա քաղաքը սահմանակցում է հետևյալ քաղաքների հետ^[4].

հյուսիս-արևմուտք - Իժևսկ 390 կմ, Կիրով 780 կմ
հյուսիս - Պերմ ~522 կմ, Սիկտիվկար ~1204 կմ
հյուսիս-արևելք - Եկատերինբուրգ 550 կմ, Տյումեն 810 կմ
արևմուտք - Կազան 529 կմ, Սամարա 460 կմ
արևելք - Չելյաբինսկ 420 կմ, Օմսկ 1350 կմ
հարավ-արևմուտք - Սարատով 928 կմ, Վոլգոգրադ 1310 կմ
հարավ - Օրենբուրգ 370 կմ, Ակտոբե ~630 կմ
հարավ-արևելք - Մագնիտոգորսկ 350 կմ, Կոստանայ 730 կմ, Աստանա 1420 կմ

Գիշերային Ուֆա

Երկրաբանություն

Քաղաքի տակ գտնվում է 20 բնական քարանձավներից և բովանցքներից բաղկացած համակարգ գիպսի մշակման համար։ Ամենաերկար քարանձավը Դուդկինսկայա քարանձավն է, ունի ավելի քան 2,5 կմ երկարություն։ Մնացած քարանձավների երկարությունը չի գերազանցում 800 կմ^[5]։

Կլիմա

Ուֆա քաղաքը գտնվում է չափավոր կլիմայի հյուսիսա-անտառատափաստանային ենթագոտում։ Կլիման չափավոր ցամաքային է, բավականին խոնավ, ամառը տաք է, ամիսների ընթացքում ոչ մեծ ջերմաստիճանային տատանումներով, ձմեռը չափավոր ցուրտ է և երկարատև։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը կազմում է −12,4 °C, նվազագույնը՝ −48,5 °C, հուլիսին՝ +19,7 °C (1979 թվական), առավելագույնը՝ +38,6 °C (1952 թվական)։ Օդի միջին տարեկան ջերմաստիճանը կազմում է +3,8 °C: Տեղումների միջին քանակությունը՝ 589 մմ։

Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Ուֆա
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	տարին
բացարձակ առավելագույնը (°C)	5,8	9,2	16,2	30,9	36,2	38,3	38,6	38,5	33,4	26,8	15,4	5	38,6
միջին առավելագույնը (°C)	−8,2	−6,8	0,2	10,9	19,9	24,6	25,9	23,5	17,2	8,7	−1	−6,9	9
միջին ջերմաստիճանը (°C)	−12,4	−11,8	−5,1	5,2	13,2	18,1	19,7	17,2	11,3	4,5	−4,2	−10,7	3,8
միջին նվազագույնը (°C)	−17	−17	−10,4	−0,1	6,8	11,8	13,7	11,6	6,5	1,1	−7,5	−15	−1,3
բացարձակ նվազագույնը (°C)	−48,5	−43,5	−34,4	−29,7	−9,7	−1,2	1,4	−0,6	−6,8	−25,6	−35,1	−45	−48,5
տեղումների քանակը (մմ)	48	39	32	33	46	66	55	58	51	58	52	51	589
Աղբյուր՝ Եղանակ և կլիմա

Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Ուֆա քաղաքի կլիման վերջին 10 տարիների ընթացքում (2005—2014 թթ.)
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	տարին
միջին առավելագույնը (°C)	−10,0	−9,0	0,5	11,6	20,9	24,5	26,5	25,1	18,0	9,5	−0,3	−7,3	9,2
միջին ջերմաստիճանը (°C)	−13,8	−14,7	−4,4	6,4	14,2	18,3	20,2	18,7	12,6	5,5	−2,7	−10,5	4,1
միջին նվազագույնը (°C)	−17,9	−20,0	−9,3	0,9	7,3	12,0	13,8	12,2	7,2	1,2	−5,3	−14,2	−1,0
Աղբյուր՝ www.weatheronline.co.uk

Ժամային գոտի

Ուֆա քաղաքը գտնվում է Եկատերինբուրգի ժամային գոտում։ Համաշխարհային կոորդինացված ժամանակից՝ UTC, շեղումը կազմում է +5։00:

Բնակչություն

2015 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ քաղաքը Ռուսաստանի Դաշնության 1114 քաղաքների թվում բնակչության թվով գտնվում է 11-րդ տեղում։

Ուֆայի ագլոմերացիայի բնակչության թիվը կազմում է 1 444 549 մարդ (2016 թվականի դրությամբ)։

2010 թվականի համառուսական մարդահամարի տվյալների համաձայն քաղաքի ազգային կազմը հետևյալն էր՝ ռուսներ – 48,9 %, թաթարներ – 28,3 %, բաշկիրներ – 17,1 %, ուկրաինացիներ – 1,2 %, այլ ազգերի ներկայացուցիչներ – 4,5 %^[6]:

1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005
▲1 094 000	▼1 080 000	▲1 084 000	▲1 087 000	▲1 089 000	▼1 088 800	▼1 042 437	▲1 043 306	▼1 040 623	▼1 036 026
2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015
▼1 029 616	▼1 022 575	▼1 021 458	▲1 024 842	▲1 062 319	▲1 065 602	▲1 072 291	▲1 077 719	▲1 096 702	▲1 105 667

Թվականներ	Բնակչության թիվը (մարդ)	այդ թվում
Թվականներ	Բնակչության թիվը (մարդ)	ռուսներ	բաշկիրներ	թաթարներ	ուկրաինացիներ
1897	49 275	42 062	3 151	2 524	43
1920	92 800	69 900	1 200	10 000	1 700
1923	85 300	64 000	3 600	12 500
1926	98 537	74 785	4 632	14 331	534
1939	250 000	175 400	15 400	39 000	6 200
1959	546 878	355 192	30 321	115 146	15 131
1970	770 905	475 480	54 368	183 326	19 257
1979	976 858	568 504	92 678	240 881	25 739
1989	1 079 765	585 337	122 026	291 190	28 107
2002	1 049 479	530 136	154 928	294 399	17 772
2010	1 071 640	494 723	172 794	286 409	12 485

Ծանոթագրություններ

↑ «Офис — группа ШОС БРИКС «Уфа-2015»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 1-ին.
↑ ԲՐԻԿՍ։ Տեղեկատվություն հանրապետության և Ուֆայի մասին:
↑ «Состояние городов России (2008)». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 15-ին.
↑ «Քաղաքների միջև հեռավորությունների հաշվարկ». «КСВ 911» տրանսպորտային ընկերություն. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 13-ին.
↑ * Синенко С. Г. Уфа старая и новая. — Уфа: Государственное республиканское издательство «Башкортостан», 2007. — 272 с. — 3000 экз.
↑ «Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан». Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. Արխիվացված է օրիգինալից (pdf) 2013 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 5-ին.

Արտաքին հղումներ

Պաշտոնական կայք Արխիվացված 2013-07-10 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուֆա» հոդվածին։

[1] «Офис — группа ШОС БРИКС «Уфа-2015»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 1-ին.

[2] ԲՐԻԿՍ։ Տեղեկատվություն հանրապետության և Ուֆայի մասին:

[Состояние_городов_России_2008-3] «Состояние городов России (2008)». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 15-ին.

[trans-4] «Քաղաքների միջև հեռավորությունների հաշվարկ». «КСВ 911» տրանսպորտային ընկերություն. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 13-ին.

[ReferenceA-5] * Синенко С. Г. Уфа старая и новая. — Уфа: Государственное республиканское издательство «Башкортостан», 2007. — 272 с. — 3000 экз.

[ВПН-2010-6] «Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан». Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. Արխիվացված է օրիգինալից (pdf) 2013 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 5-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]