Ուֆա
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ուֆա (այլ կիրառումներ)
Ուֆա (ռուս.՝ Уфа́, բաշկիրերեն՝ Өфө 
[ʏ̞ˈfʏ̞])), Ռուսաստանի խոշորագույն քաղաքներից մեկը, Բաշկորտոստանի հանրապետության մայրաքաղաքը, Ուֆա քաղաքի և Ուֆայի մունիցիպալ շրջանի (որի կազմի մեջ չի մտնում) քաղաքային օկրուգի վարչական կենտրոնը։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ուֆա | |||||
| Уфа | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Ռուսաստան | ||||
| Համայնք | Ufa Urban Okrug? | ||||
| Ներքին բաժանում | Լենինյան շրջան, Կիրովի շրջան, Dyomsky District?, Kalininsky District?, Oktyabrsky District?, Ordzhonikidzevsky District? և Sovetsky District? | ||||
| Հիմնադրված է | 1574 թ. | ||||
| Տվյալ կարգավիճակում | 1586 թվականից | ||||
| Մակերես | 707,93 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 150 մ | ||||
| Պաշտոնական լեզու | ռուսերեն և բաշկիրերեն | ||||
| Բնակչություն | ▲ 1 105 667 մարդ (2015) | ||||
| Խտություն | 1466 մարդ/կմ² | ||||
| Ագլոմերացիա | ▲ 1 390 957 | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+6, ամառը UTC+7 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | +7 347 | ||||
| Փոստային դասիչ | 450000—450999 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | 02, 102 | ||||
| Պաշտոնական կայք | ufacity.info | ||||
| |||||
Բնակչության թիվը 2015 թվականի դրությամբ կազմում էր 1 105 667 մարդ։
Ուֆա քաղաքը Ռուսաստանի խոշորագույն տնտեսական, մշակութային, սպորտային, գիտական և կրոնական կենտրոնն է, կարևոր տրանսպորտային հանգույց է։ 2015 թվականին քաղաքն ընդունել է Շանհայի համագործակցության կազմակերպության և ԲՐԻԿՍ-ի գագաթնաժողովները[1]։
Պատմություն
խմբագրելՀիմնվել է որպես ամրոց Իվան Ահեղի կողմից՝ 1574 թվականին։ Քաղաքի կարգավիճակ ունի 1586 թվականից։
Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր
խմբագրելԱշխարհագրական դիրք
խմբագրելՈւֆա քաղաքը գտնվում է Բելայա գետի ափին, նրա մեջ Ուֆա և Դյոմա գետերի թափվելու վայրում, Հարավային Ուրալ լեռնաշղթայից 100 կմ դեպի արևմուտք։ Քաղաքի մակերեսը կազմում է 707,9 կմ²։ Ձգվածությունը հյուսիսից հարավ 53,5 կմ է, իսկ արևմուտքից արևելք՝ 29,8 կմ (ամենալայն հատվածում)[2]։ Ուֆան իր ձգվածությամբ Ռուսաստանի չորրորդ քաղաքն է Սոչիից, Վոլգոգրադից և Պերմից հետո, մտնում է Ռուսաստանի խոշոր տարածք ունեցող քաղաքների ցանկի մեջ[3]։ Ուֆան Ռուսաստանի ամենաընդարձակ քաղաք-միլիոնատերն է, 2010 թվականի դրությամբ մեկ մարդուն բաժին էր ընկնում քաղաքային տարածքի 698 մ²։
Հարևան քաղաքներ
խմբագրելՈւֆա քաղաքը սահմանակցում է հետևյալ քաղաքների հետ[4].
- հյուսիս-արևմուտք - Իժևսկ 390 կմ, Կիրով 780 կմ
- հյուսիս - Պերմ ~522 կմ, Սիկտիվկար ~1204 կմ
- հյուսիս-արևելք - Եկատերինբուրգ 550 կմ, Տյումեն 810 կմ
- արևմուտք - Կազան 529 կմ, Սամարա 460 կմ
- արևելք - Չելյաբինսկ 420 կմ, Օմսկ 1350 կմ
- հարավ-արևմուտք - Սարատով 928 կմ, Վոլգոգրադ 1310 կմ
- հարավ - Օրենբուրգ 370 կմ,
Ակտոբե ~630 կմ - հարավ-արևելք - Մագնիտոգորսկ 350 կմ, Կոստանայ 730 կմ, Աստանա 1420 կմ
Երկրաբանություն
խմբագրելՔաղաքի տակ գտնվում է 20 բնական քարանձավներից և բովանցքներից բաղկացած համակարգ գիպսի մշակման համար։ Ամենաերկար քարանձավը Դուդկինսկայա քարանձավն է, ունի ավելի քան 2,5 կմ երկարություն։ Մնացած քարանձավների երկարությունը չի գերազանցում 800 կմ[5]։
Կլիմա
խմբագրելՈւֆա քաղաքը գտնվում է չափավոր կլիմայի հյուսիսա-անտառատափաստանային ենթագոտում։ Կլիման չափավոր ցամաքային է, բավականին խոնավ, ամառը տաք է, ամիսների ընթացքում ոչ մեծ ջերմաստիճանային տատանումներով, ձմեռը չափավոր ցուրտ է և երկարատև։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը կազմում է −12,4 °C, նվազագույնը՝ −48,5 °C, հուլիսին՝ +19,7 °C (1979 թվական), առավելագույնը՝ +38,6 °C (1952 թվական)։ Օդի միջին տարեկան ջերմաստիճանը կազմում է +3,8 °C: Տեղումների միջին քանակությունը՝ 589 մմ։
 Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Ուֆա
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
| բացարձակ առավելագույնը (°C) | 5,8 | 9,2 | 16,2 | 30,9 | 36,2 | 38,3 | 38,6 | 38,5 | 33,4 | 26,8 | 15,4 | 5 | 38,6 |
| միջին առավելագույնը (°C) | −8,2 | −6,8 | 0,2 | 10,9 | 19,9 | 24,6 | 25,9 | 23,5 | 17,2 | 8,7 | −1 | −6,9 | 9 |
| միջին ջերմաստիճանը (°C) | −12,4 | −11,8 | −5,1 | 5,2 | 13,2 | 18,1 | 19,7 | 17,2 | 11,3 | 4,5 | −4,2 | −10,7 | 3,8 |
| միջին նվազագույնը (°C) | −17 | −17 | −10,4 | −0,1 | 6,8 | 11,8 | 13,7 | 11,6 | 6,5 | 1,1 | −7,5 | −15 | −1,3 |
| բացարձակ նվազագույնը (°C) | −48,5 | −43,5 | −34,4 | −29,7 | −9,7 | −1,2 | 1,4 | −0,6 | −6,8 | −25,6 | −35,1 | −45 | −48,5 |
| տեղումների քանակը (մմ) | 48 | 39 | 32 | 33 | 46 | 66 | 55 | 58 | 51 | 58 | 52 | 51 | 589 |
| Աղբյուր՝ Եղանակ և կլիմա | |||||||||||||
| Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Ուֆա քաղաքի կլիման վերջին 10 տարիների ընթացքում (2005—2014 թթ.)
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
| միջին առավելագույնը (°C) | −10,0 | −9,0 | 0,5 | 11,6 | 20,9 | 24,5 | 26,5 | 25,1 | 18,0 | 9,5 | −0,3 | −7,3 | 9,2 |
| միջին ջերմաստիճանը (°C) | −13,8 | −14,7 | −4,4 | 6,4 | 14,2 | 18,3 | 20,2 | 18,7 | 12,6 | 5,5 | −2,7 | −10,5 | 4,1 |
| միջին նվազագույնը (°C) | −17,9 | −20,0 | −9,3 | 0,9 | 7,3 | 12,0 | 13,8 | 12,2 | 7,2 | 1,2 | −5,3 | −14,2 | −1,0 |
| Աղբյուր՝ www.weatheronline.co.uk | |||||||||||||
Ժամային գոտի
խմբագրելՈւֆա քաղաքը գտնվում է Եկատերինբուրգի ժամային գոտում։ Համաշխարհային կոորդինացված ժամանակից՝ UTC, շեղումը կազմում է +5։00:
Բնակչություն
խմբագրել2015 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ քաղաքը Ռուսաստանի Դաշնության 1114 քաղաքների թվում բնակչության թվով գտնվում է 11-րդ տեղում։
Ուֆայի ագլոմերացիայի բնակչության թիվը կազմում է 1 444 549 մարդ (2016 թվականի դրությամբ)։
2010 թվականի համառուսական մարդահամարի տվյալների համաձայն քաղաքի ազգային կազմը հետևյալն էր՝ ռուսներ – 48,9 %, թաթարներ – 28,3 %, բաշկիրներ – 17,1 %, ուկրաինացիներ – 1,2 %, այլ ազգերի ներկայացուցիչներ – 4,5 %[6]:
| 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ▲1 094 000 | ▼1 080 000 | ▲1 084 000 | ▲1 087 000 | ▲1 089 000 | ▼1 088 800 | ▼1 042 437 | ▲1 043 306 | ▼1 040 623 | ▼1 036 026 |
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| ▼1 029 616 | ▼1 022 575 | ▼1 021 458 | ▲1 024 842 | ▲1 062 319 | ▲1 065 602 | ▲1 072 291 | ▲1 077 719 | ▲1 096 702 | ▲1 105 667 |
| Թվականներ | Բնակչության թիվը (մարդ) | այդ թվում | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ռուսներ | բաշկիրներ | թաթարներ | ուկրաինացիներ | |||||
| 1897 | 49 275 | 42 062 | 3 151 | 2 524 | 43 | |||
| 1920 | 92 800 | 69 900 | 1 200 | 10 000 | 1 700 | |||
| 1923 | 85 300 | 64 000 | 3 600 | 12 500 | ||||
| 1926 | 98 537 | 74 785 | 4 632 | 14 331 | 534 | |||
| 1939 | 250 000 | 175 400 | 15 400 | 39 000 | 6 200 | |||
| 1959 | 546 878 | 355 192 | 30 321 | 115 146 | 15 131 | |||
| 1970 | 770 905 | 475 480 | 54 368 | 183 326 | 19 257 | |||
| 1979 | 976 858 | 568 504 | 92 678 | 240 881 | 25 739 | |||
| 1989 | 1 079 765 | 585 337 | 122 026 | 291 190 | 28 107 | |||
| 2002 | 1 049 479 | 530 136 | 154 928 | 294 399 | 17 772 | |||
| 2010 | 1 071 640 | 494 723 | 172 794 | 286 409 | 12 485 | |||
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Офис — группа ШОС БРИКС «Уфа-2015»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 1-ին.
- ↑ «ԲՐԻԿՍ։ Տեղեկատվություն հանրապետության և Ուֆայի մասին:». Արխիվացված է օրիգինալից 2020-01-30-ին. Վերցված է 2016-05-01-ին.
- ↑ «Состояние городов России (2008)». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 15-ին.
- ↑ «Քաղաքների միջև հեռավորությունների հաշվարկ». «КСВ 911» տրանսպորտային ընկերություն. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 13-ին.
- ↑ * Синенко С. Г. Уфа старая и новая. — Уфа: Государственное республиканское издательство «Башкортостан», 2007. — 272 с. — 3000 экз.
- ↑ «Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан». Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. Արխիվացված է օրիգինալից (pdf) 2013 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 5-ին.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Պաշտոնական կայք Արխիվացված 2013-07-10 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուֆա» հոդվածին։ |