Նոյեմբերյանի շրջան
Նոյեմբերյանի շրջան, Հայկական ԽՍՀ, ապա՝ Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային միավոր այժմյան Տավուշի մարզի հյուսիսում։ Գտնվում էր ՀԽՍՀ հյուսիսային մասում, սահմանակից էր Վրացական ԽՍՀ-ին և Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին։ Կազմավորվել է 1937 թվականի դեկտեմբերի 31-ին։ Տարածությունը 538 կմ² է, բնակչություն՝ 29 700 (1987), խտությունը՝ 55,2 մարդ։
 | |
|---|---|
| Երկիր |  Հայաստան |
| Կարգավիճակ | Շրջան |
| Մտնում է | .svg){kind=small} Հայկական ԽՍՀ → Հայաստան |
| Վարչկենտրոն | Նոյեմբերյան |
| Խոշորագույն քաղաք | Նոյեմբերյան |
| Հիմնական լեզու | Հայերեն |
| Բնակչություն (1987) | 29 700 |
| Խտություն | 55,2 |
| Ազգային կազմ | Հայեր |
| Տարածք | 538 (1,8 %) |
.png) | |
| Հիմնադրված է | 1937-1995 թ. |
| Պատմական շրջան(ներ) | Գուգարք |
Բնակավայրեր
խմբագրելՆոյեմբերյանի շրջանի վարչական կենտրոնը Նոյեմբերյան ավանն էր։ Ուներ 2 քտա (Նոյեմբերյան, Այրում), 2 ավանային, 9 գյուղական խորհուրդ։ Բնակավայրերն են՝
Պատմություն
խմբագրելՆոյեմբերյանի շրջանի տարածքը հին ժամանակներից ի վեր եղել է Հայաստանի կազմում՝ Երվանդունիների (մ.թ.ա. 570-201) և Արտաշեսյանների (մ.թ.ա. 189-1) թագավորության ժամանակ։ Ավելի ուշ Նոյեմբերյանի շրջանի տարածքը կազմել է Մեծ Հայքի Գուգարք նահանգի մի մասը։ 9-րդ դարի վերջից մտել է Բագրատունյաց թագավորության, 972-1113 թվականը՝ Կյուրիկյան թագավորության, ապա՝ Զաքարյան իշխանապետության մեջ։ 14-16-րդ դարերում այն մտել է մոնղոլական, ապա՝ կարակոյունլու և ակկոյունլու թուրքմենական պետությունների մեջ։
Պարսկական տիրապետության ժամանակ Նոյեմբերյանի շրջանը Վրացական թագավորության կազմում էր, իսկ 1801 թվականից Վրաստանի և Հայաստանի հյուսիսարևելյան մի քանի գավառների հետ միացվել է Ռուսական կայսրությանը՝ Ելիզավետպոլի նահանգի Ղազախի գավառի, 1919-20 թվականներին՝ Դիլիջանի գավառի Բարանա գավառամասը։
Ճարտարապետական հուշարձաններից նշանավոր են Կողբի (6-րդ դար), Ոսկեպարի (6-7-րդ դարեր) եկեղեցիները, Ղալինջաքար ամրոցը (11-րդ դար), Մշկավանքը (13-րդ դար)։
1937 թվականին ստեղծված շրջանային կուսակցական կազմակերպությունը 1987 թվականին ուներ 77 սկզբնական կուսակցական, 90 կոմերիտական կազմակերպություն։ Լույս էր տեսնում «Ծիածան» շրջանային թերթը։
Ռելիեֆ և կլիմա
խմբագրելՆոյեմբերյանի շրջանը գտնվում է 380-2001 մ (Սարկուտ լեռ) բարձրությունների վրա։ Ունի լեռնային կտրտված մակերևույթ (Գուգարաց լեռներ)։ Կան երկաթի, ցեոլիտի և ֆելզիտ հանքավայրեր։ Տիրապետում են չոր տափաստանային, լեռնաանտառային և լեռնամարգագետնային լանդշաֆտները։
Կլիման բարեխառն է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ 1°С-ից մինչև -6°С, հուլիսինը՝ 12-23°С, տարեկան տեղումները՝ 500-700 մմ, վեգետացիայի շրջանը՝ 150-200 օր։ Խոշոր գետերն են Դեբեդը, Բաղանիսը, Ոսկեպարը, Կողբը։ Գործում են Նոյեմբերյանի բազմաստիճան, Զեյթունի, Հաղթանակի, Զողասի ջրամբարի և այլ ջրհան կայանները։
Տնտեսություն
խմբագրելՏնտեսության առաջատար ճյուղերն են սննդի արդյունաբերությունը, փայտամշակումն ու գյուղատնտեսությունը։ Արտադրանքի ծավալով առաջատար են Այրումի պահածոների, Լալվարի սովխոզ գործարանները, գլխավորող պանրագործարանը, Նոյեմբերյանի և Բագրատաշենի անտառտնտեսությունները։
Գյուղատնտեսության առաջատար ճյուղերն են անասնապահությունն ու պտղաբուծությունը (առավելապես դեղձի արտադրությունը)։ Մշակում են նաև հացահատիկ, ծխախոտ, բանջարեղեն և կերային կուլտուրաներ։ Կար 17 խորհրդային տնտեսություն։ Ավտոճանապարհների երկարությունը 180 կմ է, երկաթուղին՝ 6 կմ (Այրում)։ Ուներ կապի հանգույց՝ 14 բաժանմունքով։
1986-87 ուսումնական տարում գործում էր 15 միջնակարգ, 4 ութամյա, 1 տարրական, 2 մարզական, 1 երաժշտական, 1 գեղարվեստի դպրոց, 1 պրոֆտեխնիկական ուսումնարան։ 1987 թվականին շրջանում կար 23 գրադարան, 8 մշակույթի տուն, 11 ակումբ, 2 հիվանդանոց, 6 ամբուլատորիա։
Պատկերասրահ
խմբագրել
Տես նաև
խմբագրելԱյս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|