Միքելանջելո

Միքելանջելո Բուոնարոտի (իտալ.՝ Michelangelo di Lodovico di Leonardo di Buonarroti Simoni, մարտի 6, 1475^[…], Կապրեզե Միկելանջելո, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն - փետրվարի 18, 1564^[…], Հռոմ, Պապական մարզ), իտալացի քանդակագործ, գեղանկարիչ, ճարտարապետ և պոետ։

Միքելանջելո իտալ.՝ Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni
Ի ծնե	Michelangelo di Lodovico di Leonardo di Buonarroti Simoni
Ծնվել է	մարտի 6, 1475[…]
Ծննդավայր	Կապրեզե Միկելանջելո, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն
Մահացել է	փետրվարի 18, 1564[…] (88 տարեկան)
Վախճանի վայրը	Հռոմ, Պապական մարզ
Քաղաքացիություն	Ֆլորենցիայի Հանրապետություն
Ազգություն	իտալացի
Կրոն	կաթոլիկություն
Կրթություն	Ֆլորենցիայի համալսարան
Ուսուցիչ	Դոմենիկո Գիրլանդայո, Բերտոլդո դի Ջովաննի և Անջելո Պոլիցիանո
Ստեղծագործություն(ներ)	Դավիթ, Պիետա, Մեռնող ստրուկը, Ահեղ դատաստան, Մադոննա Դոնի, Մադոննան աստիճանների մոտ, Կենտավրոսների ճակատամարտ, Հաղթանակի ոգին, The Deposition?, Ռոնդանինի պիետա, Սիքստինյան կապելլայի առաստաղ, Rebellious Slave?, Սուրբ Մաթեոս, Մեդիչիների ժամատուն, Բաքոս (Միքելանջելո), Բրուտոս, Հռոմի Սուրբ Պետրոս տաճար, Slaves? և Լաուրենցիանա գրադարան
Ոճ	Բարձր վերածնունդ և Վերածննդի գեղանկարչություն
Ժանր	քրիստոնեական արվեստ և հոմոէրոտիկա
Մասնագիտություն	քանդակագործ, գծագրող, նկարիչ, ճարտարապետ, բանաստեղծ, ճարտարագետ, general contractor, գրող և վիզուալ արտիստ
Գործունեությունը	քանդակագործ գեղանկարիչ ճարտարապետ պոետ փիլիսոփա
Ծնողներ	հայր՝ Lodovico di Leonardo Buonarroti Simoni?, մայր՝ Ֆրանչեսկա դի Ների դել Մինիատո Սիենա
Ստորագրություն
Միքելանջելո Վիքիքաղվածքում
Michelangelo Buonarroti Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Միքելանջելոն իր «Դավիթ» քանդակը ավարտել է 1504 թվականին

Միքելանջելոն ծնվել է տոսկանական Կապրեզե քաղաքում, Արեցոյի մոտ, ֆլորենցիացի սնանկացած ազնվական Լոդովիկո Բուոնարոտիի ընտանիքում։ Դեռ վեց տարեկան հասակում զրկվել է մորից։ Մոտ 1485-1498 թվականներին Միքելանջելոն հաճախել է Ֆրանչեսկո դա Ուրբինոյի գիմնազիան։ Մանուկ հասակում ապրել ու դաստիարակվել է Ֆլորենցիայում, այնուհետև որոշ ժամանակ ապրել է Սետտինյանո քաղաքում։

1488 թվականին Միքելանջելոն ընդունվում է անվանի նկարիչ Դոմենիկո Գիրլանդայոյի արվեստանոց։ Այդտեղ նա սովորում է մեկ տարի։ Այնուհետև ուսանում է հայտնի քանդակագործ Բերտոլդո դի Ջովաննիի դպրոցում, որը հովանավորվում էր Ֆլորենցիայի փաստացի տիրակալ Լորենցո դե Մեդիչիի կողմից։ Մեդիչին բացահայտում է Միքելանջելոյի տաղանդը և սկսում է հովանավորել նրան։ Որոշ ժամանակ Միքելանջելոն ապրում է Մեդիչիի դղյակում։ Հնարավոր է, որ այս ժամանակահատվածում է ստեղծվել «Մադոննան սանդուղքի մոտ» ստեղծագործությունը։ 1492 թվականին Մեդիչին մահանում է, և Միքելանջելոն վերադառնում է հայրենի քաղաք։

1494-1495 թվականներին Միքելանջելոն ապրում է Բոլոնիայում և ստեղծում է սբ. Դոմինիկի կամարի համար քանդակներ։ 1495 թվականին նա նորից գնում է Ֆլորենցիա, որտեղ կառավարում էր դոմինիկյան քարոզիչ Ջիրոլամո Սավոնարոլան և այստեղ կերտում է «Սբ. Հովհաննես» և «Քնած կուպիդոնը» քանդակները։ 1496 թ. կարդինալ Ռաֆայել Ռիարիոն գնում է Միքելանջելոյի մարմարյա «Կուպիդոնը» և հրավիրում գործի հեղինակին Հռոմ՝ աշխատելու։ 1496-1501 թվականներին Միքելանջելոն ստեղծում է «Հռոմի Պիետան» և «Բաքոսը»։

1501 թվականին Միքելանջելոն վերադառնում է Ֆլորենցիա և այստեղ ստեղծում է «Դավիթ» արձանը և որոշ քանդակներ «Պիկկոլոմինիի զոհասեղանի» համար։ 1503 թվականին պատվերով ստեղծում է «Տասներկու առաքյալները», սկսում է «Սբ. Մատթեոսը»։ 1503-1505 թվականներին կերտվում են «Մադոննա Դոնի», «Բրյուգեի մադոննան» և այլ ստեղծագործություններ։

1505 թվականին նկարիչը մեկնում է Հռոմ և Հուլիոս Բ-ի պատվերով սկսում է նրա դամբարանի կառուցումը։ Այս ժամանակաշրջանին են պատկանում «Մովսես», «Շղթայված ստրուկը», «Մեռնող ստրուկը» և «Լիա» քանդակները։

Միքելանջելոն մահացել է 1564 թվականի փետրվարի 18-ին և թաղված է Սանտա-Կրոչե եկեղեցում, որը գտնվում է Ֆլորենցիայում։ Իր երկրային կյանքում համեստ կենցաղավարությամբ աչքի ընկած, մշտապես քչով բավարարված այդ բազմաքանքար մեծությունը մահից առաջ թելադրել է իր կտակը իրեն բնորոշ լակոնիկ ոճով.

Ես հանձնում եմ հոգիս Աստծուն, մարմինս՝ հողին, ունեցվածքս՝ բարեկամներիս։

Ստեղծագործության հակիրճ բնութագիր

Իր ստեղծագործություններում Միքելանջելոն կատարյալ կերպով մարմնավորել է հումանիզմի՝ մարդասիրության մեծ գաղափարները, կոթողայնորեն արտացոլել մարդու գեղեցկությունն ու անսահման կարողությունները։ Նա համարվում է արվեստի մեջ բարոկկո ոճի, մաներայնության հիմնադիրը։ Հատկապես 1520 թվականից հետո նրա ստեղծած գործերում վառ կերպով արտահայտված են բարոկկոյի միտումները, նոր մտածողությունը, հեղինակի մեծագույն տենչը՝ ներշնչելու մարդուն, որ ինքը բարձրագույն էակ է՝ մնացած արարածներից տարբերվող։

Միքելանջելոն Արևմուտքի առաջին արվեստագետն է, ում կենսագրությունը հրատարակվել է դեռևս իր կենդանության օրոք։ Ընդ որում՝ այդ կենսագրություններից մեկի հեղինակը՝ համբավավոր Ջորջո Վազարին, պնդում էր, որ Միքելանջելոյի աշխատանքները կապրեն ավելի երկար, քան շատ ու շատ այլ նկարիչների կամ քանդակագործների որևիցե ստեղծագործություն։ Նա ավելացնում էր, որ Միքելանջելոն գերազանց վարպետ է ոչ թե մեկ, այլ միանգամից երեք արվեստներում՝ նկարչությունում, քանդակագործությունում, ճարտարապետությունում(Վազարին տեղյակ չէր, որ բազմաթիվ ուսումնասիրողների կողմից Վերածննդի տիտան հռչակված Լեոնարդո դա Վինչիի արժանավոր մրցակից այդ բազմակի հանճարը նաև հրաշալի բանաստեղծություններ է հեղինակել)։ Հարկ է հավելել նաև, որ դեռ կենդանության օրոք նրան բնութագրել են որպես Il Divino Աստվածային արվեստագետ։

Միքելանջելոն համբավ է ձեռք բերել դեռևս վաղ շրջանի իր աշխատանքներով։ Դրանցից է նշանավոր " Pieta " մարմարյա արձանախումբային կոմպոզիցիան (1499 թ.,), որը մեծ արտահայտչականությամբ պատկերում է, թե ինչպես են ողբում Քրիստոսի մահը։ Թե՛ Հիսուսի և թե՛ ողբացողների կերպարները ներքին խաղաղություն և հոգու մեծություն են արտացոլում։

1501-1504 թվականների ընթացքում Միքելանջելոն կերտել է Դավիթի քանդակը՝ հրեա գեղեցիկ մի երիտասարդի, ով պարտության է մատնել առասպելական հսկա Գողիաթին։ Հերոսը պատկերված է ֆիզիկական և ներքին լարվածության պահին։ Արձանը, որ ունի հինգ մետր բարձրություն, ներկայումս համարվում է Ֆլորենցիայի խորհրդանիշը։ Դրա ընդօրինակված տարբերակը այժմ տեղադրված է Ֆլորենցիայի քաղաքապետարանի առջևի հրապարակում (բնօրինակը գտնվում է Galleria dell 'Accademia-ում)։

Միքելանջելոյի ամենահզոր ստեղծագործություններից են համարվում Վատիկանի Սիքստինյան մատուռի պատկերազարդումները (1508-1512 թթ.): Ստեղծագործական ու ֆիզիկական ահռելի տառապանքների գնով, որոնք ձգվել են չորս տարի, նա մատուռի առաստաղն ու պատերի վերնամասերը զարդարել է աստվածաշնչյան թեմաներով արված հիրավի հոյակապ բազմաթիվ պատկերներով, որոնք տրամաբանական դասավորվածություն ունեն։ Այդ սքանչելի որմնանկարներն արված են 13.41 x 39.01 քառակուսի մետր մակերեսի վրա։ Պատկերված են անջնջելի տպավորություն գործող 343 տիպականացված կերպարներ։

Արվեստագետը 1536 թվականին վերադարձել է այստեղ, որպեսզի, կատարելով Պողոս Երրորդ պապի պատվերը, մատուռի խորանի պատին պատկերի ահեղ դատաստանը։ Այդ որմնանկարը արտացոլում է մարդկության մեծագույն ողբերգությունը՝ աշխարհի կործանումը։ Նախորդ պատկերազարդումներից անցել էր քսան տարուց ավելի ժամանակ, և զգացվում է, որ այդ ընթացքում արվեստագետի աշխարհայացքն ու ձեռագիրը լուրջ, դրամատիկ փոփոխություններ են կրել։ Այս աշխատանքում ի ցույց է հանված նաև հենց իր՝ արվեստագետի հոգու ճգնաժամը, գործի է դրված պատկերավորման մի բոլորովին նոր համակարգ, որը տիրապետող է դարձել Միքելանջելոյի հետագա ստեղծագործություններում։ Որմնանկարը տոգորված է անհանգիստ խռովքով, տագնապով, սարսափով, վհատությամբ։

Կյանքի վերջին տարիներին Միքելանջելոյի հոգեվիճակը խորությամբ արտացոլվել է հատկապես Մեդիչիների տոհմական Սուրբ Լավրենտիուսի եկեղեցու մատուռում (Ֆլորենցիա) նրա ստեղծած աշխատանքներում (1520-1534 թթ.): Ճարտարապետական և արձանային անսամբլներում խորապես տպավորիչ են Ժամանակի խորհրդանիշերի քանդակները՝ "Առավոտը", "Ցերեկը", "Երեկոն" ու "Գիշերը", դուքս Ջուլիանոյի ու Լորենցո Մեդիչիի արձանները և սարկոֆագների վրա տեղադրված ալեգորիկ (այլաբանական), տարակուսալի, ողբերգաշունչ ֆիգուրները (կերպարանքները)։

Պատկերասրահ

• 
  Վատիկանի Սիքստիմյան կապելլայի առաստաղի նկարազարդումներ
• 
  Ադամի արարումը (դրվագ)
• 
  Ավանդադրում, 1547-1553 թվականների Միքելանջելոյի աշխատանքը
• 
  Միքելանջելոյի կիսանդրին /քանդակագործ՝ Դանիելե դա Վոլտեռա 1964 թ.
• 
  Գերեզման իջեցնելը, Լոնդոն, Ազգային պատկերասրահ
• 
  Սուրբ Պետրոսի նահատակությունը, Վատիկանի Պաոլինա մատուռ
• 
  Tondo Doni, Ուֆֆիցի պատկերասրահ, Ֆլորենցիա
• 
  Pietà, Սուրբ Պետրոսի բազիլիկ, Վատիկան
• 
  Մեռնող ստրուկը Լուվր, Փարիզ
• 
  Bacchus (Բաքոս) Bargello, Ֆլորենցիա
• 
  Pietà չորս կերպարանքով /figures/ Museo dell'Opera del Duomo, Ֆլորենցիա
• 
  Նոյի արբեցումը, Սիքստինյան մատուռ, Վատիկան[
• 
  Ահեղ դատաստան, Սիքստինյան մատուռ, Վատիկան
• 
  Սուրբ Պետրոսի բազիլիկի գմբեթը

Հիմնական ստեղծագործությունները

• Դավիթ. մարմար, 1501 - 1504, Ֆլորենցիա, Նրբագեղ արվեստների ակադեմիա
• Մադոննա Տադդեի, մարմար, մոտ 1502 - 1504, Լոնդոն, Արվեստների թագավորական ակադեմիա
• Մատթեոս առաքյալը, մարմար, Ֆլորենցիա, Նրփագեղ արվեստների ակադեմիա
• Մադոննա Դոնի, 1503 - 1504, Ֆլորենցիա, Ուֆիցի պատկերասրահ
• Մադոննա Պիտտի, մոտ 1504 - 1505. Ֆլորենցիա, Բարջելո ազգային թանգարան
• Մովսես, մոտ 1515, Հռոմ, Սան Պիետրո ին Վինկոլի եկեղեցի
• Հուլիոս II-ի դամբարանը, 1542 - 1545, Հռոմ, Սան Պիետրո ին Վինկոլի եկեղեցի
• Մահացող ստրուկը, մարմար, մոտ 1513, Փարիզ, Լուվր
• Սիքստինյան կապելլայի որմնանկարներ, Վատիկան
• Մադոննա, Ֆլորենցիա, կապելլա Մեդիչի, մարմար, 1521 - 1534.
• Լաուրենցիանա գրադարան, 1524 - 1534, 1549 - 1559, Ֆլորենցիա
• Կապելլա Մեդիչի, 1520 - 1534.
• Դուքս Ջուլիանոյի դամբարանը, կապելլա Մեդիչի, 1526 - 1533, Ֆլորենցիա, Սան Լորենցո եկեղեցի
• Դուքս Լորենցոյի դամբարանը, կապելլա Մեդիչի, 1524 - 1531, Ֆլորենցիա, Սան Լորենցո եկեղեցի
• Վախճանված տղան, մարմար, 1530 - 1534, Ռուսաստան, Սանկտ Պետերբուրգ, Էրմիտաժ
• Ատլանտ, 1519 և 1530 - 1534 թթ միջև, Ֆլորենցիա, Նրբագեղ արվեստների ակադեմիա
• Պիետա Սանտա Մարիա դել Ֆիորե տաճարի, մարմար, մոտ 1547 - 1555, Ֆլորենցիա, Օպերա դել դուոմո թանգարան

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Միքելանջելո հոդվածին

Գրականություն

Ա. Ջիվելեգով. «Միքելանջելո», «Սովետական գրող» հրատ., Երևան 1977 թ.

• Сомов А.И. (1890–1907). «Микеланджело Буонарроти». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
• Брион Марсель. Микеланджело / Пер. с фр. Г. Г. Карпинского = ֆր.՝ Michel-Ange. — М.: Молодая гвардия, 2002. — ISBN 5-235-02487-7
• П. Д. Баренбойм. МАРИЯ В ИСКУССТВЕ МИКЕЛАНДЖЕЛО: Мадонна Британского Музея, М.: ЛУМ, 2018. ISBN 978-5-906072-30-6
• Вазари Д. Жизнеописания прославленных живописцев, скульпторов и архитекторов = իտալ.՝ Le Vite de’piu eccelenti Pittori, Scultori e Architetti. — К.: Искусство, 1970. — С. 296–429, 497–507. — 520 с.
• Эрпель Фриц. Микеланджело / Пер. с нем. Сергея Данильченко. — Берлин: Хеншель, 1990. — 72 с. — ISBN 3-362-00044-4
• Карел Шульц, «Камень и боль» (текст романа в библиотеке Александра Белоусенко) Արխիվացված 2013-05-22 Wayback Machine
• Дажинa В.Д. Микеланджело. Рисунок в его творчестве. — М.: Искусство, 1987. — 215 с.
• П. Д. Баренбойм. Этюды о Микеланджело (сборник эссе). — М.: ЛУМ, 2018, 320 c., 500 экз. ISBN 978-5-906072-32-0
• П. Д. Баренбойм. Восточное влияние на Микеланджело: в чём мог ошибиться великий Панофский. — М.: ЛУМ, 2017. ISBN 978-5-906072-26-9
• Баренбойм П. Д. Тайны Капеллы Медичи. — СПб.: Изд-во СПбГУП, 2006. ISBN 5-7621-0291-2
• Петр Баренбойм, Сергей Шиян, Микеланджело. Загадки Капеллы Медичи. — М.: Слово, 2006. ISBN 5-85050-825-2
• П. Д. Баренбойм. Образ Моисея в творчестве Микеланджело. — М.: ЛУМ, 2017. ISBN 978-5-906072-25-2
• П. Д. Баренбойм. Мария в искусстве Микеланджело: Мадонна Британского Музея. — М.: ЛУМ, 2018, 60 с. ISBN 978-5-906072-30-6
• Микеланджело. Поэзия. Письма. Суждения современников / сост. В.Н. Гращенков. — М., 1983. — 176 с.
• Микеланджело. Жизнь. Творчество / Сост. В.Н. Гращенков; вступительная статья В.Н. Лазарева. — М.: Искусство, 1964.
• Ротенберг Е.И. Микеланджело. — М.: Искусство, 1964. — 180 с.
• Микеланджело и его время / Под ред. Е.И. Ротенберга, Н.М. Гершензон-Чегодаевой. — М.: Искусство, 1978. — 272 с. — 25 000 экз.
• Ирвинг Стоун, «Муки и радости», big-library.info/?act=read&book=26322
• Ромен Роллан Жизнь Микеланджело. — 1992.
• Титан (Микеланджело) / Сост. Г.С. Кушнеровская. — М.: Молодая гвардия, 1977. — 100 000 экз.
• Condivi, Ascanio; Alice Sedgewick (1999). The Life of Michelangelo. Pennsylvania State University Press. ISBN 0-271-01853-4.
• Wallace, William E. Michelangelo: Skulptur, Malerei, Archtektur. — Köln: Monte von DuMont, 2011.
• Tolnay K. Michelangelo. — Princeton, 1943.
• Gilles Néret Michelangelo. — Köln: Taschen, 1999. — 96 с. — (Basic Art).
• Panofsky, Erwin. The Mouse That Michelangelo Failed to Carve // Essays In Memory of Karl Lehmann. — N.Y.: Institute of Fine Arts, New York University, 1964. — С. 242—255.
• Barenboim P. D. / Peter Barenboim. The Mouse that Michelangelo Did Carve in the Medici Chapel: An Oriental Comment to the Famous Article of Erwin Panofsky. — Москва: Электронная публикация Флорентийского общества, 2017.
• Peter Barenboim, «Michelangelo Drawings — Key to the Medici Chapel Interpretation», Moscow, Letny Sad, 2006, ISBN 5-98856-016-4
• Edith Balas, «Michelangelo’s Medici Chapel: a new Interpretation», Philadelphia, 1995
• James Beck, Antonio Paolucci, Bruno Santi, «Michelangelo. The Medici Chapel», London, New York, 2000
• Władysław Kozicki, Michał Anioł, 1908. Wydawnictwo Gutenberg — Print, Warszawa

Արտաքին հղումներ

• Микеланджело Буонарроти. Он мог все. Программа «Эха Москвы» из цикла «Всё так», Часть 1 и Часть 2
• на artcyclopedia.com
• на wga.hu
• Поэзия Микеланджело в переводе А. М. Эфроса
• Флорентийское Общество
• Александр Бурганов «Микеланджело. Рисунок. Эпоха Возрождения». Журнал «Третьяковская галерея», #4 2013 (41)
• Միքելանջելո-ը Բրիտանիկա հանրագիտարանում
• The Digital Michelangelo Project
• Միքելանջելոի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
• Միքելանջելո Mathematics Genealogy Project կայքում
• The BP Special Exhibition Michelangelo Drawings – closer to the master
• Michelangelo's Drawings: Real or Fake? How to decide if a drawing is by Michelangelo.
• "Michelangelo: The Man and the Myth" Արխիվացված 2012-03-24 Wayback Machine

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միքելանջելո» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միքելանջելո» հոդվածին։