Վիքիպեդիա

Եգիպտոսի հին թագավորություն


Հին Եգիպտոսի պատմության մեջ Հին Թագավորությունը մ.թ.ա. մոտ 2700–2200 թվականներն ընդգրկող ժամանակաշրջան է։ Այն նաև հայտնի է որպես «Բուրգերի դար» կամ «Բուրգ կառուցողների դար», քանի որ այն ներառում է Չորրորդ դինաստիայի մեծ բուրգեր կառուցողների թագավորությունը, ինչպիսին է Սնեֆերու թագավորը, ով կատարելագործել է բուրգերի կառուցման արվեստը, և Խուֆու, Խաֆրա և Մենկաուրա թագավորները, ովքեր կառուցեցին Գիզայի բուրգերը[1]: Եգիպտոսը հասել է իր քաղաքակրթության առաջին կայուն գագաթնակետին Հին Թագավորության ժամանակ, այսպես կոչված «Թագավորության» երեք ժամանակաշրջաններից առաջինը (որին հաջորդում են Միջին Թագավորությունը և Նոր Թագավորությունը), որոնցով նշվում են քաղաքակրթության գագաթնակետերը Նեղոսի հովտում[2]:

Եգիպտոսի հին թագավորություն
մոտ 2686 մ.թ.ա - մոտ 2181 մ.թ.ա  
Ընդհանուր տեղեկանք
Մայրաքաղաք Մեմփիս
Լեզու Եգիպտերեն
Կրոն Եգիպտական դիցաբանություն
- Ջոսեր մոտ 2686 – 2649 մ.թ.ա
- Վերջին թագավորը` կախված գիտնականից, Նեյթիկերտի Սիպտահ (6-րդ դինաստիա) կամ Նեֆերիկարե (7-րդ/8-րդ դինաստիա) մոտ 2184 – 2181 մ.թ.ա

«Հին թագավորություն» հասկացությունը՝ որպես երեք «ոսկե դարերից» մեկը, ստեղծվել է 1845 թվականին գերմանացի եգիպտագետ Բարոն ֆոն Բունսենի կողմից, և դրա սահմանումը զգալիորեն զարգացել է 19-րդ և 20-րդ դարերի ընթացքում[3]: Երկու ժամանակաշրջանների տարանջատման հիմնական հիմնավորումը ճարտարապետության հեղափոխական փոփոխությունն է, որն ուղեկցվում է եգիպտական ​​հասարակության և տնտեսության վրա շինարարական լայնածավալ նախագծերի ազդեցություններով[2]:

Հին Թագավորությունն առավել հաճախ համարվում է Երրորդ դինաստիայից մինչև վեցերորդ դինաստիա (մ.թ.ա. 2686–2181 թթ.) ժամանակաշրջանը: Եգիպտոսի չորրորդից վեցերորդ դինաստիաների մասին տեղեկությունները սակավ են, և պատմաբանները դարաշրջանի պատմությունը համարում են բառացիորեն «քարի վրա գրված» և հիմնականում ճարտարապետական, քանի որ հուշարձանների և դրանց արձանագրությունների միջոցով է, որ գիտնականները կարողացել են պատմություն կառուցել[1]: Եգիպտագետները նաև ներառում են Մեմփիտների յոթերորդ և ութերորդ դինաստիաները Հին Թագավորությունում՝ որպես կառավարման շարունակություն, կենտրոնացված Մեմփիսում: Թեև Հին Թագավորությունը ներքին անվտանգության և բարգավաճման շրջան էր, դրան հաջորդեց անմիաբանության և հարաբերական մշակութային անկման ժամանակաշրջան, որը եգիպտագետները անվանեցին Առաջին միջանկյալ ժամանակաշրջան[4]: Հին թագավորության ժամանակ Եգիպտոսի թագավորը (մինչև Նոր Թագավորությունը չէր կոչվում Փարավոն) դարձավ կենդանի աստված, ով իշխում էր բացարձակապես և կարող էր պահանջել իր հպատակների ծառայություններն ու հարստությունը[5]:

Ջոսեր թագավորի օրոք՝ Հին թագավորության երրորդ դինաստիայի առաջին թագավորը, Եգիպտոսի թագավորական մայրաքաղաքը տեղափոխվեց Մեմփիս, որտեղ Ջոսերը հիմնեց իր արքունիքը։ Նրա օրոք Սակկարայում սկսվեց շինարարության նոր դարաշրջան: Թագավոր Ջոսերի ճարտարապետ Իմհոթեպին է վերագրվում քարով շինարարության զարգացումը և նոր ճարտարապետական ​​ձևի՝ աստիճանաձև բուրգի գաղափարը[5]: Հին Թագավորությունն առավել հայտնի է մեծ թվով բուրգերով, որոնք կառուցվել են այս ժամանակ՝ որպես Եգիպտոսի թագավորների թաղման վայրեր:

Պատմություն

խմբագրել

Հին Թագավորության վերելքը

խմբագրել

Հին Թագավորության առաջին թագավորը Երրորդ դինաստիայի Ջոսերն էր (մ.թ.ա. 2691-2625թթ), ով հրամայեց բուրգ (աստիճանաձև բուրգ) կառուցել Մեմփիսի նեկրոպոլիսում՝ Սակկարայում։ Ջոսերի օրոք կարևոր անձնավորություն էր նրա վեզիր Իմհոթեպը։

Այս դարաշրջանում էր, որ նախկինում անկախ հին եգիպտական ​​պետությունները հայտնի դարձան որպես նոմեր՝ թագավորի իշխանության ներքո: Նախկին կառավարիչները ստիպված էին ստանձնել կառավարչի դերը կամ հակառակ դեպքում աշխատել հարկահավաքում։ Եգիպտացիներն այս դարաշրջանում կարծում էին, որ թագավորը Հորուսի մարմնավորումն է, որը կապում է մարդկային և հոգևոր աշխարհները: Այս ժամանակահատվածում ժամանակի բնույթի վերաբերյալ եգիպտական ​​տեսակետները պնդում էին, որ տիեզերքը գործում է ցիկլերով, իսկ երկրի վրա գտնվող փարավոնն աշխատել է ապահովելու այդ ցիկլերի կայունությունը: Նրանք նաև իրենց ընկալում էին որպես հատուկ ընտրված մարդիկ[6]:

  •  
    Ջոսերի բուրգը Սակկարայում
  •  
    Ջոսերի տաճարը Սակկարայում
  •  
    Թագավորի գլուխը, մոտ 2650–2600 մ.թ.ա., Բրուքլինի թանգարան։ Եգիպտական ​​թագավորների ամենավաղ ներկայացումները փոքր չափսերով են: Երրորդ դինաստիայից ստեղծվել են արձաններ, որոնք ցույց են տալիս տիրակալին իրական չափսերով: Այս գլուխը, որը կրում է Վերին Եգիպտոսի թագը, ավելի մեծ է, քան մարդկային չափսերը[7]:

Հին թագավորության գագաթնակետը

խմբագրել
 
Գիզայի Մեծ Սֆինքսը Գիզայի Մեծ բուրգի դիմաց

Հին Թագավորությունը և նրա թագավորական իշխանությունը հասան գագաթնակետին Չորրորդ դինաստիայի օրոք (մ.թ.ա. 2613–2494): Թագավոր Սնեֆերուի՝ Չորրորդ դինաստիայի առաջին թագավորի, տիրապետության տարածքն ընդգրկում էր Հին Լիբիայի արևմուտքից մինչև Սինայի թերակղզու արևելք ընկած տարածքը, մինչև Նուբիայի հարավ: Նուբիայի Բուհենում հիմնվել է եգիպտական ​​բնակավայր, որը գոյատևել է 200 տարի[8]: Ջոսերից հետո Սնեֆերուն հաջորդ մեծ բուրգ կառուցողն էր: Նա պատվիրեց կառուցել ոչ թե մեկ, այլ երեք բուրգեր։ Առաջինը կոչվում է Մեյդում բուրգ, որն անվանվել է Եգիպտոսում գտնվելու վայրի պատճառով: Մեյդում բուրգը առաջինն էր, որն ուներ վերգետնյա գերեզմանատուն[9]:

Օգտագործելով ավելի շատ քարեր, քան ցանկացած այլ փարավոն, նա կառուցեց երեք բուրգերը՝ այժմ փլուզված բուրգը Մեյդումում, Կռացած բուրգը Դահշուրում և Կարմիր բուրգը Հյուսիսային Դահշուրում: Այնուամենայնիվ, բրգաձեւ շինարարության ոճի ամբողջական զարգացումը տեղի ունեցավ ոչ թե Սակկարայում, այլ Գիզայում Մեծ բուրգերի կառուցման ժամանակ[10]:

Սնեֆերուին հաջորդեց նրա որդին՝ Խուֆուն (մ.թ.ա. 2589–2566), ով կառուցեց Գիզայի Մեծ բուրգը։ Խուֆուի մահից հետո նրա որդիները՝ Ջեդեֆրան (Ք.ա. 2566–2558 թթ.) և Խաֆրան (Ք.ա. 2558–2532 թթ.) հնարավոր է վիճաբանել են։ Վերջինս կառուցել է երկրորդ բուրգը և (ավանդական մտածողության համաձայն) Գիզայի Մեծ Սֆինքսը։ Ապացույցների վերջին վերանայումը ստիպել է եգիպտագետ Վասիլ Դոբրևին առաջարկել, որ Սֆինքսը կառուցել է Ջեդեֆրան՝ որպես իր հոր՝ Խուֆուի հուշարձան[11]: Որպես այլընտրանք առաջարկվել է, որ Սֆինքսը հենց Խաֆրաի և Խուֆուի ձեռքի գործն է:

Ռազմական արշավախմբեր եղան դեպի Քանան և Նուբիա, որտեղ եգիպտական ​​ազդեցությունը հասավ Նեղոսով մինչև ներկայիս Սուդան[12]: Չորրորդ դինաստիայի հետագա թագավորներն էին Մենկաուրեն (մ.թ.ա. 2532–2504), ով կառուցեց Գիզայի երեք մեծ բուրգերից ամենափոքրը. Շեպսեսկաֆը (մ.թ.ա. 2504–2498 թթ.); և, հավանաբար, Ջեդեֆպտահը (մ.թ.ա. 2498–2496):

 
Խուֆու, Գիզայում Մեծ բուրգի կառուցողը

Հինգերորդ դինաստիա

խմբագրել

Հինգերորդ դինաստիան (մ.թ.ա. 2494–2345) սկսվեց Ուսերկաֆով (մ.թ.ա. 2494–2487 թթ.) և նշանավորվեց արևի աստծո Ռայի հանդեպ պաշտամունքի աճող կարևորությամբ։ Հետևաբար, ավելի քիչ ջանքեր են հատկացվել բուրգերի համալիրների կառուցմանը, քան Չորրորդ դինաստիայի ժամանակ, և ավելի շատ են աշխատել Աբուսիրում արևի տաճարների կառուցման համար։ Ուզերկաֆին հաջորդեց նրա որդին՝ Սահուրեն (մ.թ.ա. 2487–2475), ով արշավախումբ առաջնորդեց դեպի Պունտ։ Սահուրեին իր հերթին հաջորդեց Նեֆերիրկարա Կակաին (մ.թ.ա. 2475–2455), ով Սահուրեի որդին էր։ Նեֆերիրկարան ներկայացրել է գահի անունը թագավորական տիտղոսում: Նրան հաջորդեցին երկու կարճատև գահակալող թագավորներ՝ նրա որդին՝ Նեֆերեֆրան (2455–2453 մ.թ.ա.) և Շեպսեսկարեն, վերջինս անորոշ ծագումով[13]: Շեպսեսկարեն, հավանաբար, գահընկեց է արվել Նեֆերեֆրայի եղբոր՝ Նյուսերե Ինիի կողմից (մ.թ.ա. 2445–2421), երկարակյաց փարավոնի, որը մեծ շինարարական աշխատանք է իրականացրել Աբուսիրում և վերսկսել թագավորական գործունեությունը Գիզայում։

Դինաստիայի վերջին փարավոններն էին Մենկաուհոր Կայուն (մ.թ.ա. 2421–2414), Ջեդկարե Իսեսին (մ.թ.ա. 2414–2375), Ունասը (2375–2345), ամենավաղ կառավարիչը, ում բուրգի ներսում գրված էր Բուրգի տեքստերը։

Եգիպտոսի աճող շահերը առևտրային ապրանքների նկատմամբ, ինչպիսիք են Էբենոսափայտը, զմուռսն ու խունկը, ոսկին, պղինձը և այլ օգտակար մետաղները, ոգեշնչեցին հին եգիպտացիներին՝ կառուցելու հարմար նավեր բաց ծովում նավարկելու համար: Նրանք Լիբանանի հետ առևտուր էին անում մայրու համար և ճանապարհորդում էին Կարմիր ծովի երկայնքով մինչև Պունտի թագավորություն՝ ժամանակակից Էրիթրեա՝ էբենոսի, փղոսկրի և անուշաբույր խեժերի համար[14]: Այդ դարաշրջանի նավաշինողները չէին օգտագործում կցորդներ կամ մետաղական ամրակներ, այլ հենվում էին պարանի վրա՝ իրենց նավերը ամուր պահելու համար։ Տախտակները և վերնաշենքը սերտորեն ամրացնում էին միմյանց: Այս ժամանակաշրջանը հայտնի է նաև Եգիպտոսի և նրա Էգեյան ծովի հարևանների ու Անատոլիայի միջև ուղղակի առևտրով[15]:

Դինաստիայի կառավարիչները արշավախմբեր ուղարկեցին Նուբիայի քարի և ոսկու հանքեր և Սինայի հանքեր[16][17][18][19]: Կան Նուբիայում և Ասիայում ռազմական արշավների հիշատակումներ և պատկերներ[20][21][22]:

Անկում դեպի Առաջին անցումային շրջան

խմբագրել

Վեցերորդ դինաստիան իր գագաթնակետին հասավ Պեպի I-ի և Մերենրե I-ի օրոք՝ ծաղկող առևտուրով, հանքարդյունաբերության և քարհանքի մի քանի արշավախմբերով և խոշոր ռազմական արշավներով։ Ռազմական առումով ագրեսիվ ընդլայնումը դեպի Նուբիա նշանավորեց Պեպի I-ի թագավորությունը[23][24]: Առնվազն հինգ ռազմական արշավախմբեր ուղարկվեցին Քանան[25]:

Կան ապացույցներ, որ Մերենրեն ոչ միայն ակտիվ է եղել Նուբիայում, ինչպես Պեպի I-ը, այլև պաշտոնյաներ է ուղարկել Նուբիայի վրա եգիպտական ​​իշխանությունը պահպանելու՝ հյուսիսային սահմանից մինչև երրորդ քարավազի հարավ ընկած տարածքը[25]:

Վեցերորդ դինաստիայի օրոք (մ.թ.ա. 2345–2181 թթ.) փարավոնի իշխանությունը աստիճանաբար թուլացավ՝ հօգուտ հզոր նոմարխների (շրջանավարների)։ Սրանք այլևս չէին պատկանում թագավորական ընտանիքին և նրանց պատասխանատվությունը դարձավ ժառանգական՝ այդպիսով ստեղծելով տեղական դինաստիաներ՝ հիմնականում փարավոնի կենտրոնական իշխանությունից անկախ: Այնուամենայնիվ, Նեղոսի ջրհեղեղների դեմ պայքարը դեռևս շատ մեծ աշխատանքների առարկա էր, այդ թվում հատկապես մ.թ.ա. 2300 թվականին Մոերիս լիճ տանող ջրանցքը, որը, հավանաբար, նաև դարեր առաջ Գիզայի բուրգի համալիրի ջրի աղբյուրն էր:

Ներքին անկարգություններ սկսվեցին Պեպի II-ի աներևակայելի երկար ժամանակ տևած (մ.թ.ա. 2278–2184 թթ.) դինաստիայի վերջում։ Նրա մահը, անշուշտ, շատ ավելի վաղ լինելով, քան իր նախատեսվող ժառանգների մահը, կարող էր ժառանգական պայքար ստեղծել: Երկիրը քաղաքացիական պատերազմների մեջ է ընկել Պեպի II-ի գահակալության ավարտից ընդամենը տասնամյակներ անց:

Վերջին հարվածը եղել է տարածաշրջանի մ.թ.ա. 22-րդ դարի երաշտը, որը հանգեցրեց տեղումների կտրուկ նվազմանը: Առնվազն մի քանի տարի մ.թ.ա. 2200-ից 2150 թվականներին դա կանխեց Նեղոսի բնականոն վարարումը[26]:

Ինչ էլ որ լիներ պատճառը, Հին Թագավորության փլուզմանը հաջորդեցին տասնամյակների սով և կռիվներ: Առաջին անցումային ժամանակաշրջանի վաղ շրջանի նոմարկ Անխթիֆիի դամբարանի վրա գտնվող կարևոր արձանագրությունը նկարագրում է երկրի ողորմելի վիճակը, երբ սովը հետապնդում էր երկիրը:

Արվեստ

խմբագրել

Հին եգիպտական ​​արվեստի ամենավճռորոշ հատկանիշը նրա գործառույթն է, քանի որ դրա ողջ նպատակն արարչությունն է: Արվեստը ստեղծվել է ոչ թե կոպիտ ասած վայելելու համար, այլ եգիպտական ​​կրոնի և գաղափարախոսության մեջ որոշակի դերակատարում է ունեցել[27]: Այս փաստը դրսևորվում է գեղարվեստական ​​ոճում, նույնիսկ այն դեպքում, երբ այն զարգացել է դինաստիաների ընթացքում: Այդ ոճի երեք հիմնական սկզբունքները՝ ճակատայնությունը, կոմպոզիտային կոմպոզիցիան և հիերարխիայի սանդղակը, դա լավագույնս ցույց են տալիս[27]: Այս բնութագրերը, որոնք սկիզբ են առել Վաղ դինաստիկ ժամանակաշրջանում[28] և ամրապնդվել Հին Թագավորության ժամանակ, պահպանվել են որոշակի հարմարվողականությամբ հին Եգիպտոսի պատմության ողջ ընթացքում՝ որպես նրա արվեստի հիմք[29]:

 
Կեղծ դուռը Մետջետջիի գերեզմանից. մոտ. 2353–2323 մ.թ.ա., 5–6-րդ դինաստիա, Հին թագավորություն: Մետջետջիի դամբարանը Սակկարայում[30]:

Ճակատայնությունը՝ առաջին սկզբունքը, ցույց է տալիս, որ արվեստը դիտվում էր ուղիղ առջևից[27]: Հետևաբար, պարտադիր էր, որ ով որ ներկայացված էր, հնարավորինս ճանաչելի լիներ: Հին Թագավորությունում մշակված ուղեցույցները և Միջին Թագավորությունում ավելի ուշ մշակված ցանցային համակարգը երաշխավորում էին, որ արվեստը լինի առանցքային, սիմետրիկ, համաչափ և ամենակարևորը վերարտադրելի և, հետևաբար, ճանաչելի[31]: Նույնականացման նպատակին նպաստում է նաև կոմպոզիտային կազմը՝ երկրորդ սկզբունքը։ Օգտագործվել են բազմաթիվ հեռանկարներ, որպեսզի համոզվեն, որ դիտողը կարող է ճշգրիտ որոշել, թե ինչ է տեսնում[27]:

Թեև եգիպտական ​​արվեստը գրեթե միշտ ներառում է նկարագրական տեքստ, գրագիտության մակարդակը բարձր չէր, ուստի արվեստը տվեց նույն տեղեկատվությունը փոխանցելու մեկ այլ մեթոդ: Կոմպոզիտային կազմի լավագույն օրինակներից մեկը մարդու կառուցվածքն է: Երկչափ ցայտաքանդակի մեծ մասում գլուխը, ոտքերը և ոտնաթաթերը երևում են ուրվագծում, մինչդեռ իրանը ուղիղ առաջ է նայում: Մեկ այլ տարածված օրինակ է շենքի կամ տեղանքի վերերկրյա տեսքը[27]: Երրորդ սկզբունքը՝ մասշտաբների հիերարխիան, ցույց է տալիս հարաբերական նշանակությունը հասարակության մեջ: Որքան մեծ է կերպարը, այնքան ավելի կարևոր է անհատը: Թագավորը սովորաբար ամենամեծն է, չհասված աստվածություններին: Չափի նմանությունը հավասարեցվել է դիրքի նմանությանը: Սակայն դա չի նշանակում, որ ֆիզիկական տարբերություններ նույնպես չեն ցուցադրվել։ Կանայք, օրինակ, սովորաբար ցուցադրվել են ավելի փոքր, քան տղամարդիկ: Երեխաները պահպանել են մեծահասակների դիմագծերն ու համամասնությունները, բայց չափսերով զգալիորեն ավելի փոքր են եղել[27]:

Բացի երեք հիմնական սովորույթներից, կան մի քանի բնութագրեր, որոնք կարող են օգնել՝ որոշելու թե որ ժամանակաշրջանին է պատկանում որոշակի ստեղծագործություն: Մարդկային կազմվածքի համամասնությունները ամենատարբերիչներից են, քանի որ դրանք տարբերվում են թագավորությունների միջև[31]: Հին թագավորության արական կերպարներն ունեն բնորոշ լայն ուսեր և երկար իրան՝ ակնհայտ մկանային կառուցվածքով։ Մյուս կողմից, իգական ներկայացուցիչներն ավելի նեղ ուսեր և գոտկատեղ ունեն, ավելի երկար ոտքերով և ավելի կարճ իրանով[31]: Սակայն վեցերորդ դինաստիայում արական կերպարները կորցնում են իրենց մկանուտությունը, իսկ ուսերը՝ նեղանում են։ Աչքերը նույնպես ավելի խոշոր են դառնում[27]:

Որպեսզի օգնեն պահպանել այս համամասնությունների հետևողականությունը, եգիպտացիները օգտագործեցին ութ ուղեցույցների շարք՝ մարմինը բաժանելու համար: Դրանք առաջացել են հետևյալ վայրերում՝ գլխի վերին մասում, մազագիծ, պարանոցի հիմքը, թևատակերը, արմունկի ծայրը կամ կողոսկրի ստորին հատվածը, ազդրի վերին մասը՝ հետույքի ներքևի մասում, ծունկը, և սրունքի մեջտեղը[31]:

 
Մենկաուրեի արձանը Հաթորի և Անպուտի հետ Կահիրեի եգիպտական ​​թանգարանից։ Ցուցադրում է գրեյվակով պատրաստված խմբային արձանը Հին Թագավորության առանձնահատկություններով և համամասնություններով[32]:

Թեև վերը նշված հասկացությունները վերաբերում են եգիպտական ​​արվեստի գործիչների մեծամասնությանը, եթե ոչ բոլորին, կան լրացուցիչ բնութագրեր, որոնք վերաբերում են թագավորի պատկերներին: Նրանց արտաքին տեսքը չէր ներկայացնում թագավորի դիմագիծերը, սակայն թագավորներին որոշ չափով հնարավոր էր ճանաչել միայն արտաքինով: Նույնականացումը հնարավոր էր իրականացնել մակագրությունների կամ համատեքստի օգնությամբ[27]: Թագավորի կերպարի հսկայական, ավելի կարևոր հատվածը վերաբերում էր թագավորության պաշտոնի գաղափարին[27] որը կախված էր ժամանակաշրջանից: Հին թագավորությունը համարվում էր ոսկե դար Եգիպտոսի համար, մեծ բարձունք, որին ձգտում էին բոլոր ապագա թագավորությունները[33]:

Որպես այդպիսին, թագավորը ներկայացվում էր որպես երիտասարդ և կենսունակ, այնպիսի հատկանիշներով, որոնք համապատասխանում էին ժամանակի գեղեցկության չափանիշներին: Տղամարդկանց կերպարներում երևացող մկանային կառուցվածքը կիրառվել է նաև թագավորների վրա: Արքայական ծեսը, հոբելյանական վազքը, որը հաստատվել է Հին Թագավորության ժամանակ, ներառում էր թագավորի վազքը մի խումբ ցուցիչների շուրջ, որոնք խորհրդանշում էին Եգիպտոսի աշխարհագրական սահմանները: Սա նշանակում էր ցույց տալ թագավորի ֆիզիկական ուժը, որով որոշվում էր իր թագավորությունը շարունակելու նրա կարողությունը[33]: Թագավորական երիտասարդության և ուժի այս գաղափարը տարածված էր Հին Թագավորությունում և, հետևաբար, դրսևորվեց նաև արվեստում[29]:

Քանդակը Հին Թագավորության հիմնական արտադրանքն էր: Կերպարների դիրքն այս շրջանում հիմնականում սահմանափակվում էր նստած կամ կանգնած վիճակում՝ ոտքերը միացած կամ քայլքի դիրքում էին։ Թագավորի խմբակային արձանները կա՛մ աստվածների, կա՛մ ընտանիքի անդամների հետ, սովորաբար նրա կնոջ և երեխաների հետ, նույնպես տարածված էին[28]:

Կարևոր էր ոչ միայն քանդակի թեման, այլ նաև նյութը, որով պատրաստվում էր. Հին Թագավորությունում պինդ քարերով համեմատաբար հաճախ էին պատրաստում, ինչպիսիք են գղձաքարը, գրեյվակը, թերթաքարերը և գրանիտը[34]: Քարի գույնն ուներ մեծ սիմվոլիզմ և ընտրվում էր միտումնավոր[27]: Հին եգիպտական ​​լեզվում առանձնանում էին չորս գույներ՝ սև, կանաչ, կարմիր և սպիտակ[34]: Սևը կապված էր Եգիպտոսի հետ՝ Նեղոսի ջրհեղեղից հետո հողի գույնի պատճառով, կանաչը՝ բուսականության և վերածննդի, կարմիրը՝ արևի և նրա վերականգնողական շրջանի, իսկ սպիտակը՝ մաքրության հետ[27]:

Հաթորի և Անպուտի հետ Մենկաուրեի արձանը Հին Թագավորության տիպիկ քանդակի օրինակ է։ Երեք կերպարները ցուցադրում են ճակատայնությունը և առանցքայնությունը՝ միաժամանակ համապատասխանելով այս ժամանակաշրջանի համամասնություններին: Գրեյվակը եկել է Եգիպտոսի Արևելյան անապատից[35] և, հետևաբար, կապված է վերածննդի և արևելքում արևի ծագման հետ:

Պատկերասրահ

խմբագրել
  •  
    Խուֆու թագավորի արձանը Կահիրեի թանգարանում
  •  
    Խաֆրա թագավորի արձանը Կահիրեի թանգարանում
  •  
    Մենկաուրեի և թագուհի Խամերերնեբթի II-ի Գրեյվակե արձանը Բոստոնի կերպարվեստի թանգարանում։
  •  
    Ռահոթեփի և Նոֆրեթի արձանները Կահիրեի թանգարանում
  •  
    Կաապերը մոտ 2500 մ.թ.ա
  •  
    Մաջորդոմո Կեկիի արձանը, 6-րդ դինաստիա, Լուվրի թանգարանում։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 «Old Kingdom of Egypt». Վերցված է 2017-12-04-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 Malek, Jaromir. 2003. "The Old Kingdom (c. 2686–2160 BC)". In The Oxford History of Ancient Egypt, edited by Ian Shaw. Oxford and New York: Oxford University Press. 978-0192804587, էջ 83
  3. ↑ Klaus-Peter Adam, ed. (Օգոստոսի 27, 2008). «Periodizing Egyptian History: Manetho, Convention, and Beyond». Historiographie in der Antike. Walter de Gruyter. էջեր 181–197. ISBN 978-3-11-020672-2.
  4. ↑ Carl Roebuck, The World of Ancient Times, էջեր 55 & 60.
  5. ↑ 5,0 5,1 Carl Roebuck, The World of Ancient Times, էջ 56.
  6. ↑ Herlin, Susan J. (2003). «Ancient African Civilizations to ca. 1500: Pharaonic Egypt to Ca. 800 BC». էջ 27. Արխիվացված է օրիգինալից Օգոստոսի 23, 2003-ին. Վերցված է Հունվարի 23, 2017-ին.
  7. ↑ Bothmer, Bernard (1974). Brief Guide to the Department of Egyptian and Classical Art. Brooklyn, NY: Brooklyn Museum. էջ 22.
  8. ↑ «The Old Kingdom (c. 2575–c. 2130 BCE) and the First Intermediate period (c. 2130–1938 BCE)». Encyclopaedia Britannica.
  9. ↑ «Ancient Egypt – the Archaic Period and Old Kingdom». Penfield High School (անգլերեն). Վերցված է 2017-12-04-ին.
  10. ↑ Carl Roebuck (1984), The World of Ancient Times, էջ 57.
  11. ↑ Fleming, Nic (Դեկտեմբերի 14, 2004). «I have solved riddle of the Sphinx, says Frenchman». The Telegraph. Վերցված է Մայիսի 21, 2022-ին.
  12. ↑ էջ 5, The Collins Encyclopedia of Military History (4th edition, 1993), Dupuy & Dupuy.
  13. ↑ Miroslav Verner: Archaeological Remarks on the 4th and 5th Dynasty Chronology, Archiv Orientální, Volume 69: 2001
  14. ↑ Franziska Grathwol, Christian Roos, Dietmar Zinner, Benjamin Hume, Stéphanie M Porcier, Didier Berthet, Jacques Cuisin, Stefan Merker, Claudio Ottoni, Wim Van Neer (2023), «Adulis and the transshipment of baboons during classical antiquity», eLife, elifsciences, 12, doi:10.7554/eLife.87513, PMC 10597581, PMID 37767965{{citation}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  15. ↑ Grimal, Nicolas (1994). A History of Ancient Egypt. Wiley-Blackwell (Հուլիսի 19, 1994). էջ 76.
  16. ↑ Grimal, Nicolas (1994). A History of Ancient Egypt. Wiley-Blackwell (Հուլիսի 19, 1994). էջեր 76, 79.
  17. ↑ Verner, Miroslav (2001b). «Old Kingdom: An Overview». The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, Volume 2. Oxford: Oxford University Press. էջեր 585–591. ISBN 978-0-19-510234-5.
  18. ↑ Shaw, Ian (2003). «New fieldwork at Gebel el-Asr: "Chephren's diorite quarries"». In Hawass, Zahi; Pinch Brock, Lyla (eds.). Egyptology at the Dawn of the Twenty-first Century: Archaeology. Cairo, New York: American University in Cairo Press. ISBN 978-977-424-715-6.
  19. ↑ Klemm, Rosemarie; Klemm, Dietrich (2013). Gold and gold mining in ancient Egypt and Nubia : geoarchaeology of the ancient gold mining sites in the Egyptian and Sudanese eastern deserts. Natural science in archaeology. Berlin; New-York: Springer. ISBN 978-1-283-93479-4.
  20. ↑ Verner, Miroslav (2001b). «Old Kingdom: An Overview». The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, Volume 2. Oxford: Oxford University Press. էջ 588. ISBN 978-0-19-510234-5.
  21. ↑ «Siege Scenes of the Old Kingdom». Արխիվացված օրիգինալից 2022-02-04-ին. Վերցված է 2022-02-04-ին.
  22. ↑ Baker, Darrell (2008). The Encyclopedia of the Pharaohs: Volume I – Predynastic to the Twentieth Dynasty 3300–1069 BC. Stacey International. էջ 84. ISBN 978-1-905299-37-9.
  23. ↑ Hayes, William (1978). The Scepter of Egypt: A Background for the Study of the Egyptian Antiquities in The Metropolitan Museum of Art. Vol. 1, From the Earliest Times to the End of the Middle Kingdom. New York. էջ 122.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  24. ↑ Smith, William Stevenson (1971). «The Old Kingdom of Egypt and the Beginning of the First Intermediate Period». In Edwards, I. E. S.; Gadd, C. J.; Hammond, N. G. L. (eds.). The Cambridge Ancient History, Volume 1, Part 2. Early History of the Middle East (3rd ed.). London, New york: Cambridge University Press. էջեր 191–194. ISBN 9780521077910.
  25. ↑ 25,0 25,1 Grimal, Nicolas (Հուլիսի 19, 1994). A History of Ancient Egypt. Wiley-Blackwell. էջ 85.
  26. ↑ Jean-Daniel Stanley; և այլք: (2003). «Nile flow failure at the end of the Old Kingdom, Egypt: Strontium isotopic and petrologic evidence» (PDF). 18 (3): 395–402. doi:10.1002/gea.10065. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  27. ↑ 27,00 27,01 27,02 27,03 27,04 27,05 27,06 27,07 27,08 27,09 27,10 Robins, Gay (2008). The Art of Ancient Egypt. Cambridge: Harvard University Press.
  28. ↑ 28,0 28,1 Sourouzian, Hourig (2010). A Companion to Ancient Egypt. Vol. I. Blackwell Publishing Ltd. էջեր 853–881.
  29. ↑ 29,0 29,1 Arnold, Dorothea (1999). When the Pyramids Were Built: Egyptian Art of the Old Kingdom. The Metropolitan Museum of Art and Rizzoli International Publications Inc. էջեր 7–17.
  30. ↑ «The Metropolitan Museum».
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 Robins, Gay (1994). Proportion, and Style in Ancient Egyptian Art. University of Texas Press.
  32. ↑ «Statue of Menkaure with Hathor and Cynopolis». The Global Egyptian Museum.
  33. ↑ 33,0 33,1 Malek, Jaromir (1999). Egyptian Art. London: Phaidon Press Limited.
  34. ↑ 34,0 34,1 Morgan, Lyvia (2011). «Enlivening the Body: Color and Stone Statues in Old Kingdom Egypt». Notes in the History of Art. 30 (3): 4–11. doi:10.1086/sou.30.3.23208555.
  35. ↑ Klemm, Dietrich (2001). «The Building Stones of Ancient Egypt: A Gift of its Geology». African Earth Sciences. 33 (3–4): 631–642. Bibcode:2001JAfES..33..631K. doi:10.1016/S0899-5362(01)00085-9.

Հետագա ընթերցում

խմբագրել
  • Brewer, Douglas J. Ancient Egypt: Foundations of a Civilization. Harlow, UK: Pearson, 2005.
  • Callender, Gae. Egypt In the Old Kingdom: An Introduction. South Melbourne: Longman, 1998.
  • Kanawati, Naguib. Governmental Reforms In Old Kingdom Egypt. Warminster: Aris & Phillips, 1980.
  • Kanawati, Naguib., and Alexandra Woods. Artists of the Old Kingdom: Techniques and Achievements. 1st English ed. Egypt: Supreme Council of Antiquities Press, 2009.
  • Lehner, Mark. The Complete Pyramids. London: Thames and Hudson, 1997.
  • Málek, Jaromír., and Werner Forman. In the Shadow of the Pyramids: Ancient Egypt During the Old Kingdom. Norman: University of Oklahoma Press, 1986.
  • McFarlane, A., and Anna-Latifa Mourad. Behind the Scenes: Daily Life In Old Kingdom Egypt. North Ryde, N.S.W.: Australian Centre for Egyptology, 2012.
  • Metropolitan Museum of Art. Egyptian Art in the Age of the Pyramids. New York: Metropolitan Museum of Art, 1999.
  • Papazian, Hratch. Domain of Pharaoh: The Structure and Components of the Economy of Old Kingdom Egypt. Hildesheim: Gerstenberg, 2012.
  • Ryholt, Kim S. B. The Political Situation in Egypt during the Second Intermediate Period c. 1800–1550 BC. Copenhagen: Museum Tusculanum, 1997.
  • Sowada, K., and Peter Grave. Egypt In the Eastern Mediterranean During the Old Kingdom: An Archaeological Perspective. Fribourg: Academic Press, 2009.
  • Strudwick, Nigel. The Administration of Egypt In the Old Kingdom: The Highest Titles and Their Holders. London: KPI, 1985.
  • Warden, Leslie Anne. Pottery and Economy In Old Kingdom Egypt. Boston: Brill, 2013.
  • Wilkinson, Toby. Early Dynastic Egypt. London: Routledge, 2001.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Նախորդող՝
Վաղ թագավորություն 		Եգիպտոսի ժամանակաշրջանները
2686–2181 մ.թ.ա 		Հաջորդող՝
Առաջին անցումային շրջան
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եգիպտոսի հին թագավորություն» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եգիպտոսի հին թագավորություն» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Եգիպտոսի_հին_թագավորություն&oldid=10060337» էջից