Վյատկայի Վ. Մ. և Ա. Մ. Վասնեցովների անվան գեղարվեստի թանգարան

Վյատկայի Վ. Մ. և Ա. Մ. Վասնեցովների անվան գեղարվեստի թանգարան
Տեսակ	պատկերասրահ և շենք
Երկիր	Ռուսաստան
Տեղագրություն	Կիրով
Հիմնադրվել է	դեկտեմբերի 5 (18), 1910
Կայք	kirov-artmuzeum.ru

Վյատկայի Վ. Մ. և Ա. Մ. Վասնեցովների անվան գեղարվեստի թանգարան (ռուս.՝ Вятский художественный музей имени В. М. и А. М. Васнецовых), Կիրովի մարզի ամենախոշոր գեղարվեստի թանգարանը, Ռուսաստանի հյուսիսում և հյուսիս-արևելքում առաջին գեղարվեստա-պատմական թանգարանը։

Պատմություն խմբագրել

Թանգարանը բացվել է Վյատկայում 1910 թվականի դեկտեմբերի 5-ին (18) Վյատկայի գեղարվեստի խմբակի ջանքերով Վիկտոր և Ապոլինարի Վասնեցով եղբայրների նախաձեռնությամբ։ Սկզբում թանգարանն ուներ գեղարվեստական և պատմական ուղղվածություն^[1]։

Վյատկայի արվեստի խմբակի անդամներից են եղել արվեստի պատմաբան Նիկոլայ Մաշկովցևը, նկարիչներ Ալեքսեյ Իսուպովը, Ն. Ն. Ռումյանցևը, Նիկոլայ Խոխրյակովը, քանդակագործ Զինաիդա Կլոբուկովան, նկարիչ-լուսանկարիչ Սերգեյ Լոբովիկովը^[1]։

Հեղափոխությունից հետո թանգարանը փոխանցվել է ժողովրդական կրթության նահանգային վարչության իրավասությանը՝ ժողովրդական կոմիսարների խորհրդի 1918 թվականի հունիսի 27-ի «Ռուսաստանի Հանրապետությունում ժողովրդական կրթության կազմակերպման մասին» հրամանագրի հիման վրա։ 1918 թվականի նոյեմբերի 8-ից թանգարանն ունեցել է նոր անվանում՝ «Վյատկայի արվեստի և հնությունների նահանգային թանգարան»^[2]։ Վեց տարի անց՝ 1924 թվականին, այն վերանվանվել է Վյատկայի պետական մարզային թանգարան։ 1931 թվականի մարտից թանգարանն ընդգրկվել է Վյատկայի պետական թանգարանների միավորման կազմում՝ որպես գեղարվեստական բաժին։ 1934 թվականին թանգարանի անկախությունը վերականգնվել է և այն վերանվանվել է Կիրովի մարզային գեղարվեստի թանգարան, իսկ 1936 թվականին՝ Կիրովի պետական մարզային գեղարվեստի թանգարան։ Համառուսաստանյան կենտրոնական գործադիր կոմիտեի նախագահության 1936 թվականի սեպտեմբերի 8-ի որոշմամբ թանգարանը կոչվել է Ա. Մ. Գորկու անունով։ 1989 թվականին թանգարանն անվանակոչվել է Վիկտոր և Ապոլինար Վասնեցով եղբայրների անունով^[1], իսկ 2010 թվականից՝ հիմնադրման 100-ամյակից հետո, թանգարանը կոչվել է Կիրովի մարզային մշակույթի պետական բյուջետային հաստատություն՝ «Վյատկայի Վ. Մ. և Ա. Մ. Վասնեցովների անվան գեղարվեստի թանգարան»։

Շինություններ խմբագրել

Ռեպինյան առանձնատուն

Սկզբում թանգարանը տեղակայված է եղել Վյատկայի Խլեբնայա (այնուհետև՝ Սահմանադրություն, այժմ՝ Թատերական) հրապարակում գտնվող վաճառական Ի. Ռեպինի առանձնատանը (ճարտարապետ՝ Մ. Անիսիմով, 1815)։ 1992 թվականին ապամոնտաժված «Կոլիզեյ» կինոթատրոնի հին փայտե շենքի տեղում կառուցվել է նորը (ճարտարապետներ՝ Վ. Բորցով, Վ. Կրոպաչև)։ Երկու շենքերի միջև տեղադրվել է Վասնեցով եղբայրների հուշարձանը «երախտապարտ հայրենակիցներից», որը ստեղծել են Ռուսաստանի ժողովրդական նկարիչ Յուրի Օրեխովը և ՌԽՖՍՀ վաստակավոր ճարտարապետ Սերգեյ Հաջիբարոնովը։

Ֆոնդեր խմբագրել

Վյատկայի գեղարվեստի թանգարանի մշտական ցուցադրության սրահը 21-րդ դարում

Հովհաննես Այվազովսկի, «Նավերը փոթորկված ծովի վրա», 1866

Վյատկայի գեղարվեստի թանգարանի հավաքածուն ներառում է գեղանկարչության, գրաֆիկայի, քանդակի, դեկորատիվ-կիրառական և ժողովրդական արվեստի ավելի քան 22 հազար ստեղծագործություն։ Հին ռուսական արվեստի բաժինը ներկայացված է 16-րդ դարի վերջի 20-րդ դարի սկզբի սրբապատկերների ստեղծագործություններով, 12-17-րդ դարերի կերպարվեստով, 16-19-րդ դարերի փորագրված փայտե քանդակով և 16-րդ դարի սկզբի, 20-րդ դարի ասեղնագործությամբ և 18-րդ դարի սկզբի 20-րդ դարի պատարագի զգեստներով։

Ցուցադրությունում ներկայացված են նշանավոր նկարիչների գեղարվեստական բարձր մակարդակի ստեղծագործություններ, որոնք անցել են ոչ միայն հայրենական, այլև համաշխարհային արվեստի պատմության մեջ։ Հավաքածուի արվեստի մարգարիտներից են համարվում 18-րդ դարի, 19-րդ դարի առաջին կեսի ականավոր վարպետների նկարները Կառլ Բրյուլովի, Վլադիմիր Բորովիկովսկու, Ստեպան Շչուկինի, Վասիլի Տրոպինինի, Ալեքսեյ Վենեցիանովի դիմանկարները, Սեմյոն Շչեդրինի, Ֆեոդոր Մատվեևի, Մաքսիմ Վորոբյովի բնանկարները։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսի հայրենական արվեստը հիմնականում ներկայացված է պերեդվիժնիկ նկարիչներ՝ Վասիլի Պերովի, Իվան Շիշկինի, Վիկտոր Վասնեցովի, Իլյա Ռեպինի, Վասիլի Սուրիկովի և մյուսների ստեղծագործություններով։ Թանգարանի հավաքածուն ներառում է նաև Հովհաննես Այվազովսկու «Նավերը փոթորկոտ ծովի վրա» կտավը»^[3]։

19-րդ դարի վերջի 20-րդ դարի սկզբի արվեստում զարգացել են տարբեր ստեղծագործական միավորումներ՝ «Արվեստի աշխարհ», «Ռուս նկարիչների միություն», «Գոլուբայա ռոզա», «Ագուռի զինվոր» և այլն։ Այդ ստեղծագործական ընկերակցությունների լավագույն ներկայացուցիչներ Ապոլինարի Վասնեցովի, Վալենտին Սերովի, Կոնստանտին Կորովինի, Ալեքսանդր Բենուայի, Պյոտր Կոնչալովսկու, Իլյա Մաշկովի, Միխայիլ Լարիոնովի ստեղծագործությունները ծառայել են որպես 19-20-րդ դարերի վերջի ցուցադրությունների զարդարանք։ 20-րդ դարի ռուսական արվեստը ներկայացած է փուլային զարգացմամբ՝ նախահեղափոխական շրջանի նորագույն ուղղությունների, 20-30-ական թվականների, պատերազմի ժամանակաշրջանի, մռայլ ոճի, ժամանակակից նկարիչների նկարներ։ Թանգարանում ներկայացված են նաև Վյատկայի մարզի բնիկներ՝ Ալեքսեյ Իսուպովի, Մ. Ա. Դեմիդովի, Ալեքսեյ Դենշինի, Սերգեյ Լոբովիկովի, Նիկոլայ Խոխրյակովի, Սերգեյ Մեզենցևի մենագրական ստեղծագործությունների հավաքածուներ։

Թանգարանի հավաքածուի կարևոր մասն է կազմում արտասահմանյան արվեստի բաժինը, որը պարունակում է 15-րդ դարից մինչև 20-րդ դարերի սկզբի Հոլանդիայի, Ֆլանդրիայի, Ֆրանսիայի և Գերմանիայի վարպետների (Ալբրեխտ Դյուրեր, Յան Ֆեյտտ, Գուբեր Ռոբեր, Օսվալդ Ախենբախ, Նիկոլաս դե Լարժիլյեր, Ֆելիքս Վալոտոն և ուրիշներ) գեղանկարչական կտավներ ու փորագրություններ։ Դեկորատիվ, կիրառական և ժողովրդական արվեստի բաժինն ունի լաքե մանրանկարների, ճենապակու, ապակու, փորագրված ոսկորների, Դիմկովյան խաղալիքների, գործվածքների նմուշների և դաջանախշերի հավաքածուներ։ Ընդարձակ է նաև Վյատկայի արհեստների և տնայնագործական հավաքածուն։

Թանգարանի աշխատակազմը ձգտում է ամեն տարի համալրել թանգարանային հավաքածուն։ Արվեստի եզակի հուշարձանների վերականգնումը հնարավորություն է տալիս ցուցահանդեսում ներկայացնել տարբեր դարաշրջանների և ազգային դպրոցների իսկական գլուխգործոցներ։ Օրինակ, 2010 թվականին թանգարանի հարյուրամյակի կապակցությամբ ցուցասրահի ձևավորման նպատակով ներկայացված հին ռուսական արվեստի զարդը դարձան 15-16-րդ դարերի սրբապատկերները՝ «Ավետում օրհներգությամբ», «Եղիա Մարգարեի հրեղեն վերելքը», «Նիկոլայ Զմյուռնացին» և այլն։ Դա իսկական նվեր կլինի արվեստասերների համար և հնարավորություն՝ տեսնելու մ.թ.ա. 4-րդ դարի հունական խառնարանը, որը ներկայումս վերականգնվում է Իգոր Գրաբարի անվան համառուսաստանյան գիտահետազոտական վերականգնողական կենտրոնի կողմից։

Տարածաշրջանային, ազգային և միջազգային ցուցահանդեսներին թանգարանի մասնակցության շնորհիվ, մի կողմից, թանգարանի հավաքածուից հազվագյուտ իրեր ներկայացվել են Ռուսաստանի և Եվրոպայի բազմաթիվ քաղաքների բնակիչներին, իսկ մյուս կողմից՝ Վյատկայի բնակիչները հնարավորություն են ունեցել ծանոթանալու ռուսական թանգարանների հավաքածուներին առանց իրենց հայրենի քաղաքը լքելու։ Միայն 2009 թվականին թանգարանի ցուցասրահներում ցուցադրվել են Պետական Տրետյակովյան պատկերասրահի («Վիկտոր Վասնեցով»), Պետական պատմական թանգարանի («Ռուսական պետության գանձերը. ոսկերչական արվեստի յոթ դար») և Պալեխի Արվեստի պետական թանգարանի հավաքածուները։ («Պալեխի արվեստը»)։ Միաժամանակ թանգարանը դարձավ միջտարածաշրջանային և միջազգային մի շարք նախագծերի մասնակից՝ «Ֆուտուրիզմ։ Իտալիա-Ռուսաստան» (Պուշկինի անվան կերպարվեստի պետական թանգարան, Մոսկվա), «Արքայադուստր Մ. Կ. Տենիշևան արծաթե դարի հայելու մեջ» (Պետական պատմական թանգարան, Մոսկվա), «Ալեքսեյ Իսուպով, Ռուսաստան-Իտալիա», (Պետական Տրետյակովյան պատկերասրահ, Մոսկվա), «Ֆուտուրիզմ 100» (Տրենտոյի և Տովերետոյի ժամանակակից արվեստի թանգարան, Իտալիա), «Լյուբով Պոպովան և Ալեքսանդր Ռոդչենկոն՝ կոնստրուկտիվիզմի երկու դեմքը» (Թեյթ Մոդեռն, Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիա), (Հունական ժամանակակից արվեստի պետական թանգարան, Սալոնիկ, Հունաստան), (Արվեստի ազգային կենտրոն Ռեյնա Սոֆիա,, Մադրիդ, Իսպանիա) և այլն։ Այսպիսով, թանգարանը հաջողությամբ ձեռք է բերել տարածաշրջանային, ազգային և միջազգային ճանաչում։

Թանգարանի աշխատակիցները մեծ ուշադրություն են դարձնում հայրենի երկրամասի արվեստի ուսումնասիրությանն ու պրոպագանդմանը։ Թանգարաններում բացվող ցուցահանդեսների մոտ կեսը նվիրված էր այդ թեմային։ Թանգարանի համար բարի ավանդույթ էր դարձել Զուևսկի շրջանի Ռյաբովո գյուղում անցկացնել համառուսական պլեները։ Արդեն երեք տարի Ռյաբովոյի «Վասենցովյան պլեներ»-ը հայրենիքում է հավաքում Վիկտոր և Ապոլինարի Վասնեցովներին, գեղանկարիչների և գրաֆիկական նկարիչների Ռուսաստանի տարբեր քաղաքներից։

Թանգարանը ձգտում է ընդլայնել իր ծառայությունների շրջանակը՝ ներդնելով նորարարական ծրագրեր, կազմակերպելով վառ, հիշարժան միջոցառումներ տարբեր թանգարաններում՝ թեմատիկ պարապմունքներ երեխաների և մեծահասակների համար, կիրակնօրյա էքսկուրսիաներ, գեղարվեստական ընդմիջումներ, ինտելեկտուալ խաղեր, վարպետության դասեր, թանգարանային դասեր, ստեղծագործական հանդիպումներ մշակութի և արվեստի գործիչների հետ, թատերական ներկայացումներ, համերգներ։

Մասնաճյուղեր խմբագրել

Նկարիչ Ն. Ն. Խոխրյակովի թանգարան-կալվածքը

Նկարիչներ Վիկտոր և Ապոլինարի Վասնեցովների թանգարան-կալվածքը

Ցուցասրահ խմբագրել

Հասցեն՝ Կարլ Լիբկնեխտի փողոց, տուն 71։

1963 թվականին արվեստի թանգարանին հատկացվել է մեկ սրահ՝ շրջիկ ցուցահանդեսներ անցկացնելու համար, իսկ 1985 թվականին վերակառուցումից հետո բացվել է մեծ, ընդարձակ ցուցասրահը։ Այստեղ անցկացվում են ժամանակակից նկարիչների տարբեր ցուցահանդեսներ, համերգներ, վարպետության դասեր։

Նկարիչ Նիկոլայ Խոխրյակովի թանգարան-կալվածք խմբագրել

Հասցեն՝ Կոպանսկի նրբանցք, տուն 4։

Բացվել է 1998 թվականին։ Թանգարան-կալվածքում գործում է մշտական հուշահամալիր ցուցադրություն։ Վյատկայի գեղարվեստի թանգարանում պահվում են նկարչի մոտ 200 գեղանկարներ, ավելի քան 80 մատիտով նկարներ, օֆորտներ և 28 ճամփորդական ալբոմներ։

Նկարիչների Վ. Մ. և Ա. Մ.Վասնեցովների «Ռյաբովո» պատմահուշահամալիրային և բնապատկերային թանգարան-արգելոց խմբագրել

Հասցեն՝ Կիրովի մարզ, Զուևսկի շրջան, գյուղ Ռյաբովո, Ռյաբովսկայա փողոց, տուն 3։

Հինավուրց փոքրիկ Ռյաբովո գյուղը հայտնի է Վասնեցովների տոհմով։ Եղբայրների՝ նկարիչներ Վիկտոր և Ապոլինարի Վասնեցովների մանկությունն ու պատանեկությունը կապված են Ռյաբովոյի հետ։ Նրանց ստեղծագործություններում իրենց արտացոլումն են գտել մանկության տպավորությունները, Վյատկայի բնությունը և գյուղացիական կյանքի յուրօրինակ կենսաձևը։

1981 թվականին Վասնեցովների տոհմական տանը բացվել է հուշահամալիր թանգարան։ Գյուղական դպրոցի քարե շենքը և նկարիչների հարազատների գերեզմանները պահպանվել են մինչ օրս։ Ռյաբովոյի բնապատկերները յուրահատուկ պատմական հուշարձան են։

2008 թվականի հունվարի 1-ից կալվածք-թանգարանը դարձել է Կիրովի մարզային գեղարվեստի թանգարանի մասնաճյուղ։ Ցուցադրությունում ներկայացված է Վասնեցովների տոհմածառը, նրանց ընտանիքի անդամների դիմանկարները, վերստեղծվել են հյուրասենյակի, մանկական սենյակի և խոհանոցի ինտերիերը, ներկայացված է գյուղական հնագույն կենսաձևը։ Ցուցադրված են Ապոլինարի Վասնեցովի երկու գեղանկարները և նրա վիմագրերը, ինչպես նաև Վիկտոր և Ապոլինարի Վասնեցովների կտավների ու նկարների կրկօրինակները, 19-րդ դարի տպագիր հրատարակությունները, պատմական և արխիվային փաստաթղթերի պատճենները։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 14. Киреев — Конго. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2009. — 751 с.: ил.: карт.
↑ «Вятский художественный музей». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 20-ին.
↑ Дарина Попова (2015 թ․ օգոստոսի 12). «5 уникальных экспонатов музея имени братьев Васнецовых». www.kp.ru (ռուսերեն). Комсомольская правда. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 15-ին.

Հրապարակումներ խմբագրել

Кировский художественный музей имени В. М. и А. М. Васнецовых / Сост. Горюнова Л. — «Белый город», 2003. — 64 с. — (Сокровища русского искусства). — 3000 экз. — ISBN 5-7793-0578-1
Сергей Лобовников: Русский мастер художественной фотографии. Альбом. — Киров: Кировский областной художественный музей им. В. М. и А. М. Васнецовых, 1996. — 238 с.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վյատկայի Վ. Մ. և Ա. Մ. Վասնեցովների անվան գեղարվեստի թանգարան» հոդվածին։

[bre14-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 14. Киреев — Конго. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2009. — 751 с.: ил.: карт.

[2] «Вятский художественный музей». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 20-ին.

[koms-3] Дарина Попова (2015 թ․ օգոստոսի 12). «5 уникальных экспонатов музея имени братьев Васнецовых». www.kp.ru (ռուսերեն). Комсомольская правда. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 15-ին.

[1]

[2]

[3]