Վիքիպեդիա

Սերգեյ Բագապշ

Սերգեյ Բագապշ (աբխ.՝ Сергеи Василий-иԥа Багаԥшь, վրաց.՝ სერგეი ვასილის ძე ბაგაფში, մարտի 4, 1949(1949-03-04)[1], Սուխում, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մայիսի 29, 2011(2011-05-29)[2][1], Մոսկվա, Ռուսաստան[3]), խորհրդային կուսակցական և աբխազ պետական գործիչ, 2005-2011 թվականներին՝ Աբխազիայի Հանրապետության երկրորդ նախագահը։ Աբխազական կողմում մասնակցել է Սուխումի խռովություններին, վիրավորվել է պարանոցից։ Անկախ Աբխազիայի կազմավորումից ի վեր կառավարությունում ղեկավար պաշտոններ է զբաղեցրել, 2004 թվականից քաղաքական ճգնաժամի ընթացքում երկու անգամ ընտրվել է Հանրապետության նախագահ։ Սերգեյ Բագապշի օրոք Ռուսաստանի Դաշնությունը պաշտոնապես ճանաչել է Աբխազիայի Հանրապետությունը՝ որպես ինքնիշխան և անկախ պետություն։ Իր երկրորդ նախագահական ժամկետի ընթացքում նա տառապել է թոքերի քաղցկեղից և դրա հետ կապված բարդություններից, որոնք առաջացել են չափից շատ ծխելուց։ 2011 թվականի գարնանը մահացել է Մոսկվայում վիրահատությունից հետո։

Սերգեյ Բագապշ
 
Կուսակցություն՝ United Abkhazia? և ԽՄԿԿ
Կրթություն՝ Georgian State University of Subtropical Agriculture?
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ
Ծննդյան օր մարտի 4, 1949(1949-03-04)[1]
Ծննդավայր Սուխում, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Վախճանի օր մայիսի 29, 2011(2011-05-29)[2][1] (62 տարեկան)
Վախճանի վայր Մոսկվա, Ռուսաստան[3]
Թաղված Jgerda
Քաղաքացիություն  ԽՍՀՄ,  Աբխազիայի Հանրապետություն և  Վրաստան
 
Ինքնագիր Изображение автографа
 
Պարգևներ

Lua–ի սխալ՝ bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)։

Կենսագրություն խմբագրել

Վաղ տարիներ խմբագրել

Սերգեյ Բագապշը ծնվել է 1949 թվականի մարտի 4-ին Սուխումում՝ աբխազական բազմանդամ Վասիլի և Շուշաննա Բագապշների ընտանիքում։ Սերգեյի նախապապը՝ Ռաջափը, Թուրքիայից Աբխազիա է վերադարձել 20-րդ դարի սկզբին մուհաջիրիզմից հետո։ Սայիդ պապն իր ընտանիքի հետ 1928 թվականին աբխազների կողմից ճնշված ալիքից հետո հաստատվել է Ջգերդա գյուղում[4][5]։

Աբխազիայի 10-րդ միջնակարգ դպրոցից հետո ավարտել է Վրաստանի մերձարևադարձային տնտեսության ինստիտուտը՝ «ագրոնոմ» մասնագիտությամբ[5]։ Համալսարանում սովորելու ընթացքում նա աշխատել է գինու գործարանում որպես բանվոր, Պետական բանկում որպես գանձիչ։ Ուսանողական տարիներին զբաղվել է սպորտով, եղել է Աբխազիայի բասկետբոլի հավաքականի ավագ[4] ԽՍՀՄ ժողովուրդների սպարտակիադայում[6]։

1972 թվականին դարձել է Մոսկվայի եթերայուղի պետական տնտեսության ագրոնոմիկայի բաժնի պետ։ 1973-1974 թվականներին ծառայել է խորհրդային բանակում, զորացրվելուց հետո նշանակվել է Աբխազիայի կոմսոմոլի մարզկոմի հրահանգչի պաշտոնում[6]։

Կուսակցական գործունեություն խմբագրել

1978 թվականին Սերգեյ Բագապշը նշանակվել է Վրաստանի Լենինի երիտասարդական կոմունիստական միության կենտկոմի տեղեկատվության սեկտորի վարիչ, համատեղության կարգով նաև՝ Վրաստանի Լենինի երիտասարդական կոմունիստական միության կենտկոմի աշխատանքային և գյուղական երիտասարդության բաժնի վարիչ, իսկ 1980 թվականին՝ Վրաստանի Լենինի երիտասարդական կոմունիստական միության աբխազական մարզկոմի առաջին քարտուղար։ 1982 թվականին Բագապշը դարձել է Վրաստանի Օչամչիրայի շրջանի կոմունիստական կուսակցություն առաջին քարտուղար։ Ակտիվորեն աջակցել է աբխազական ազգային-ազատագրական շարժմանը։ Մասնակցել է 1989 թվականի աբխազական խռովություններին, փորձելով կանխել զանգվածային զինված բախումները, հրազենային վնասվածք է ստացել պարանոցին, սակայն շարունակել է ամբոխին հանգստացնելու փորձերը[4][7]։ Նույն տարում տեղի ունեցած հուզումներից հետո Բագապշը զրկվել է կուսակցական պաշտոնից՝ որպես աբխազական ինքնորոշման կողմնակից[5]։ 1989-1991 թվականներին եղել է Աբխազիայի ՀԽՍՀ պետական ագրոարդյունաբերական կոմիտեի նախագահի տեղակալ[8]։

ԽՍՀՄ փլուզումից հետո խմբագրել

1992 թվականին Սերգեյ Բագապշը դարձել է Աբխազիայի ՀԽՍՀ Սովմինի նախագահի 1-ին տեղակալ[6][9]։ 1992-1993 թվականներին վրաց-աբխազական պատերազմի առաջին օրերին Բագապշը ապահովել է Սուխումից ելքը տասնյակ ընտանիքների համար, բանակցություններ է վարել վրացական կողմի հետ Սուխումում և Թբիլիսիում, այդ թվում՝ Էդուարդ Շևարդնաձեի հետ։ Մարտական գործողությունների ընթացքում զբաղվել է Աբխազիայի պաշտպանության նյութատեխնիկական ապահովմամբ, առաջին հերթին՝ զենքով, զինամթերքով, վառելանյութով, դեղորայքով, պարենով։ Կազմակերպել է կազմակերպչական աշխատանք Ռուսաստանի հարավի և Հյուսիսային Կովկասի կամավորների շրջանում, մասնակցել վրաց-աբխազական հակամարտության խաղաղ կարգավորման բանակցային գործընթացին։ Որոշ ԶԼՄ-ների տվյալներով՝ կամավորական ջոկատի ղեկավարը մասնակցել է Սուխումի համար մարտերին[6]։

Պատերազմի ավարտին Աբխազիայի նախարարների խորհրդի նախագահի 1-ին տեղակալի պաշտոնում[8][9] ուղարկվել է Մոսկվա՝ փախստականներին օգնելու և Ռուսաստանի կառավարության հետ կապ պահպանելու համար։ 1995 թվականին Վլադիսլավ Արձինբան Բագապշին նշանակել է Աբխազիայի Հանրապետության 1-ին փոխվարչապետի պաշտոնում[6], ընդ որում նա դեռ մնում էր Մոսկվայում որպես Աբխազիայի ներկայացուցիչ[5]։

1997-1999 թվականներին զբաղեցրել է Աբխազիայի չճանաչված հանրապետության վարչապետի պաշտոնը։ Այդ ժամանակ նա ղեկավարել է աբխազական պատվիրակությունը Վրաստանի հետ բանակցություններում, զբաղվել է Աբխազիայում ավերված ենթակառուցվածքների վերականգնմամբ։ Հրաժարականից հետո 1999-2004 թվականներին գլխավորել է աբխազական Չեռնոմորէներգո էներգետիկ ընկերությունը[5]։

Եղել է Աբխազիայի բասկետբոլի ֆեդերացիայի պատվավոր նախագահը[8]։

Աբխազիայի Հանրապետության ղեկավարում խմբագրել

2004 թվականին Վլադիսլավ Արձինբայի շուրջ ձևավորվել է հզոր ընդդիմություն, որն իր մեջ համախմբել է ինչպես իշխող դասի մարդկանց, ինչպիսիք են Սերգեյ Բագապշը կամ Ալեքսանդր Անկվաբը, այնպես էլ տարբեր հասարակական-քաղաքական շարժումներ, որոնցից ամենանշանակալին «Ամցախարան» ու «միասնական Աբխազիան» էին։ Գործող նախագահին մեղադրում էին երկրում կոռուպցիայի բորբոքման, քաղաքացիների կյանքի ցածր մակարդակի, արտաքին քաղաքական ասպարեզում անկարողության մեջ[10]։ 2004 թվականի նախագահական ընտրություններում, ի հակակշիռ Արձինբայի հետնորդ Ռաուլ Հաջիմբայի, ընդդիմությունից առաջադրվել է Սերգեյ Բագապշը[6]։ Թեկնածուի նախընտրական արշավի հիմնական գաղափարը դարձել է ավտորիտարիզմը փոխելու անհրաժեշտությունը, որն, ըստ նրա, վերջին 11 տարիների ընթացքում հանրապետությունում առկա էր[9]։

Հոկտեմբերի 3-ի ընտրությունների արդյունքում՝ փոքր առավելությամբ, հավաքելով ձայների 50,08%-ը[6], հաղթել է Բագապշը, Հանրապետությունում ստեղծվել է ծայրահեղ լարված իրավիճակ, որը հղի էր ներհանրապետական զինված հակամարտությամբ[11]։ Հանրապետության առաջին նախագահ Վլադիսլավ Արձինբան և նրա դրածո Ռաուլ Հաջիմբան հրաժարվել են ճանաչել քվեարկության արդյունքները։ Աբխազիայի Գերագույն դատարանը կրկնակի ընտրություններ է նշանակել հոկտեմբերի 29-ին, սակայն Բագապշը հրաժարվել է մասնակցել[12], իսկ Աբխազիայի ԶԼՄ-ները հրաժարվել են հայտարարել ընտրությունների նոր ամսաթվի մասին, ինչի կապակցությամբ Հաջիմբայի կողմնակիցները փակցրել են սյուների վրա կրկնակի քվեարկության մասին հայտարարություններ[10]։ Ռուս միջնորդների մասնակցությամբ կոմպրոմիսային որոշում է կայացվել չեղյալ համարել 2004 թվականի հոկտեմբերի 3-ի ընտրությունների արդյունքները և նշանակել կրկնակի ընտրություններ 2005 թվականի հունվարի 12-ին, այդ ընտրությունների գլխավոր ֆավորիտները պայմանավորվել էին առաջադրվել միասնական դաշինքով՝ Բագապշը որպես նախագահ, Հաջիմբան որպես փոխնախագահ[12]։

Նոր ընտրություններում Բագապշ-Հաջիմբա տանդեմը ստացել է ձայների բացարձակ մեծամասնությունը[12]։ Աբխազիայի Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի տվյալների համաձայն՝ ընտրություններին մասնակցել է 129127 գրանցված ընտրողներից 75719-ը։ Բագապշի օգտին քվեարկել է 69728 մարդ, իսկ նրա մրցակից Յակուբ Լակոբայի օգտին՝ 3549[13]։ 2005 թվականի փետրվարի 12-ին տեղի է ունեցել Սերգեյ Բագապշի երդմնակալության արարողությունը[11]։

2006 թվականից իրավիճակը Վրաստանի և Աբխազիայի միջև գնալով ավելի լարված էր դառնում։ 2006 թվականի հուլիսի 25-ին Էմզար Քվիցիանիի հակակառավարական հայտարարություններից հետո վրացական ոստիկանությունը հատուկ գործողություն է սկսել Կոդորի կիրճի վերին հատվածում, որն ավարտվել է հուլիսի 27-ին[14]։

Սերգեյ Բագապշը շատ էր ծխում[15], ինչը ժամանակի ընթացքում սկսել է ազդել նրա առողջական վիճակի վրա։ Այսպես 2007 թվականի ապրիլին նա հոսպիտալացվել է «անգինայի նոպա ծայրահեղ հոգնածության ֆոնին» ախտորոշմամբ և հաջորդ օրը մեկնել Մոսկվա՝ բժշկական հետազոտություն անցնելու համար։ Բագապշին հետազոտել են «Ռոսզդրավա» սրտաբանական գիտաարտադրական համալիրում, ինչպես նաև ՌԴ նախագահի գործերի կառավարման կենտրոնական կլինիկական հիվանդանոցում։ Այդ դեպքից հետո Բագապշը բժիշկների առաջարկությամբ որոշել է թողել ծխելը[16]։

2007 թվականի սեպտեմբերի 20-ին վրացական հատուկ նշանակության ջոկատը հարձակում է գործել մի խումբ աբխազ զինծառայողների վրա Տկվարչելի շրջանի տարածքում։ Նույն թվականի հոկտեմբերի 30-ին ԱՊՀ-ի խաղաղապահ ուժերի պարեկային ծառայությունը, որը զինաթափել էր վրացական ոստիկանության ագրեսիվ տրամադրված ներկայացուցիչներին, շրջապատված էր Վրաստանի հատուկ նշանակության ուժերի գերազանցությամբ։ 2008 թվականի սկզբին վրացական բանակի կողմից Աբխազիայի հետ սահմանի անմիջական մերձակայքում զորավարժություններ են անցկացվել, հաճախացել են ինքնաթիռների թռիչքները սահմանի և Աբխազիայի տարածքի վրայով անօդաչու թռչող սարքերի մերձակայքում։ Մարտի 18-ին և ապրիլի 20-ին անվտանգության գոտու վրա երկու անօդաչու թռչող սարք է խոցվել[14]։ 2008 թվականի հունիսի 26-ին Սերգեյ Բագապշը պաշտոնական այցով ժամանել է Մոսկվա, որի շրջանակներում քննարկվել է նաև Ռուսաստանի կողմից Աբխազիայի անկախության ճանաչման հարցը։ Դա խիստ բացասական արձագանք է առաջացրել վրացական իշխանությունների կողմից[17]։

2008 թվականին Հարավային Օսիայում զինված հակամարտության ժամանակ Բագապշը Աբխազիայի Հանրապետության զինված ուժերի գերագույն գլխավոր հրամանատարն էր։ Այդ պատերազմի ընթացքում Աբխազիան ռազմական գործողություններ էր վարում Հարավային Օսիայի կողմում և իր վրա էր քաշում վրացական զորքերի մի մասը։ 2008 թվականի օգոստոսի 9-12-ին տեղի ունեցած ուժային գործողության ընթացքում Աբխազիան կարողացել է վերականգնել իր վերահսկողությունը Կոդորի կիրճի վերին հատվածի տարածքի նկատմամբ՝ ամբողջությամբ մաքրելով այն վրացական զորքերից, ոստիկանությունից և «արտաքսման մեջ գտնվող Աբխազիայի կառավարության» ներկայացուցիչներից[14]։

 
Դմիտրի Մեդվեդևի հանդիպումը Էդուարդ Կոկոյտիի և Սերգեյ Բագապշի հետ Կրեմլում:
 
Բագապշը ստորագրում է կարգավորման վեց սկզբունք

2008 թվականի օգոստոսի 14-ին Մեդվեդևի հետ հանդիպման ընթացքում Հարավային Օսիայի Հանրապետության նախագահ Էդուարդ Կոկոյտիի հետ ստորագրել է վրաց-հարավօսական և վրաց-աբխազական հակամարտությունների կարգավորման վեց սկզբունքներ, որոնք նախկինում մշակվել էին Մեդվեդևի և Սարկոզիի կողմից[18]։

2008 թվականի օգոստոսի 21-ին Աբխազիայի խորհրդարանը դիմել է ՌԴ նախագահին, Դաշնության խորհրդին և Պետդումային՝ անկախության ճանաչման խնդրանքով[19]։ Օգոստոսի 25-ին ՌԴ Դաշնության խորհուրդը և ՌԴ Պետական դուման միաձայն ընդունել են դիմում ՌԴ նախագահին՝ Աբխազիայի անկախությունը ճանաչելու առաջարկով։ Օգոստոսի 26-ին Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը հրամանագիր է ստորագրել «Աբխազիայի Հանրապետությունը ճանաչելու մասին», որի համաձայն Ռուսաստանի Դաշնությունը ճանաչել է այդ հանրապետությունը «որպես ինքնիշխան և անկախ պետություն», որոշել դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել նրա հետ և կնքել բարեկամության, համագործակցության և փոխադարձ օգնության մասին պայմանագիր[20]։ 2008 թվականի սեպտեմբերի 4-ին ճանաչմանը միացել է Նիկարագուան[21], 2009 թվականի հոկտեմբերի 10-ին՝ Վենեսուելան[22]։

2009 թվականի դեկտեմբերի 12-ին Աբխազիայում տեղի են ունեցել նախագահական ընտրություններ, որոնցում Բագապշը կրկին հաղթանակ է տարել։ 2010 թվականի փետրվարի 12-ին Սերգեյ Բագապշը կրկին ստանձնել է Աբխազիայի նախագահի պաշտոնը[6]։

2010-2011 թվականներին Սերգեյ Բագապշը կենտրոնացել է Աբխազիայի Հանրապետության միջազգային ճանաչման հարցերի վրա։ 2010 թվականին նախագահն այցելել է Ռուսաստան[23], Կուբա, Վենեսուելա և Նիկարագուա, որտեղ հանդիպել է պետական ղեկավարության ներկայացուցիչների հետ և բանակցություններ վարել[24]։

Հիվանդություն և մահ խմբագրել

2011 թվականի ապրիլին Բագապշը մասնավոր այցով եղել է Թուրքիայում՝ աբխազական սփյուռքի հրավերով։ Այդ օրը Թուրքիայի ԱԳՆ-ն պաշտոնական հայտարարություն է տարածել, որում նշվում էր, որ աբխազական առաջնորդի այցը պայմանավորված է նրա առողջական վիճակով։ Հիվանդության բնույթը և բժշկական միջամտության միջոցները չեն հստակեցվել[25]։ Մայիսի 21-ին Բագապշը վիրահատվել է ռուս և ֆրանսիացի մասնագետների կողմից Մոսկվայի թիվ 83 կլինիկական հիվանդանոցում՝ աջ թոքի խնդիրների պատճառով[26]։ Բժիշկները խոստովանել են, որ Սերգեյ Բագապշը հիվանդ է եղել թոքերի քաղցկեղով[27]։ Մայիսի 27-ի լույս 28-ի գիշերը Բագապշի վիճակը կտրուկ վատացել է, ինչի կապակցությամբ նրան միացված է եղել արհեստական շնչառության ապարատ։ Մայիսի 28-ին առաջացել են նաև այլ խնդիրներ։ Չնայած ինտենսիվ թերապիային՝ նախագահին կոմայի վիճակից դուրս բերել բժիշկներին չի հաջողվել։ Նա մահացել է 2011 թվականի մայիսի 29-ին՝ գիտակցության չգալով[6][26][27][28][29]։

Հուղարկավորություն խմբագրել

 
Հրաժեշտ Մոսկվայում
 
Մեդվեդևն ու Շոնիան Մոսկվայում հրաժեշտի ժամանակ

2011 թվականի մայիսի 30-ին Մոսկվայում Ռուսաստանի զինված ուժերի մշակութային կենտրոնում տեղի է ունեցել քաղաքացիական հոգեհանգստի արարողություն, որին ներկա էր Դմիտրի Մեդվեդևը[30]։ Նույն օրը երեկոյան մարմինը Սուխում է տեղափոխվել ՌԴ ԱԻՆ ինքնաթիռով[31]։

Հոգեհանգիստն անցկացվել է հունիսի 2-ին Սուխումում։ Այնուհետև մարմինը տեղափոխվել է Աբխազիայի ֆիլհարմոնիայի շենք, որտեղ տեղի է ունեցել հրաժեշտի պաշտոնական արարողությունը, որին մասնակցել են Հյուսիսային Կովկասի հանրապետությունների, մասամբ ճանաչված Հարավային Օսիայի, չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի և Մերձդնեստրի պատվիրակությունները, Ռուսաստանի կառավարության պատվիրակությունը և Ռուսաստանի դեսպանատան աշխատակիցները։ Վլադիմիր Պուտինի մասնակցությամբ սգո հանրահավաքից հետո[32] Սերգեյ Բագապշի դագաղը Աբխազիայի պաշտպանության նախարարության պատվո պահակախմբի ուղեկցությամբ, փոխադրել են Սուխումի փողոցներով, որից հետո մարմինը տարել են Բագապշ-Ջգերդի տոհմական գյուղ[33]։ Այնտեղ Աբխազիայի երկրորդ նախագահի մարմինը հողին է հանձնվել նրա ծնողների գերեզմանների կողքին՝ զինվորական 10 համազարկով և ազգային օրհներգի փողային նվագախմբի կատարմամբ[34]։

Ընտանիք խմբագրել

  • Կինը՝ Մարինա Գեորգիևնա Շոնիան, Վրաստանի Գալսկի շրջանից է[35][36], բժիշկ է[4],
  • Որդին՝ Զուրաբը, գործարար է[4],
  • Դուստրը՝ Լիանան, բժիշկ-մաշկաբան է[4],
  • Ունի մի քանի թոռ[4]։

Գործունեության գնահատում խմբագրել

Շատերը ինչպես Աբխազիայում և Ռուսաստանում, այնպես էլ արևմուտքում արտահայտվում էին Բագապշի մասին որպես «փոխզիջումների վարպետ», որն ամենաբարդ իրավիճակներում կարող էր լուծում գտնել, որը ձեռնտու էր երկու կողմերին, ինչը խիստ անհրաժեշտ էր հանրապետությունում[37], որը տանջվում էր ոչ միայն Վրաստանի հետ պատերազմով, այլև բազմաթիվ ներքին հակամարտություններով, որոնք կարող էին վերաճել քաղաքացիական պատերազմի[38]։ Նրա նախագահության ընթացքում սկսվել է հանրապետության տարածքում Ռուսաստանի քաղաքացիների անշարժ գույքի գրանցման խնդրի լուծումը[37], սկսվել է առողջարանների և սպասարկման ոլորտի վերականգնումը[39], թուլացել է հանրապետությունում գործող քրեական և որ ամենակարևորն է՝ դիվանագիտական[37][40][41] և տնտեսական հարաբերությունները[39] և պաշտոնական ռազմական համագործակցությունը Ռուսաստանի հետ[42]։ Ընդդիմության մի մասը գնահատել է, որ այդ շփումները չափազանց սերտ են և ոտնձգություն են կատարում հանրապետության ինքնիշխանության նկատմամբ[38]։

Վրաստանի հետ հարաբերություններում Բագապշը պահպանել է կոշտությունն ու մշտապես հռչակել Աբխազիայի անկախությունը՝ չնայած այն հույսերին, որոնք իր հանդեպ տածում էր վրացական ղեկավարությունը։ Այդ հույսերը կապված էին Բագապշի աշխատանքի հետ Վրացական ԽՍՀ կոմերիտմիության ղեկավարության և այն ժամանակվանից նրա մոտ պահպանված անձնական շփումները Վրաստանի որոշ պետական գործիչների հետ[36][38][40]։ Ընդ որում, Սերգեյ Բագապշը թույլ է տվել լավ հարաբերություններ հաստատել հարևան պետության հետ այն դեպքում, եթե նա ճանաչի Հանրապետության անկախությունը[42]։

Բագապշի հետ կապված է երկրում հարաբերական կայունության շրջանը։ Խարիզմատիկ Արձինբայից հետո Աբխազիային պետք էր նախագահ, որը կհանգստացներ լարվածության մեջ գտնվող հասարակությանը և երկիրը կտեղափոխեր խաղաղ ռելսերի։ Եվ Սերգեյ Բագապշը որքան հնարավոր է լավ մոտեցավ այդ խնդրին[41][43]։

Բնակչության շրջանում Սերգեյ Բագապշը վայելում էր անփոփոխ հարգանք[44], ոմանք նրան դնում էին Վլադիսլավ Արձինբայի հետ նույն շարքում։ Նրա մահից հետո կազմակերպությունների մեծ մասում հայտնվել են մահացածի լուսանկարները, որոնց մոտ ծաղիկներ են դրվել։ Առավել մեծ ժողովրդականություն է վայելում հանրապետության առաջին և երկրորդ նախագահների համատեղ լուսանկարը, որն արվել է 2005 թվականին[43]։

Մրցանակներ խմբագրել

Աբխազիայի մրցանակներ
  • Աբխազիայի հերոսի կոչում (2011 թվական, հետմահու)[45][46],
  • «Փառք և պատիվ» I աստիճանի շքանշան (2011, հետմահու)[45][46]։
Այլ պետությունների մրցանակներ
  • Արիության շքանշան (Ռուսաստանի Դաշնություն, 2011, հետմահու)[47],
  • Պատվո շքանշան (Հարավային Օսիա, 2005)[48],
  • Բարեկամության շքանշան (Հարավային Օսիա, 2006)[49],
  • «Արժանիքների համար» 1-ին աստիճանի շքանշան (Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն, 2006)[49],
  • Սուվորովի II աստիճանի շքանշան (Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն, 2008)[50][51],
  • Մոսկվայի կառավարության պատվոգիր (2009 թվականի մարտի 3)[52]։

Հիշատակ խմբագրել

Սերգեյ Բագապշի պատվին անվանակոչվել են՝

  • Տարածք Սուխումում (նախկին ԽՍՀՄ Սահմանադրության հրապարակը)[53],
  • Օչամչիրա քաղաքի կենտրոնական հրապարակը[54],
  • Թամիշ-Ջգերդա ավտոճանապարհը[54]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 http://www.themoscowtimes.com/news/article/abkhazias-leader-dies-in-moscow/437744.html
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #1012657140 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 «Сергей Багапш: Бессмертная сила доброй воли». // Московский комсомолец. 2014 թ․ մարտի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 16-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 «Первые лица». Абхазия.рф. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 Կաղապար:ВТ-ЛП
  7. ↑ Ленский И. Л. "В Абхазии я отстаивал российские интересы" // Военно-промышленный курьер. — 2007. — № 24 (190). Архивировано из первоисточника 17 Հուլիսի 2012.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 «Сергей Васильевич Багапш. Биографическая справка». РИА-Новости. 2011 թ․ մայիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 «Президент Абхазии Сергей Багапш. Биография». БК. 2011 թ․ մայիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 19-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 Кривенюк А. (2014 թ․ մայիսի 14). «Владислав Ардзинба, как политический миф». Кавполит. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 19-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 «Инаугурация Багапша пройдет "скромно, но торжественно"». РИА-Новости. 2005 թ․ փետրվարի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 20-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 «История президентских выборов в Республике Абхазия. Досье». ТАСС. 2014 թ․ օգոստոսի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 2-ին.
  13. ↑ «ЦИК Абхазии объявил Багапша победителем президентских выборов». Lenta.ru. 2005 թ․ հունվարի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 20-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 «Хроника грузино-абхазского конфликта 1989—2008 гг. Справка». РИА-Новости. 2008 թ․ օգոստոսի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  15. ↑ «Сергей Багапш курил по 2 пачки сигарет в день, и это не могло не сказаться на его легких». Мн.: Комсомольская правда. 2011 թ․ մայիսի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  16. ↑ «Москва отбила у Багапша охоту курить». Утро.ru. 2007 թ․ ապրիլի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  17. ↑ «МИД РФ удивлен резкой реакцией Тбилиси на встречу Медведева и Багапша». РИА-Новости. 2008 թ․ հունիսի 26. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 20-ին.
  18. ↑ «Кокойты и Багапш подписали принципы урегулирования конфликтов в Грузии». РИА-Новости. 2008 թ․ օգոստոսի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  19. ↑ «Абхазия направила России обращение о признании независимости». РИА-Новости. 2008 թ․ օգոստոսի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  20. ↑ «Российские парламентарии предлагают признать Абхазию и Южную Осетию». РИА-Новости. 2008 թ․ օգոստոսի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  21. ↑ «Никарагуа признала независимость Абхазии и Южной Осетии». Lenta.ru. 2008 թ․ սեպտեմբերի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  22. ↑ «Сенсация от Чавеса: Венесуэла признает Южную Осетию и Абхазию». РИА-Новости. 2009 թ․ սեպտեմբերի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  23. ↑ «Медведев и Багапш начали встречу в Кремле». Голос России. 2010 թ․ փետրվարի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 20-ին.
  24. ↑ «Багапш и Кокойты на день задержались с визитом в Никарагуа». РИА Новости. 2010 թ․ հուլիսի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  25. ↑ «Лидер Абхазии посетил Турцию с «бизнес-визитом»». Русская Служба «Голоса Америки». 2011 թ․ ապրիլի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  26. ↑ 26,0 26,1 «Президент Абхазии Сергей Багапш умер в Москве». РБК. 2011 թ․ մայիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  27. ↑ 27,0 27,1 «Ушел отец независимости». Взгляд. 2011 թ․ մայիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  28. ↑ «В Московской клинике скончался президент Абхазии Сергей Багапш». Радио «Маяк». 2011 թ․ մայիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  29. ↑ «В Москве на 63-м году скончался президент Абхазии». Посольство Абхазии в РФ. ИТАР-ТАСС. 2011 թ․ մայիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  30. ↑ «Гражданская панихида по президенту Абхазии завершилась в Москве». РИА-Новости. 2011 թ․ մայիսի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  31. ↑ «Прощание с президентом Абхазии Сергеем Багапшем в Сухуми». РИА-Новости. 2011 թ․ հունիսի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  32. ↑ «Путин простился с президентом Абхазии Сергеем Багапшем». РИА-Новости. 2011 թ․ հունիսի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  33. ↑ «Тело президента Абхазии Багапша доставили в родовое село». РИА-Новости. 2011 թ․ հունիսի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  34. ↑ «Багапша похоронили под орудийные залпы и гимн Абхазии». РИА-Новости. 2011 թ․ հունիսի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  35. ↑ Стешин Д. А. (2009 թ․ փետրվարի 5). «Сергей Багапш: «У меня жена грузинка и сепаратистка»». «Комсомольская правда». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
  36. ↑ 36,0 36,1 Калатозишвили Г. (2011 թ․ մայիսի 31). «Россия, Грузия и Абхазия после Багапша». Вестник Кавказа. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 Бабич Д. О (2011 թ․ մայիսի 29). «Сергей Багапш — мастер спасительных компромиссов». РИА Новости. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 Fuller L. (2011 թ․ մայիսի 30). «Head Of Georgian Breakaway Region Dies In Moscow» (անգլերեն). Radio Liberty. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  39. ↑ 39,0 39,1 Селиванова М. (2011 թ․ մայիսի 30). «Экономика Абхазии после Багапша: ориентация на Россию останется». РИА Новости. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  40. ↑ 40,0 40,1 Markedonov S. (2011 թ․ հունիսի 6). «Standarts of Bagapsh» (անգլերեն). European Dialogue. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  41. ↑ 41,0 41,1 Markedonov S. (2011 թ․ հունիսի 14). «Abkhazia after Bagapsh» (անգլերեն). Washington D. C.: Russia beyond the headlines. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  42. ↑ 42,0 42,1 Текушев И. (2011 թ․ մայիսի 29). «Противоречивое наследие Сергея Багапша». Радио Свобода-Таджикистан. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  43. ↑ 43,0 43,1 Барциц И (2011 թ․ մայիսի 30). «Жители Абхазии раскупают фотографии президента Сергея Багапша». РИА Новости. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  44. ↑ «Жители Сухуми скорбят по «истинному сухумцу» Багапшу». РИА Новости. 2011 թ․ մայիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  45. ↑ 45,0 45,1 «Сергею Багапшу посмертно присвоено звание героя Абхазии». РИА-Новости. 2011 թ․ հուլիսի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  46. ↑ 46,0 46,1 «Багапшу присвоили звание героя Абхазии». Взгляд. 2011 թ․ հուլիսի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  47. ↑ Медведев Д. А. (2011 թ․ սեպտեմբերի 30). «Указ № 1269 «О награждении орденом Мужества Багапша С. В.»». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  48. ↑ «Президент Южной Осетии наградил президента Абхазии орденом Почёта». Regnum. 2005 թ․ սեպտեմբերի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  49. ↑ 49,0 49,1 Кучуберия А (2006 թ․ հունիսի 14). «Представители руководства Абхазии получили награды Приднестровья и Южной Осетии». Кавказский Узел. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  50. ↑ «Президента Приднестровья наградили Орденом Суворова». Лента ПМР. 2008 թ․ հոկտեմբերի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  51. ↑ «Президента Приднестровья наградили Орденом Суворова». Lenta.ru. 2008 թ․ հոկտեմբերի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 17-ին.
  52. ↑ «Распоряжение № 357-РП «О награждении Почётной грамотой Правительства Москвы»». Правительство Москвы. 2009 թ․ մարտի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 17-ին.
  53. ↑ «Площадь Конституции СССР переименована в площадь имени Сергея Васильевича Багапш». Апсны-Пресс. 2012 թ․ հունվարի 26. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.
  54. ↑ 54,0 54,1 «Центральная площадь города Очамчира будет названа именем президента Абхазии Сергея Багапш». Апсны-Пресс. 2012 թ․ փետրվարի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 18-ին.

Գրականություն խմբագրել

  • Ленский И. Л. Багапш С. В. «Говорю и мыслю по-русски» // Свидетели абхазской беды. Допросы с пристрастием / газета «Правда». — М.: Деловой ритм, 2008.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սերգեյ Բագապշ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սերգեյ_Բագապշ&oldid=9806133» էջից