Ռեզո Չխեիձե

Ռեզո Չխեիձե; რეზო (რევაზ) დავითის ძე ჩხეიძე
Ծնվել է	1926 դեկտեմբերի 8
Ծննդավայր	ԽՍՀՄ Քութայիս, Վրացական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	մայիսի 3, 2015 (տարիքը 88)
Մահվան վայր	Վրաստան Թբիլիսի, Վրաստան
Կրթություն	Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտ
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Վրաստան
Գործունեության տարիներ	1953-2015
Ազգություն	վրացի
Մասնագիտացում	կինոռեժիսոր, դերասան, սցենարիստ, պրոդյուսեր, մանկավարժ
Պարգևներ	Լենինի շքանշան, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ, Լենինյան մրցանակ, Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ, «Պատվո նշան» շքանշան և Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան
IMDb	ID 0158523
	Ռեզո Չխեիձե՝ Վիքիպահեստ

Ռեզո (Ռևազ) Դավիթի Չխեիձե (վրացերեն՝ რეზო (რევაზ) დავითის ძე ჩხეიძე, 8 դեկտեմբերի, 1926, Քութայիս, Վրացական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - 3 մայիսի, 2015, Թբիլիսի, Վրաստան), վրացի խորհրդային կինոռեժիսոր, դերասան, սցենարիստ, պրոդյուսեր, մանկավարժ։ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1980)։

ԿենսագրությունԽմբագրել

Ռեզո Չխեիձեն ծնվել է 1926 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Քութայիսում։

1943-1946 թվականներին սովորել է Թբիլիսիի Շոթա Ռուսթավելու անվան թատերական ինստիտուտի ռեժիսրական ֆակուլտետում։ 1953 թվականին ավարտել է Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտի ռեժիսորական ֆակուլտետը (Միխայիլ Ռոմի արվեստանոց)։

1953 թվականից Ռեզո Չխեիձեն եղել է «Վրացֆիլմ» կինոստուդիայի ռեժիսոր, 1973 թվականից՝ նույն կինոստուդիայի տնօրենը։

1953 թվականին Ռեզո Չխեիձեն սեփական սցենարով նկարահանել է «Բորիս Պայչաձե» ֆիլմը՝ նվիրված հայտնի ֆուտբոլիստ Բորիս Պայչաձեին։ 1953-1954 թվականներին Թենգիզ Աբուլաձեի հետ համատեղ նկարահանել է մի շարք վավերագրական ֆիլմեր։

1955 թվականին Ռեզո Չխեիձեն Թենգիզ Աբուլաձեի հետ համատեղ նկարահանել է «Մագդանայի Լուրջան» ֆիլմը։ 1956 թվականին ֆիլմն արժանացել է Կաննի կինոփառատոնի կարճամետրաժ ֆիլմերի մրցույթում հատուկ հիշատակման որպես «Հորինված սյուժեով լավագույն ֆիլմ»: Երկար ժամանակ այն խորհրդային միակ ֆիլմն էր, որ ուշադրության է արժանացել արևմտյան հայտնի կինոփառատոնում^[1]^[2]:

1974 թվականից դասավանդել է Թբիլիսիի Շոթա Ռուսթավելու անվան թատերական ինստիտուտում (ինստիտուտի կինոբաժնի վարիչ, պրոֆեսոր)։

Վրացական ԽՍՀ կինոգորժիչների միության անդամ է։ 1963-1981 թվականներին եղել է Վրացական ԽՍՀ կինոգործիչների միության քարտուղար։

ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի 9-10-րդ նստաշրջանի պատգամավոր է։

Ռեզո Չխեիձեն մահացել է 2015 թվականի մայիսի 23-ին Թբիլիսիում, 89 տարեկանում^[3]^[4]: Թաղված է Թբիլիսիի Դիդուբեի պանթեոնում:

ԸնտանիքԽմբագրել

Հայր - Դավիթ Չխեիձե (կեղծանունը՝ Դիա Չիանելի) (1890-1945), գրող, հասարակական գործիչ, եղել է Արևմտյան Վրաստանի գրողների միության նախագահ, մի քանի տարի աշխատել է որպես Քութայիսի թատրոնի տնօրեն։ 1937 թվականին դարձել է բռնաճնշման զոհ։
Դուստր - Թամրիկո Չխեիձե, հասարակական գործիչ, 1978 թվականին Վրաստանում տեղի ունեցած ցույցերի կազմակերպիչներից մեկը։

Կոչումներ և մրցանակներԽմբագրել

Իրինա Սկոբցևան, Լիլիանա Ալյոշնիկովան և Ռոզո Չխեիձեն 1966 թվականին:

Ռեզո Չխեիձեն Թբիլիսիում ցույցի ժամանակ, 2009 թվական

Վրացական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1966)^[5]
ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1980)
Լենինյան մրցանակ (1986, «Քո որդին, Երկիր» ֆիլմի համար, 1991 թվականին հրաժարվել է մրցանակից)
Վրացական ԽՍՀ Լենինյան կոմերիտմիության մրցանակ (1969, «Զինվորի հայրը» և «Ինչ երիտասարդություն է» ֆիլմերի համար)
Լենինի շքանշան
2 այլ շքանշաններ
մեդալներ
«Խաղաղության դեսպան» կոչում (2010)
Կաննի կինոփառատոն (հատուկ հիշատակում կարճամետրաժ ֆիլմերի մրցույթում որպես «Հորինված սյուժեով լավագույն ֆիլմ», «Մագդանայի Լուրջան» ֆիլմ, 1956)
Էդինբուրգի միջազգային կինոփառատոն (պատվոգիր, «Մագդանայի Լուրջան» ֆիլմ, 1956)
Միջազգային կինոփառատոն Երիտասարդության և ուսանողության համաշխարհային փառատոնի շրջանակներում (ոսկե մեդալ (երիտասարդ կինոգործիչների կողմից ստեղծված ֆիլմերի բաժնում), 1957, Մոսկվա)
Դելիի միջազգային կինոփառատոն (Մեծ մրցանակ, «Գանձ» ֆիլմի համար, 1961)
Կորկի միջազգային կինոփառատոն (Ժյուրիի հատուկ մրցանակ, «Զինվորի հայրը» ֆիլմ, 1964)
Սալոնիկի միջազգային կինոփառատոն (Մրցանակ տարվա արտասահմանյան լավագույն ֆիլմի համար, «Զինվորի հայրը» ֆիլմ, 1965)
Սան Ֆրանցիսկոյի միջազգային կինոփառատոն (Պոտվավոր դիպլով, «Զինվորի հայրը» ֆիլմ, 1965)
«Կապիտոլյան Յուպիտեր» կինոփառատոն-կինոդիտում Հռոմում («Կապիտոլյան Յուպիտեր» մրցանակ, «Զինվորի հայրը» ֆիլմ, 1966)
Համամիութենական կինոփառատոն (Մրցանակ ռեժիսուրայի համար, «Տնկիներ» ֆիլմ, Ալմա Աթա, 1973)
Միջազգային կինոփառատոն Մոսկվայում (Պատվավոր դիպլոմ, «Տնկիներ» ֆիլմ, 1973)
Համամիութենական կինոփառատոն (Գլխավոր մրցանակ, Լիտվայի ԽՍՀ թատերական միության մրցանակ, «Քո որդին, Երկիր» ֆիլմ, Վիլնյուս, 1981)
Կինոփառատոն «Киношок» Անապայում («За мужество и достоинство в профессии „Госпожа Удача“ им. Павла Луспекаева» մրցանակ, 2001)
Միջազգային կինոփառատոն Մոսկվայում (Մրցանակ համաշխարհային կինեմատոգրաֆիայում ունեցած ավանդի համար, 2009)
Ռուսական կինոյի փառատոն «Մոսկովյան պրեմիերա» (Մշակույթի զարգացման մեծ ունեցած ավանդի համար, 2011)^[6]
Ռազմահայրենասիրական ֆիլմի Ս. Բոնդարչուկի նավան X միջազգային կինոփառատոն «Волоколамский рубеж» (Կազմկոմիտեի մրցանակ «Կինեմատոգրաֆիայի զարգացման մեջ ունեցած առանձնակի ավանդի համար», Ռուսաստան, 2013)^[7]
Թբիլիսիի պատվավոր քաղաքացի (2001)^[8]

ՖիլմագրությունԽմբագրել

Ռեժիսորական աշխատանքներԽմբագրել

1953 - Բորիս Պայչաձե (վավերագրական)
1953 - Դիմիտրի Արակիշվիլի (վավերագրական) (Թենգիզ Աբուլաձեի հետ համատեղ)
1954 - Վրաստանի ժողովրդական պարի պետական անսամբլ (վավերագրական) (Թենգիզ Աբուլաձեի հետ համատեղ)
1954 - Մեր ապարանքը (վավերագրական) (Թենգիզ Աբուլաձեի հետ համատեղ)
1955 - Մագդանայի Լուրջան (Թենգիզ Աբուլաձեի հետ համատեղ)
1956 - Մեր բակը
1959 - Մայան Ցխնեթիից
1961 - Գանձ
1962 - Ծովային արահետ
1964 - Զինվորի հայրը
1969 - Ինչ երիտասարդություն է
1972 - Տնկիներ
1980 - Քո որդին, Երկիր
1988 - Դոն Կիխոտի և Սանչոյի կյանքը
2008 - Տիրոջ տապանի մոմը (Ա. Ջուգելիի հետ համատեղ)

ՍցենարիստԽմբագրել

1953 - Բորիս Պայչաձե (վավերագրական)
1980 - Քո որդին, Երկիր (Սուլիկո Ժգենտիի հետ համատեղ)
1988 - Դոն Կիճոտի և Սանչոյի կյանքը (Սուլիկո Ժգենտիի, Մ. Սուարեսի հետ համատեղ)
2008 - Մոմ տիրոջ գերեզմանից (Ա. Ջուգելիի, Սուլիկո Ժգենտիի, Ա. Դոլիձեի հետ համատեղ)

ԴերասանԽմբագրել

1956 - Մեր բակը (չի նկարահանվել)
1959 - Քո ձեռքերում կյանքն է - Անդրո Պայչաձե
1963 - Քանի դեռ կենդանի է մադը - էպիզոդ
1973 - Լազարեի արկածները - էպիզոդ
1974 - Գիշերային այց (նկարահանվել է, բայց դերը նշված չէ)
1989 - Անցյալը միշտ մեզ հետ է - Սավլեի ընկերը

Մասնակցությունը ֆիլմերումԽմբագրել

1992 - Փարաջանով։ Վերջին գարուն (վավերագրական)

ՊրոդյուսերԽմբագրել

1998 - Այստեղ արևածագ է
2008 - Մոմ Տիրոջ գերեզմանից (Անդրեյ Լոգվինովի հետ համատեղ)

ԾանոթագրություններԽմբագրել

Արտաքին հղումներԽմբագրել

[Кваснецкая—2009——22-1] Кваснецкая, 2009, էջ 22

[2] Исмаилова, Н. (2004)։ «Абуладзе»։ http://art.1september.ru։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-08-ին։ Վերցված է 2011-01-03

[3] Скончался режиссёр «Отца солдата» Резо Чхеидзе // РИА Новости. - 03.05.2015

[4] Умер кинорежиссер Резо Чхеидзе - Светская хроника - IVONA - bigmir)net - IVONA

[5] Чхеидзе Реваз Давидович - статья из Большой советской энциклопедии (3-е издание)

[6] Фестиваль российского кино "Московская премьера" открывается в столице

[7] ttp://ia12.mosoblonline.ru/upload/iblock/043/vypusk-_-46.pdf

[8] Русская линия / Новости / Резо Чхеидзе на Московском кинофестивале получил приз за выдающийся вклад в мировой кинематограф

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]