ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթ

ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթը (անգլ.՝ CONCACAF Gold Cup, իսպ.՝ Copa de Oro de la CONCACAF) հանդիսանում է ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի անդամ երկրների ֆուտբոլի ազգային հավաքականների գլխավոր տեղական մրցաշարը։ Ոսկե գավաթի խաղարկության հաղթողը ճանաչվում է որպես Հյուսիսային Ամերիկայի, Կենտրոնական Ամերիկայի և Կարիբյան ավազանի մայրցամաքային չեմպիոն և, եթե խաղարկության տարեթիվը չի համընկնում կոնֆեդերացիաների գավաթի խաղարկության տարվա հետ, ստանում է նրան մասնակցելու իրավունք։

ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթ անգլ.՝ CONCACAF Gold Cup իսպ.՝ Copa de Oro de la CONCACAF
Ֆուտբոլային ասոցիացիա	ԿՈՆԿԱԿԱՖ
Հիմնվել է	1963
Ներկայիս չեմպիոն	Մեքսիկա (11-րդ տիտղոս)
Ամենատիտղոսավոր թիմ	Մեքսիկա (11 տիտղոս)
Պաշտոնական կայք	goldcup.org, concacaf.com
ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթ 2021

Պատմություն

Մինչ ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ձևավորումը (1961 թ.) գոյություն ունեին երկու ինքնուրույն կոնֆեդերացիաներ՝ 1938 թ. հիմնված Հյուսիսային Ամերիկայի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիան (անգլ.՝ North American Football Confederation, NAFC) և 1946 թ. հիմնված Կենտրոնական Ամերիկայի և Կարիբյան ավազանի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիան (իսպ.՝ Confederación Centroamericana y del Caribe de Fútbol, CCCF), որոնցից յուրաքանչյուրն անց էր կացնում իր առաջնությունը։ Այսպես, 1941-1961 թթ. ընթացքում անցկացված CCCF-ի 10 առաջնություններից յոթում հաղթել էր Կոստա Ռիկան, մեկական անգամ՝ Սալվադորը, Պանաման, Հայիթին, իսկ NAFC-ի երկու առաջնություններում էլ (1947 և 1949 թթ.) հաղթել էր Մեքսիկան։

1963 թ. ԿՈՆԱԿԱԿԱՖ-ը Սալվադորում անցկացրեց իր առաջին միասնական մրցաշարը ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ազգերի առաջնություն (իսպ.՝ Campeonato de Naciones de la CONCACAF) անվան տակ։ Մրցաշարն անց էր կացվում երկու տարին մեկ անգամ։ 1963-1971 թթ. խաղարկությունների արդյունքում երկուական անգամ չեմպիոնի տիտղոսը նվաճեցին Կոստա Ռիկան (1963, 1969 թթ.) և Մեքսիկան (1965, 1971 թթ.), մեկ անգամ էլ՝ Գվատեմալան (1967 թ.)։

1973 թ.-ից սկսած մրցաշարը սկսեց կատարել նաև աշխարհի առաջնության ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի զոնայի ընտրական մրցաշարի դեր։ Նման նշանակությամբ տեղի ունեցան մրցաշարի ևս 4 խաղարկություններ, ընդ որում 1985 և 1989 թթ. ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի առաջնությունը պաշտոնապես չանցկացվեց, և ընտրական մրցաշարի հաղթողը հայտարարվեց ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի չեմպիոն։ Այդ խաղարկությունների արդյունքում աշխարհի առաջնության ուղեգրեր նվաճեցին չեմպիոններ Հայիթիի (1973 թ.), Մեքսիկայի (1977 թ.), Հոնդուրասի (1981 թ.), Կանադայի (1985 թ.), Կոստա Ռիկայի (1989 թ.) և փոխչեմպիոններ Սալվադորի (1981 թ.), Միացյալ Նահանգների (1989 թ.) հավաքականները։

1991 թ. առաջնությունը վերածնվեց ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթ անվան տակ։ Մրցաշարի նորագույն պատմության 16 մրցաշրջանները (1991-2021 թթ.) անց կացան Մեքսիկայի և Միացյալ Նահանգների վիթխարի առավելությամբ, որոնք նվաճեցին համապատասխանաբար ութ (1993, 1996, 1998, 2003, 2009, 2011, 2015, 2019 թթ.) և յոթ (1991, 2002, 2005, 2007, 2013, 2017, 2021 թթ.) չեմպիոնական տիտղոսներ, և միայն մեկ անգամ մրցաշարում հաղթեց մեկ այլ թիմ՝ 2000 թ. Կանադան։ Ուշագրավ է, որ Միացյալ Նահանգներում (1993 և 2003 թթ. Մեքսիկայի, 2015 թ. Կանադայի, 2019 թ. Կոստա Ռիկայի և Ճամայկայի հետ համատեղ) անց են կացվել ոսկե գավաթի բոլոր խաղարկությունները։ Հետաքրքրական է նաև, որ 1996-2005 և 2021 թթ. խաղարկություններին մասնակցեցին հյուր-թիմեր Հարավային Ամերիկայից, Աֆրիկայից, Ասիայից։

Ձևաչափ և որակավորում

Եզրափակիչ մրցաշարին մասնակցում է 16 հավաքական։ 2019 թ.-ից գործող ձևաչափի համաձայն չորսական հավաքականներից կազմված չորս խմբերում առաջին և երկրորդ տեղերը զբաղեցրած թիմերը պայքարը շարունակում են փլեյ-օֆֆում, որը սկսվում է քառորդ եզրափակիչներից։ Երրորդ տեղի համար հանդիպում չի անցկացվում և կիսաեզրափակչում դուրս մնացած թիմերը կիսում են երրորդ տեղը։

Որակավորման գործընթացն ըստ խաղարկությունների փոփոխական է։

Խաղարկությունների արդյունքներ

ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ազգերի առաջնություն
Տարի	Անցկացման վայրը		Մրցաշարային աղյուսակ
			Չեմպիոն	Փոխչեմպիոն	Երրորդ տեղ	Չորրորդ տեղ
1963 Մանրամասն	Սալվադոր		Կոստա Ռիկա	Սալվադոր	Հոլանդական Անտիլներ	Հոնդուրաս
1965 Մանրամասն	Գվատեմալա		Մեքսիկա	Գվատեմալա	Կոստա Ռիկա	Սալվադոր
1967 Մանրամասն	Հոնդուրաս		Գվատեմալա	Մեքսիկա	Հոնդուրաս	Տրինիդադ և Տոբագո
1969 Մանրամասն	Տրինիդադ և Տոբագո		Կոստա Ռիկա	Գվատեմալա	Հոլանդական Անտիլներ	Մեքսիկա
1971 Մանրամասն	Կոստա Ռիկա		Մեքսիկա	Հայիթի	Կոստա Ռիկա	Կուբա
ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի առաջնությունը աշխարհի առաջնության ընտրական մրցաշարի շրջանակներում
1973 Մանրամասն	Հայիթի		Հայիթի	Տրինիդադ և Տոբագո	Մեքսիկա	Հոնդուրաս
1977 Մանրամասն	Մեքսիկա		Մեքսիկա	Հայիթի	Սալվադոր	Կանադա
1981 Մանրամասն	Հոնդուրաս		Հոնդուրաս	Սալվադոր	Մեքսիկա	Կանադա
1985 Մանրամասն	ԿՈՆԿԱԿԱՖ, առանց ֆիքսված մրցավայրի		Կանադա	Հոնդուրաս	Կոստա Ռիկա	Սալվադոր
1989 Մանրամասն	ԿՈՆԿԱԿԱՖ, առանց ֆիքսված մրցավայրի		Կոստա Ռիկա	Միացյալ Նահանգներ	Տրինիդադ և Տոբագո	Գվատեմալա

ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթ
Տարի	Անցկացման վայրը		Եզրափակիչ				Հանդիպում երրորդ տեղ տեղի համար
			Չեմպիոն	Հաշիվը	Փոխչեմպիոն		Երրորդ տեղ	Հաշիվը	Չորրորդ տեղ
1991 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Միացյալ Նահանգներ	0 : 0 ԼԺՀ 4 : 3 ՀՏՀ	Հոնդուրաս		Մեքսիկա	2 : 0	Կոստա Ռիկա
1993 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ Մեքսիկա		Մեքսիկա	4 : 0	Միացյալ Նահանգներ		Կոստա Ռիկա	1 : 1 ԼԺՀ	Ճամայկա
							թիմերը կիսել են երրորդ տեղը
1996 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Մեքսիկա	2 : 0	Բրազիլիա		Միացյալ Նահանգներ	3 : 0	Գվատեմալա
1998 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Մեքսիկա	1 : 0	Միացյալ Նահանգներ		Բրազիլիա	1 : 0	Ճամայկա
2000 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Կանադա	2 : 0	Կոլումբիա		Տրինիդադ և Տոբագո  Պերու	չի անցկացվել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը
2002 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Միացյալ Նահանգներ	2 : 0	Կոստա Ռիկա		Կանադա	2 : 0	Հարավային Կորեա
2003 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ Մեքսիկա		Մեքսիկա	1 : 0 ԼԺՀ	Բրազիլիա		Միացյալ Նահանգներ	3 : 2	Կոստա Ռիկա
2005 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Միացյալ Նահանգներ	0 : 0 ԼԺՀ 3 : 1 ՀՏՀ	Պանամա		Հոնդուրաս  Կոլումբիա	չի անցկացվել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը
2007 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Միացյալ Նահանգներ	2 : 1	Մեքսիկա		Կանադա  Գվադելուպա	չի անցկացվել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը
2009 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Մեքսիկա	5 : 0	Միացյալ Նահանգներ		Հոնդուրաս  Կոստա Ռիկա	չի անցկացվել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը
2011 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Մեքսիկա	4 : 2	Միացյալ Նահանգներ		Պանամա  Հոնդուրաս	չի անցկացվել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը
2013 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Միացյալ Նահանգներ	1 : 0	Պանամա		Մեքսիկա  Հոնդուրաս	չի անցկացվել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը
2015 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ Կանադա		Մեքսիկա	3 : 1	Ճամայկա		Պանամա	1 : 1 ԼԺՀ 3 : 2 ՀՏՀ	Միացյալ Նահանգներ
2017 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Միացյալ Նահանգներ	2 : 1	Ճամայկա		Մեքսիկա  Կոստա Ռիկա	չի անցկացվել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը
2019 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ Կոստա Ռիկա Ճամայկա		Մեքսիկա	1 : 0	Միացյալ Նահանգներ		Հայիթի  Ճամայկա	չի անցկացվել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը
2021 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Միացյալ Նահանգներ	1 : 0 ԼԺՀ	Մեքսիկա		Կատար  Կանադա	չի անցկացվել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը
2023 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ Կանադա		Մեքսիկա	1 : 0	Պանամա		Ճամայկա  Միացյալ Նահանգներ	չի անցկացվել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը

Շեղատառով նշված են մրցաշարին հրավիրված թիմերը այլ կոնֆեդերացիաներից:

Թիմերի տիտղոսներ

ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի գոտու մայրցամաքային առաջնության բոլոր խաղարկությունների արդյունքում մրցանակային տեղեր են զբաղեցրել 16 ազգային հավաքականներ, ընդ որում ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի առաջնության ժամանակաշրջանի մրցանակակիրների թիվը 10 է, իսկ ոսկե գավաթի խաղարկության ժամանակաշրջանում մրցանակային տեղեր զբաղեցրել են 14 հավաքականներ։ Չեմպիոնական տիտղոսների թվով միանձնյա առաջատար դիրքում է Մեքսիկայի հավաքականը (տասնմեկ տիտղոսը)։ Նրան են հաջորդում Միացյալ Նահանգները և Կոստա Ռիկան (համապատասխանաբար յոթ և երեք տիտղոս)։ Հետաքրքրական է, որ մրցաշարի նորագույն շրջանի 16 խաղարկությունների (1991-2021 թթ.) եզրափակիչներին ամենից շատ մասնակցել է Միացյալ Նահանգները՝ տասներկու անգամ, իսկ Մեքսիկան՝ տասը անգամ. այսուհանդերձ վերջինս ոսկե գավաթի մեկ չեմպիոնական տիտղոս ավելի է նվաճել։

Թիմ	Չեմպիոն	Փոխչեմպիոն	Երրորդ տեղ
Մեքսիկա	12 (1965, 1971, 1977, 1993, 1996, 1998, 2003, 2009, 2011, 2015, 2019, 2023)	3 (1967, 2007, 2021)	5 (1973, 1981, 1991, 2013*, 2017*)
Միացյալ Նահանգներ	7 (1991, 2002, 2005, 2007, 2013, 2017, 2021)	6 (1989, 1993, 1998, 2009, 2011, 2019)	3 (1996, 2003, 2023*)
Կոստա Ռիկա	3 (1963, 1969, 1989)	1 (2002)	6 (1965, 1971, 1985, 1993♦, 2009*, 2017*)
Կանադա	2 (1985, 2000)	–	3 (2002, 2007*, 2021*)
Հոնդուրաս	1 (1981)	2 (1985, 1991)	5 (1967, 2005*, 2009*, 2011*, 2013*)
Հայիթի	1 (1973)	2 (1971, 1977)	1 (2019*)
Գվատեմալա	1 (1967)	2 (1965, 1969)	–
Պանամա	–	3 (2005, 2013, 2023)	2 (2011*, 2015)
Ճամայկա	–	2 (2015, 2017)	3 (1993♦, 2019*, 2023*)
Բրազիլիա	–	2 (1996, 2003)	1 (1998)
Սալվադոր	–	2 (1963, 1981)	1 (1977)
Տրինիդադ և Տոբագո	–	1 (1973)	2 (1989, 2000*)
Կոլումբիա	–	1 (2000)	1 (2005*)
Կյուրասաո	–	–	2 (1963, 1969)
Կատար	–	–	1 (2021*)
Գվադելուպա	–	–	1 (2007*)
Պերու	–	–	1 (2000*)

^♦ Երրորդ տեղի համար հանդիպումն ավարտվեց թիմերի միջև ոչ ոքիով, և նրանք կիսեցին երրորդ տեղը:
* Երրորդ տեղի համար հանդիպում տեղի չի ունեցել, և թիմերը կիսել են երրորդ տեղը:
Շեղատառով նշված են մրցաշարին հրավիրված թիմերը այլ կոնֆեդերացիաներից:

Թիմերի մասնակցություններ

Հիմնական հոդված՝ ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթ (թիմերի մասնակցություններ)

ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի մայրցամաքային առաջնության եզրափակիչ մրցաշարի 26 խաղարկություններին մասնակցել են 30 ազգային հավաքականներ, որոնցից յոթը հանդիսանում են այլ կոնֆեդերացիաների անդամներ։

Մրցավայրեր

Հիմնական հոդված՝ ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթ (մրցավայրեր)

ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի առաջնության և ոսկե գավաթի 19 խաղարկություններ հյուրընկալվել են ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի անդամ ութ երկրներում, իսկ մրցաշարի երկու խաղարկություններ (1985 և 1989 թթ.) չեն ունեցել կազմակերպիչ երկիր։ Ընդհանուր առմամբ 1963-2011 թթ. ընթացքում եզրափակիչ մրցաշարի շրջանակներում տեղի ունեցած 389 հանդիպումները անց են կացվել 9 երկրների 42 քաղաքների 48 մարզադաշտերում (որից ԱՄՆ-ում՝ 28 մարզադաշտեր 26 քաղաքներում)։

Գոլերի հեղինակներ

Հիմնական հոդված՝ ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթ (գոլերի հեղինակներ)

ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի առաջնության և ոսկե գավաթի 21 խաղարկությունների 389 հանդիպումների արդյունքում խփվել է 1063 գոլ (միջինը ավելի քան 50 գոլ խաղարկությունում)։ Հետաքրքիր է, որ Մեքսիկայի, Կոստա Ռիկայի, Միացյալ Նահանգների և Հոնդուրասի հավաքականների հաշվին ընդհանուր առմամբ գրանցված է մրցաշարի բոլոր գոլերի կեսից ավելին (553 գոլ)։ Պետք է նշել նաև, որ 1967 և 1971 թթ. խաղարկությունների 3 հանդիպումներում 7 գոլերի հեղինակները հայտնի չեն։

Մրցանակներ և նվաճումներ

Հիմնական հոդված՝ ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթ (մրցանակներ և նվաճումներ)

ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթի խաղարկությունների արդյունքներով ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ը սահմանել է մրցանակներ մրցաշարի լավագույն խաղացողի, լավագույն ռմբարկուի, լավագույն դարպասապահի և «ֆեյր փլեյի» լավագույն ցուցանիշը ունեցող թիմի համար։

Ռեկորդներ

Հիմնական հոդված՝ ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթ (ռեկորդներ)

ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի առաջնությունը և ոսկե գավաթը բնորոշվում է վիճակագրական տվյալների բավական թույլ բազայով, որովհետև հատկապես 1963-1971 թթ. խաղարկությունների տեխնիկական հաշվետվությունները խիստ սահմանափակ են։ Վիճակագրական տվյալների հիման վրա ռեկորդների առանձնացման համար լրացուցիչ ժամանակի արդյունքում ավարտված հանդիպումները հաշված են որպես հաղթանակ և պարտություն, 11 մետրանոց հարվածաշարի արդյունքում ավարտված հանդիպումները՝ ոչ ոքի։

Արտաքին հղումներ

• ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթը; ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի պաշտոնական կայք 1, 2 Արխիվացված 2012-12-31 Wayback Machine, worldfootball.net, RSSSF-ի արխիվ (անգլ.), mediotiempo.com (իսպ.), arquivodosmundiais.com Արխիվացված 2013-06-15 Wayback Machine (պորտ.)
• ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի առաջնությունը; ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի պաշտոնական կայք(չաշխատող հղում) (անգլ.)
• Հյուսիսային ու Կենտրոնական Ամերիկայի և Կարիբյան ավազանի մայրցամաքային առաջնությունները; RSSSF-ի արխիվ (անգլ.)
• ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի առաջնությունը աշխարհի առաջնության ընտրական մրցաշարի շրջանակում; ՖԻՖԱ-ի պաշտոնական կայք 1 Արխիվացված 2013-03-28 Wayback Machine, 2 Արխիվացված 2007-12-10 Wayback Machine, 3 Արխիվացված 2012-08-22 Wayback Machine, 4 Արխիվացված 2011-12-19 Wayback Machine, 5 Արխիվացված 2013-10-25 Wayback Machine, RSSSF-ի արխիվ 1, 2, 3, 4, 5 (անգլ.)