Լևուլոզ
| Առաջարկվում է այս և Ֆրուկտոզ հոդվածները միացնել իրար: (քննարկում) |
Լևուլոզ, ֆրուկտոզ, պտղաշաքար կամ մրգաշաքար, C6H12O6, մոնոսախարիդների խմբի ածխաջուր, գլյուկոզի իզոմեր։
| Լևուլոզ | |
|---|---|
| Քիմիական հատկություններ | |
| Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) |
Քիմիական հատկություններ խմբագրել
Քաղցր համով անգույն բյուրեղներ են, հալացման ջերմաստիճանը՝ 102— 104°C։ Շաքար, որը չի բյուրեղանում։ Լավ է լուծվում ջրում։ Պարունակվում է բույսերում (հատկապես մրգերում), սովորաբար գլյուկոզի հետ։ Կազմում է մեղրի հիմնական մասը (50%)։ Քիչ քանակությամբ Լևուլոզ կա կենդանի օրգանիզմների արյան մեջ և լյարդում։ Օրգանիզմում առաջացնում է մոնոֆոսֆորային և դիֆոսֆորային էսթերներ, որոնք ածխաջրային փոխանակման կարևոր միջանկյալ նյութեր են։ Բևեռացած լույսի հարթությունը պտտում է ձախ (տեսակարար պատումը՝ —93°)։ Ստացվում է սախարոզը և ինուլինը հիդրոլիզելով, ինչպես նաև D - գլյուկոզի վրա ալկալիներ ազդելով։ Մոտավորապես 2,5-3 անգամ քաղցր է գլյուկոզից և 1,5 անգամ՝ եղեգնաշաքարից։ Կիրառվում է սննդի արդյունաբերության և բժշկության մեջ։
Բժշկության մեջ խմբագրել
Շաքարախտի դեպքում ավելի հեշտ են յուրացվում օրգանիզմի կողմից, քան դեքստրոզը (խաղողաշաքարը) և եղեգնաշաքարը։ Միաժամանակ լևուլոզը հազվադեպ է հանդիպում արյան մեջ։ Օրգանիզմի նյութափոխանակության արդյունքում լևուլոզը վերածվում է դեքստրոզի՝ արյան բաղադրության մաս հանդիսացող շաքարի։ Սակայն սննդային արժեքով դեքստրոզն ու լևուլոզը տարբերվում են. դեքստրոզը առավել կարևոր նշանակություն ունի շնչառական գործընթացում, իսկ լևուլոզը՝ հյուսվածքների։
Մեղվապահության մեջ խմբագրել
Լևուլոզը ավելի անկայուն շաքար է, քան դեքստրոզը։ Մեղուներին ձմռանը կերակրելու համար մեղվապահները եղեգաշաքարից շաքարաջուր են պատրաստում, ավելացնելով թթու։ Պատրաստման ընթացքում նախնական թափանցիկ լուծույթը աստիճանաբար դեղին խեժի գույն է ստանում։ Այդ դեղին գունավորումը առաջանում է եռման ջերմաստիճանի ազդեցությամբ լևուլոզի մանրագույն մասնիկների քայքայման արդյունքում։ Որոշ մեղվապահներ նախորդ տարիների մեղրը պահելուց, նկատել են, որ տարին տարվա վրա մեղրի գույնը մգանում է։ Այդ գունափոխությունը տեղի է ունենում լույսի ազդեցությամբ լևուլոզի աստիճանական քայքայման արդյունքում։
Հետաքրքրական է, որ կալիֆորնիական սպիտակ եղեսպակի (շալֆեյ) մեղրը շատ բաց գույն ունի. ջրի նման զուլալ է։ Այն սովորական պայմաններում հազվադեպ է շաքարակալում։ Բայց հնանալով կորցնում է լևուլոզի որոշ քանակ և աստիճանաբար սկսում է բյուրեղանալ։ Ժամանակի ընթացքում բյուրեղները մեծանում են։ Օրինակ, 10 տարվա վաղեմության եղեսպակի մեղրի մեջ բյուրեղները մանր են ու ցրված և ընդամենը պղտոր են ցույց տալիս մեղրը, իսկ 30 տարվա ընթացքում եղեսպակի մեղրի մեջ առաջացած բյուրեղները այնքան են խոշորանում, որ ծավալի 1/3 -ն են կազմում։
Այսպիսով, լևուլոզը շաքար է, որը սովորաբար կանխում է մեղրի շաքարակալումը։ Լևուլոզի շնորհիվ մեղրը ավելի հոտավետ ու համեղ է լինում[1]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ левулоза-как-пищевой-продукт|http://uley-duplo.ru/content/(չաշխատող հղում)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 593)։ 
|
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Լևուլոզ կատեգորիայում։ |