Վիքիպեդիա

Զիմբաբվեի տնտեսություն

Զիմբաբվեի տնտեսությունը ոսկու ստանդարտների վրա հիմնված տնտեսություն է։ Զիմբաբվեն ունի 44 միլիարդ դոլար արժողությամբ ոչ ֆորմալ տնտեսություն ՊՄԳ-ով, ինչը կազմում է ընդհանուր տնտեսության 64,1%-ը[1]։ Գյուղատնտեսությունն ու հանքարդյունաբերությունը մեծապես նպաստում են արտահանմանը։ Տնտեսությունը 2023 թվականի վերջին գնահատվել է 73 միլիարդ դոլար[2]։

Զիմբաբվեի տնտեսություն
ազգային տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիա• Համաշխարհային տնտեսություն
 • Աֆրիկայի տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրԶիմբաբվե Խմբագրել Wikidata
ՎայրԶիմբաբվե Խմբագրել Wikidata
Անվանական ՀՆԱ17 845 821 400 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ1333 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
ՀՆԱ (ԳՀ)40 229 126 006 միջազգային դոլար Խմբագրել Wikidata
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ2433,718 միջազգային դոլար Խմբագրել Wikidata
Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ0,5±0,1 տոկոս Խմբագրել Wikidata
Ընդհանուր պահուստներ292 621 249 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Գնաճի մակարդակ−0,9±0,1 տոկոս Խմբագրել Wikidata
Զիմբաբվեի արտահանումը 2006 թվականին

Երկիրն ունի մետաղագործական որակի քրոմիտի պաշարներ։ Առևտրային այլ օգտակար հանածոների հանքավայրերը ներառում են ածուխ, ասբեստ, պղինձ, նիկել, ոսկի, պլատին և երկաթի հանքաքար[3]։

Ներկայիս տնտեսական պայմաններ

խմբագրել

2000 թվականին Զիմբաբվեն ծրագրեց հողերի վերաբաշխման ակտ՝ բռնագրավելու սպիտակամորթներին պատկանող, առևտրային ֆերմաները, որոնք ձեռք են բերվել գաղութացման արդյունքում և հողը բաժանել սևամորթ մեծամասնությանը։ Նոր օկուպանտները, որոնք հիմնականում կազմված էին բնիկ քաղաքացիներից և իշխող «ZANU-PF»-ի վարչակազմի մի քանի նշանավոր անդամներից, անփորձ կամ անհետաքրքրված էին հողագործությամբ, այդպիսով չկարողանալով պահպանել նախկին հողատերերի աշխատունակությունը և բարձր արդյունավետության կառավարման մեջ[4]։ Կարճաժամկետ շահույթը ձեռք է բերվել հողը կամ սարքավորումները վաճառելով։ Գյուղատնտեսական փորձաքննության ժամանակակից բացակայությունը հանգեցրեց արտահանման լուրջ կորուստների և բացասաբար ազդեց շուկայի վստահության վրա։ Երկիրը սննդամթերքի արտադրության մեջ զգալի անկում է ապրել, և դատարկ մնացած հողերն այժմ օգտագործվում են գյուղական համայնքների կողմից, որոնք իրենց ապրուստ գյուղատնտեսությամբ են աշխատում։ Հիմնական սննդամթերքի արտադրությունը, ինչպիսին է եգիպտացորենը, համապատասխանաբար վերականգնվել է` ի տարբերություն արտահանվող սովորական մշակաբույսերի, այդ թվում` ծխախոտի և սուրճի[5]։ Զիմբաբվեն նաև համաշխարհային պատմության մեջ գրանցել է հիպերինֆլյացիայի 30-րդ դեպքը[6]։

Պետական ծախսերը կազմում են ՀՆԱ-ի 29,7%-ը։ Պետական ձեռնարկությունները խիստ սուբսիդավորվում են։ Հարկերն ու սակագները բարձր են, իսկ պետական կարգավորումը թանկ է ընկերությունների համար։ Բիզնես սկսելը կամ փակելը դանդաղ է և ծախսատար[7]։ Աշխատաշուկայի կանոնակարգման պատճառով աշխատողներին աշխատանքի ընդունելն ու աշխատանքից ազատելը երկարատև գործընթաց է։ Մինչև 2008 թվականը գործազրկությունն աճել էր մինչև 94%[8]։

Հետաքրքիր է, որ 2021 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ Զիմբաբվեի գործազրկության պաշտոնական մակարդակը, նույնիսկ Համաշխարհային բանկի տվյալներով, կազմել է 5,17%՝ այն դարձնելով Աֆրիկայում գործազրկության ամենացածր ցուցանիշներից մեկը[9]։ Դրան կարող են աջակցել նաև Զիմբաբվեի զբաղվածության կայքերը, ինչպիսիք են «Work In Zimbabwe»-ում, որոնք ամեն օր տեղադրում են մի քանի աշխատանքի հայտարարություններ Զիմբաբվեում։

Աֆրիկայի առաջընթացի խմբի 2014 թվականի զեկույցը[10] ցույց է տվել, որ աֆրիկյան բոլոր երկրներից, որոնք ուսումնասիրվել են թե մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի կրկնապատկման համար քանի տարի կպահանջվի, Զիմբաբվեն ամենավատն է դրսևորվել, և որ զարգացման ներկայիս տեմպերով դրա համար կպահանջվի 190 տարի[11]։ Անորոշությունը բնիկացման ծրագրի շուրջ (պարտադիր ձեռքբերում), ազատ մամուլի ընկալման բացակայությունը, ԱՄՆ դոլարից հրաժարվելը որպես պաշտոնական արժույթ և քաղաքական անորոշությունը ՀԶԿ-ի հետ ազգային միասնության կառավարության փլուզումից հետո, ինչպես նաև իշխանության համար պայքարը «ZANU-PF»-ի ներսում, ավելացրել է մտահոգությունները, որ երկրի տնտեսական իրավիճակը կարող է էլ ավելի վատթարանալ[12]։

2016 թվականի սեպտեմբերին ֆինանսների նախարարը որպես տնտեսության վատ ցուցանիշների էական պատճառներ մատնանշեց «արտադրության ցածր մակարդակը և դրա հետ կապված առևտրային բացը, աննշան օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները և հսկայական պարտքերի պատճառով միջազգային ֆինանսների հասանելիության բացակայությունը»[13]։

Զիմբաբվեին զբաղեցրել է 140-րդ հորիզոնականը 190 երկրների մեջ՝ Համաշխարհային բանկի խմբի կողմից հրապարակված բիզնես վարելու հեշտությամբ երկրների ցնակում զեկույցի մեջ։ Նրանք բարձր են գնահատվել վարկ ստանալու ունակությամբ (85-րդ տեղ) և փոքրամասնության ներդրողներին պաշտպանելու համար (95-րդ տեղ)[14]։

Ենթակառուցվածքներ և ռեսուրսներ

խմբագրել

Տրանսպորտ

խմբագրել

Զիմբաբվեի ներքին տրանսպորտային և էլեկտրաէներգիայի ցանցերը բավարար են, այնուամենայնիվ, տեխնիկական սպասարկումը մի քանի տարի անտեսվել է։ Զիմբաբվեով անցնում են երկու տրանսաֆրիկյան ավտոմոբիլային ուղիներ՝ Կահիրե-Քեյփթաուն մայրուղի և Բեյրա-Լոբիտո մայրուղի։ Վատ ասֆալտապատ մայրուղիները կապում են հիմնական քաղաքային և արդյունաբերական տարածքները, մինչդեռ Զիմբաբվեի ազգային երկաթուղիների կողմից վերահսկվող երկաթուղային գծերը միացնում են Զիմբաբվեն կենտրոնական Աֆրիկայի հսկայական երկաթուղային ցանցին, որը կապում է այն իր բոլոր հարևանների հետ։

Էներգիա

խմբագրել

Զիմբաբվեի Էլեկտրաէներգիայի մատակարարման մարմինը պատասխանատու է երկրին էլեկտրական էներգիայով ապահովելու համար։ Զիմբաբվեն էլեկտրաէներգիայի արտադրության երկու ավելի մեծ օբյեկտներ ունի՝ Կարիբա ամբարտակը (տնորինում են Զամբիայի հետ միասին) և 1983 թվականից ի վեր Հվանգե ածխի հանքավայրին հարող խոշոր Հվանգ ՋԷԿ-ը։ Այնուամենայնիվ, ընդհանուր արտադրական հզորությունը չի բավարարում պահանջարկը, ինչը հանգեցնում է էլեկտաէներգիայի անջատումների։ Հվանգ կայանը ի վիճակի չէ օգտագործել իր ողջ հզորությունը ծերության և սպասարկման բացակայության պատճառով։ 2006 թվականին քայքայված ենթակառուցվածքը և գեներատորների ու ածխի արդյունահանման համար պահեստամասերի բացակայությունը հանգեցրեց նրան, որ Զիմբաբվեն ներմուծեց իր էներգիայի 40%-ը, այդ թվում՝ 100 մեգավատ Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունից, 200 մեգավատը՝ Մոզամբիկից, մինչև 450 մեգավատ՝ Հարավային Աֆրիկայից և 300 մեգավատտ Զամբիայից[15]։ 2010 թվականի մայիսին երկրի արտադրական հզորությունը գնահատվում էր 940 ՄՎտ՝ 2500 ՄՎտ առավելագույն պահանջարկի դիմաց[16]։ Լայն տարածված է տեղական փոքր գեներատորների օգտագործումը։

Հեռախոս

խմբագրել

Նոր հեռախոսագծերը նախկինում դժվար էր ձեռք բերել։ «TelOne»-ը Զիմբաբվում միակ ֆիքսված կապի ծառայություններ մատուցողն է[17][18]։ Բջջային հեռախոսների ցանցերը այլընտրանք են։ Բջջային հեռախոսի հիմնական օպերատորներն են «Telecel», «Net*One» և «Econet»[17]։

Գյուղատնտեսություն

խմբագրել

Զիմբաբվեի գյուղատնտեսությունը կարելի է բաժանել երկու մասի, առևտրային հողագործություն այնպիսի մշակաբույսերի, ինչպիսիք են բամբակը, ծխախոտը, սուրճը, գետնանուշը և տարբեր մրգեր, և ապրուստի գյուղատնտեսություն հիմնական մշակաբույսերով, ինչպիսիք են եգիպտացորենը կամ ցորենը։

Առևտրային գյուղատնտեսությունը գրեթե բացառապես գտնվում էր սպիտակամորթ փոքրամասնության ձեռքում, մինչև 2000 թվականին սկսվեց հողերի վերաբաշխման հակասական ծրագիրը։ Զիմբաբվեում հողերը բռնի կերպով խլվեցին սպիտակամորթ ֆերմերներից և վերաբաշխվեցին սևամորթ վերաբնակիչներին, ինչը Մուգաբեն արդարացնում էր նրանով, որ այն կոչված էր շտկելու գաղութատիրությունից մնացած անհավասարությունները[19]։ Նոր սեփականատերերը չունեին հողի սեփականություն, և որպես այդպիսին չունեին գրավադրման համար անհրաժեշտ անշարժ գույք, որն անհրաժեշտ էր բանկային վարկեր ստանալու համար[20]։ Մանր ֆերմերները նաև առևտրային մասշտաբի գյուղատնտեսության փորձ չունեին։

Հողատարածքների վերաբաշխումից հետո Զիմբաբվեի հողերի զգալի մասը մնաց դատարկ, և գյուղատնտեսական արտադրությունը կտրուկ նվազեց[21]։ Զիմբաբվեի համալսարանը 2008 թվականին գնահատել էր, որ 2000-ից 2007 թվականներին գյուղատնտեսական արտադրանքը նվազել է 51%-ով[22]։ Զիմբաբվեի հիմնական արտահանման բերքի՝ ծխախոտի արտադրությունը 2000-ից 2008 թվականներին նվազել է 79%-ով[23][24]։

Ծխախոտի արտադրությունը վերականգնվել է 2008 թվականից հետո՝ շնորհիվ գյուղատնտեսության պայմանագրային համակարգի և չինական աճող պահանջարկի։ Ծխախոտի միջազգային ընկերությունները, ինչպիսիք են «British American Tobacco»-ն և «China Tobacco»-ն, ֆերմերներին մատակարարում էին գյուղատնտեսական միջոցներ, սարքավորումներ և վարկեր, ինչպես նաև վերահսկում նրանց կողմից ծխախոտի աճեցման գործընթացը[25][26]։ Մինչև 2018 թվականը ծխախոտի արտադրությունը վերականգնվել է մինչև 258 միլիոն կգ, ինչը երկրորդ ամենամեծ բերքն էր երկրի պատմության ընթացքում[23][27]։ Սպիտակներին պատկանող խոշոր ֆերմաների փոխարեն, որոնք հիմնականում վաճառվում են եվրոպական և ամերիկյան ընկերություններին, Զիմբաբվեի ծխախոտի ոլորտն այժմ բաղկացած է փոքր ֆերմերներից, որոնք բերքի կեսից ավելին արտահանում են Չինաստան[28]։ Ծխախոտագործությունը 2017 թվականին կազմում էր Զիմբաբվեի ՀՆԱ-ի 11%-ը, և նրա 16 միլիոն բնակչից 3 միլիոնը կախված էր ծխախոտից, որպես հրմնական ապրուստի միջոց[29]։

Հողային բարեփոխումները զգալի աջակցություն են գտել Աֆրիկայում և մի քանի աջակիցներ աֆրոամերիկացի ակտիվիստների շրջանում[30], սակայն Ջեսսի Ջեքսոնը 2006 թվականի հունիսին Հարավային Աֆրիկա կատարած այցի ժամանակ մեկնաբանել է. «Հողի վերաբաշխումը վաղուց ազնիվ նպատակ է, որին պետք է հասնել, բայց դա պետք է արվի այնպես, որ նվազագույնի հասցվի հետևանքը։ Գործընթացը պետք է ներգրավի ներդրողներին, քան վախեցնի նրանց։ Զիմբաբվեում պահանջվում է ժողովրդավարական իշխանություն, ժողովրդավարությունը բացակայում է երկրում, և դա է այս տնտեսական ճգնաժամի հիմնական պատճառը»[31]։

Զիմբաբվում արտադրվել է 2018 թվականին

Բացի գյուղատնտեսական այլ ապրանքների ավելի փոքր արտադրություններից[32]։

Հանքարդյունաբերության ոլորտ

խմբագրել

Ինչպես հարավաֆրիկյան մյուս երկրները, այնպես էլ Զիմբաբվեի հողը հարուստ է հումքով, մասնավորապես՝ պլատինով[33], ածուխով, երկաթի հանքաքարով և ոսկով։ Վերջերս ադամանդներ են հայտնաբերվել նաև այլ զգալի հանքավայրերում։ Գոյություն ունեն նաև պղնձի, քրոմիտի և նիկելի հանքավայրեր, թեև ավելի քիչ քանակությամբ։ Ենթադրվում է, որ 2006 թվականին հայտնաբերված «Marange» ադամանդի հանքավայրերը ամենահարուստներից են աշխարհում։

2011 թվականի մարտին Զիմբաբվեի կառավարությունը կիրառեց օրենքներ, որոնք պահանջում էին հանքարդյունաբերական ընկերությունների տեղական սեփականությունը, այս լուրերից հետո Զիմբաբվեում հանքեր ունեցող ընկերությունների բաժնետոմսերի գների անկում է գրանցվել[34]։

Ոսկու արտադրության տարին կգ
1998 27,114
2007 7,017
2015 18,400[35]

Տարբեր հասարակական կազմակերպություններ հայտնել են, որ Զիմբաբվեում ադամանդագործության ոլորտը լի է կոռուպցիայով. 2012 թվականի նոյեմբերին հրապարակված «Reap What You Sow» ՀԿ-ի զեկույցը բացահայտեց ադամանդագործության եկամուտների թափանցիկության հսկայական բացակայությունը և հաստատեց, որ Զիմբաբվեի վերնախավը օգտվում է երկրի ադամանդներից[36]։ Սա հաջորդեց Հարավային Աֆրիկայի նախկին նախագահ Թաբո Մբեկիի նախազգուշացումներին օրեր առաջ այն մասին, որ Զիմբաբվեն պետք է խանգարի իր «գիշատիչ վերնախավին»՝ հանուն իրենց շահի հանքարդյունաբերական ընկերությունների հետ դավադրությունը[37]։ Նաև այդ ամսին «Associated Press»-ը հայտնեց, որ առնվազն 2 միլիարդ դոլար արժողությամբ ադամանդներ են գողացվել Զիմբաբվեի արևելյան ադամանդի դաշտերից և հարստացրել Մուգաբեի իշխող շրջանակը և տարբեր փոխկապակցված ադամանդագործների ու հանցագործների[37]։

2013 թվականի հունվարին Զիմբաբվեի օգտակար հանածոների արտահանումը կազմել է 1,8 միլիարդ դոլար[38]։

2014 թվականի հոկտեմբերի դրությամբ «Metallon Corporation»-ը Զիմբաբվեի ոսկու խոշորագույն հանքարդյունահանողն էր[39]։ Խումբը վերահսկվում է նրա նախագահ Մզի Խումալոյի կողմից։

2019 թվականին երկիրը պլատինի 3-րդ[40] և լիթիումի 6-րդ խոշոր արտադրողն էր աշխարհում[41]։ Ոսկու արտադրության ոլորտում 2017 թվականին երկրում արդյունահանվել է 23,9 տոննա ոսկի[42]։

Կրթություն

խմբագրել

Զիմբաբվեի կրթության վիճակը ազդում է տնտեսության զարգացման վրա, մինչդեռ տնտեսության վիճակը կարող է ազդել ուսուցիչների և կրթության հասանելիության ու որակի վրա։ Զիմբաբվեն ունի Աֆրիկայի ամենաբարձր գրագիտության մակարդակը՝ ավելի քան 90%[43]։ 2000 թվականից սկսած ճգնաժամը, սակայն, նվազեցրել է այս ձեռքբերումները ռեսուրսների պակասի և ուսուցիչների և մասնագետների (օրինակ՝ բժիշկների, գիտնականների, ինժեներների) այլ երկրներ արտագաղթի պատճառով։ Նաև կրթության տարրական և միջնակարգ բաժինների նոր ուսումնական պլանի մեկնարկը ազդել է երբեմնի ուժեղ կրթական ոլորտի վիճակի վրա[44]։

Գիտություն և տեխնոլոգիա Զիմբաբվեում

խմբագրել

Զիմբաբվեի երկրորդ գիտության և տեխնոլոգիաների քաղաքականությունը (2012 թվական) վկայակոչում է ոլորտային քաղաքականությունը՝ կենտրոնանալով կենսատեխնոլոգիայի, տեղեկատվական և հաղորդակցման տեխնոլոգիաների (ՏՀՏ), տիեզերական գիտությունների, նանոտեխնոլոգիայի, տեղի գիտելիքի համակարգերի, դեռևս ի հայտ չեկած տեխնոլոգիաների և առաջացող բնապահպանական մարտահրավերների գիտական լուծումների վրա։ Քաղաքականությունը նախատեսում է նանոտեխնոլոգիայի ազգային ծրագրի ստեղծման դրույթներ[45][46]։

Զիմբաբվեն ունի Ազգային կենսատեխնոլոգիական քաղաքականություն, որը սկսվում է 2005 թվականից։ Չնայած վատ ենթակառուցվածքին և մարդկային ու ֆինանսական ռեսուրսների բացակայությանը, կենսատեխնոլոգիական հետազոտություններն ավելի լավ են զարգացած Զիմբաբվեում, քան ենթասահարական երկրներից շատերում, նույնիսկ եթե այն հիմնականում հակված է օգտագործել ավանդական տեխնիկան[45][46]։

Գիտության և տեխնոլոգիաների երկրորդ քաղաքականությունը հաստատում է կառավարության պարտավորությունը ՀՆԱ-ի առնվազն 1%-ը հատկացնել հետազոտություններին և զարգացմանը, համալսարանական կրթության առնվազն 60%-ը կենտրոնացնելով գիտության և տեխնիկայի հմտությունների զարգացման վրա և ապահովելով, որ դպրոցականները տրամադրեն իրենց ծախսերի առնվազն 30%-ը ժամանակն և ուսումնասիրել բնագիտական առարկաները[45][46]։

Պատմություն

խմբագրել
 
Զիմբաբվեի ՀՆԱ-ի տարեկան տոկոսային աճի տեմպը 1980-ից 2010 թվականներ[47]

1997 թվականին սկսեց տեսանելիորեն տեղի ունենալ Զիմբաբվեի տնտեսական անկումը։ Այն սկսվեց 1997 թվականի նոյեմբերի 14-ին ֆոնդային շուկայի անկմամբ։ Քաղաքացիական հասարակության խմբերը սկսեցին պայքարել իրենց իրավունքների համար, քանի որ դրանք մաշվել էին ԲՍԳԾ-ի ներքո։ Միայն 1997 թվականին գրանցվել է 232 գործադուլ՝ անկախությունից ի վեր ցանկացած տարվա ընթացքում ամենամեծ թիվը (Kanyenze 2004): 1997 թվականի առաջին կեսին պատերազմի վետերանները կազմակերպեցին ցույցեր, որոնք սկզբում անտեսվեցին կառավարության կողմից։ Երբ գործադուլների ուժգնությունը աճեց, կառավարությունը ստիպված եղավ պատերազմի վետերաններին վճարել միանվագ 50,000 ԱՄՆ դոլարի չափով գումար մինչև 1997 թվականի դեկտեմբերի 31-ը, և ամսական 2,000 ԱՄՆ դոլար թոշակ՝ սկսած 1998 թվականի հունվարից (Kanyenze 2004): Այս չբյուջետային ծախսերի ծածկելում նպատակով գումար հայթայթելու համար կառավարությունը փորձեց սահմանել «պատերազմի վետերանների» տուրք, սակայն նրանք բախվեցին աշխատուժի մեծ հակազդեցությանը և ստիպված էին գումար վերցնել այլ աղբյուրներից՝ այդ պարտավորությունները կատարելու համար։ 1997 թվականին Զիմբաբվեի դոլարի զանգվածային արժեզրկումից հետո գյուղատնտեսական արտադրանքի արժեքը բարձրացավ՝ խաթարելով արտադրողների կենսունակությունը, որոնք իրենց հերթին պահանջում էին բարձրացնել եգիպտացորենի (եգիպտացորենի) արտադրողական գինը։ Այնուհետև Միլլերը գները բարձրացրեց 24 տոկոսով 1998 թվականի հունվարին, և եգիպտացորենի ալյուրի, գնի աճը վերջին ամսվա ընթացքում ազգային անկարգություններ առաջացրեց։ Կառավարությունը միջամտեց՝ ներմուծելով բոլոր հիմնական ապրանքների գների վերահսկողությունը (Kanyenze 2004): Բազմաթիվ միջամտողական քայլեր ձեռնարկվեցին՝ փորձելով հակադարձել Կառուցվածքային ճշգրտման ծրագրերի որոշ բացասական ազդեցությունները և փորձել ուժեղացնել մասնավոր հատվածը, որը տուժում էր արտադրության նվազման և ավելի էժան ներկրվող ապրանքների աճող մրցակցության պատճառով։ Հետևյալ առավել վնասակար քաղաքականություններից մի քանիսը ներառում են[48]։

Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ
 
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն ընթացիկ ԱՄՆ դոլարով 1980-ից մինչև 2014 թվականը։ Գրաֆիկը համեմատում է Զիմբաբվեի (blue     ) և ամբողջ Սահարայական Աֆրիկայի (yellow     ) ՀՆԱ-ն մեկ շնչի հաշվով։ Զիմբաբվեի նորագույն տնտեսական պատմության տարբեր ժամանակաշրջաններ, ինչպիսիք են հողային բարեփոխումների շրջանը (pink     ), հիպերինֆլյացիան (grey     ), և ազգային միասնության ժամանակաշրջանի դոլարիզացիան/կառավարումը (light blue     ) նույնպես ընդգծված են։ Այն ցույց է տալիս, որ տնտեսական ակտիվությունը Զիմբաբվեում նվազել է այն ժամանակահատվածում, երբ տեղի են ունեցել հողային բարեփոխումները, մինչդեռ մնացած Աֆրիկան նույն ժամանակահատվածում արագորեն առաջ է անցել երկրից[47]։
 
Զիմբաբվեի մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն (ընթացիկ) (blue     ) 1960-ից մինչև 2012 թվականը հարևան երկրների համեմատ (աշխարհի միջինը = 100)

1980–2000

խմբագրել

Անկախության ժամանակ տարեկան գնաճը կազմել է 5,4 տոկոս, իսկ ամսական գնաճը՝ 0,5 տոկոս։ Թողարկվել են Z$2, Z$5, Z$10 և Z$20 արժույթները։ Գործարքների մոտավորապես 95 տոկոսն օգտագործել է Զիմբաբվեի դոլարը[6]։ 1979 թվականի դեկտեմբերին Լանկաստերի տան համաձայնագրից հետո, 1980 թվականի սկզբին մեծամասնության կառավարմանը անցնելուց և պատժամիջոցների վերացումից հետո Զիմբաբվեն տնտեսական բուռն վերականգնում ունեցավ։ 1980–ից 1981 թվականների իրական աճը գերազանցել է 20%-ը։ Այնուամենայնիվ, երկրի օգտակար հանածոների արտահանման նկատմամբ ճնշված արտաքին պահանջարկը և երաշտի սկիզբը կտրուկ կրճատեցին աճի տեմպերը 1982, 1983 և 1984 թվականներին։ 1985 թվականին տնտեսությունը կտրուկ աշխուժացավ՝ գյուղատնտեսական արտադրության 30% աճի պատճառով։ Այնուամենայնիվ, 1986 թվականին այն իջավ մինչև զրոյական աճի տեմպ և գրանցեց մոտ 3% բացասական արդյունք 1987 թվականին, հիմնականում երաշտի և երկրի առջև ծառացած արժութային ճգնաժամի պատճառով[49][փա՞ստ]։ Զիմբաբվեի ՀՆԱ-ն միջինում աճել է մոտ 4,5%-ով 1980-ից 1990 թվականներին[50]։

1992 թվականին Համաշխարհային բանկի ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ 1980 թվականից ի վեր կառուցվել են ավելի քան 500 առողջապահական կենտրոններ։ Պատվաստված երեխաների տոկոսը 1980 թվականի 25%-ից 1988 թվականին հասել է 67%-ի, իսկ կյանքի տեւողությունը 55-ից հասել է 59-ի։ Տարրական կրթության անվճար դառնալուց մեկ տարի անց ընդգրկվածությունն աճել է 232 տոկոսով, իսկ միջնակարգ դպրոցում ընդգրկվածությունն աճել է 33 տոկոսով երկու տարվա ընթացքում։ Այս սոցիալական քաղաքականությունները հանգեցնում են պարտքի հարաբերակցության աճի։ 1980-ական թվականներին մի քանի օրենքներ ընդունվեցին՝ փորձելով կրճատել աշխատավարձերի բացերը։ Այնուամենայնիվ, դրանից հետո մնացել են զգալի բացեր։ 1988 թվականին օրենքը կանանց, գոնե տեսականորեն, տվեց նույն իրավունքները, ինչ տղամարդկանց։ Նախկինում նրանք կարող էին միայն մի քանի անձնական նախաձեռնություններ անել՝ առանց հոր կամ ամուսնու համաձայնության[51]։

Կառավարությունը սկսեց փլուզվել, երբ 1997 թվականին հայտարարվեց անկախության պատերազմի վետերանների պարգևավճարներ շնորհելու մասին (որը հավասար էր ՀՆԱ-ի 3 տոկոսին), որին հաջորդեց անսպասելի ծախսերը՝ 1998 թվականին Կոնգոյի Երկրորդ պատերազմին Զիմբաբվեի մասնակցության պատճառով։ 1999 թվականին երկիրը նաև երաշտի ականատես եղավ, որն էլ ավելի թուլացրեց տնտեսությունը՝ ի վերջո հանգեցնելով երկրի սնանկացմանը հաջորդ տասնամյակում[6]։ Նույն 1999 թվականին, Զիմբաբվեն տեսավ իր առաջին դեֆոլտը ԱՄՀ-ի, Համաշխարհային բանկի և Աֆրիկյան զարգացման բանկի պարտքերի գծով՝ ի լրումն արևմտյան վարկատուների հետ վերցրած պարտքերի[52]։

2000–2009

խմբագրել

2000-ական թվականներին Զիմբաբվեում զգալի տնտեսական դժվարություններ են եղել։ Շատ արևմտյան երկրներ պնդում են, որ Զիմբաբվեի Կառավարության հողային բարեփոխումների ծրագիրը, դատական համակարգում պարբերական միջամտությունն ու ահաբեկումը, ինչպես նաև գների և փոխարժեքների անիրատեսական վերահսկողության պահպանումը հանգեցրել են ներդրողների վստահության կտրուկ անկմանը։

2000 թվականից մինչև 2007 թվականի դեկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում ազգային տնտեսությունը կրճատվել է մինչև 40%-ով, ինֆլյացիան հասել է ավելի քան 66000%-ի, մշտական պակաս է գրանցվել արտարժույթի, վառելիքի, դեղորայքի և պարենային ապրանքների շրջանում։ Մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն կրճատվել է 40%-ով, գյուղատնտեսության արտադրանքը նվազել է 51%-ով, իսկ արդյունաբերական արտադրությունը՝ 47%-ով[53] [փա՞ստ]։

Մուգաբեի կառավարությունը Զիմբաբվեի տնտեսական դժվարությունները կապում է արևմտյան տերությունների կողմից սահմանված պատժամիջոցների հետ։ Պնդվում էր, որ Մեծ Բրիտանիայի, ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի կողմից կիրառված պատժամիջոցները նախագծված են հաշմանդամ դարձնելու Զիմբաբվեի ժողովրդի տնտեսությունը և պայմանները՝ փորձելով տապալել նախագահ Մուգաբեի կառավարությունը։ Իրենց կողմից այս երկրները պնդում են, որ պատժամիջոցներն ուղղված են Մուգաբեի և նրա մերձավոր շրջապատի ու նրանց պատկանող որոշ ընկերությունների դեմ։ Քննադատները նշում են այսպես կոչված «2001 թվականի Զիմբաբվեի ժողովրդավարության և տնտեսական վերականգնման ակտը», որը ստորագրել է Բուշը, որպես Զիմբաբվեի տնտեսությունը խաթարելու փորձ։ Օրինագծի ստորագրումից անմիջապես հետո ԱՄՀ-ն դադարեցրեց Զիմբաբվեի իր ռեսուրսների տրամադրումը։ Ֆինանսական հաստատությունները սկսեցին չեղարկել Զիմբաբվեի աջակցությունը։ Պատժամիջոցների պայմանները այնպիսին էին դարձրել, որ ամբողջ տնտեսական օգնությունը տրամադրվում էր ի պաշտպանություն «ժողովրդավարացման, մարդու իրավունքների հարգման և օրենքի գերակայության» համար։ ԵՄ-ն դադարեցրել է իր աջակցությունը Զիմբաբվեի բոլոր նախագծերին։ Պատժամիջոցների և ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի արտաքին քաղաքականության պատճառով Զիմբաբվեի ոչ մի պարտք չի մարվել, ինչպես մյուս երկրներում[54]։

Այլ դիտորդներ նաև նշում են, թե ինչպես է ԵՄ-ի կողմից Զիմբաբվեի կառավարության հետ կապված մարդկանց կամ ընկերությունների ակտիվների սառեցումը Զիմբաբվեի համար զգալի տնտեսական և սոցիալական ծախսեր է ունեցել[55]։

2004 թվականի փետրվարից Զիմբաբվեի արտաքին պարտքի մարումները դադարեցվեցին, ինչի հետևանքով Արժույթի միջազգային հիմնադրամը (ԱՄՀ) հարկադիում երկրի մասնակցությունը կասեցվեց։ Սա, և ՄԱԿ-ի Պարենի համաշխարհային ծրագիրը դադարեցրեց իր պարենային օգնությունը համաշխարհային հանրության անբավարար նվիրատվությունների պատճառով, որի արդյունքում կառավարությանը ստիպված վարկ էր վերցնում տեղական աղբյուրներից։

Հիպերինֆլյացիա 2004–2009

խմբագրել
 
Պաշտոնական, սև շուկայական և OMIR փոխարժեքները 2001 թվականի հունվարի 1-ից մինչև 2009 թվականի փետրվարի 2-ը: Նկատի ունեցեք լոգարիթմական սանդղակը:

Զիմբաբվեն սկսեց զգալ արտարժույթի լուրջ դեֆիցիտ, ինչը սրվեց 2000 թվականին պաշտոնական փոխարժեքի և սև շուկայի փոխարժեքի միջև եղած տարբերությամբ։ 2004 թվականին ներդրվեց ներմուծողների համար սակավ արտարժույթի աճուրդի համակարգ, որը ժամանակավորապես հանգեցրեց արտարժույթի ճգնաժամի աննշան նվազմանը, սակայն 2005 թվականի կեսերին արտարժույթի պակասը կրկին սրվեց։ Կենտրոնական բանկի կողմից արժույթը երկու անգամ արժեզրկվեց՝ սկզբում մինչև 9000 ԱՄՆ դոլար, իսկ հետո 2005 թվականի հուլիսի 20-ին մինչև 17500 ԱՄՆ դոլար, սակայն այդ օրը հաղորդվեց, որ դա սև շուկայում հասանելի փոխարժեքի միայն կեսն էր։ .

2005 թվականի հուլիսին հաղորդվեց, որ Զիմբաբվեն դիմել է Հարավային Աֆրիկայի կառավարությանը 1 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի շտապ վարկեր ստանալու համար, սակայն չնայած կանոնավոր լուրերին, որ գաղափարը քննարկվում է, որևէ էական ֆինանսական աջակցություն հրապարակայնորեն չի հաղորդվել։

2005 թվականի դեկտեմբերին Զիմբաբվեն ԱՄՀ-ից արտաքսման սպառնալիքի պատճառով, Արժույթի միջազգային հիմնադրամում գտնվող 120 միլիոն ԱՄՆ դոլարի վարկ է մարել, թաքուն պահելով վճարումը[56][57][58]։

Զիմբաբվեի դոլարի պաշտոնական փոխարժեքը 2006 թվականի սկզբից սառեցվել էր 101,196 Զ դոլար - 1 ԱՄՆ դոլարի դիմաց, սակայն 2006 թվականի հուլիսի 27-ի դրությամբ զուգահեռ (սև շուկայում) փոխարժեքը հասել է 550,000 Զ դոլարի - 1ԱՄՆ դոլարի դիմաց։ Համեմատության համար նշենք, որ 10 տարի առաջ փոխարժեքը կազմում էր ընդամենը 9,13 Զ դոլար - 1 ԱՄՆ դոլարի դիմաց։

2006 թվականի օգոստոսին RBZ-ն Զիմբաբվեի դոլարը վերագնահատեց 1000 ZWD-ով՝ մինչև 1 (վերագնահատված) դոլար։ Միևնույն ժամանակ Զիմբաբվեն դոլարի նկատմամբ 60%-ով արժեզրկեց Զիմ դոլարը։ Նոր պաշտոնական փոխարժեքը ԱՄՆ դոլարի դիմաց վերագնահատվել է 250 ZWD: Զուգահեռ շուկայական փոխարժեքը մոտավորապես վերագնահատված էր 1200-ից մինչև 1500 ZWD մեկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց (2006 թվականի սեպտեմբերի 28)[59]։

2006 թվականի նոյեմբերին հայտարարվեց, որ դեկտեմբերի 1-ին մոտ ապագայում տեղի կունենա հետագա արժեզրկում, և որ պաշտոնական փոխարժեքը կփոխվի ZWD 750-ի մեկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց[60]։ Սա երբեք չիրականացավ։ Այնուամենայնիվ, զուգահեռ շուկան անմիջապես արձագանքեց այս լուրերին` զուգահեռ փոխարժեքը իջավ մինչև 2000 ZWD մեկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց (2006 թվականի նոյեմբերի 18)[61] և տարեվերջին այն իջավ մինչև 3000 ZWD մեկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց[62]։

2007 թվականի ապրիլի 1-ին զուգահեռ շուկան պահանջում էր 30,000 ZWD 1 ԱՄՆ դոլարի դիմաց[63]։ Տարեվերջին այն նվազել է մինչև 2,000,000 ZWD: 2008 թվականի հունվարի 18-ին Զիմբաբվեի պահուստային բանկը սկսեց թողարկել ավելի բարձր անվանական արժեքով ZWD վճարային չեկ (թղթադրամ՝ ժամկետանց ժամկետով), այդ թվում՝ 10 միլիոն դոլար արժողությամբ, որոնցից յուրաքանչյուրի արժեքը 1,35 ԱՄՆ դոլարից պակաս էր (70 ֆունտ ստեռլինգ, 0,90 եվրո)։ 2008 թվականի ապրիլի 4-ին Զիմբաբվեի պահուստային բանկը ներկայացրեց 25 միլիոն և 50 միլիոն դոլարի նոր չեկ[64]։ Առաջին թողարկման պահին զուգահեռ շուկայում դրանք համապատասխանաբար արժեին 0,70 ԱՄՆ դոլար և 1,40 ԱՄՆ դոլար։

2008 թվականի մայիսի 1-ին RBZ-ն հայտարարեց, որ դոլարին թույլատրվելու է լողալ արժեքով՝ որոշ պայմանների դեպքում[59]։

2008 թվականի մայիսի 6-ին RBZ-ն թողարկել է 100 միլիոն և 250 միլիոն դոլարի նոր չեկեր[65][66]։ Առաջին թողարկման ամսաթվի դրությամբ 250 միլիոն դոլար արժողությամբ չեկը զուգահեռ շուկայում արժեր մոտավորապես 1,30 ԱՄՆ դոլար։ 2008 թվականի մայիսի 15-ին RBZ-ի կողմից թողարկվեց 500 միլիոն դոլարի նոր չեկ[67]։ Առաջին թողարկման ժամանակ այն արժեր 1,93 ԱՄՆ դոլար։ Զուգահեռաբար լայնորեն չզեկուցվող քայլով, 2008 թվականի մայիսի 15-ին, RBZ-ն թողարկեց երեք «հատուկ ագրոչեկ»՝ 5 միլիարդ դոլար անվանական արժեքներով (առաջին թողարկման պահին՝ 19,30 դոլար), 25 միլիարդ դոլար (96,50 դոլար) և 50 միլիարդ դոլար (193 դոլար)[68]։ Այնուհետև հաղորդվում է, որ նոր ագրոչեկերը կարող են օգտագործվել ցանկացած ապրանք և ծառայություն գնելու համար։

2008 թվականի հուլիսի 30-ին RBZ-ի կառավարիչ Գեդեոն Գոնոն հայտարարեց, որ Զիմբաբվեի դոլարը կվերանվանվի՝ հանելով 10 զրոները՝ ուժի մեջ մտնելով 2008 թվականի օգոստոսի 1-ից։ Այն բանից հետո երբ 10 միլիարդ ZWD-ն դարձել է 1 դոլար[69]։

Այն բանից հետո Գոնոն խոստացել է շարունակել է ավելի շատ փող տպել, ավելի շատ թղթադրամներ են թողարկվել՝ $10,000 և $20,000 (սեպտեմբերի 29), $50,000 (13 հոկտեմբերի), $100,000, $500,000 և $1 միլիոն (3 նոյեմբերի), $10 միլիոն (դեկտեմբերի 2), $50 միլիոն և $100 միլիոն (4 դեկտեմբերի), $200 միլիոն (9 դեկտեմբերի), $500 միլիոն (դեկտեմբերի 11), $10 միլիարդ (դեկտեմբերի 19), $1 տրիլիոն (17 հունվարի 2009 թվական)։

Մինչ Զիմբաբվեի դոլարըից պաշտոնապես հրաժարվել՝ 2009 թվականի ապրիլի 12-ին, նույն տարվա փետրվարի 2-ին ներմուծվեց վերջնական անվանական արժեքը՝ կրճատելով 12 զրո։ Մինչև տնտեսական վերականգնումը, Զիմբաբվեն նոր արժույթ ներմուծելու փոխարեն հույսը դրեց արտարժույթի վրա[70]։

Դոլարիզացիա՝ 2009-այսօր

խմբագրել

2009 թվականի փետրվարին նոր ստեղծված ազգային միասնության կառավարությունը (որը ներառում էր Մուգաբեի ընդդիմությունը[71]) թույլ տվեց արտարժույթով գործարքներ իրականացնել ամբողջ տնտեսության մեջ՝ որպես տնտեսությունը խթանելու և գնաճը դադարեցնելու միջոց։ Զիմբաբվեական դոլարն արագորեն կորցրեց վստահությունը, և 2009 թվականի ապրիլին Զիմբաբվեի դոլարն ամբողջությամբ կասեցվեց և փոխարինվեց ԱՄՆ դոլարով պետական ​​գործարքներում։ 2014 թվականին կար ութ օրինական արժույթ՝ ԱՄՆ դոլար, հարավաֆրիկյան ռենդ, Բոտսվանա պուլա, բրիտանական ֆունտ ստեռլինգ, ավստրալիական դոլար, չինական յուան, հնդկական ռուփի և ճապոնական իեն[72]։

Դոլարացումը հակադարձեց գնաճը՝ թույլ տալով բանկային համակարգին կայունանալ, իսկ տնտեսությունը վերականգնել դանդաղ աճը 2009 թվականից հետո։ Դոլարիզացիան ունեցավ նաև այլ հետևանքներ, այդ թվում.

  • Նվազեցրեց հարկումը և ֆինանսական թափանցիկությունը, քանի որ մարդիկ շարունակում էին իրենց գումարները դուրս պահել պաշտոնական բանկային համակարգից։
  • Չափազանց բարձր իրական տոկոսադրույքներ կապիտալի բացակայության պատճառով։
  • Կառավարությունը ստիպված անցել էր «վճարիր, օգտագործման չափով» համակարգի մեջ՝ չկարողանալով ծախսել ավելին, քան պահանջում է։
  • Առօրյա գործարքների համար մետաղադրամների պակասը, ինչը հանգեցնում էր հարավաֆրիկյան ռանդի մետաղադրամների, քաղցրավենիքի, բջջային հեռախոսների համար խոսելաժամանակի կամ նույնիսկ պահպանակների ընդունմանը փոքր գումարի դիմաց[72]։
  • Կեղծ արժույթների շատացմանը, որոնց զիմբաբվեցիները ծանոթ չեն[72]։
  • Տնտեսության տարեկան 10% աճ մինչեւ 2012 թվական[47][71]։

2013 թվականի հունվարին ֆինանսների նախարար Թենդայ Բիթին հայտարարեց, որ Զիմբաբվեի ազգային հանրային հաշվում պահվում է ընդամենը 217 դոլար[73]։ 2013 թվականի հուլիսի նախագահական ընտրությունների նախընտրական բյուջեն կազմել է 104 միլիոն դոլար, իսկ 2013 թվականի կառավարության բյուջեն՝ 3,09 միլիարդ դոլար՝ 5 տոկոս կանխատեսվող տնտեսական աճով[74]։ «The Economist»-ը նկարագրել է 2013 թվականի ընտրությունները որպես «կեղծված» և նկարագրել է թե ինչպես, կառավարության նկատմամբ լիակատար վերահսկողությունը վերականգնելուց հետո, Մուգաբեի կառավարությունը կրկնապատկեց քաղաքացիական ծառայությունների աշխատատեղերը և ձեռնամուխ եղավ «...սխալ կառավարման և շլացուցիչ կոռուպցիայի»[71]։

2014 թվականի օգոստոսին Զիմբաբվեն սկսեց վաճառել գանձապետական մուրհակներ և պարտատոմսեր՝ պետական հատվածի աշխատավարձերը վճարելու համար, որոնք հետաձգվել էին, քանի որ ՀՆԱ-ի աճը թուլանում էր, մինչդեռ տնտեսությունը գնանկում է ապրում։ Հուլիսին 2 մլն ԱՄՆ դոլար վաճառվել է վեցամսյա գանձապետական պարտատոմսերի մասնավոր տեղաբաշխման միջոցով 9,5% տոկոսադրույքով։ Ըստ ԱՄՀ-ի տվյալների, ՀՆԱ-ի աճը կանխատեսվում էր 3,1% մինչև 2014 թվականի վերջը, ինչը մեծ անկում է 2009-ից 2012 թվականների միջին մակարդակի 10%-ից, մինչդեռ կառավարության տվյալները ցույց են տվել, որ սպառողական գները նվազել են հինգ ամիս անընդմեջ մինչև տարեվերջ[75]։ Պահուստային բանկը շարունակեց թողարկել գանձապետական մուրհակների մեծ արժեքներով՝ աջակցելու կառավարության գերբյուջեի ծախսերին։ Սա ավելացրեց փողի զանգվածը և փաստացի արժեզրկեց բանկերի հավասարակշռությունը, չնայած դրանք ԱՄՆ դոլարով էին արտահայտված[76]։

2016 թվականի նոյեմբերին կեղծ արժույթ է թողարկվել պարտատոմսերի տեսքով՝ չնայած դրանց դեմ լայնածավալ բողոքներին։ 2019 թվականի փետրվարին Ջոն Մանգուդյան դրամավարկային քաղաքականության ներկայացման միջոցով պաշտոնապես ներկայացրեց նոր արժույթ՝ RTGS դոլարը, որը բաղկացած է բանկերում և բջջային դրամապանակներում էլեկտրոնային մնացորդներից, պարտատոմսերի թղթադրամներից և պարտատոմսերի մետաղադրամներից[77]։ Սա ավարտեց ԱՄՆ դոլարով արտահայտված բոլոր բանկային մնացորդների փոխարկումը Զիմբաբվեի արժեզրկված արժույթի 1:1 փոխարժեքով։

2019 թվականի հունիսին արգելվեց արտարժույթի օգտագործումը տեղական գործարքներում՝ որպես նոր ազգային արժույթի հեռանկարային պլանի մաս[78] և դրանով իսկ ավարտվեց դոլարացման շրջանը։ Դեռևս առկա էր ԱՄՆ դոլարով առևտրի ցածր ծավալ, մասնավորապես ոչ ֆորմալ հատվածում և խանութների փոխարժեքի կիրառմամբ։ 2020 թվականի մարտին, մեղադրելով COVID-19-ի դեմ պայքարի մարտահրավերներին, կառավարությունը ևս մեկ անգամ թույլ տվեց պաշտոնական գործարքներ կատարել ԱՄՆ դոլարով[79]։ 2023 թվականի հոկտեմբերին Զիմբաբվեն ևս մեկ անգամ երկարացրեց իր բազմարժութային համակարգը 2025 թվականից մինչև 2030 թվականի դեկտեմբերի 31-ը՝ Զիմբաբվեական դոլարի նկատմամբ վստահության նվազման հետևանքով, որը նվազել է ավելի քան 80%-ով 2023 թվականին[80]։

Ազգային միասնության կառավարություն. 2009–ից 2013 թվականներ

խմբագրել

Ի պատասխան երկարաժամկետ տնտեսական բացասական իրավիճակի՝ խորհրդարանական երեք կուսակցությունները համաձայնության են եկել Ազգային միասնության կառավարության շուրջ։ Չնայած ներքին լուրջ տարաձայնություններին, այս կառավարությունը որոշ կարևոր որոշումներ ընդունեց, որոնք բարելավեցին ընդհանուր տնտեսական իրավիճակը, առաջին հերթին ազգային արժույթի՝ Զիմբաբվեի դոլարի կասեցումը 2009 թվականի ապրիլին։ Դա կանգնեցրեց հիպերինֆլյացիան և նորից հնարավոր դարձրեց բիզնեսի նորմալ ձևեր՝ օգտագործելով արտարժույթ, ինչպիսիք են ԱՄՆ դոլարը, Հարավաֆրիկյան ռանդը, ԵՄ եվրոն կամ Բոտսվանա Պուլան։ Ֆինանսների նախկին նախարար Թենդայ Բիթին (MDC-T) փորձել էր պահպանել բյուջեի կայուն վիճակը։ 2009 թվականին Զիմբաբվեն տասնամյակի ընթացքում առաջին անգամ գրանցեց տնտեսական աճի շրջան[81]։

Ազգային միասնության հետկառավարություն. 2013-ից մինչ օրս

խմբագրել

2013 թվականի համընդհանուր ընտրություններում «ZANU-PF»-ի ընտրական ջախջախիչ հաղթանակից հետո Պատրիկ Չինամասան նշանակվեց ֆինանսների նախարար։ Տնտեսության բնիկացումը խրախուսող քաղաքականություն արագորեն գործի դրվեց, ինչպես նաև ընդունվեցին օրենքները, որոնք պահանջում էին, որ Զիմբաբվեի ոչ սևամորթ ընկերությունների 51%-ը կամ ավելին պետք է հանձնվեր սևամորթ զիմբաբվեցիներին։ Սա վերագրվել է տնտեսության մեջ հետագա անորոշության ստեղծմանը և երկրում ներդրումային միջավայրի բացասական ազդեցությանը։ Թեև Զիմբաբվեի տնտեսության բնիկացմանն առնչվող օրենսդրությունը մշակվում է 2007 թվականից և ակտիվորեն նախաձեռնվել է «ZANU-PF»-ի կողմից 2010 թվականին, քաղաքականությունը շարունակվում է դիտվել որպես անհասկանալի և «օրինական ռեկետի» ձև[82]։ Կառավարությունը կրկնապատկեց քաղաքացիական ծառայությունը և ձեռնամուխ եղավ «Economist»-ի նկարագրածին որպես «...սխալ կառավարում և շլացուցիչ կոռուպցիա»[71]։

2014 թվականի ապրիլին Չինամասան խոստովանեց, որ երկիրը մեծ պարտքեր ունի, և որ երկիրը պետք է ավելի լավ ներգրավի օտարերկրյա ուղղակի ներդրումներ[83]։ Պաշտոնապես Զիմբաբվեի պարտքը կազմում է 7 միլիարդ դոլար կամ երկրի ՀՆԱ-ի 200%-ից ավելին։ Այնուամենայնիվ, այս թիվը վիճարկվում է, բերվում է 11 միլիարդ դոլարին մոտ թվեր, եթե ներառվեն աֆրիկյան այլ երկրներին և Չինաստանին ունեցած պարտքերը[84]։ 2014 թվականի մայիսի դրությամբ զեկուցվել է, որ Ազգային միասնության կառավարության օրոք հարաբերական տնտեսական կայունության ժամանակաշրջանից հետո Զիմբաբվեի տնտեսությունը անկում է ապրում։ Ենթադրվում է, որ Զիմբաբվեի արտադրական հատվածը պահանջում է մոտավորապես 8 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ներդրում շրջանառու միջոցների և սարքավորումների արդիականացման համար[85]։

2016 թվականին Թենդայ Բիթին, ընդդիմադիր քաղաքական գործիչը գնահատեց, որ կառավարությունը ՀՆԱ-ի մինչև 12%-ի դեֆիցիտ ունի[71] և Զիմբաբվեն սկսեց զգալ ԱՄՆ դոլարի զգալի պակաս, մասամբ՝ հետևողական առևտրային դեֆիցիտի պատճառով[86]։ Սա դրդեց Զիմբաբվեի կառավարությանը սահմանափակել բանկերից կանխիկի դուրսբերումը և փոխել փոխանակման վերահսկման կանոնները՝ փորձելով խթանել արտահանումը և նվազեցնել արժույթի պակասը[86][87]։ 2016 թվականի հունիսին և հուլիսին, երբ կառավարության աշխատակիցները շաբաթներ շարունակ աշխատավարձ չէին ստանում, ոստիկանությունը ճանապարհներ էր փակել՝ զբոսաշրջիկներից փողերը հարկադրելու համար, և բողոքի ցույցեր տեղի ունեցան ողջ Զիմբաբվեում[88][89], ֆինանսների նախարար Պատրիկ Չինամասան այցեր կատարեց Եվրոպայում՝ փորձելով ներդրումներ, կապիտալ ու վարկերը ներգրավել՝ խոստովանելով «Հիմա մենք ոչինչ չունենք»[71]։ 2016 թվականի օգոստոսին կառավարությունը հայտարարեց, որ աշխատանքից կազատի 25,000 պետական ծառայողներ (երկրի 298,000 պետական ծառայողների 8%-ը), կկրճատի դեսպանատների, դիվանագիտական և նախարարների ծախսերը՝ փորձելով խնայել 4 միլիարդ դոլար տարեկան աշխատավարձը և ապահովել Համաշխարհային բանկի և ԱՄՀ-ի օգնությունը[90]։

Միևնույն ժամանակ, կառավարությունը ձգտել է բարելավել կանանց հասանելիությունը միկրոֆինանսներին «Zimbabwe Women Microfinance Bank Limited»-ի միջոցով, որը սկսել է գործել 2018 թվականի մայիսի 29-ին[91]։ Բանկը գործում է Կանանց հարցերի, գենդերային և համայնքային զարգացման նախարարության վերահսկողության ներքո[91][92]։

Զիմբաբվեի դոլարի վերաընդունում

խմբագրել

2019 թվականի հուլիսի կեսերին գնաճն աճել էր մինչև 175%՝ Զիմբաբվեի նոր դոլարի ընդունումից և արտարժույթի օգտագործումն արգելելուց հետո՝ դրանով իսկ առաջացնելով նոր մտահոգություններ, որ երկիրը մտնում է հիպերինֆլյացիայի նոր շրջան[93][94]։ Զիմբաբվեի կառավարությունը դադարեցրեց գնաճի վերաբերյալ տվյալների հրապարակումը 2019 թվականի օգոստոսին[95]։ Տարեկան գնաճի մակարդակը 2019 թվականի դեկտեմբերին կազմել է 521%, սակայն Զիմբաբվեի կենտրոնական բանկի պաշտոնյաները 2020 թվականի փետրվարին ասել են, որ հույս ունեն 2020 թվականի դեկտեմբերի վերջին այդ ցուցանիշը նվազեցնել մինչև 50%[96]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ «Zimbabwe». World Economics. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 17-ին.
  2. ↑ «Zimbabwe | GDP | 2023 | 2024 | Economic Data». World Economics. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 1-ին.
  3. ↑ «Southern African Development Community :: Zimbabwe». sadc.int. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  4. ↑ Stiff, Peter (2000 թ․ հունիս). Cry Zimbabwe: Independence – Twenty Years On. Johannesburg: Galago Publishing. ISBN 978-1919854021.
  5. ↑ Zimbabwe's land reform: challenging the myths Արխիվացված 2010-11-04 Wayback Machine, by Ian Scoones, The Zimbabwean,19 October 2010
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Koech, Janet (2011). Hyperinflation in Zimbabwe (PDF) (Report). Federal Reserve Bank of Dallas. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  7. ↑ «Zimbabwe». Heritage. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 30-ին.
  8. ↑ Mangena, Fainos (2014 թ․ մարտ). «Professor» (PDF). The Journal of Pan African Studies. 6 (8): 78. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 13-ին.
  9. ↑ «Zimbabwe Unemployment Rate 1991-2023». www.macrotrends.net. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 5-ին.
  10. ↑ «Fish, Grain and Money: Financing Africa's Green and Blue Revolutions» (PDF). Africa Progress Panel. 2014. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
  11. ↑ Mungai, Christine (2014 թ․ նոյեմբերի 5). «Bad news: It could take Zimbabwe 190 years to double incomes and Kenya, Senegal 60 on present form». Mail & Guardian Africa. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
  12. ↑ Jones, Gillian (2014 թ․ հունվարի 8). «SA at top of wealth list for Africa, Zimbabwe near bottom». Business Day. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
  13. ↑ «Mid-term report reveals deep crisis». The Financial Gazette. 2016 թ․ սեպտեմբերի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  14. ↑ «Zimbabwe is a Top 20 Ease of Business Reformer». 2020 թ․ հուլիսի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 8-ին.
  15. ↑ Outages short Zim revival Արխիվացված 2007-10-01 Wayback Machine, October 9, 2006. News24
  16. ↑ [1] Reuters Africa; May 3, 2010; Zimbabwe, China in $400 mln power plant deal
  17. ↑ 17,0 17,1 «Zimbabwe Mobile Operators & Fixed Network Operators list (Africa mobile and fixed network operators)». africantelecomsnews.com. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 8-ին.
  18. ↑ «Our Network | Telone». telone.co.zw (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 8-ին.
  19. ↑ Sithole-Matarise, Emelia. «Ululations, tears as white Zimbabwean farmer returns to seized land». U.S. (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 8-ին.
  20. ↑ Mambondiyani, Andrew (2016 թ․ հուլիսի 20). «Bank loans beyond reach for Zimbabwe farmers without land titles». Reuters. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 1-ին.
  21. ↑ Thornycroft, Peta (2015 թ․ հուլիսի 13). «Zimbabwe to hand back land to some white farmers». The Telegraph. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 4-ին.
  22. ↑ «The Zimbabwe Situation». The Zimbabwe Situation. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 30-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 «Tobacco in Zimbabwe». Issues in the Global Tobacco Economy. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2003. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
  24. ↑ Marawanyika, Godfrey (2013 թ․ նոյեմբերի 4). «Mugabe Makes Zimbabwe's Tobacco Farmers Land Grab Winners». Bloomberg. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 6-ին.
  25. ↑ Latham, Brian (2011 թ․ նոյեմբերի 30). «Mugabe's Seized Farms Boost Profits at British American Tobacco». Bloomberg. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 6-ին.
  26. ↑ Machingura, Gretinah (2016 թ․ հուլիսի 10). «Partnering Chinese, Zimbabwe tobacco farmers embark on road to success». Xinhua. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
  27. ↑ «Zimbabwe farmers produce record tobacco crop». The Zimbabwe Mail (անգլերեն). 2019 թ․ սեպտեմբերի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
  28. ↑ «China gets lion's share of tobacco exports». NewsDay Zimbabwe. 2015 թ․ մայիսի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
  29. ↑ «Zimbabwe's 2018 tobacco production hits all-time high». Xinhua. 2018 թ․ հուլիսի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
  30. ↑ «Farrakhan backs Zimbabwe land grab». BBC News. 2002 թ․ հուլիսի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
  31. ↑ Jesse Jackson lambastes Mugabe, SA banks Արխիվացված 2013-05-12 Wayback Machine, June 20, 2006. Zimbabwe Situation.
  32. ↑ «FAOSTAT». www.fao.org. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 6-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 12-ին.
  33. ↑ Zimbabwe Արխիվացված 2020-11-26 Wayback Machine in Platinum Today, Johnson and Matthey. Accessed 12. Jan 2011.
  34. ↑ «Implats, Aquarius fall on Zimbabwe indigenisation news». Mining Journal. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 30-ին.
  35. ↑ «Zimbabwe's 2015 gold output seen at highest in 11 years». Reuters. 2015 թ․ հոկտեմբերի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
  36. ↑ Zimbabwe: Reap What You Sow – Greed and Corruption in Marange Diamond Fields, Africa: Allafrica.com, 2012, Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 18-ին, Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 16-ին
  37. ↑ 37,0 37,1 Zimbabwe: Mbeki Lectures Zim – Report, Africa: Allafrica.com, 2012, Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 19-ին, Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 20-ին
  38. ↑ Zimbabwe: Mineral Exports Net U.S.$1,8 Billion, Africa: AllAfrica.com, 2013, Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 31-ին, Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 4-ին
  39. ↑ «Terms of Service Violation». bloomberg.com. 2014 թ․ հոկտեմբերի 17. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  40. ↑ «USGS Platinum Production Statistics» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 30-ին.
  41. ↑ «USGS Lithium Production Statistics» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 30-ին.
  42. ↑ «Zimbabwe Gold Production». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 30-ին.
  43. ↑ «Zimbabwe – Administration and social conditions». Encyclopedia Britannica (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 3-ին.
  44. ↑ Kanyongo, Gibbs Y. (2005). «Zimbabwe's Public Education System Reforms: Successes and Challenges» (PDF). International Education Journal. 6: 65–74. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ հունիսի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 3-ին.
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 Lemarchand, Guillermo A.; Schneegans, Susan (2014). Mapping Research and Innovation in the Republic of Zimbabwe (PDF). Paris: UNESCO. ISBN 978-92-3-100034-8. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 20-ին.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 UNESCO Science Report: towards 2030 (PDF). Paris: UNESCO. 2015. էջեր 562–563. ISBN 978-92-3-100129-1. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 20-ին.
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 «World Development Indicators». World Bank. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 6-ին.
  48. ↑ Munangagwa, Chidochashe L. (2021 թ․ մայիսի 27). «The Economic Decline of Zimbabwe». The Gettysburg Economic Review. 3: 114. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 27-ին.
  49. ↑ Munangagwa, Chidochashe (2021 թ․ մայիսի 30). «The Economic Decline of Zimbabwe». African Studies Commons, International Economics Commons, Public Economics. 3: 5. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 27-ին.
  50. ↑ Steenkamp, Philip John; Rodney Dobell (1994). Public Management in a Borderless Economy. էջ 664.
  51. ↑ Zimbabwe's development experiment 1980–1989, Peter Makaye and Constantine Munhande, 2013
  52. ↑ «Govt seeks new World Bank, IMF loans». New Zimbabwe. 2015 թ․ հոկտեմբերի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
  53. ↑ Rukuni, Mandivamba (2006). Zimbabwe's Agriculture Revolution Revisited. Zimbabwe Publication: University of Zimbabwe. էջեր 14, 15, 16. ISBN 0-86924-141-9.
  54. ↑ «Zimbabwe: Sanctions – Neither Smart Nor Targeted». Allafrica.com. 2009 թ․ մարտի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 30-ին.
  55. ↑ «Zimbabwe sanctions: are they political or economic?». Newzimbabwe.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 30-ին.
  56. ↑ «Zimbabwe: Mugabe pays IMF - Zimbabwe | ReliefWeb». reliefweb.int (անգլերեն). 2005 թ․ սեպտեմբերի 1. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  57. ↑ «Zimbabwe makes $120M payment to IMF | Devex». www.devex.com. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  58. ↑ «Zimbabwe Makes $120 Million Payment to I.M.F.». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). 2005 թ․ սեպտեմբերի 1. ISSN 0362-4331. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  59. ↑ 59,0 59,1 «Timeline: Zimbabwe's economic woes». www.aljazeera.com (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  60. ↑ «The Zimbabwe Situation». The Zimbabwe Situation. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 30-ին.
  61. ↑ «The Zimbabwe Situation». The Zimbabwe Situation. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 30-ին.
  62. ↑ «The Zimbabwe Situation». The Zimbabwe Situation. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 30-ին.
  63. ↑ «The Zimbabwe Situation». The Zimbabwe Situation. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 30-ին.
  64. ↑ «Fear and hope mingle as Harare awaits election results». www.thetimes.co.za. 2008 թ․ ապրիլի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 8-ին.
  65. ↑ «Zimbabwe's new $250m note». www.thetimes.co.za. 2008 թ․ մայիսի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 8-ին.
  66. ↑ «Zimbabwe introduces new high denomination notes». Afriquenligne. 2008 թ․ մայիսի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 8-ին.
  67. ↑ «Introducing the new Zim note...». IOL. 2008 թ․ մայիսի 15. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 8-ին.
  68. ↑ «RBZ Issues Agro Cheques». All Africa. 2008 թ․ մայիսի 21. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 2-ին.
  69. ↑ «Zimbabwe introduces new currency». BBC. 2008 թ․ հուլիսի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 30-ին.
  70. ↑ «Zimbabwe Dollar». OANDA. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 9-ին.
  71. ↑ 71,0 71,1 71,2 71,3 71,4 71,5 «Bailing out bandits». The Economist. Vol. 420, no. 8997. 2016 թ․ հուլիսի 9. էջեր 43–44. ISSN 0013-0613. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 8-ին.
  72. ↑ 72,0 72,1 72,2 Hungwe, Brian (6 February 2014) Zimbabwe's multi-currency confusion Արխիվացված 2018-08-16 Wayback Machine BBC News Africa, retrieved 6 February 2014
  73. ↑ «Zimbabwe 'had $217 in account'». BBC News. 2018 թ․ օգոստոսի 31. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  74. ↑ [2] Արխիվացված 2013-01-31 Wayback Machine Zimbabwe's bank balance stands at $217
  75. ↑ [3] Mugabe Paying Wages Using Debt as Zimbabwe Economy Slows
  76. ↑ «ZIMBABWE HYPERINFLATION 2.0: THE US DOLLAR VERSION». Rolling Alpha (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ սեպտեմբերի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  77. ↑ Staff Reporter (2019 թ․ փետրվարի 20). «RBZ introduces "RTGS Dollars"». The Zimbabwe Mail (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 20-ին.
  78. ↑ «Why Zimbabwe has banned foreign currencies». BBC News. 2019 թ․ հունիսի 26. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  79. ↑ «Virus fears prompt Zimbabwe to let citizens pay in US dollars». Al Jazeera. 2020 թ․ մարտի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  80. ↑ «Zimbabwe extends multi-currency system to 2030». Reuters (անգլերեն). 2023 թ․ հոկտեմբերի 27. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
  81. ↑ "ZIM has world's second largest informal economy: IMF" The Herald Արխիվացված 2022-02-26 Wayback Machine
  82. ↑ «Indigenisation now a mess». The Zimbabwe Independent. 2014 թ․ մայիսի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 25-ին.
  83. ↑ «Debt overhang deters funding . . . as Govt plots strategies to attract investors». The Herald. 2014 թ․ ապրիլի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 23-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 21-ին.
  84. ↑ Yamamoto, Ken (2014 թ․ մայիսի 13). «Disempowerment of blacks by blacks (Part1)». New Zimbabwe. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 21-ին.
  85. ↑ Majaka, Ndakaziva (2014 թ․ մայիսի 20). «Zimbabwe's economic collapse alarms business». Daily News Live. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 21-ին.
  86. ↑ 86,0 86,1 «Zimbabwe threatens to cancel licenses | IOL». iol.co.za. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 8-ին.
  87. ↑ Vasilogambros, Matt (2016 թ․ մայիսի 6). «Zimbabwe's Own U.S. Dollar Bills». The Atlantic (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 8-ին.
  88. ↑ Raath, Jan (2016 թ․ հունիսի 27). «Shopkeepers struggle with 'multicurrency' Mugabenomics». The Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 25-ին.
  89. ↑ Raath, Jan; Graham, Stuart (2016 թ․ հուլիսի 25). «Mugabe at war with militias that keep him in power». The Times. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 25-ին.
  90. ↑ Raath, Jan (2016 թ․ սեպտեմբերի 9). «Mugabe fires 25,000 state workers». The Times. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
  91. ↑ 91,0 91,1 «Zimbabwe: Women's Bank Finally Commences Operations». 263Chat (Harare). 2018 թ․ հունիսի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 8-ին.
  92. ↑ «Zim Women's Microfinance Bank opens | ZBC News Online». zbc.co.zw (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 8-ին.
  93. ↑ Samaita, Kevin (2019 թ․ հուլիսի 15). «Zimbabwe's inflation doubles up to 175%». BusinessLIVE (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 16-ին.
  94. ↑ Muronzi, Chris (2019 թ․ հուլիսի 16). «Could new figures forecast hyperinflation for Zimbabwe?». aljazeera.com. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 16-ին.
  95. ↑ «Conceal the burn: Zimbabwe is withholding official inflation data». aljazeera.com. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
  96. ↑ Godfrey Marawanyika (2020 թ․ փետրվարի 17). «Zimbabwe Sees Annual Inflation Dropping Tenfold in 12 Months». Bloomberg. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 15-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Զիմբաբվեի_տնտեսություն&oldid=9973997» էջից