Բան Կի Մուն

	Բան Կի Մուն; 반기문; 潘基文
	ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար
	ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար
2007թ. հունվարի 1 - 2017թ. հունվարի 1
Նախորդող	Քոֆի Անան
Հաջորդող	Անտոնիո Գուտեռեշ
Կուսակցություն՝	անկախ
Կրթություն՝	Սեուլի ազգային համալսարան, Հարվարդի համալսարան, Հարվարդի Ջոն Ֆ. Քենեդիի անվան պետական կառավարման ինստիտուտ և Chungju High School
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ և դիվանագետ
Ազգություն	Կորեացի
Դավանանք	կոնֆուցիականություն և բուդդայականություն
Ծննդյան օր	1944թ.-ի հունիսի 13
Ծննդավայր	Չունգջու, Հյուսիսային Չունգչոնգ, Հարավային Կորեա
Քաղաքացիություն	Հարավային Կորեա
Ամուսին	Յու Սուն-տաեկ
Զավակներ	3
Ինքնագիր
Պարգևներ	, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Լյովենի կաթոլիկ համալսարանի պատվավոր դոկտոր (մայիսի 28, 2015), James A. Van Fleet Award? (2004), Տարվա հումանիտար (2014), Կոլումբիայի համալսարանի պատվավոր դոկտոր (մայիս 2016), Սան Մարկոսի համալսարանի պատվավոր դոկտոր, , , , Նանկինի համալսարանի պատվավոր դոկտոր (2010), Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների պետական ինստիտուտի պատվավոր դոկտոր, , Medal of Honor of the Congress of the Republic of Peru? (2014), Distinguished SNU Members? (2013), , , , և Օլիմպիական շքանշան
Ban Ki-moon

Բան Կի-Մուն^[1] (կորեերեն՝ 반기문, հանջա՝ 潘基文, Կո․ նոր ռոմ․՝ Ban Ki-moon, հունիսի 13, 1944(1944-06-13)^[2]^[3]^[4]^[…], Eumseong County, Կորեան Ճապոնիայի տիրապետության տակ), Միավորված Ազգերի Կազմակերպության ութերորդ գլխավոր քարտուղար (2007-2017 թթ.), հաջորդել է Քոֆի Անանին։ Մինչ այդ եղել է ՄԱԿ-ում Հարավային Կորեայի Հանրապետության արտգործնախարարության ներկայացուցիչ։ 2004 թ.-ի հունվարից մինչ 2006 թ.-ի նոյեմբեր ընկած ժամանակահատվածում զբաղեցրել է Հարավային Կորեայի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնը։ 2006 թ.-ի հոկտեմբերի տասներեքին ընտրվել է ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար։ 2007 թ.-ի հունվարի 1-ից հաջողությամբ փոխարինել է Քոֆի Անանին, մինչև 2017 թվականի հունվարի 1-ը։

Վաղ կյանքը և կրթությունը խմբագրել

Բան Կի Մուն-ը ծնվել է 1944 թ. հունիսի 13-ին, Հյուսիսային Կորեայի Չունգջու գավառի Էումսեոնգ քաղաքի շրջանում, Հյուսիսային Չունգչոնգ փոքր հողագործական գյուղում։ Նրա ընտանիքը տեղափոխվեց մոտակա Չունջու քաղաքը, որտեղ էլ նա մեծացավ։ Բան Կի Մունի մանկության տարիներին նրա հայրը ունեցել է պահեստային բիզնես, սակայն բիզնեսը սնանկացել է, և ընտանիքը կորցրել է իր միջին դասի կենսամակարդակը։ Երբ Բան Կի Մունը 6 տարեկան էր, իր ընտանիքը Կորեական պատերազմի պատճառով փախավ հեռավոր լեռներ։ Պատերազմից հետո ընտանիքը վերադարձավ Չունգջու։ Բան Կի Մունն ասել է, որ այս ընթացքում նա հանդիպել է ամերիկյան զինվորների։ Միջնակարգ դպրոցում (Չունջուի միջնակարգ դպրոց) նա դարձավ աստղային աշակերտ, հատկապես անգլերենի ուսուցման մեջ։ 1962 թ. Բան Կի Մունը հաղթել է շարադրության մրցույթ, որը ֆինանսավորվել է Կարմիր Խաչի կողմից, և շահել է ուղևորություն դեպի ԱՄՆ, որտեղ նա ապրել է Սան Ֆրանցիսկոյում մի քանի ամիս, իրեն հյուրընկալող ընտանիքի հետ։ Ճանապարհորդության ընթացքում նա հանդիպել է ԱՄՆ-ի նախագահ Ջոն Ֆիցջերալդ Քենեդիին։ Երբ հանդիպման ժամանակ լրագրողը հարցրեց, թե ինչ է ուզում դառնալ, երբ մեծանա, նա պատասխանեց. «Ես ուզում եմ դառնալ դիվանագետ»։ Բացի իր մայրենի կորեերենից, Բան Կի Մունը խոսում է անգլերեն և ֆրանսերեն։

Կարիերա խմբագրել

Դիվանագիտական կարիերա խմբագրել

Բան Կի Մունը (ձախից) Միացյալ Նահանգների պետքարտուղարի՝ Կոնդոլիզա Ռայսի հետ (աջից)

Բուհն ավարտելուց հետո, Բանն արժանացավ Կորեայի արտաքին ծառայության քննությանը։ 1970 թ.-ի մայիսին նա միացել է Արտաքին գործերի նախարարությանը։ Բանի առաջին արտասահմանյան գործուղումը եղել է Հնդկաստանի Նյու Դելի քաղաքում, որտեղ նա եղել է փոխնախագահ, և տպավորել է շատ օտարերկրյա մարմինների իր գերազանց ունակություններով։ Բանն ընդունում է Հնդկաստանին ավելի շատ քան ԱՄՆ-ին, քանի որ նա Հնդկաստանում կկարողանա ավելի շատ գումար խնայել, որպեսզի ուղարկի իր ընտանիքին։ 1974 թ.-ին նա կատարեց իր առաջին գործուղումը Միավորված ազգերի կազմակերպությունում (Հարավային Կորեան 1991 թ. սեպտեմբերի 17-ին դարձավ ՄԱԿ-ի լիիրավ անդամ երկիր)^[5]։ 1979 թ.-ին Պարկ Չունգ Հի-ի սպանությունից հետո, Բան Կի Մունը ստանձնեց Միավորված ազգերի կազմակերպության բաժնի տնօրենի պաշտոնը։ Բան Կի Մունն երկու անգամ գործուղվել է Վաշինգտոն ԿՇ-ում գտնվող Հարավային Կորեայի դեսպանատուն։ 1990-1992 թթ. եղել է Ամերիկայի տնտեսական, քաղաքական ևն գործերի գլխավոր տնօրեն։

Հարավային Կորեայի արտաքին գործերի նախարարը խմբագրել

2004 թ.-ին Բան Կի Մունը փոխարինեց Յուն Յանգ-կվան-ին, որպես Հարավային Կորեայի արտաքին գործերի նախարար՝ Ռոհ Մու-հյունին։ Սկզբում Բանը կանգնած էր երկու խոշոր ճգնաժամի առջև. 2004 թ.-ի հունիսին Իրաքում առևանգվել և սպանվել է հարավկորեական արաբերեն թարգմանիչ Կիմ Սան-իլը՝ իսլամական ծայրահեղական խմբավորումների կողմից, և 2004 թ.-ի դեկտեմբերին Հնդկական օվկիանոսի ցունամիի հետևանքով զոհվել են տասնյակ կորեացիներ^[6]։ Բանն ակտիվորեն ներգրավվեց Հյուսիս-հարավային կորեական հարաբերությունների հետ կապված հարցերի մեջ^[7]։ 2005 թ.-ի սեպտեմբերի 5-ին, որպես արտաքին գործերի նախարար, նա դիվանագիտական կապերի մեջ գլխավոր դեր է ունեցել Հյուսիսային Կորեայի միջուկային խնդրի լուծման վերաբերյալ՝ Պեկինում կայացած Վեցերորդ բանակցությունների չորրորդ փուլում, համատեղ հայտարարություն ընդունելու համար^[8]։ Արտաքին գործերի նախարար՝ Բան Կի Մունը, վերահսկում է Հարավային Կորեայի առևտուրը և քաղաքական օգնությունը։

ՄԱԿ-ի կարիերան խմբագրել

Քարոզարշավ գլխավոր քարտուղարի համար, 2007թ. խմբագրել

2006 թ.-ի փետրվարին Բանն իր թեկնածությունն էր հայտնել Քոֆի Անանին ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի պաշտոնում փոխարինելու համար, 2006 թ.-ի վերջին դառնալով Հարավային Կորեայի առաջին գրասենյակը^[9]։ Թեև Բանն առաջինն էր, ով հայտարարեց իր թեկնածուությունը, բայց նա սկզբում չէր համարվում լուրջ մրցակից^[10]։ Հաջորդ ութ ամիսների ընթացքում, Բանը այցելել է Անվտանգության խորհրդում տեղակայված 15 երկրներից յուրաքանչյուր նախարարին։ Յոթ թեկնածուներից նա տեղ է զբաղեցրել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի անցկացրած չորս հարցումներից յուրաքանչյուրում՝ հուլիսի 24. սեպտեմբերի 14^[11]^[12], սեպտեմբերի 28^[13], հոկտեմբերի 2^[14]։ Այն ժամանակ, երբ այդ հարցումները տեղի ունեցան, Բան-ը խոշոր երլույթներ ունեցավ Ասիայի հասարակության և Նյու Յորքի արտաքին հարաբերությունների խորհրդում^[15]^[16]։ Հաստատվելու համար, անհրաժեշտ էր ոչ միայն շահել դիվանագիտական հանրության աջակցությունը, այլև խուսափել խորհրդի մշտական հինգ անդամներից՝ Չինաստան, Ֆրանսիա, Ռուսաստան, Միացյալ Թագավորություն և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ։ Բանը հայտնի էր Վաշինգտոնում նրանով, որ ստիպելով Հարավային Կորեայի զորքերը ուղարկել էր Իրաք, և աջակցել էր Բուշի վարչակազմին։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ՄԱԿ-ի Հայաստանյան գրասենյակի պաշտոնական կայք
↑ Internet Movie Database — 1990.
↑ http://www.nndb.com/people/190/000119830/
↑ Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
↑ Warren Hoge (հոկտեմբերի 3, 2006)։ «Council Backs South Korean for U.N. Secretary General»։ The New York Times
↑ Lee Joo-hee (փետրվարի 15, 2006)։ «Ban surges toward next career step»։ The Korea Herald
↑ «Profile: Ban Ki-moon»։ BBC News։ հոկտեմբերի 13, 2006։ Արխիվացված օրիգինալից սեպտեմբերի 11, 2007-ին։ Վերցված է օգոստոսի 4, 2007
↑ Lally Weymouth (հոկտեմբերի 23, 2006)։ «A Baptism by Fire; Even before taking office, the newly elected secretary-general of the United Nations is confronted with a global crisis»։ Newsweek
↑ Park Song-wu (փետրվարի 14, 2006)։ «Minister Ban to Run for Top UN Job»։ The Korea Times։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 13-ին։ Վերցված է 2006 թ․ սեպտեմբերի 28
↑ Anna Fifield (հոկտեմբերի 10, 2006)։ «Relentless pursuit brings a challenge close to home; Profile Ban Ki-moon»։ Financial Times
↑ «Ban takes 1st Straw Poll»։ UNSG.org]։ հուլիսի 24, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 8, 2007-ին։ Վերցված է 2006 թ․ սեպտեմբերի 28
↑ «Ban firms up lead in second Straw Poll»։ UNSG.org]։ սեպտեմբերի 14, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 12-ին։ Վերցված է 2006 թ․ սեպտեմբերի 28
↑ «Ban slips but holds, Vīķe-Freiberga pushes into third»։ UNSG.org]։ սեպտեմբերի 28, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 12-ին։ Վերցված է 2006 թ․ սեպտեմբերի 28
↑ «Ban Ki-moon wins»։ UNSG.org]։ հոկտեմբերի 2, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ նոյեմբերի 4-ին։ Վերցված է 2006 թ․ հոկտեմբերի 2
↑ «Foreign Minister Ban Ki-moon interview»։ Asiasource.org։ սեպտեմբերի 26, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2007-08-04-ին։ Վերցված է օգոստոսի 2, 2007
↑ «The Quest for Peace and Prosperity in the Asia-Pacific and Beyond»։ Ban Ki-moon address to Asia Society (transcript)։ սեպտեմբերի 25, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2006-10-01-ին։ Վերցված է օգոստոսի 2, 2007
↑ Warren Hoge (սեպտեմբերի 29, 2006)։ «South Korean Favored to Win Top Job at U.N.»։ The New York Times

[1] ՄԱԿ-ի Հայաստանյան գրասենյակի պաշտոնական կայք

[_9fb2785abeeb7f9c-2] Internet Movie Database — 1990.

[_0f8b71c9e0e8418b-3] ttp://www.nndb.com/people/190/000119830/

[_a107061bf9bb1823-4] Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[NYT10-03-5] Warren Hoge (հոկտեմբերի 3, 2006)։ «Council Backs South Korean for U.N. Secretary General»։ The New York Times

[KH-6] Lee Joo-hee (փետրվարի 15, 2006)։ «Ban surges toward next career step»։ The Korea Herald

[BBCprofile-7] «Profile: Ban Ki-moon»։ BBC News։ հոկտեմբերի 13, 2006։ Արխիվացված օրիգինալից սեպտեմբերի 11, 2007-ին։ Վերցված է օգոստոսի 4, 2007

[Newsweek-8] Lally Weymouth (հոկտեմբերի 23, 2006)։ «A Baptism by Fire; Even before taking office, the newly elected secretary-general of the United Nations is confronted with a global crisis»։ Newsweek

[9] Park Song-wu (փետրվարի 14, 2006)։ «Minister Ban to Run for Top UN Job»։ The Korea Times։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 13-ին։ Վերցված է 2006 թ․ սեպտեմբերի 28

[FT10-10-10] Anna Fifield (հոկտեմբերի 10, 2006)։ «Relentless pursuit brings a challenge close to home; Profile Ban Ki-moon»։ Financial Times

[11] «Ban takes 1st Straw Poll»։ UNSG.org]։ հուլիսի 24, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 8, 2007-ին։ Վերցված է 2006 թ․ սեպտեմբերի 28

[12] «Ban firms up lead in second Straw Poll»։ UNSG.org]։ սեպտեմբերի 14, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 12-ին։ Վերցված է 2006 թ․ սեպտեմբերի 28

[13] «Ban slips but holds, Vīķe-Freiberga pushes into third»։ UNSG.org]։ սեպտեմբերի 28, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 12-ին։ Վերցված է 2006 թ․ սեպտեմբերի 28

[14] «Ban Ki-moon wins»։ UNSG.org]։ հոկտեմբերի 2, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ նոյեմբերի 4-ին։ Վերցված է 2006 թ․ հոկտեմբերի 2

[15] «Foreign Minister Ban Ki-moon interview»։ Asiasource.org։ սեպտեմբերի 26, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2007-08-04-ին։ Վերցված է օգոստոսի 2, 2007

[16] «The Quest for Peace and Prosperity in the Asia-Pacific and Beyond»։ Ban Ki-moon address to Asia Society (transcript)։ սեպտեմբերի 25, 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2006-10-01-ին։ Վերցված է օգոստոսի 2, 2007

[NYT09-29-17] Warren Hoge (սեպտեմբերի 29, 2006)։ «South Korean Favored to Win Top Job at U.N.»։ The New York Times

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

2007թ.-ի գլխավոր քարտուղարի թեկնածուներ^[17]
	Անուն	Պաշտոն

	Բան Կի Մուն	Հարավային Կորեայի արտաքին գործերի նախարար
	Շաշի Թարուր	ՄԱԿ-ի-ի Հանրային տեղեկատվության գլխավոր քարտուղարի տեղակալ, Հնդկաստանից
	Վեյրա Ֆայք-Ֆրեյբերգա	Լատվիայի նախագահ
	Աշրաֆ Ղանի	Քաբուլ համալսարանի կանցլեր, Աֆղանստան
	Surakiart Sathirathai	Փոխվարչապետ, Թաիլանդում
	Prince Zeid bin Ra'ad	Հորդանանի դեսպանը, ՄԱԿ
	Jayantha Dhanapala	Նախկին գլխավոր քարտուղարի նախկին տեղակալը, Շրի Լանկայից