Ֆավն

Ֆավն;
Տեսակ	mythical entity?
Ենթատեսակ	առասպելական մարդ-կենդանի հիբրիդ և earth spirit?
Սեռ	արու
Երևի համընկնում է	սատիր
Զավակներ	Latinus?
	Fauns Վիքիպահեստում

Ֆավն (լատին․՝ Faunus), Իտալիայի ազգային հնագույն Աստվածություններից մեկը: Նրա բնավորության և երկրպագության մաքուր իտալիկյան շատ յուրահատկություններ անհետացել են նրան հունական Պանին նույնականացնելու արդյունքում^[1]^[2]:

Ստուգաբանություն խմբագրել

Ֆավնը բարի, գթասիրտ Աստված էր (favere լատիներենից նշանակում է բարեհաճ լինել, այստեղից էլ առաջացել են Faustus, Faustulus, Favonius անվանումները): Ֆավնի կերպարում հին իտալիկները երկրպագում էին լեռների, մարգագետինների, դաշտերի, քարանձավների, խմբերի բարի ոգուն, դաշտերին բերրիություն շնորհողին, կենդանիներին և մարդկանց, մարգարեական աստծուն, հին արքա Լացիումին և բազմաթիվ հին ազգանունների նախահորը, նախնական մշակույթի տարածողին: Աստվածների հետ միաժամանակ հավատում էին նաև միանման և նույնանուն հրեշների գոյությանը, որոնցում առկա էին Ֆավնին բնորոշ հատկանիշներ:

Կենսակերպ խմբագրել

Ինչպես Սիլվանոսը, Ֆավնը, որպես անտառի Աստված, ապրում էր թավուտում, խուլ քարանձավներում, կամ աղմկող աղբյուրների մոտ, որտեղ նա կանխագուշակում էր ապագան, բռնում էր թռչուններին և հետևում նիմփաներին: Մարդու հետ նա շփվում էր կա՛մ երազներում, կա՛մ հեռվից վախեցնելով և զգուշացնելով նրան անտառային ձայներով: Նա այսպես ասած «խուճապային վախ» էր ներշնչում, ինչպես ճամփորդին, այնպես էլ շատ հաճախ պատերազմի ընթացքում` թշնամուն: Նա թափառում էր անտառներում անտեսանելի ոգու հետ, որից շուն էր կապված, այն ունակ էր տեսնելու ոգիներին և նվիրված էր Ֆավնին: Հայտնվելով երազում` Ֆավնը հաճախ էր տանջում մղձավանջներով, երազներից ազատվելու համար պահանջվում էին հատուկ արմատներ և քսուկներ, հատկապես` անտառային քաջվարդի արմատները: Հատկապես Ֆավնից զգուշանում էին կանայք, որոնց Աստված սիրով էր հետևում, այստեղից էլ առաջացել է «Incubus» Էպիտետը:

Ֆավնը յուրահատուկ կերպով հովանավորում էր հոտին, նպաստում էր նրանց բազմացմանը և պաշտպանում էր նրանց գայլերից: Այդ իմաստով էլ անվանվել է Lupercus, որի հետ կապված է նաև Հռոմում Ֆավնի պատվին կազմակերպվող Lupercalia տոնակատարությունը: Բացի Լուպերկալիայից` Ֆավնի պատվին կազմակերպվել են ևս երկու տոնակատարություններ` գարնանային Ֆավնալիաներ (Faunalia), որը տեղի էր ունենում փետրվարի 13-ին և ձմեռային Ֆավնալիաներ, որը տեղի էր ունենում դեկտեմբերի 5-ին: Գյուղերում Ֆավնի պատվին ամեն ամիս զոհաբերություն էին կատարում:

Որպես մարգարեական աստված` Ֆավնը իր կանխագուշակումները կատարում էր քնած ժամանակ, այդ պատճառով էլ նա անվանվում էր Fatuus, կամ Fatuelus: Ֆավնի պատգամախոսերը սովոր էին դաշտերին: Ըստ Պուբլիուս Օվիդիուս Նասոյի տված նկարագրության` (Fasti, IV, 644 և հաջորդները), Նումա Պոմպիլիոսը, ցանկանալով ստանալ Ֆավնի գուշակությունները և նախօրոք ցանկանալով մաքրել իրեն, ուղևորվում է պուրակ և այնտեղ երկու ոչխար է մորթում, մեկը` Ֆավնի համար, մյուսը` քնի Աստծո: Այնուհետև երկու անգամ գլուխը ցողելով աղբյուրի ջրով, երկու պսակ հյուսելով հաճարենու տերևներից և աղոթելով` նա պառկում է զոհաբերված կենդանիների մորթիների վրա և գիշերը երազում ստանում է ցանկացած հայտնությունը: Նման վկայություններ հայտնում է նաև Վերգիլիոսը VII «Էնեական» գրքում (79−95): Որպես Կանխագուշակության Աստված` Ֆավնը եղել է երգերի նախահայրը, որից էլ հին հունական բանաստեղծական չափը անվանում են Սատուրնային կամ Ֆավնային:

Ֆավնի երկրպագություն խմբագրել

Լացիոյում Ֆավնը նախաբնիկների համար համարվում էր որպես արքա Սատուրնի թոռը, Պիկի որդին, Լատինի հայրը (նիմփա Մարիկից)^[3], նաև Տարկվիտի^[4] և Ակիդի հայրը^[5]: Իմաստուն և արդար տիրակալ էր: Իր կառավարումը նախորդել է ցարական ժամանակաշրջանին և ստեղծել երկրում մշակույթի տարածման առաջին դարաշրջանը: Այս պատումի մեջ արտացոլվել է այն ժամանակների մասին հիշողությունը, երբ Իտալիան հարուստ էր անտառներով, և նախնադարյան ցեղերն այնտեղ անտառային կածաններ են բացել:

Այլ հեղինակներ Ֆավնին անվանում են կա՛մ Մարսի հետնորդ, որը ընդունել է Էվանդեր Պալանտիումցիի արկադացիներին և նրանց բնակության համար տարածք է առանձնացրել^[6], կամ Արեսի որդի, որն իր դստերը` Լավինիային, ամուսնացրել է Էնեասի հետ^[7]:

Ֆավնի երկրպագության հնությունը ցույց է տալիս այն փաստը, որ երկրպագության վայրերը եղել են ոչ այնքան տաճարները, որքան քարանձավներն ու պուրակները: Ֆավնը համարվում էր ոչ թե կուռք, այլ կենդանական և բուսական թագավորության տոտեմ:

Ֆավնի մարդակերպական նկարները պատկանում են ուշ ժամանակների և փոխառված են հույներից: Ֆավնը ներկայացվում է կամ Պանի կերպարում, կամ Սիլենի և Մարսիայի կերպարում, իսկ Ֆավները պատկերված են Պանիսկների կերպարում: Համաձայն Դիոդորի` նրան նաև անվանել են Հերմես^[8]: Բացի լուպերկալական տաճարից, Հռոմում կա Ֆավնի երկու տաճար, մեկը` ավենտինում, մյուսը`Տիբերինա կղզում:

Ֆավնան, Ֆավնի դուստրը (կամ կինը), իրենից ներկայացնում է կանացի երորդություն, որն անվանվել է Աստված: Նա եղել է մարգարեական աստվածուհի և կոչվել է Ֆատու: Միևնույն ժամանակ` նա պատկանել է կանացի սկիզբ համարվող աստվածուհիների թվին և որպես այդպիսին նույնականացվել է Մայայի, կամ բարի աստվածուհու (Bona dea) հետ։

Նոնայի «Դիոնիսոսի արարքները» պոեմում Ֆավնը՝ Պոսեյդոնի և Կիրկայի որդին է Տիրսենիդայից։ Դիոնիսոսի հնդկական արշավանքի մասնակից է^[9]։ Օֆելտի խաղերի ընթացքում մրձել է կառքերով^[10]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Мифы народов мира, 1988
↑ Любкер, 1885
↑ Вергилий. Энеида, VII, 46-48.
↑ Вергилий. Энеида, X, 550.
↑ Овидий. Метаморфозы, XIII, 750.
↑ Дионисий Галикарнасский. Римские древности, I, 31, 2.
↑ Аппиан. Римская история, I, 1.
↑ Диодор Сицилийский. Историческая библиотека, VI, фр. 5.
↑ Нонн. Деяния Диониса, XIII, 326.
↑ Нонн. Деяния Диониса, XXXVII, 165.

Գրականություն խմբագրել

Աշխարհի ժողովուրդների առասպելներ, հ. երկրորդ (երկրորդ) (խմբ. Սերգեյ Տոկարև), Մոսկվա, «Սովետական հանրագիտարան», էջ 555-556։

[Мифы_народов_мира—1988——-1] Мифы народов мира, 1988

[Любкер—1885——-2] Любкер, 1885

[3] Вергилий. Энеида, VII, 46-48.

[4] Вергилий. Энеида, X, 550.

[5] Овидий. Метаморфозы, XIII, 750.

[6] Дионисий Галикарнасский. Римские древности, I, 31, 2.

[7] Аппиан. Римская история, I, 1.

[8] Диодор Сицилийский. Историческая библиотека, VI, фр. 5.

[9] Нонн. Деяния Диониса, XIII, 326.

[10] Нонн. Деяния Диониса, XXXVII, 165.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]