Վիտաուտաս Կայրյուկշտիս
Վիտաուտաս Կայրյուկշտիս (լիտ.՝ Vytautas Kairiūkštis, նոյեմբերի 14, 1890, Sejny, Սուվալկիի նահանգ, Warsaw general-governorate, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 13, 1961[1][2], Վիլնյուս, Լիտվական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), լիտվացի գեղանկարիչ և արվեստաբան։
Վիտաուտաս Կայրյուկշտիս | |
|---|---|
| Ծնվել է | նոյեմբերի 14, 1890 |
| Ծննդավայր | Sejny, Սուվալկիի նահանգ, Warsaw general-governorate, Ռուսական կայսրություն |
| Վախճանվել է | հունիսի 13, 1961[1][2] (70 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Վիլնյուս, Լիտվական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Լիտվա և .svg){kind=small} Լեհաստան |
| Կրթություն | Մոսկվայի պետական համալսարան |
| Մասնագիտություն | նկարիչ |
Վաղ տարիներ խմբագրել
Ծնվել է 1890 թվականի նոյեմբերի 14-ին, Սեյնի քաղաքում (Լեհական թագավորություն) ուսուցիչ Յուոզաս Կայրյուկշտիսի և բանաստեղծուհի ու թարգմանչուհի Յուլիա Կայրուկշտենե-Վիխերտայտեի (Julia Kairuksztisowa-Wichert)[3] ընտանիքում։ Եղբայրը՝ Ստասիս Կայրյուկշտիսը, նախ՝ Վիլնոյում, իսկ 1924 թվականից՝ Կաունասում եղել է ուսուցիչ, քույրը՝ Հալինա Կայրյուկշտիտե-Յացինիենեն, արվեստագետ և ազգագրագետ, եղբայրը՝ Կազիմիրաս Կայրյուկշտիսը՝ երկաթուղու ինժեներ, եղբայրները՝ Վլադաս և Յոնաս Կայրյուկշտիսները՝ բժիշկ-թերապևտներ։
Վիտաուտաս Կայրյուկշտիսը 1910-1912 թվականներին (ըստ այլ աղբյուրների՝ 1910-1911 թվականներին[4]) սովորել է Վիլնոյում՝ Իվան Տրուտնևի նկարչական դպրոցում։ Եղել է Ֆերդինանդ Ռուշչիցի գլխավորած գաղտնի գեղարվեստական խմբակի անդամ[4]։ 1912-1913 թվականներին սովորել է Մոսկվայի Կոնստանտին Յուոնի արվեստանոցում։ Սովորել է նաև Մոսկվայի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում (1913-1916)[3]։
1917-1918 թվականներին սովորել է Մոսկվայի գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության դպրոցում՝ Նիկոլայ Կասատկինի մոտ։ 1918-1919 թվականներին եղել է Վորոնեժի ժողովրդական կրթության բաժնի կերպարվեստի հրահանգիչ։ Մոբիլիզացվելով Կարմիր բանակում (1919)՝ ծառայել է Իրկուտսկի 5-րդ բանակի շտաբի մշակութային բաժնում։ 1920-1921 թվականներին սովորել է Բարձրագույն գեղարվեստա-տեխնիկական արվեստանոցներում՝ Պավել Կուզնեցովի մոտ։
Վիլնա խմբագրել
1921 թվականին բնակություն է հաստատել Վիլնայում։ Կերպարվեստ է դասավանդել միջնակարգ դպրոցներում։ Կազմակերպել է ավանգարդ արվեստի ցուցահանդեսներ (Վլադիսլավ Ստրժեմինսկու հետ կազմակերպել է նոր արվեստի ցուցահանդես Վիլնայում[4]), մասնակցել լեհական ավանգարդ խմբերի գործունեությանը (1924 թվականից միացել է լեհ ավանգարդ նկարիչների «Բլոկ» („Blok“) խմբին[3])։
1925-1929 թվականներն անցկացրել է Ֆրանսիայում, Գերմանիայում, Դանիայում, Իտալիայում՝ ծանոթանալով արվեստի ժամանակակից ուղղություններին։ 1923-1930 թվականներին ղեկավարել է Վիլնայի նկարչական ստուդիան։ Կայրյուկշտիսի արվեստանոցում սովորողների շարքում է եղել Վլադաս Դրեման։ 1931 թվականին Կայրյուկշտիսն էքստեռն ավարտել է Ստեֆան Բատորիի համալսարանը։
Կաունաս խմբագրել
1937 թվականից դասավանդել է Կաունասում։ 1940-1944 թվականներին աշխատել է Կաունասի Մ. Կ. Չյուրլյոնիսի թանգարանում։ Հետագայում դասավանդել է Կաունասի դեկորատիվ-կիրառական արվեստի ինստիտուտում (1944-1951), եղել է դոցենտ (1947)[3]։ Թոշակի անցնելուց հետո տեղափոխվել է Վիլնյուս (1952)։
Թաղված է Վիլնյուսի Բերնարդինի գերեզմանատանը։
Ստեղծագործական ուղի խմբագրել
Նկարել է պատկերային կոմպոզիցիաներ, դիմանկարներ, բնանկարներ, նատյուրմորտներ (հիմնականում՝ յուղաներկ և գունամատիտ)։ Նրա վաղ շրջանի աշխատանքները բնութագրվում են կուբիզմի և կոնստրուկտիվիզմի առանձնահատկություններով. Զբաղվել է նաև կիրառական գրաֆիկայով։ Ցուցահանդեսներ են անցկացվել Վիլնայում (1931, 1944, 1945), Կաունասում (1932, 1935, 1936, 1938, 1939, 1940, 1944, 1945), Ռիգայում և Տալլինում (1937)։ 1970 թվականին Վիլնյուսում կայացել է նրա անհատական ցուցահանդեսը։
Գրել է մենագրություն լիտվացի նկարիչ ակվալերիստ Կաետոնաս Սկլերիուսի մասին (1938), մի քանի աշխատություններ Չյուրլյոնիսի մասին և մի շարք հոդվածներ արվեստի տեսության վերաբերյալ։
Ստեղծագործությունները պահվում են Լիտվայի գեղարվեստի թանգարանում, Միկալոյուս Կոնստանտինաս Չյուռլյոնիսի ազգային արվեստի թանգարանում և արտասահմանյան թանգարաններում[3]։
Հայտնի ստեղծագործություններ խմբագրել
- Համերգ սրճարանում (1921),
- Լողափեր (1928),
- Իոնաս Բասանավիչյուսի դիմանկարը (1922),
- Կուբիստական ինքնադիմանկար (1923),
- Երեկոն Իրկուտսկում (1920),
- Հողմաղաց Պոնևեժում (1936)։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Laučkaitė L. Kairiūkštis, Vytautas // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T2228613
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 VLE
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Kajruksztis
Գրականություն խմբագրել
- Vytautas Kairiūkštis. Tapyba. Piešiniai. Jubiliejinė kūrybos paroda 100-osioms gimimo metinėms: Katalogas, įžanginis straipsnis V. Liutkaus. — Vilnius, 1990. — 302 p.(լիտվ.)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Vytautas Kairiūkštis and the New Art Exhibition in Vilnius(անգլ.)
- Rima Rutkauskienė (2006 թ․ հունվարի 17). «Vytautas Kairiūkštis». Visuotinė lietuvių enciklopedija (լիտվերեն). Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 7-ին.
- Irena Kossowska (2001). «Witold Kajruksztis (Vytautas Kairiukstis)». Culture.pl (լեհերեն). Instytut Adama Mickiewicza. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 7-ին.