Նիկոլայ Նիկողոսյան
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Նիկողոսյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Նիկողայոս Բագրատի Նիկողոսյան (դեկտեմբերի 2, 1918, Նալբանդյան, Էջմիածնի գավառ, Հայաստան - օգոստոսի 10, 2018, Մոսկվա, Ռուսաստան), հայ քանդակագործ, ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1965), ՌԴ վաստակավոր նկարիչ (1970), ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ (1977), ԽՍՀՄ ժողովրդական նկարիչ (1982)[1]։ Եղել է Ռուսաստանի գեղարվեստի ակադեմիայի անդամ։
Նիկոլայ Նիկողոսյան | |
---|---|
Ծնվել է | դեկտեմբերի 2, 1918 |
Ծննդավայր | Նալբանդյան, Էջմիածնի գավառ, Հայաստան |
Մահացել է | օգոստոսի 10, 2018 (99 տարեկան) |
Վախճանի վայրը | Մոսկվա, Ռուսաստան |
Քաղաքացիություն | Հայաստան, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ և Ռուսաստան |
Կրթություն | Մոսկվայի գեղարվեստական ինստիտուտ (1947) |
Ստեղծագործություն(ներ) | Միքայել Նալբանդյանի հուշարձան, Ավետիք Իսահակյանի հուշարձան, Եղիշե Չարենցի հուշարձան և Վահան Տերյանի հուշարձան |
Ժանր | գեղանկարչություն և գրաֆիկա |
Մասնագիտություն | քանդակագործ, նկարիչ, ուսուցիչ և գծանկարիչ |
Պարգևներ և մրցանակներ | |
Անդամություն | Ռուսաստանի գեղարվեստի ակադեմիա և ԽՍՀՄ նկարիչների միություն |
Երեխաներ | Դավիթ Նիկողոսյան |
Nikolay Nikoghosyan Վիքիպահեստում |
Կենսագրություն
խմբագրելՆիկողայոս Նիկողոսյանը ծնվել է 1918 թվականի դեկտեմբերի 2-ին, Մեծ Շահրիար գյուղում (այժմ՝ qյուղ Նալբանդյան, ՀՀ Արմավիրի մարզ)։ 1930 թվականին տեղափոխվել է Երևան։ 1937-1940 թվականներին սովորել է Ի. Ե. Ռեպինի անվան գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ինստիտուտին կից գեղարվեստի դպրոցում։ 1944 թվականից բնակվել և ստեղծագործել է Մոսկվայում[2]։ 1947 թվականին ավարտել է Մոսկվայի գեղարվեստի ինստիտուտը (պրոֆեսոր Ա. Տ. Մատվեևի արվեստանոց)։ Գրաֆիկական ինքնադիմանկարների հեղինակ է[3]։ 1942 թվականից եղել է ԽՍՀՄ նկարիչների միության անդամ։ Աշխատանքները պահվում են Տրետյակովյան պատկերասրահի հավաքածուներում[3], Ռուսական թանգարանում։
Նիկոլայ Նիկողոսյանը կյանքին հրաժեշտ է տվել Մոսկվայի իր արվեստանոցում՝ 2018 թվականի օգոստոսի 10-ին, ժամը 14.15-ին։ Մեկ օր անց կյանքից հեռացել է նաև նրա երկրորդ կինը՝ Էթերին[4][5]։
2018 թվականին Նիկոլայ Նիկողոսյանը ստեղծել է «Նիկոլայ Նիկողոսյան մշակութային հիմնադրամը», որի նպատակը ոչ միայն ժողովրդականացնել իր արվեստը, այլև պահպանել 20-րդ դարի մյուս վարպետների հիշատակը, ինչպես նաև նպաստել Հայաստանի երիտասարդ նկարիչների ստեղծագործական առաջընթացին։
Ստեղծագործություններ
խմբագրելՍտեղծել է «Պարտիզանի ընտանիքը» արձանիկների շարքը («Մայրը», «Հարսը», «Դուստրը», բոլորը՝ 1942, երանգավորված գիպս, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ),
- «Չեմ ասի» (1942, բրոնզ, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ),
- «Վերջին խուրձը» (1943, բրոնզ, Արևելքի ժողովուրդների արվեստի թանգարան, Մոսկվա)
թեմատիկ հաստոցային քանդակներ՝
- «Բանաստեղծ Ավետիք Իսահակյանի» (1944, երանգավորված գիպս, Արևելքի ժողովուրդների արվեստի թանգարան) դիմաքանդակը,
- «Պրոֆեսոր Կոնստանտին Իգումնովի (1944, երանգավորված գիպս) դիմաքանդակը։
Պլաստիկայի թրթռուն լեզուն, նյութի դինամիկ մեկնաբանումը Նիկողոսյանի դիմաքանդակներին հաղորդել են կենսական լիցքավորում։
- «Կոմպոզիտոր Արամ Խաչատրյան», 1954, բրոնզ, Տրետյակովյան պատկերասրահ, Մոսկվա,
- «Եվգենի Սիմոնով, 1954, բրոնզ, Գեղարվեստական ցուցահանդեսների և համապատկերների տնօրինություն, Մոսկվա,
- «Արա Սարգսյան», 1960, երանգավորված գիպս, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
- «Դերասան Սերգեյ Մարտինսոն, 1980, բրոնզ, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
- «Պրոֆեսոր Գուրգեն Ավետիսյան», 1985, բրոնզ, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
Բարդ հոգեբանական նկարագիր ունեն կոմպոզիցիոն լուծումներով տարբեր՝ «Հայ բանաստեղծ, դեմոկրատ Միքայել Նալբանդյան» (1952, բրոնզ, Գեղարվեստական ցուցահանդեսների և համապատկերների տնօրինություն), «Ֆրանսիացի բանաստեղծ Լուի Արագոն» (1953, բրոնզ, Տրետյակովյան պատկերասրահ) կիսանդրիները։
Նիկողոսյանի մոնումենտալ և մոնումենտալ-դեկորատիվ քանդակներից են
- Միքայել Նալբանդյանի հուշարձան (Երևան) (1966, բրոնզ, գրանիտ, ճարտարապետ՝ Ջիմ Թորոսյան, Երևան)
- Ավետիք Իսահակյանի հուշարձան (1976, բրոնզ, գրանիտ, ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ՝ 1977, ճարտարապետ՝ Ջիմ Թորոսյան, Գյումրի),
- Եղիշե Չարենցի հուշարձան (Երևան), (1985, բրոնզ, գրանիտ, ճարտարապետ՝ Ջիմ Թորոսյան, Երևան),
- Վահան Տերյանի հուշարձան (Երևան, Մալաթիա-Սեբաստիա), (1994, գիպս, 2007, բրոնզ, գրանիտ. Երևան)
Արժեքավոր են նաև Նիկողոսյանի՝ Մոսկվայի Նովոդևիչիե գերեզմանատան շուրջ 30 մահարձանները։ Ստեղծել է նաև հաստոցային գեղանկարչության («Ինքնանկար կարմիր գլխարկով», 1977) և գրաֆիկ. («Վարդան Աճեմյանի դիմանկարը», 1974, Երկուսն էլ՝ հեղինակի սեփականություն) գործեր։
Անհատական ցուցահանդեսներ
խմբագրելՄրցանակներ
խմբագրել- ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ, 1965
- ԺՏՆՑ մեդալ («Մայա Պլիսեցկայա» քանդակի համար), 1967
- ՌԽՖՍՀ ժողովրդական նկարիչ, 11.12.1970[6]
- ՀԽՍՀ գեղարվեստի ակադեմիայի արծաթե մեդալ («Արարատյան դաշտի աշխատող» քանդակի համար), 1976
- ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ, 1977
- ԽՍՀՄ պետական մրցանակ, 1977[7]
- ԽՍՀՄ ժողովրդական նկարիչ, 24.06.1982[8]
- Լեհական մշակույթի առաջ ունեցած վաստակի համար կրծքանշան, 1987
- Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան, 28.04.1989[9]
- Բարեկամության շքանշան, 09.05.2005[10]
- Հայ եկեղեցու Սուրբ Սահակ-Սուրբ Մեսրոպ շքանշան, 2008
- Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան 2009[11]
- Պատվո շքանշան (Ռուսաստան), 21.07.2014[12]
Պատկերասրահ
խմբագրել-
Միքայել Նալբանդյանի հուշարձանը (հատված)
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Նիկողոսյան Նիկողայոս. Դպրոցական մեծ հանրագիտարան, Գիրք II». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
- ↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007.
- ↑ 3,0 3,1 «Николай Никогосян. Уходящая классика. 100-летию мастера посвящается». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 12-ին.
- ↑ «Կյանքից հեռացել է 100-ամյա հայտնի քանդակագործ եւ գեղանկարիչ Նիկողայոս Նիկողոսյանը». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 12-ին.
- ↑ Супруга армянского мастера ушла из жизни через день после его кончины
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета РСФСР
- ↑ Собрание Постановлений Правительства СССР, 1977 год, № 27—28, с. 627
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР
- ↑ Указ Президента РФ
- ↑ ՀՀ նախագահի հրամանագիրը Ն. Բ. Նիկողոսյանին Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանով պարգևատրելու մասին
- ↑ Указ Президента РФ
Արտաքին հղումներ
խմբագրելՎիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիկոլայ Նիկողոսյան» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 300)։ |