Վիքիպեդիա

Լուի Արագոն

գրող և քաղաքական գործիչ

Լուի Արագոն (ֆր.՝ Louis Aragon, ի ծնե անունը՝ Լուի-Մարի Անդրիյո, ֆր.՝ Louis-Marie Andrieux, հոկտեմբերի 3, 1897(1897-10-03)[1][2][3][…], Փարիզի 16-րդ շրջան, Փարիզ[4] - դեկտեմբերի 24, 1982(1982-12-24)[1][3][5][…], Փարիզի 7-րդ շրջան, Ֆրանսիա[4]), ֆրանսիացի գրող և քաղաքական գործիչ։ Եղել է Գոնկուրյան ակադեմիայի անդամ։

Լուի Արագոն
ֆր.՝ Louis Aragon
Portrait Aragon (cropped).jpg
Ծնվել էհոկտեմբերի 3, 1897(1897-10-03)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՓարիզի 16-րդ շրջան, Փարիզ[4]
Վախճանվել էդեկտեմբերի 24, 1982(1982-12-24)[1][3][5][…] (85 տարեկան)
Վախճանի վայրՓարիզի 7-րդ շրջան, Ֆրանսիա[4]
ԳերեզմանMoulin de Villeneuve
Գրական անունArnaud Saint Romain[6], Arnaud de Saint-Roman[6], François la Colère[6], Témoin des martyrs[6] և Albert de Routisie[7]
Մասնագիտությունբժիշկ-գրող, լրագրող, քաղաքական գործիչ, բանաստեղծ, վիպասան, արվեստի քննադատ, Ֆրանսիական դիմադրության մարտիկ և պատմաբան
Լեզուֆրանսերեն
ՔաղաքացիությունFlag of France.svg Ֆրանսիա[8]
ԿրթությունԿարնոյի լիցեյ
Ժանրերվեպ և պոեզիա
Գրական ուղղություններդադաիզմ և սյուրռեալիզմ
ԿուսակցությունՖրանսիայի կոմունիստական կուսակցություն
ԱշխատավայրԼ'Յումանիտե, Ce soir? և Les Lettres Françaises?
Պարգևներ
ԱմուսինԷլզա Տրիոլե
Լուի Արագոն Վիքիդարանում
Commons-logo.svg Louis Aragon Վիքիպահեստում

Ծնվել է 1897 թվականի հոկտեմբերի 3-ին, Փարիզում։ 1915 թ. ընդունվել է համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը, բայց ընդամենը մեկ տարի անց, ուսումը կիսատ թողնելով, մեկնել է ռազմաճակատ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմին մասնակցել է որպես սանիտար։ Պատերազմից հետո ակտիվորեն մասնակցել է գրական կարևոր իրադարձություններին։ 1919-1924 թվականներին անդամակցել է դադաիստների փարիզյան խմբին, 1924 թվականին Անդրե Բրետոնի ու Ֆիլիպ Սուպոյի հետ ընթացք տվել սյուրռեալիստական շարժմանը։ 1927 թվականին ընդունվել է ֆրանսիական կոմկուսի շարքերը և սկսել է մեծ եռանդով զբաղվել լրագրողական աշխատանքով՝ աշխատակցելով Ֆրանսիայի կոմկուսի օրգան հանդիսացող «Յումանիտե» թերթին։ 1932 թվականին գրողների ինտերնացիոնալ խմբի կազմում այցելել է Խորհրդային Միություն՝ ծանոթանալու սոցիալիստական Ուրալի նորակառույցներին, եղել է Մագնիտոգորսկի, Չելյաբինսկի շինհրապարակներում և այդ այցի տպավորություններն արտացոլել բանաստեղծությունների «Ուռա՜, Ուրա՛լ» շարքում։

1928 թվականին ամուսնացել է ռուսական ավանգարդի մուսան համարվող Լիլի Բրիկի կրտսեր քրոջ՝ ֆրանսիացի բանաստեղծուհի և թարգմանչուհի Էլզա Տրիոլեի հետ, ում բազում բանաստեղծություններ է նվիրել։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին ակտիվորեն մասնակցել է Ֆրանսիայում ֆաշիստ զավթիչների դեմ ծավալված Դիմադրության շարժմանը։

1957 թվականին արժանացել է միջազգային լենինյան մրցանակի՝ ժողովուրդների միջև խաղաղությունն ամրապնդելու համար։ Ֆրանսիայում մասայականացրել է խորհրդային գրականությունը, 1953-1972 թվականներին խմբագրել է «Les lettres francaises» ամսագիրը, որը տպագրվում էր ֆրանսիական կոմկուսի աջակցությամբ։ 1972 և 1977 թվականներին խորհրդային կառավարության կողմից պարգևատրվել է նաև Հոկտեմբերյան հեղափոխության և Ժողովուրդների բարեկամության շքանշաններով։ Հետագա տարիներին կտրուկ արտահայտվել է ԽՍՀՄ-ում տիրապետող կոմունիտական ավտորիտար ռեժիմի դեմ, բողոքել, դատապարտել խորհրդային այլախոհ գրողների նկատմամբ սանձազերծված հալածանքները, դատական շինծու վարույթները։ 1968 թվականին բողոքի իր ձայնն է բարձրացրել ընդդեմ խորհրդային զորքերի՝ Չեխոսլովակիայում իրականացրած ռազմական միջամտության։

Նրա միջամտությամբ է Սերգեյ Փարաջանովը բանտից ազատ արձակվել։

1955 թվականին նա հրատարակել է մի ծավալուն հոդված՝ նվիրված հայ գրականությանը, ուր հատկապես բարձր է գնահատել Ավետիք Իսահակյանի և Եղիշե Չարենցի ստեղծագործությունները[9]։ Նրա «Կարմիր աֆիշ» բանաստեղծությունը նվիրված է Միսաք Մանուշյանին[10]։

Խորհրդային տարիներին Երևանում առանձին գրքով լույս է տեսել Լուի Արագոնի բանաստեղծությունների և պատմվածքների ընտրանին՝ հայերեն թարգմանությամբ։ Նրա բանաստեղծությունների մի փոքրիկ փունջ զետեղվել է 1984 թվականին Երևանի պետական համալսարանի հրատարակչության կողմից տպագրված «Ֆրանսիական պոեզիա» ժողովածուում։

2015 թվականին Երևանում հայերեն հրատարակվել է նաև Արագոնի «Իռենի ճեղքը» վիպակը, որը նա գրել էր 1928-ին[11]։

2012 թվականի մարտի 27-ին Փարիզում՝ Սեն Լուի կղզում բացվել է Լուի Արագոնի անունը կրող հրապարակ։

Հայերեն հրապարակումներըԽմբագրել

ՄամուլԽմբագրել

  • Իմ ճշմարտությունը (բելգիական «Լը պուան» թերթին տված հարցազրույցը)։ «Գարուն», 1967, № 4, էջ 65-68։
  • Բանաստեղծություններ։ «Գարուն», 1978, թիվ 3, էջ 57։
  • Բանաստեղծություններ։ «Գարուն», 1996, թիվ 5, էջ 78։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Delarge J. Le Delarge (ֆր.) — Paris: Gründ, Jean-Pierre Delarge, 2001. — ISBN 978-2-7000-3055-6
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Fichier des personnes décédées
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 BD Gest' (ֆր.)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Czech National Authority Database
  7. ↑ Bibliothèque nationale de France Record #119347816 // BnF catalogue général (ֆր.) — Paris: BnF.
  8. ↑ LIBRIS — 2012.
  9. ↑ Զ. Մ. Գրիգորյան, Ա. Ա. Ղազինյան, «Գրականություն», 1992, «Լույս» հրատարակչություն, էջ 298։
  10. ↑ «Գարուն», 1967, № 4, էջ 65։
  11. ↑ «Իռենի ճեղքը» վեպը հասանելի է նաև հայ ընթերցողներին

Արտաքին հղումներԽմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 682)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լուի_Արագոն&oldid=8558851» էջից