Վիքիպեդիա

Լիզա Մեյտներ

Լիզա Մեյտներ (Մայտներ, գերմ.՝ Lise Meitner, նոյեմբերի 7, 1878(1878-11-07)[1][2][3][4][5][6][7], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[1][3] - հոկտեմբերի 27, 1968(1968-10-27)[1][2][3][4][8][9][5][6], Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[1]), ավստրիացի ֆիզիկոս և ռադիոքիմիկոս։ Հետազոտություններ է կատարել միջուկային ֆիզիկայի, միջուկային քիմիայի և ռադիոքիմիայի ոլորտներում։

Լիզա Մեյտներ
Lise Meitner (1878-1968), lecturing at Catholic University, Washington, D.C., 1946.jpg
Ծնվել էնոյեմբերի 7, 1878(1878-11-07)[1][2][3][4][5][6][7]
Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[1][3]
Մահացել էհոկտեմբերի 27, 1968(1968-10-27)[1][2][3][4][8][9][5][6] (89 տարեկանում)
Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[1]
ԳերեզմանBramley
ՔաղաքացիությունFlag of Sweden.svg Շվեդիա[10]
Flag of Austria.svg Ավստրիա
Դավանանքհուդայականություն և լյութերականություն
Մասնագիտությունմիջուկային ֆիզիկոս, համալսարանի պրոֆեսոր, քիմիկոս և ֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)Ֆրիդրիխ-Վիլհելմի համակսարան, Թագավորական տեխնոլոգիական ինստիտուտ, Ստոկհոլմի համալսարան, Հումբոլդտի համալսարան, Վիեննայի համալսարան և Ամերիկյան կաթոլիկ համալսարան
Գործունեության ոլորտֆիզիկա
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Բեռլինի գիտությունների ակադեմիա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և Լեոպոլդինա
Ալմա մատերՎիեննայի համալսարան[3]
Տիրապետում է լեզուներինՃապոնիա[2]
Գիտական ղեկավարՖրանց Էքսներ[11] և Լյուդվիգ Բոլցման
Եղել է գիտական ղեկավարRudolf Jaeckel? և Arnold Flammersfeld?[12]
Հայտնի աշակերտներNikolaus Riehl?
ՊարգևներԼիբենի մրցանակ Մաքս Պլանկի անվան մեդալ Էնրիկո Ֆերմի պարգև Ավստրիական պատվո նշան «Գիտության և արվեստի համար» Արվեստի և գիտության ոլորտում ունեցած վաստակի շքանշան Օտօ Հանի մրցանակ Վիլհելմ Էկսների մեդալ Վիեննա քաղաքի գիտության մրցանակ Լեյբնիցի արծաթե մեդալ Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ և Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ
ՀայրՖիլիպ Մեյտներ[3]
Ստորագրություն
Lise Meitner signature.svg
Lise Meitner Վիքիպահեստում

ԿենսագրությունԽմբագրել

Լիզա Մեյտները ծնվել է Վիեննայում, հրեական ընտանիքի ութ երեխաներից երրորդն էր, նրա հայրը՝ Ֆիլիպ Մեյտները, 19-րդ դարի վերջին հայտնի շախմատիստ էր։ Ինչպես այդ ժամանակ գիտությամբ հետաքրքրվող շատ երիտասարդ կանանց հետ էր պատահում, ընտանիքը դեմ էր, որ նա սովորի համալսարանում, միայն թե Մեյտները հասավ իր ուզածին և 1901 թվականին ընդունվեց Վիեննայի համալսարան, որտեղ սկսեց սովորել ֆիզիկա Լյուդվիգ Բոլցմանի և Ֆրանց Էքսների ղեկավարությամբ։ 1905 թվականին նա համալսարանի կանանց մեջ առաջինն էր, որ ֆիզիկայի ոլորտում ստացավ PhD աստիճան։ Դրանից հետո Մեյտները գնաց Բեռլինի Կայզեր Վիլհելմի գիտական միություն, որպեսզի Մաքս Պլանկի գլխավորությամբ սովորի քիմիա և աշխատի Օտտո Հանի հետ։ Կիրառելով ֆիզիկայի իր գիտելիքները և Հանի՝ քիմիայի իմացությունը՝ նրանք աշխատակցեցին 30 տարի։

1908 թվականին կնքվել է՝ ընդունելով լյութերականություն։

1917 թվականին Հանը և Մեյտները հայտնագործեցին պրոտակտինիումի առաջին երկարակյաց իզոտոպը։

1923 թվականին Լիզա Մեյտները հայտնագործեց էլեկտրոնների ազատ արժեքների լրացման երևույթը, որն ստացավ Օժեի երևույթ անվանումը՝ ի պատիվ հետազոտող Պիեռ Վիկտոր Օժեի, որը անկախ Մեյտներից հայտնագործեց դա 1925 թվականին։

1926 թվականին Մեյտները դարձավ Բեռլինի համալսարանի պրոֆեսոր։ Նա Գերմանիայի առաջին կինն էր, որ գիտության մեջ հասավ նման բարձունքի։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118580477 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 3,9 Elise (Lise) Meitner — 1917.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 SNAC — 2010.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Munzinger-Archiv — 1913.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան
  7. ↑ 7,0 7,1 Store norske leksikon — 1978.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Find A Grave — 1995. — ed. size: 165000000
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 FemBio: Банк данных о выдающихся женщинах, Frauerdatenbank
  10. ↑ LIBRIS — 2012.
  11. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  12. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.

ԳրականությունԽմբագրել

  • Frisch Otto Robert, ed. (1959)։ Trends in Atomic Physics: Essays Dedicated to Lise Meitner, Otto Hahn, Max von Laue on the Occasion of their 80th Birthday։ New York: Interscience 
  • Goldberg Stanley (July 1996)։ «With friends like these ....»։ Bulletin of the Atomic Scientists։ էջեր 55–57  Contemporaneous review of Ruth Lewin Sime's biography of Meitner.
  • Hahn, Otto (1966). A Scientific Autobiography. Preface by Glenn T. Seaborg. Charles Scribner's sons, New York, 1966. English edition (1967)։ McGibbon & Kee, London.
  • Hahn, Otto (1970). My Life. Preface by Sir James Chadwick. Macdonald, London. American edition (1970)։ Herder and Herder, New York.
  • Hoffmann Klaus (2001)։ Otto Hahn – Achievement and Responsibility։ New York: Springer Verlag։ ISBN 0-387-95057-5 
  • Meitner Lise (2005)։ Hahn Dietrich, ed.։ Erinnerungen an Otto Hahn [Recollections of Otto Hahn] (գերմաներեն)։ Stuttgart: S. Hirzel։ ISBN 978-3-7776-1380-2։ OCLC 180889711 
  • Rhodes Richard (1995)։ The Making of the Atomic Bomb։ Simon & Schuster։ ISBN 9781439126226 
  • Rife Patricia (1999)։ Lise Meitner and the Dawn of the Nuclear Age։ John Archibald Wheeler (foreword)։ Birkhäuser։ ISBN 9780817637323։ OCLC 38130718 
  • Sime Ruth Lewin (2006)։ «Lise Meitner»։ in Byers Nina, Williams Gary։ Out of the Shadows: Contributions of 20th-Century Women to Physics։ Cambridge University Press. 
  • Sime Ruth Lewin (1996)։ Lise Meitner: A Life in Physics։ Berkeley: University of California Press։ ISBN 0-520-08906-5։ OCLC 32893857 
  • Sime Ruth Lewin (2005)։ «From Exceptional Prominence to Prominent Exception: Lise Meitner at the Kaiser Wilhelm Institute for Chemistry»։ Geschichte der Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft im Nationalsozialismus։ Վերցված է 2015-11-26։ «For the first twenty years, hers is an expansive story of a woman who achieves exceptional prominence in physics; after 1933 her story gradually narrows until nothing is left for her as a person of Jewish origin in Germany.»  Sime's article is the 24th publication in the series History of the Kaiser Wilhelm Institute under National Socialism.
  • Weston Tom (2011)։ Fission։ Boston: tom weston media։ ISBN 978-0-9819413-5-6 
  • Yount Lisa (1996)։ Twentieth Century Women Scientists։ New York: Facts on File։ ISBN 0-8160-3173-8 
  • Bentzen S. M. (2000)։ «Lise Meitner and Niels Bohr—a historical note»։ Acta oncologica (Stockholm, Sweden) 39 (8): 1002–1003։ PMID 11206992։ doi:10.1080/02841860050216016 
  • Kyle R. A., Shampo M. A. (1981)։ «Lise Meitner»։ JAMA: the Journal of the American Medical Association 245 (20): 2021։ PMID 7014939։ doi:10.1001/jama.245.20.2021 
  • Frisch O. R. (1973)։ «Distinguished Nuclear Pioneer—1973. Lise Meitner»։ Journal of nuclear medicine 14 (6): 365–371։ PMID 4573793 

Արտաքին հղումներԽմբագրել

  Լիզա Մեյտներ Վիքիպահեստում
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լիզա_Մեյտներ&oldid=6693713» էջից