Վիքիպեդիա

Գերճնշման բարդություններ

Գերճնշման՝ զարկերակային հիպերտենզիայի (ԶՀ) բարդությունները կայուն բարձր զարկերակային ճնշման արդյունք են[1]։ Հիպերտենզիան աթերոսկլերոզի բոլոր կլինիկական դրսևորումների համար ռիսկի գործոն է, քանի որ այն հանդիսանում է նաև հենց աթերոսկլերոզի զարգացման ռիսկի գործոն[2][3][4][5][6]։ Այն հանդիսանում է սրտի անբավարարության[7][8], կորոնար զարկերակների հիվանդության[9][10], ինսուլտի, երիկամների հիվանդությունների[11][12][13] և ծայրամասային զարկերակների հիվանդությունների անկախ նախատրամադրող գործոն[14][15]։ Արդյունաբերական երկրներում այն սիրտ-անոթային հիվանդացության և մահացության ամենակարևոր գործոնն է[16]։

Երկարատև բարձր զարկերակային ճնշման հիմնական բարդությունները:

Սիրտը ախտահարող բարդություններ

խմբագրել
 
Ձախ փորոքի հիպերտրոֆիա

Սրտի հիպերտոնիկ հիվանդությունը կառուցվածքային և ֆունկցիոնալ հարմարվողականության արդյունքն է[17], որը հանգեցնում է ձախ փորոքի հիպերտրոֆիայի[18][19][20], դիաստոլիկ դիսֆունկցիայի, քրոնիկ սրտային անբավարարության, պսակային զարկերակների աթերոսկլերոտիկ հիվանդության պատճառով արյան շրջանառության խանգարումների և միկրովասկուլյար հիվանդության[9], ինչպես նաև սրտային առիթմիաների։ Ձախ փորոքի հիպերտրոֆիա ունեցող անձինք ունեն կաթվածի[21], ՔՍԱ -ի և հանկարծակի մահվան ավելի մեծ ռիսկ։ Հիպերտենզիայի խիստ վերահսկումը կարող է կանգնեցնել կամ հետ զարգացնել ձախ փորոքի հիպերտրոֆիան և նվազեցնել սիրտանոթային հիվանդությունների ռիսկը[22][23][24]։ Ձախ փորոքի հիպերտրոֆիան հանդիպում է ԶՀ- ով հիվանդների 25% -ի մոտ և հեշտությամբ ախտորոշվում է էխոսրտագրության միջոցով[25]։ Ձախ փորոքի հիպերտրիֆիայի հիմքում ընկած մեխանիզմները երկուսն են․ մեխանիկական, որը հիմնականում հանգեցնում է սրտամկանի բջիջների (միոցիտներ) հիպերտրոֆիայի և նեյրո-հորմոնալ՝ հիմնականում հանգեցնելով ֆիբրոբլաստիկ բազմացման (պրոլիֆերացիա)։

Դիաստոլիկ ֆունկցիայի խանգարումները՝ սկսած սրտի անախտանիշ հիվանդություններից[26][27][28] մինչև սրտային անբավարարություն[29][30], տարածված են հիպերտոնիկ հիվանդների մոտ։ Դիաստոլիկ սրտային անբավարարությամբ հիվանդները ունեն պահպանված արտամղման ֆրակցիա, որը սիստոլիկ ֆունկցիայի գնահատման միավորն է[31][32]։ Դիաստոլիկ դիսֆունկցիան հիպերտոնիայի հետ կապված սրտի հիվանդության վաղ հետևանքն է և սրվում է ձախ փորոքի հիպերտրոֆիայի[19] և իշեմիայի պատճառով։

Ուղեղը ախտահարող բարդություններ

խմբագրել

Հիպերտենզիան կարևոր ռիսկի գործոն է ուղեղի ինֆարկտի և արյունազեղման համար[1][9][33][34][35][36][37][38]։ Կաթվածների մոտավորապես 85% -ը պայմանավորված են ինֆարկտով, իսկ մնացած մասը պայմանավորված են արյունազեղմամբ՝ ներուղեղային կամ ենթաոստայնային[39]։ Կաթվածների հաճախականությունը աստիճանաբար բարձրանում է արյան ճնշման մակարդակի՝ մասնավորապես սիստոլիկ զարկերակային ճնշման բարձրացման հետ, 65 տարեկանից հետո։ Հիպերտոնիայի բուժումը նվազեցնում է ինչպես իշեմիկ, այնպես էլ հեմոռագիկ կաթվածի հաճախականությունը։

Հիպերտենզիան կապված է նաև տարեց բնակչության մտածողական ֆունկցիայի խանգարման հետ[40][41][42]։ Հիպերտենզիայի հետ կապված մտածողության խանգարումը և թուլամտությունը կարող են լինել ինչպես մեկ մեծ անոթի փակման պատճառով մեկ ինֆարկտի հետևանք[43][44], այնպես էլ մանր-անոթային հիվանդության պատճառով բազմակի լակունար ինֆարկտների հետևանք, ինչը հանգեցնում է ենթակեղևայինսպիտակ նյութի իշեմիայի[45]։ Մի շարք կլինիկական հետազոտություններ ենթադրում են, որ հակահիպերտենզիվ թերապիան բարենպաստ ազդեցություն է ունենում ճանաչողական գործառույթի վրա, չնայած դա շարունակում է մնալ ակտիվ հետազոտությունների ոլորտ[46][47][48]։

Ուղեղային արյունահոսքը մնում է անփոփոխ զարկերակային ճնշման լայն միջակայքում (50-150 մմսս․․ միջին զարկերակային ճնշում) արյան հոսքի ինքնակարգավորման գործընթացի շնորհիվ[49]։ Հիպերտենզիվ էնցեֆալոպաթիայի նշանները և ախտանշանները կարող են ներառել ուժեղ գլխացավ, սրտխառնոց և փսխում (հաճախ անզուսպ բնույթի), օջախային նյարդաբանական նշաններ և մտավոր կարգավիճակի փոփոխություններ։ Չբուժված հիպերտենզիվ էնցեֆալոպաթիան կարող է ժամերի ընթացքում բերել ստուպորի, կոմայի, ցնցումների և մահվան[50][51][52]։ Կարևոր է տարբերակել հիպերտենզիվ էնցեֆալոպաթիան այլ նյարդաբանական համախտանիշներից, որոնք կարող են կապված լինել գերճնշման հետ, օրինակ՝ ուղեղային իշեմիա, հեմոռագիկ կամ թրոմբոտիկ կաթված, ցնցումային խանգարում, զանգվածային ախտահարումներ, ներգանգային հիպերտենզիա, հարբեցատենդ, մենինգիտ, սուր ընդհատվող պորֆիրիա, ուղեղի տրավմատիկ կամ քիմիական վնասվածք և ուրեմիկ էնցեֆալոպաթիա[39]։

Աչքը ախտահարող բարդություններ

խմբագրել
 
Գերճնշումային ռետինոպաթիա զարկերակ-երակային խաչման և թեթև անոթային ոլորունության հետ:

Հիպերտենզիվ ռետինոպաթիան վիճակ է, որը բնութագրվում է ցանցաթաղանթի անոթային ախատահարման նշաններով՝ արյան բարձր ճնշում ունեցող մարդկանց մոտ[53]։ Այն առաջին անգամ նկարագրվել է Լիբրիխի կողմից 1859 թվականին[54]։ Ցանցաթաղանթի արյունահոսքը, ի պատասխան արյան բարձր ճնշման, ենթարկվում է մի շարք պաթոֆիզիոլոգիական փոփոխությունների[55]։ Նախնական՝ վազոկոնստրիկտիվ փուլում տեղի է ունենում անոթների սեղմում և ցանցաթաղանթի զարկերակիկների տոնուսի բարձրացում`պայմանավորված ինքնակարգավորման գործընթացով։ Այս փուլը կլինիկականորեն դիտվում է, որպես ցանցաթաղանթային զարկերակիկների ընդհանրացված նեղացում։ Զարկերակային ճնշման կայուն բարձրացումը հանգեցնում է ինտիմայի հաստացման, մեդիայի հիպերպլազիաի, և հիալինային դեգեներացիայի հաջորդող՝ սկլերոտիկ փուլում։ Այս փուլը համապատասխանում է զարկերակիկային ավելի ծանր տարածուն և օջախային նեղացմանը, զարկերակիկային և երակիկային հանգույցների փոփոխություններին և զարկերակիկային լուսային ռեֆլեքսի փոփոխություններին ( կենտրոնական լուսային ռեֆլեքսի ուժեղացում կամ «պղնձյա լարեր»)[56]։

Դրան հաջորդում է էքսուդատիվ փուլը, որի ընթացքում խանգարվում է արյուն-ցանցաթաղանթ պատնեշը, առկա է հարթ մկանների և էնդոթելիալ բջիջների նեկրոզ, արյան և լիպիդների արտահոսք (էքսուդացիա) և ցանցաթաղանթի իշեմիա։ Այս փոփոխությունները ցանցաթաղանթում դրսևորվում են որպես միկրոանևրիզմաներ, արյունազեղումներ, կոշտ էքսուդատներ և բամբակյա-բրդյա բծեր։ Այդ ժամանակ կարող է զարգանալ տեսողական սկավառակի այտուց, որը սովորաբար խոսում է զարկերակային ճնշման խիստ բարձրացման մասին (այսինքն ՝ չարորակ գերճնշում)։ Քանի որ այժմ առկա են զարկերակային ճնշման վերահսկման ավելի լավ մեթոդներ չարորակ հիպերտենզիան հազվադեպ է հանդիպում։ Ի տարբերություն դրա ԶՀ-ի այլ ցանցաթաղանթային-անոթային բարդությունները, ինչպիսիք են մակրոանևիրիզմաները և ճյուղավորվող երակային խցանումները, հազվադեպ չեն քրոնիկ բարձր զարկերակային ճնշում ունեցող հիվանդների մոտ։ Այնուամենայնիվ, հիպերտենզիվ ռետինոպաթիայի այս փուլերը կարող են հաջորդական չլինել[55][57]։ Օրինակ՝ ռետինոպաթիայի էքստրիվատիվ փուլի նշանները՝ ցանցաթաղանթային արյունազեղումները կամ միկրոանևրիզմաները, կարող են նկատվել առանց սկլերոզային փուլի առանձնահատկությունների։ Էքստրավատիվ նշանները սպեցիֆիկ չեն, քանի որ դրանք հաննդիպում են նաև շաքարային դիաբետի և այլ հիվանդությունների դեպքում։

Երիկամները ախտահարող բարդություններ

խմբագրել

Հիպերտենզիան ռիսկի գործոն է երիկամների քրոնիկ հիվանդության և երիկամային անբավարարության համար[58][59][60][61][62][63][64]։ Երիկամային ռիսկը ավելի սերտորեն կապված է սիստոլիկ, քան դիաստոլիկ զարկերակային ճնշման հետ[65][66] և սևամորթ տղամարդիկ ավելի մեծ ռիսկի են ենթարկվում, քան սպիտակամորթ տղամարդիկ երիկամային անբավարարություն ձեռք բերելիս՝ զարկերակային ճնշման ցանկացած արժեքների դեպքում[67][68][69]։

Երիկամների աթերոսկլերոտիկ, հիպերտենզիվ անոթային վնասումները հիմնականում ախտահարում են նախակծիկային զարկերակիկները[65][70][71], ինչի հետևանքով առաջանում են իշեմիկ փոփոխություններ կծիկային և հետկծիկային կառուցվածքներում[39]։ Կծիկների ախտահարումը կարող է նաև լինել կծիկային մազանոթների ուղղակի վնասման հետևանք՝ կծիկային հիպերպերֆուզիայի պատճառով։ Կծիկների ախտահարմանը հաջորդում է գլոմերուլոսկլերոզը[72][73] և, ի վերջո, երիկամների խողովակները նույնպես կարող են դառնալ իշեմիկ և աստիճանաբար ապաճել։ Չարորակ հիպերտենզիայով պայմանավորված երիկամային ախտահարմանը բնորոշ է բերող զարկերակիկների ֆիբրինոիդ մեռուկացումը[74][75][76][77][78][79], որը երբեմն տարածվում է կծիկի մեջ և կարող է հանգեցնել կծիկային հանգույցի մեռուկի[80][81]։

Կլինիկորեն երիկամային վնասման վաղ նշաններ են հանդիսանում մակրոալբումինուրիան (պատահական մեզի ալբումինի/կրեատինինի հարաբերակցությունը >300 մգ/գ) կամ միկրոբալբինուրիան (պատահական մեզի ալբումինի/կրեատինինի հարաբերակցությունը 30-300 մգ/գ)։ Սրանք նաև ռիսկի գործոններ են երիկամների հիվանդությունների առաջընթացի և սիրտանոթային հիվանդությունների համար[39]։

Շաքարային դիաբետի և հիպերտենզիայի հետ կապված բարդություններ

խմբագրել

Դիաբետը ունի մի քանի բարդություններ, որոնցից մեկը հիպերտենզիան կամ զարկերակային բարձր ճնշումն է։ Տվյալները ցույց են տալիս, որ դիաբետ ունեցող անձանց առնվազն 60-80%-ի մոտ ի վերջո կզարգանա ԶՀ։ ԶՀ- ն վաղ փուլերում զարգանում է աստիճանաբար և լիարժեք զարգացման համար կարող է պահանջվել առնվազն 10–15 տարի։ Բացի դիաբետից, այլ գործոններ, որոնք կարող են բարձրացնել զարկերակային ճնշումը, ներառում են ճարպակալումը, ինսուլինի հանդեպ կայունությունը և խոլեստերինի բարձր մակարդակը։ Ընդհանուր առմամբ, դիաբետիկների 25%-ից պակասն են նորմալ վերահսկում ԶՃ- ն։ Դիաբետով հիվանդների մոտ ԶՀ-ի առկայությունը կապված է մահվան ռիսկի 4 անգամ մեծացման հետ, հիմնականում սրտի հիվանդությունների և կաթվածների հետևանքով[82]։

Դիաբետով տառապող մարդկանց մոտ ԶՀ-ի առաջացման հիմնական պատճառը զարկերակների կարծրացումն է։ Դիաբետը հակված է արագացնել աթերոսկլերոզի գործընթացը։ Դիաբետի մասին մյուս փաստն այն է, որ այն ախտահարում է ինչպես մարմնի մեծ, այնպես էլ փոքր արյան անոթները։ Ժամանակի ընթացքում արյան անոթները խցանվում են ճարպային վահանիկներով, կորցնում են իրենց քոմփլայենսը և առաձգականությունը։ Աթերոսկլերոզի գործընթացը շատ ավելի արագ է դիաբետիկ այն մարդկանց մոտ, ովքեր լավ չեն վերահսկում իրենց արյան գլյուկոզը։ Արյան բարձր ճնշումը, ի վերջո, հանգեցնում է սրտային անբավարարության, կաթվածների, սրտամկանի ինֆարկտի, կուրության, երիկամային անբավարարության, լիբիդոյի կորստի և ոտքերի արյան շրջանառության խանգարման։ Երբ ոտքերի արյան մատակարարումը խանգարվում է, մեծանում է նաև վարակների և անդամահատումների հավանականությունը։ Բոլոր դիաբետիկները պետք է իմանան, որ արյան ճնշման նույնիսկ թեթև բարձրացումը կարող է վնասակար լինել առողջության համար։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ արյան ճնշման նույնիսկ չնչին բարձրացում ունեցող դիաբետիկները սրտի հիվանդության ձեռքբերման 2-3 անգամ ավելի մեծ ռիսկ ունեն՝ համեմատած ոչ դիաբետիկների[83]։

Մասնագետները խորհուրդ են տալիս, որ զարկերակային ճնշումը չպետք է տատանվի 140/80-ից բարձր։ Բացի այդ, հիպերտենզիան լուռ հիվանդություն է, ուստի բոլոր դիաբետիկների համար կենսական նշանակություն ունի պարբերաբար ստուգել իրենց ԶՃ- ն կամ կանոնավոր կերպով ստուգվել բժշկի սենյակում։ Դիաբետի ամերիկյան ասոցիացիան խորհուրդ է տալիս, որ բոլոր դիաբետիկների արյան ճնշումը չափվի առողջապահական մասնագետի կողմից առնվազն տարեկան 2-5 անգամ[84]։

Հիպերտենզիա ունեցող դիաբետիկ հիվանդների բուժում

խմբագրել

Դիաբետով հիվանդների մոտ ԶՀ հայտնաբերվելուց հետո դրա բուժման եղանակներ կան.

Անգիոտենզին փոխակերպող ֆերմենտի ինհիբիտորները (ԱՓՖ-ին) լայնորեն օգտագործվում են դիաբետիկների մոտ ԶՃ- ն վերահսկելու համար։ Այս դեղամիջոցները ոչ միայն վերահսկում են զարկերակային ճնշումը, այլև հետաձգում կամ կանխում են դիաբետիկների մոտ երիկամային հիվանդության զարգացումը։ Բազմաթիվ հետազոտություններ ցույց են տվել, որ ԱՓՖ-ին ԶՀ ունեցող դիաբետիկների մոտ պիտի լինեն առաջին ընտրության դեղամիջոց։ Երբեմն ԶՀ-ի բուժման համար օգտագործվում է դեղամիջոցների համադրություն։ Բոլոր դիաբետիկները պետք է հրաժարվեն ծխելուց։ Դիաբետի և ծխելու համադրությունը սովորաբար հանգեցնում է ոտքի մատերի և ոտքերի անդամահատումների։ Պարբերաբար չափեք ձեր արյան շաքարները և համոզվեք, որ դրանք լավ հավասարակշռված են, քանի որ դիաբետի բարդությունների մեծ մասը հնարավոր է կանխել՝ այդ շաքարները նորմայի սահմաններում պահպանելով։ Խորհուրդ է տրվում նաև առողջ սննդակարգ, խուսափում շաքարային կերակուրներից և աղի ընդունման սահմանափակում։ Նաև վերահսկեք ձեր խոլեստերինի մակարդակները։ Ֆիզիկական վարժությունները պարտադիր են բոլոր դիաբետիկների համար։ Օրական երկու անգամ 30 րոպե քայլելը կարող է լինել հարմար փոխարինող նրանց համար, ովքեր չեն զբաղվում դահլիճում ինտենսիվ սպորտով։ Քաշ կորցնելը նույնպես օգտակար է, քանի որ դա ցույց է տրվել, որ դա բարելավում է արյան շաքարների վերահսկողությունը, ինսուլինի հանդեպ զգայունությունը և ԶՃ-ի նվազեցումը[85]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 White WB (May 2009). «Defining the problem of treating the patient with hypertension and arthritis pain». The American Journal of Medicine. 122 (5 Suppl): S3–9. doi:10.1016/j.amjmed.2009.03.002. PMID 19393824.
  2. ↑ Insull W (January 2009). «The pathology of atherosclerosis: plaque development and plaque responses to medical treatment». The American Journal of Medicine. 122 (1 Suppl): S3–S14. doi:10.1016/j.amjmed.2008.10.013. PMID 19110086.
  3. ↑ «What a vascular surgeon should know and do about atherosclerotic risk factors». Journal of Vascular Surgery. 49 (5): 1348–54. May 2009. doi:10.1016/j.jvs.2008.12.046. PMID 19394559.
  4. ↑ Riccioni G (2009). «The effect of antihypertensive drugs on carotid intima media thickness: an up-to-date review». Current Medicinal Chemistry. 16 (8): 988–96. doi:10.2174/092986709787581923. PMID 19275607. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 20-ին.
  5. ↑ «Central blood pressure and hypertension: role in cardiovascular risk assessment». Clinical Science. 116 (4): 273–82. February 2009. doi:10.1042/CS20080072. PMID 19138169.
  6. ↑ «The therapeutic role of RAS blockade in chronic heart failure». Therapeutic Advances in Cardiovascular Disease. 2 (3): 167–77. June 2008. doi:10.1177/1753944708091777. PMID 19124420.
  7. ↑ «Hypertension and cardiac failure in its various forms». The Medical Clinics of North America. 93 (3): 665–80. May 2009. doi:10.1016/j.mcna.2009.02.005. PMID 19427498. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 20-ին.
  8. ↑ «Obesity and hypertension: mechanisms, cardio-renal consequences, and therapeutic approaches». The Medical Clinics of North America. 93 (3): 733–51. May 2009. doi:10.1016/j.mcna.2009.02.010. PMID 19427502. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 20-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Agabiti-Rosei E (September 2008). «From macro- to microcirculation: benefits in hypertension and diabetes». Journal of Hypertension Supplement. 26 (3): S15–9. doi:10.1097/01.hjh.0000334602.71005.52. PMID 19363848.
  10. ↑ «Hypertension and myocardial ischemia». The Medical Clinics of North America. 93 (3): 681–95. May 2009. doi:10.1016/j.mcna.2009.02.003. PMID 19427499. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 20-ին.
  11. ↑ «[Hypertensive nephropathy: pathogenesis, diagnosis and treatment]». Polski Merkuriusz Lekarski : Organ Polskiego Towarzystwa Lekarskiego (Polish). 14 (80): 168–73. February 2003. PMID 12728683.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  12. ↑ «Diagnosing nonneoplastic lesions in nephrectomy specimens». Archives of Pathology & Laboratory Medicine. 133 (2): 189–200. February 2009. doi:10.1043/1543-2165-133.2.189 (inactive 2019 թ․ դեկտեմբերի 4). PMID 19195963. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 20-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ DOI inactive as of 2019 (link)
  13. ↑ «A method for quantifying adrenocortical nodular hyperplasia at autopsy: some use of the method in illuminating hypertension and atherosclerosis». Annals of Diagnostic Pathology. 6 (1): 20–9. February 2002. doi:10.1053/adpa.2002.30606. PMID 11842376.
  14. ↑ Aronow WS (August 2008). «Hypertension and the older diabetic». Clinics in Geriatric Medicine. 24 (3): 489–501, vi–vii. doi:10.1016/j.cger.2008.03.001. PMID 18672184. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 20-ին.
  15. ↑ «Management of Lower Extremity Peripheral Arterial Disease». Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation and Prevention. 28 (6): 349–57. 2008. doi:10.1097/HCR.0b013e31818c3b96. PMC 2743684. PMID 19008688.
  16. ↑ «Role of ARBs in the blood hypertension therapy and prevention of cardiovascular events». Current Drug Targets. 10 (1): 20–5. January 2009. doi:10.2174/138945009787122897. PMID 19149532. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 20-ին.
  17. ↑ «[Cardiac sequelae of hypertension]». Der Internist (German). 50 (4): 397–409. April 2009. doi:10.1007/s00108-008-2289-3. PMID 19343394.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  18. ↑ «[Hypertension and heart]». Medizinische Klinik (German). 101 Suppl 1: 27–30. March 2006. PMID 16802514.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  19. ↑ 19,0 19,1 «[The heart in hypertension]». Der Internist (German). 48 (3): 236–45. March 2007. doi:10.1007/s00108-006-1762-0. PMID 17260148.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  20. ↑ Motz W (October 2004). «[Right ventricle in arterial hypertension]». Der Internist (German). 45 (10): 1108–16. doi:10.1007/s00108-004-1273-9. PMID 15351931.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  21. ↑ «The left atrium, atrial fibrillation, and the risk of stroke in hypertensive patients with left ventricular hypertrophy». Therapeutic Advances in Cardiovascular Disease. 2 (6): 507–13. December 2008. doi:10.1177/1753944708093846. PMID 19124445.
  22. ↑ «[Left ventricular hypertrophy in patients treated with regular hemodialyses]». Medicinski Pregled (Serbian). 61 (7–8): 369–74. 2008. doi:10.2298/MPNS0808369P. PMID 19097374.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  23. ↑ «Management of hypertension in patients with left ventricular hypertrophy». Current Hypertension Reports. 9 (6): 498–505. December 2007. doi:10.1007/s11906-007-0091-6. PMID 18367014.
  24. ↑ «The effect of angiotensin receptor blockers for preventing atrial fibrillation». Current Hypertension Reports. 9 (4): 278–83. August 2007. doi:10.1007/s11906-007-0051-1. PMID 17686377.
  25. ↑ Herpin D (March 1999). «[Impact of arterial hypertension on the heart]». La Revue du praticien (French). 49 (5): 491–4. PMID 10358398.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  26. ↑ «Utility of B-natriuretic peptide in the evaluation of left ventricular diastolic function and diastolic heart failure». Current Opinion in Cardiology. 24 (2): 155–60. March 2009. doi:10.1097/HCO.0b013e328320d82a. PMID 19532102.
  27. ↑ «Do statins have a role in the management of diastolic dysfunction?». American Journal of Cardiovascular Drugs. 8 (5): 297–303. 2008. doi:10.2165/00129784-200808050-00002. PMID 18828641.
  28. ↑ «[Left ventricular diastolic function and dysfunction: a single cardiac target for various systemic diseases]». Giornale Italiano Di Cardiologia (Italian). 8 (5): 279–98. May 2007. PMID 17650687.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  29. ↑ «Diastolic dysfunction as a link between hypertension and heart failure». The Medical Clinics of North America. 93 (3): 647–64. May 2009. doi:10.1016/j.mcna.2009.02.013. PMID 19427497. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 22-ին.
  30. ↑ «Myocarditis: basic and clinical aspects». Cardiology in Review. 15 (4): 170–7. 2007. doi:10.1097/CRD.0b013e31806450c4. PMID 17575480.
  31. ↑ «[Diabetic cardiomyopathy]». Arquivos Brasileiros de Endocrinologia e Metabologia (Portuguese). 51 (2): 160–7. March 2007. doi:10.1590/s0004-27302007000200004. PMID 17505622.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  32. ↑ «Diagnosis of diastolic heart failure». Current Cardiology Reports. 9 (3): 224–8. May 2007. doi:10.1007/BF02938354. PMID 17470335.
  33. ↑ Schrader J (April 2009). «[Stroke and hypertension]». Der Internist (German). 50 (4): 423–32. doi:10.1007/s00108-008-2291-9. PMID 19308341.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  34. ↑ «Reactive oxygen species and dopamine receptor function in essential hypertension». Clinical and Experimental Hypertension. 31 (2): 156–78. April 2009. doi:10.1080/10641960802621283. PMC 3722595. PMID 19330604.
  35. ↑ Varon J (October 2007). «Diagnosis and management of labile blood pressure during acute cerebrovascular accidents and other hypertensive crises». The American Journal of Emergency Medicine. 25 (8): 949–59. doi:10.1016/j.ajem.2007.02.032. PMID 17920983.
  36. ↑ «High blood pressure in acute ischaemic stroke--broadening therapeutic horizons». Cerebrovascular Diseases. 27 Suppl 1: 156–61. 2009. doi:10.1159/000200454. PMID 19342846. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 20-ին.
  37. ↑ «Infection, its treatment and the risk for stroke». Current Vascular Pharmacology. 7 (2): 146–52. April 2009. doi:10.2174/157016109787455707. PMID 19355997. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 20-ին.
  38. ↑ Tanahashi N (April 2009). «[Roles of angiotensin II receptor blockers in stroke prevention]». Nippon Rinsho (Japanese). 67 (4): 742–9. PMID 19348237.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 Loscalzo, Joseph; Fauci, Anthony S.; Braunwald, Eugene; Dennis L. Kasper; Hauser, Stephen L; Longo, Dan L. (2008). Harrison's principles of internal medicine. McGraw-Hill Medical. ISBN 978-0-07-147691-1.
  40. ↑ Erkinjuntti T, Gauthier S (2009). «The concept of vascular cognitive impairment». Dementia in Clinical Practice. Frontiers of Neurology and Neuroscience. Vol. 24. էջեր 79–85. doi:10.1159/000197886. ISBN 978-3-8055-9015-0. PMID 19182465.
  41. ↑ «Cognitive function and hypertension». Journal of Human Hypertension. 23 (2): 86–96. February 2009. doi:10.1038/jhh.2008.80. PMID 18650838.
  42. ↑ «Risk factors for vascular dementia: Hypotension as a key point». Vascular Health and Risk Management. 4 (2): 395–402. 2008. doi:10.2147/VHRM.S2434. PMC 2496988. PMID 18561514.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  43. ↑ «Stroke and multi-infarct dementia as presenting symptoms of giant cell arteritis: report of 7 cases and review of the literature». Medicine. 87 (6): 335–44. November 2008. doi:10.1097/MD.0b013e3181908e96. PMID 19011505.
  44. ↑ Kuźma, Elżbieta; Lourida, Ilianna; Moore, Sarah F.; Levine, Deborah A.; Ukoumunne, Obioha C.; Llewellyn, David J. (August 2018). «Stroke and dementia risk: A systematic review and meta-analysis». Alzheimer's & Dementia (English). 0 (11): 1416–1426. doi:10.1016/j.jalz.2018.06.3061. ISSN 1552-5260. PMC 6231970. PMID 30177276. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 2-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  45. ↑ «Cognitive decline and dementia related to cerebrovascular diseases: some evidence and concepts». Cerebrovascular Diseases. 27 Suppl 1: 191–6. 2009. doi:10.1159/000200459. PMID 19342851. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 23-ին.
  46. ↑ Zekry D (2009). «Is it possible to treat vascular dementia?». Dementia in Clinical Practice. Frontiers of Neurology and Neuroscience. Vol. 24. էջեր 95–106. doi:10.1159/000197888. ISBN 978-3-8055-9015-0. PMID 19182467.
  47. ↑ «Vascular risk factors and dementia: How to move forward?». Neurology. 72 (4): 368–74. January 2009. doi:10.1212/01.wnl.0000341271.90478.8e. PMC 2677504. PMID 19171835.
  48. ↑ «Treatment of vascular dementia: the route of prevention». European Neurology. 60 (5): 217–23. 2008. doi:10.1159/000151696. PMID 18756085. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 23-ին.
  49. ↑ Hall, John E.; Guyton, Arthur C. (2006). Textbook of medical physiology. St. Louis, Mo: Elsevier Saunders. էջ 762. ISBN 978-0-7216-0240-0.
  50. ↑ Müller-Wiefel DE (August 1988). «[The hypertensive crisis in childhood]». Wiener Klinische Wochenschrift (German). 100 (16): 547–55. PMID 3055687.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  51. ↑ Isles CG (February 1995). «Management of hypertensive crises». Scottish Medical Journal. 40 (1): 23–5. doi:10.1177/003693309504000110. PMID 7604239.
  52. ↑ «Spontaneous isolated convexity subarachnoid hemorrhage: presentation, radiological findings, differential diagnosis, and clinical course». Journal of Neurosurgery. 109 (6): 1034–41. December 2008. doi:10.3171/JNS.2008.109.12.1034. PMID 19035716.
  53. ↑ Walsh JB (October 1982). «Hypertensive retinopathy. Description, classification, and prognosis». Ophthalmology. 89 (10): 1127–31. doi:10.1016/s0161-6420(82)34664-3. PMID 7155523.
  54. ↑ Liebreich R. Ophthalmoskopischer Befund bei Morbus Brightii. Albrecht von Graefes Arch Ophthalmol 1859; 5: 265–268.
  55. ↑ 55,0 55,1 «Pathophysiology of hypertensive retinopathy». Ophthalmology. 89 (10): 1132–45. October 1982. doi:10.1016/s0161-6420(82)34663-1. PMID 7155524.
  56. ↑ «Hypertensive retinopathy». The New England Journal of Medicine. 351 (22): 2310–7. November 2004. doi:10.1056/NEJMra032865. PMID 15564546.
  57. ↑ «Do angiographic data support a detailed classification of hypertensive fundus changes?». Journal of Human Hypertension. 16 (6): 405–10. June 2002. doi:10.1038/sj.jhh.1001402. PMID 12037695.
  58. ↑ «Hypertension and the kidney». Acta Clinica Belgica. 62 (1): 5–14. 2007. doi:10.1179/acb.2007.002. PMID 17451140.
  59. ↑ Monhart V (May 2008). «[Diabetes mellitus, hypertension and kidney]». Vnitr̆ní Lékar̆ství (Czech). 54 (5): 499–504, 507. PMID 18630636.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  60. ↑ «[Hypertension and the kidney]». Wiener Medizinische Wochenschrift (German). 158 (13–14): 359–64. 2008. doi:10.1007/s10354-008-0558-3. PMID 18677585.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  61. ↑ «The kidney, hypertension, and remaining challenges». The Medical Clinics of North America. 93 (3): 697–715, Table of Contents. May 2009. doi:10.1016/j.mcna.2009.02.001. PMID 19427500. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 23-ին.
  62. ↑ «Cellular mediators of renal vascular dysfunction in hypertension». American Journal of Physiology. 296 (4): R1001–18. April 2009. doi:10.1152/ajpregu.90960.2008. PMC 2698613. PMID 19225145.
  63. ↑ Niang A (2008). «[Arterial hypertension and the kidney]». Dakar Médical (French). 53 (1): 1–6. PMID 19102111.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  64. ↑ Palmer BF (October 2008). «Hypertension management in patients with chronic kidney disease». Current Hypertension Reports. 10 (5): 367–73. doi:10.1007/s11906-008-0069-z. PMID 18775113.
  65. ↑ 65,0 65,1 «Systemic and glomerular hypertension and progression of chronic renal disease: the dilemma of nephrosclerosis». Kidney International Supplement. 68 (99): S52–6. December 2005. doi:10.1111/j.1523-1755.2005.09910.x. PMID 16336577.
  66. ↑ Schmitz A (September 1997). «Microalbuminuria, blood pressure, metabolic control, and renal involvement: longitudinal studies in white non-insulin-dependent diabetic patients». American Journal of Hypertension. 10 (9 Pt 2): 189S–197S. doi:10.1016/S0895-7061(97)00152-0. PMID 9324121.
  67. ↑ «Genetic variation in the epithelial sodium channel: a risk factor for hypertension in people of African origin». Advances in Renal Replacement Therapy. 11 (1): 76–86. January 2004. doi:10.1053/j.arrt.2003.10.011. PMID 14730541.
  68. ↑ «Role of the 11beta-hydroxysteroid dehydrogenase type 2 in blood pressure regulation». Kidney International. 57 (4): 1374–81. April 2000. doi:10.1046/j.1523-1755.2000.00978.x. PMID 10760070.
  69. ↑ Campese VM (May 1996). «The kidney in the hypertensive black». Ethnicity & Health. 1 (2): 145–51. doi:10.1080/13557858.1996.9961781. PMID 9395558.
  70. ↑ «Long-term renal consequences of hypertension for normal and diseased kidneys». Current Opinion in Nephrology and Hypertension. 11 (1): 73–80. January 2002. doi:10.1097/00041552-200201000-00011. PMID 11753090.
  71. ↑ «A unifying pathway for essential hypertension». American Journal of Hypertension. 18 (3): 431–40. March 2005. doi:10.1016/j.amjhyper.2004.08.035. PMID 15797666.
  72. ↑ «Pathogenesis of nonimmune glomerulopathies». Annual Review of Pathology. 1: 349–74. 2006. doi:10.1146/annurev.pathol.1.110304.100119. PMID 18039119.
  73. ↑ «A clinical approach in regression of glomerulosclerosis». Romanian Journal of Internal Medicine. 45 (2): 215–8. 2007. PMID 18333378.
  74. ↑ «Nephrosclerosis and hypertension». The Medical Clinics of North America. 81 (6): 1273–88. November 1997. doi:10.1016/S0025-7125(05)70582-4. PMID 9356598.
  75. ↑ «Histopathology of severe renal vascular damage in blacks». Clinical Cardiology. 12 (12 Suppl 4): IV58–65. December 1989. doi:10.1002/clc.4960121312. PMID 2620472.
  76. ↑ «Systemic hypertension and the kidney in black patients». The American Journal of Cardiology. 60 (17): 73I–77I. December 1987. doi:10.1016/0002-9149(87)90464-4. PMID 3687809.
  77. ↑ «Renal parenchymal involvement in essential hypertension». The Medical Clinics of North America. 71 (5): 843–58. September 1987. doi:10.1016/S0025-7125(16)30812-4. PMID 3306206.
  78. ↑ «Experimentally induced malignant hypertension in beagle dogs». Toxicologic Pathology. 14 (2): 183–7. 1986. doi:10.1177/019262338601400206. PMID 3764316.
  79. ↑ Weller RO (May 1979). «Vascular pathology in hypertension». Age and Ageing. 8 (2): 99–103. doi:10.1093/ageing/8.2.99. PMID 463685. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 24-ին.
  80. ↑ «Renal proliferative arteriopathies and associated glomerular changes: a light and electron microscopic study». Human Pathology. 7 (5): 565–88. September 1976. doi:10.1016/S0046-8177(76)80103-7. PMID 987010.
  81. ↑ «Nephroprotection by long-term ACE inhibition with ramipril in spontaneously hypertensive stroke prone rats». Kidney International. 54 (6): 2037–44. December 1998. doi:10.1046/j.1523-1755.1998.00208.x. PMID 9853269.
  82. ↑ Diabetes and Hypertension Արխիվացված 2009-04-17 Wayback Machine Medical Journal of Australia. 2010-02-09
  83. ↑ Diabetes associated to Hypertension Արխիվացված 2015-09-07 Wayback Machine About health portal. 2010-02-09
  84. ↑ Medical Journal of Australia. "Hypertension and Diabetes overview" Արխիվացված 2009-04-17 Wayback Machine 2010-02-09.
  85. ↑ American Academy of Family Physicians. "Controlling Hypertension in Patients with Diabetes" 2010-02-09.
Այս հոդվածը կատեգորիայի կարիք ունի։
Դուք կարող եք օգնել նախագծին՝ կատեգորիա գտնել կամ ստեղծել ու ավելացնել հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գերճնշման_բարդություններ&oldid=9446791» էջից