Վիքիպեդիա

Սրտային անբավարարություն

Սրտային անբավարարություն (ՍԱ), հայտնի է նաև որպես կանգային սրտային անբավարարություն, բնորոշվում է մի վիճակով, երբ սիրտն անկարող է իրականացնել օրգանիզմի կարիքներին համապատասխան արյան շրջանառություն[1][2][3]։ ՍԱ-ի նշաններն ու ախտանշանները սովորաբար ներառում են հևոց, արտահայտված հոգնածություն և ոտքերի այտուց[4]։ Հևոցը սովորաբար խորանում է ֆիզիկական ակտիվության ժամանակ, պառկած դիրքում և կարող է մարդուն արթնացնել գիշերվա ընթացքում[4]։ Ֆիզիկական ակտիվության սահմանափակումը նույնպես բնորոշ նշան է։ Կրծքավանդակի ցավը, այդ թվում և կրծքային հեղձուկը, սովորաբար չեն առաջանում սրտային անբավարարության պատճառով[5]։

Սրտային անբավարարություն
Heartfailure.jpg
Տեսակcomplication? և ախտանիշ կամ նշան
Պատճառսրտամկանի ինֆարկտ, գերճնշում, առիթմիա, հարբեցողություն, Վարակ և heart damage?
Հիվանդության ախտանշաններհևոց, հոգնածություն, այտուց, Ջրգողություն և anasarka?
Բուժաքննությունechocardiogram? և Էլեկտրասրտագրություն
Բժշկական մասնագիտությունսրտաբանություն
ՀՄԴ-9428.0
ՀՄԴ-10I50
ԲուժումՄիզամուղ դեղամիջոցներ
Commons-logo.svg Heart failure Վիքիպահեստում

Հաճախ հանդիպող պատճառներից են սրտի իշեմիկ հիվանդությունը, այդ թվում սրտամկանի ինֆարկտը, բարձր զարկերակային ճնշումը, նախասրտերի շողացումը (ֆիբրիլյացիան), սրտի փականային հիվանդությունները, ալկոհոլի չարաշահումը, տարբեր ինֆեկցիաները և կարդիոմիոպաթիան[6]։ Սրանք բերում են սրտային անբավարարության՝ փոփոխելով սրտի կառուցվածքը կամ ֆունկցիան։ Սրտային անբավարարության բաժանումը 2 տիպի՝ սրտային անբավարարություն նվազած արտամղման ֆրակցիայով (HFrEF) և սրտային անբավարարություն պահպանված արտամղման ֆրակցիայով (HFpEF), հիմնված է նրա վրա, թե ձախ փորոքի որ ֆուկնցիան է խանգարված՝ կծկման, թե թուլացման։ Հիվանդության ծանրությունը որոշվում է ֆիզիկական ակտիվությունից կախված ախտանշանների արտահայտվածությամբ[7]։ Սրտային անբավարարությունը նույնը չէ, ինչ սրտամկանի ինֆարկտը կամ սրտի կանգը[8][9]։ Սրտային անբավարարության նման ախտանիշներ ունեցող այլ հիվանդություններից են ճարպակալումը, երիկամային անբավարարությունը, լյարդային խնդիրները, սակավարյունությունը կամ վահանաձև գեղձի հիվանդությունները[7]։ Սրտային անբավարարությունը ախտորոշվում է՝ հիմնվելով անամնեզում (իր հիվանդության մասին հիվանդի տված տեղեկություններ) նշված ախտանշանների և էխոսրտագրության (սրտի ուլտրաձայնային հետազոտության) վրա։ Արյան քննությունը, էլեկտրասրտագրությունը (ԷՍԳ) և կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտությունը կարող են օգտակար լինել՝ պատճառը որոշելու համար։

Բուժումը հիմնված է հիվանդության ծանրության աստիճանի և պատճառի վրա։ Քրոնիկ կայուն թեթև սրտային անբավարարության դեպքում բուժումը սովորաբար սկսում են կենսակերպի փոփոխություններից՝ ծխելը թողնել[10], ֆիզիկական ակտիվություն[11] և սննդակարգի փոփոխություններ, ինչպես նաև դեղորայք[10]։ Ձախ փորոքային դիսֆունկցիայի պատճառով զարգացած սրտային անբավարարության դեպքում կիրառվում են անգիոտենզին փոխակերպող ֆերմենտի ինհիբիտորներ (ԱՓՖի), անգիոտենզինային ընկալիչների պաշարիչներ (ԱԸՊ) կամ վալսարտան/սակուբիտրիլ՝ բետա պաշարիչների հետ միասին[12]։ Ծանր դեպքերում կարելի է օգտագործել ալդոստերոնի անտագոնիստներ կամ հիդրալազին՝ նիտրատների հետ միասին։ Միզամուղները օգտակար են հեղուկի կուտակումը կանխելու և հևոցը մեղմացնելու համար[10]։ Երբեմն, պատճառից կախված, անհրաժեշտ է լինում ներսրտային սարքերի՝ ռիթմավարի կամ կարդիովերտեր-դեֆիբրիլյատորի կարիք[13]։ Փորոքային օժանդակ սարք կամ սրտի փոխպատվաստում ցուցված է այն դեպքերում, երբ մնացած բոլոր մեթոդները եղել են անարդյունավետ[10]։

Սրտային անբավարարությունը տարածված, առողջապահական համակարգի համար ծախսատար և պոտենցիալ մահացու վիճակ է։ 2015 թվականին դրանով տառապում էին շուրջ 40 միլիոն մարդ ամբողջ աշխարհում։ Հասուն մարդկանց մոտ 2%-ն ունի սրտային անբավարարություն[14] և 65-ից բարձր տարիքում այն աճում է մինչև 6-10%[15]։ Այս քանակը դեռ շարունակում է աճել[14]։ Ախտորոշումից հետո առաջին տարվա մեջ մահվան ռիսկը մոտ 35% է, իսկ առաջին տարում ողջ մնացած մարդկանց համար ռիսկը դառնում է 10%-ից քիչ։ Մահացության այս քանակը համեմատելի է քաղցկեղից մահացությանը։ Միացյալ Թագավորությունում անհետաձգելի հոսպիտալացման 5%-ի պատճառը սրտային անբավարարությունն է։

ՏերմինաբանությունԽմբագրել

Սրտային անբավարարությունը ախտաֆիզիոլոգիական վիճակ է, որի ժամանակ սրտային արտամղումը չի համապատասխանում մարմնի և թոքերի պահանջներին։ Հաճախ օգտագործվում է կանգային սրտային անբավարարություն տերմինը, քանզի կանգը, կամ հեղուկի կուտակումը մարմնի հյուսվածքներում և թոքերում ամենատարածված ախտանիշն է։ Մասնավորապես, կանգը ունենում է հեղուկի պահման և այտուցի տեսք, այդ թվում և՛ պերիֆերիկ (վերջույթների այտուց), և՛ թոքերում (առաջացնում է հևոց), ինչպես նաև ասցիտի (հեղուկի կուտակում որովայնում)։ Սա շատ տարածված խնդիր է տարեցների մոտ, որպես սիրտանոթային հիվանդությունների հետևանք, բայց կարող է հանդիպել բոլոր տարիքներում, այդ թվում և պտղի մոտ։

«Սուր» տերմինը օգտագործվում է՝ նշելու համար արագ սկիզբը, իսկ «քրոնիկը»՝ ավելի երկարատև ու դանդաղընթաց։ Քրոնիկ սրտային անբավարարությունը երկար ընթացքով հիվանդություն է, որը սովորաբար հնարավոր է կայուն պահել համապատասխան բուժումով։ Սուր դեկոմպենսացված սրտային անբավարարությունը քրոնիկ սրտային անբավարարության ախտանիշների վատթարացումն է, որը կարող է բերել սուր շնչական դիսթրեսի[16]։ Բարձր արտամղմամբ սրտային անբավարարություն կարող է առաջանալ, երբ առկա է բարձրացած սրտային արտամղում։ Արդյունքում առաջացող արյան շրջանառության գերբեռնվածությունը կարող է բերել ձախ փորոքի դիաստոլիկ ճնշման բարձրացման, որն էլ բերում է թոքային այտուցի[17]։

Սրտային անբավարարությունը՝ կախված արտամղման ֆրակցիայից, բաժանվում է 2 տիպի[18]։ Արտամղման ֆրակցիան արտահայտվում է տոկոսով և նորմայում պետք է լինի 50-75%[18]։ Այդ 2 տիպերն են՝

1) Սրտային անբավարարության նվազած արտամղման ֆրակցիայով (HFrEF)։ Այս դեպքում ԱՖ-ն 40%-ից ցածր է[19]։

2) Սրտային անբավարարության պահպանված արտամղման ֆրակցիայով (HFpEF)։ Այս դեպքում ձախ փորոքը նորմալ կծկվում է սիստոլայի ընթացքում, սակայն նորմալ չի թուլանում դիաստոլայի ընթացքում, ինչն էլ խանգարում է փորոքի արյունալցմանը։

Նշաններ և ախտանիշներԽմբագրել

 
Կանգային սրտային անբավարարությամբ մարդ։ Առկա է արտահայտված լծային երակային լայնացում։ Արտաքին լծային երակը նշված է սլաքով։

Սրտային անբավարարության ախտանիշները բաժանվում են «աջակողմյան» և «ձախակողմյան»։ Այսպիսի բաժանման մեջ կան բացառություններ։ Բացի այդ, աջակողմյան անբավարարության ամենատարածված պատճառը ձախակողմյան անբավարարությունն է[20]։ Արդյունքում հիվանդը սովորաբար ներկայանում է 2 տիպին բնորոշ ախտանիշներով։

Ձախակողմյան անբավարարությունԽմբագրել

Սրտի ձախ կեսը ստանում է թոքերից եկող թթվածնով հարուստ արյուն և ուղղում այդ արյունը դեպի համակարգային շրջանառություն (ներառելով ամբողջ օրգանիզմը, բացի թոքային շրջանառությունից)։ Ձախակողմյան սրտային անբավարարությունը բերում է թոքերում արյան կանգին ՝ առաջացնելով շնչական ախտանիշներ, ինչպես նաև թուլություն և հոգնածություն՝ թթվածնով հարուստ արյան անբավարար մատակարարման պատճառով։ Տարածված շնչական ախտանիշներից են հաճախաշնչությունը և շնչական դիսթրեսի ոչ սպեցիֆիկ նշաններ։

Խզզոցները և կրեպիտացիան, որոնք սկզբում լսվում են միայն ստորին թոքադաշտերում, ապա, վիճակի ծանրացման հետ, նաև ամբողջ թոքադաշտերում, խոսում են թոքային այտուցի զարգացման մասին։ Ցիանոզը, որը խոսում է արյան մեջ թթվածնի քիչ քանակի մասին, ծայրահեղ ծանր թոքային այտուցի ուշ նշան է։

Ձախ փորոքային անբավարարության մասին խոսող այլ նշաններից են գագաթային հրոցի կողմնային տեղաշարժը (առաջանում է, երբ սիրտը մեծացած է լինում) և գալոպի ռիթմը (սրտի հավելյալ տոներ), որը ուժեղացած արյան հոսքի կամ բարձր ներսրտային ճնշման նշան է։ Սրտի աղմուկները առկա են լինում, եթե կա փականային հիվանդություն։

Ձախ փորոքային անբավարարությունը բերում է թոքային անոթներում արյան կանգի և, այդ պատճառով, ախտանիշները հիմնականում շնչական են։ Այս անբավարարությունը կարող ենք բաժանել նախասրտային և փորոքային տիպերի, կամ երկուսը միասին։ Հիվանդը ունենում է հևոց ֆիզիկական ակտիվության ժամանակ, իսկ ավելի ծանր դեպքերում՝ նաև հանգստի ժամանակ։ Հևոցն ուժեղանում է գլխատակը ցածր պառկած դիրքում, ինչը կոչվում է օրթոպնոէ։ Վերջինս գնահատվում է ըստ հանգիստ քնելու համար անհրաժեշտ բարձերի քանակի, երբեմն հիվանդները կարիք են ունենում նստած քնելու։ ՍԱ-ի մյուս ախտանիշը պարոքսիզմալ գիշերային դիսպնոէն է՝ գիշերվա ընթացքում շնչահեղձության հանկարծակի նոպա, որը սովորաբար առաջանում է քնելուց մի քանի ժամ հետո։ Հոգնածությունը և ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության տանելիության նվզումը նույնպես առաջանում են շնչառության խանգարման հետևանքով։

Կարող են առաջանալ «սրտային ասթմա» կամ սուլող խզզոցներ։

Ձախ փորոքի մղման ֆունկցիայի նվազման հետևանք կարող են լինել համակարգային շրջանառության անբավարարության այնպիսի նշաններ, ինչպիսիք են գլխապտույտը, շփոթվածությունը և վերջույթների սառնությունը։

Աջակողմյան անբավարարությունԽմբագրել

 
Ծանր ծայրամասային (խմորանման) այտուց։

Աջակողմյան սրտային անբավարարությունը սովորաբար հարուցվում է թոքային հիվանդություններով (թոքային սիրտ) և դրա անմիջական պատճառ են դառնում թոքային շրջանառության դժվարությունները, օրինակ՝ թոքային հիպերտենզիան կամ թոքային զարկերակի ստենոզը։

Ֆիզիկալ քննության ժամանակ կարող են հայտնաբերվել ծայրամասային խմորանման այտուցներ, ասցիտ և լյարդի մեծացում։ Լծային երակների ճնշումը կարող է օգտագործվել հեղուկների վիճակի գնահատման համար և կարող է ավելի արտահայտվել հեպատոյուգուլյար ռեֆլյուքսով։ Եթե աջ փորոքային ճնշումը բարձրացած է, կարող է առկա լինել հարկրծոսկրային հրոց՝ բնորոշելով կծկման ուժի մեծացումը։

Հետադարձ անբավարարությունը բերում է անոթներում համակարգային շրջանառության կանգի։ Սա բերում է մարմնում ավելորդ քանակով հեղուկի կուտակմանը։ Վերջինս բերում է մաշկի տակ հեղուկի կուտակմանը (ծայրամասային այտուց կամ անասարկա) և սովորաբար մարմնի հենման հատվախծներն առաջինն են ախտահարվում (կանգնած մարդկանց մոտ առաջանում է ոտքերի այտուց, իսկ հիմնականում պառկած դիրքում գտնվողների մոտ՝ զստոսկրային հատվածի այտուց)։ Կարող է առաջանալ գիշերամիզություն, երբ հեղուկը պառկած դիրքում վերադառնում է արյան հուն։ Ծանր դեպքերում զարգանում են ասցիտ և լյարդի մեծացում։ Լյարդում արտահայտված կանգը կարող է բերել նրա ֆունկցիաների ընկճմանը (կանգային հեպատոպաթիա) և դեղնության, նույնիսկ կոագուլոպաթիայի առաջացմանը (արյան մակարդման խանգարումներ)։

Բիվենտրիկուլյար անբավարարությունԽմբագրել

Պերկուսիայի ժամանակ բթացումը և շնչառական ձայների թուլացումը կարող է խոսել թոքամզային էքսուդատի կուտակման մասին (հեղուկի կուտակում թոքերի և կրծքավանդակի պատի միջև)։ Սովորաբար սրտային անբավարարությունը լինում է բիվենտրիկուլյար․ տուժած են լինում և՛ աջ, և՛ ձախ փորոքները։

Եթե միակողմանի անբավարարությամբ անձը բավարար երկար է ապրում, ապա նրա մոտ կզարգանա նաև մյուս փորոքի անբավարարություն։ Օրինակ՝ ձախ փորոքային անբավարարության հետևանքով զարգանում է թոքային հիպերտենզիա և թոքային այտուցը, ինչը բերում է աջ փորոքի հետբեռնվածության մեծացմանը։

ՊատճառներԽմբագրել

Կանգային սրտային անբավարարությունԽմբագրել

Սրտային անբավրարությունը կարող է առաջանալ նաև բարձր արտամղման իրավիճակներում (բարձր արտամղմամբ սրտային անբավարարություն), երբ արտամղվող արյան ծավալը նորմայից մեծ է և սիրտը չի հասցնում կոմպենսացնել։ Սա կարող է առաջանալ ծավալային գերբեռնվածության (արյան կամ հեղուկների ներարկում), երիկամային հիվանդության, քրոնիկ ծանր սակավարյունության, բերի-բերիի (վիտամին B1/թիամինի պակաս), հիպերթիրեոզի, ցիռոզի, Պեջեթի հիվանդության, բազմակի միելոմայի, զարկերակ-երակային խուղակների կամ զարկերակ-երակային արատների դեպքում։

Սրտի վիրուսային վարակները կարող են բերել սրտամկանի բորբոքման և, հետևաբար, նպաստել սրտային անբավարարության զարգացմանը։ Սրտի վնասումը կարող է նախատրամադրել հետագայում սրտային անբավարարության առաջացմանը և ունի բազմաթիվ պատճառներ, այդ թվում վիրուսային վարակներ (օրինակ՝ ՄԻԱՎ), քիմիոթերապևտիկ դեղորայք (դոնոռուբիցին, ցիլոֆոսֆամիդ, տրաստուզումաբ) և ալկոհոլի, կոկաինի ու մետամֆետամինների չարաշահում։ Հազվադեպ հանդիպող պատճառներից են որոշակի տոքսինների ազդեցությունը, օրինակ՝ կոբալտ և կապար։ Այնպիսի կուտակային հիվանդություններ, ինչպիսին է ամիլոիդոզը և շարակցական հյուսվածքի հիվանդություններ, ինպիսին է համակարգային կարմիր գայլախտը, նույնպես կարող են բերել սրտային անբավարարության զարգացամանը։ Քնի օբստրուկտիվ ապնոէն ՍԱ-ի անկախ գործոն է։

Սուր դեկոմպենսացիաԽմբագրել

 
Սուր սրտային անբավարարության ժամանակ Կերլի B գծերը՝ կարճ, հորիզոնական գծեր։

Քրոնիկ կայուն սրտային անբավարարությունը կարող է հեշտությամբ դեկոմպենսացվել։ Սա սովորաբար ուղեկցվում որոշ հիվանդություններով (օրինակ՝ սրտամկանի ինֆարկտ, թոքաբորբ), առիթմիաներով, չվերահսկվող գերճնշմամբ, կամ հիվանդի կողմից դեղորայքի, հեղուկի ընդունման և դիետայի խախտման հետևանք է։ Նպաստող են նաև սակավարյունությունը, ավելորդ հեղուկի կամ աղի ընդունումը, ինպես նաև այպիսի դեղորայքի կիրառումը, ինպիսիք են ՈՍՀԲԴ-ը կամ թիազոլիդինեդիոններ[21]։ ՈՍՀԲ դեղորայքը կրկնակի բարձրացնում է ռիսկը[22]։

ԴեղորայքԽմբագրել

Բազմաթիվ դեղեր կարող են առաջացնել կամ վատացնել հիվանդությունը։ Դրանց թվին են պատկանում ՈՍՀԲԴ-ները, որոշ անէսթետիկներ՝ կետամին, թիազոլիդինդիոններ, որոշ հակաքաղցկեղային դեղամիջոցներ, սալբուտամոլ և տամսուլոզին[23]։

ԱխտաֆիզիոլոգիաԽմբագրել

 
Առողջ և հիվանդ՝ լայնացած և թուլացած մկանային հյուսվածքով սրտերի համեմատություն։

Սրտային անբավարարություն առաջանում է սրտամկանի էֆեկտիվությունը, վնասումով կամ գեռբեռնվածությամբ, նվազեցնող ցանկացած պատճառից։ Պատճառները բազմազան են և ներառում են սրտամկանի ինֆարկտը, գերճնշումը և ամիոլիդոզ։

ՍԱ-ով հիվանդի սրտի կծկողականությունը կարող է նվազած լինել փորոքների գերբեռնվածության պատճառով։ Առողջ սրտում սրտի լցման մեծացումը բերում է կծկման ուժի մեծացմանը (Ֆրանկ-Ստարլինգի օրենք) և, հետևաբար, ԱՖ-ի աճին։ Սրտային անբավարարության դեպքում այս մեխանիզմը խանգարված է, քանի որ ակտինային ու միոզինային թելիկների գերձգման հետևանքով դրանց կծկումը խիստ նվազում է[24]։

ԱխտորոշումԽմբագրել

Չկա ՍԱ-ի ախտորոշման ընդհանուր համաձայնեցված ոսկե ստանդարտ։ Խորհուրդ է տրվում ուղեղային նատրիուրետիկ պեպտիդի (BNP) որոշում՝ դրական էխոսրտագրությունից հետո[25]։ Սա ցուցված է հևոցով հիվանդների մոտ[26]։ Խորացող ՍԱ-ով հիվանդների մոտ ցուցված է BNP-ի և տրոպոնինի որոշումը՝ կանխատեսման համար[26]։

Գերձայնային հետազոտությունԽմբագրել

Էխոսրտագրությունը օգտագործվում է ՍԱ-ի ախտորոշման համար։ Այս հետազոտության ժամանակ օգտագործվում է գերձայնը հարվածային ծավալը (ՀԾ- ամեն կծկման հետ սրտի արտամղած ծավալը), վերջնադիաստոլիկ ծավալը (ՎԴԾ- դիաստոլայի վերջում արյան քանակը) և Հծ-ի և ՎԴԾ-ի հարաբերությունը՝ արտամղման ֆրակցիան (ԱՖ)։ Նորմայում ԱՖ-ն 50-70% է։ Սիստոլիկ ՍԱ-ի ժամանակ այն իջնում է 40%-ից ցածր։ Էխոսրտագրությամբ կարելի է հայտնաբերել նաև փականային հիվանդությունները և գնահատել պերիկարդի վիճակը (սիրտը շրջապատող թաղանթը)։ Այս մեթոդի օգնությամբ կարելի է կատարել նաև դինամիկ հսկողություն և գնահատել բուժման արդյունավետությունը։

  • Սուր սիստոլիկ սրտային անբավարարություն[27]

  • Սուր սիստոլիկ սրտային անբավարարություն[27]

  • Սուր սիստոլիկ սրտային անբավարարության հետևանքով թոքային այտուց[27]

  • Սուր սիստոլիկ սրտային անբավարարություն[27]

  • Սուր սիստոլիկ սրտային անբավարարություն[27]

Կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտությունԽմբագրել

 
Կրծքավանդակի ռենտգենագիր, որտեղ երևում են Կերլի B գծերը, ինչպես նաև մեծացած սիրտը (կարդիոթորակալ ինդեքսի մեծացում), ձախ կողմում քիչ պլևրալ էքսուդատ։ Թոքային այտուցը բացակայում է։ Սա խոսում է միջին ծանրության՝ 2-րդ աստիճանի ՍԱ- ի մասին։

Կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտությունը հաճախ օգտագործվում է ՔՍԱ-ի ախտորոշման մեջ, որպես օժանդակ միջոց։ Կոմպենսացված դեպքերում կարող է երևալ կարդիոմեգալիա (սրտի մեծացում), որը հաշվարկվում է կարդիոթորակալ ինդեքսով (սրտի և կրծքավանդակի լայնության հարաբերությունը)։ Ձախ փորոքային անբավարարության ժամանակ կարող են երևալ անոթային վերաբաշխման նշաններ (ցեֆալիզացիա, արյան կուտակում վերին բլթերում), Կերլի գծեր և ինտերստիցիալ այտուց[28]։

  • Կանգային սրտային անբավարարություն։

  • Կանգային սրտային անբավարարություն՝ երկկողմանի քիչ էքսուդատով։

  • Կերլի B գծեր։

ԷլեկտրոֆիզիոլոգիաԽմբագրել

ԷՍԳ-ն կարող է օգտագործվել առիթմիաների, սրտի իշեմիկ հիվանդության, աջ և ձախ փորոքների գերաճի և հաղորդականության խանգարումների հայտնաբերման համար։ Չնայած այս նշաններն ախտորոշիչ չեն սրտային անբավարարության համար, նորմալ ԷՍԳ-ն կարող է ժխտել ձախ փորոքային սիստոլիկ դիսֆունկցիան[29]։

Արյան քննությունԽմբագրել

Ռուտին կատարվող արյան քննություններից են էլեկտրոլիտների որոշում (նատրիում, կալիում), երիկամային ֆունկցիայի մարկերներ, լյարդի, վահանաձև գեղձի ֆունկցիոնալ թեստեր, արյան ընդհանուր հետազոտություն, իսկ վարակի կասկածի դեպքում նաև Ց-ռեակտիվ սպիտակուց։ Սրտային անբավարարության մասին խոսող սպեցիֆիկ թեստ է B տիպի նատրիուրետիկ պեպտիդը։ Վերջինս կարելի է նաև օգտագործել հևոցի պատճառների միջև տարբերակիչ ախտորոշման նպատակով։ Եթե կասկած կա սրտամկանի ինֆարկտի, ապա պիտի կատարվի սրտային մարկերների որոշում։

BNP-ն ՍԱ-ի ախտորոշման համար ավելի լավ ինդիկատոր է, քան N-terminal pro-BNP (NTproBNP)։ Ախտանիշներով հիվանդների մոտ BNP-ն ունի 85% զգայունություն և 84% սպեցիֆիկություն[30]։

Հիպոնատրիեմիան (նատրիումի ցածր խտությունը) ՍԱ-ի հաճախ հանդիպող նշան է։ Վազոպրեսինի, ռենինի, անգիոտենզին II-ի և կատեխոլամինների խտությունը լինում է բարձրացած՝ շրջանառող արյան պակասած ծավալը կոմպենսացնելու նպատակով։ Սա բերում է հեղուկի և նատրիումի հավելյալ պահմանը և, քանի որ, ջրի պահումը ավելի շատ է քան նատրիումինը, դա բերում է հիպերվոլեմիկ հիպոնատրիեմիայի զարգացմանը։ Այս երևույթը ավելի տարածված է ցածր քաշով մեծահասակ կանանց մոտ։ Ծանր հիպոնատրիեմիան կարող է բերել ուղեղում հեղուկի կուտակմանը՝ բերելով ցերեբրալ այտուցի կամ ներգանգային արյունազեղման[31]։

ԱնգիոգրաֆիաԽմբագրել

Անգիոգրաֆիան արյունատար անոթների ռենտգեն նկարահանումն է, որը կատարվում է կաթետերով արյան հուն կոնտրաստ նյութ ներարկելով։ Ռենտգեն պատկերները կոչվում են անգիոգրամներ[32]։ Սրտային անբավարարությունը կարող է լինել պսակային զարկերակների հիվանդության արդյունք և կանխատեսումը կախված է զարկերակների ունակությամբ անհրաժեշտ քանակով արյուն մատակարարել սրտամկանին։ Պսակային կաթետերիզացիան թույլ է տալիս գնահատել ռեվասկուլյարիզացիայի հնարավորությունները միջմաշկային կորոնար միջամտության կամ շունտավորման վիրահատության միջոցով։

ՀսկումԽմբագրել

Օգտագործվում են տարբեր չափորոշիչներ սրտային անբավարարությամբ տառապող հիվանդների բուժման արդյունավետությունը գնահատելու համար։ Սրանց թվին են պատկանում հեղուկների հավասարակշռության հաշվարկը (ստացած և արտազատված հեղուկի քանակի հաշվարկ), մարմնի քաշի հսկում (կարճ ժամանակում արտահայտում է հեղուկի փոփոխությունը)[33]։ Հեռահար հսկումը կարող է լինել արդյունավետ բարդությունների կանխման համար[34][35]։

ԴասակարգումԽմբագրել

Կան սրտային անբավարարության դասակարգման բազմաթիվ մեթոդներ, ներառյալ․

  • ըստ սրտի ընդգրկված կողմի (աջակողմյան կամ ձախակողմյան)։ Հաճախ են խառը դեպքերը
  • ըստ խանգարված ֆունկցիայի՝ դիաստոլիկ կամ սիստոլիկ
  • ըստ արտամղման՝ բաձր արտամղմամբ և ցածր արտամղմամբ
  • ըստ ֆունկցիայի խախտման աստիճանի[36]
  • ըստ համակցված հիվանդության աստիճանի։ Օրինակ՝ ՍԱ/ գերճնշում, ՍԱ/ թոքային հիպերտենզիա, ՍԱ/ դիաբետ, ՍԱ/ երիկամային անբավարարություն և այլն

Ֆունկցիոնալ դասակարգումը կատարվում է ըստ Նյու Յորքյան սրտի ասոցիացիայի։ Տարբերում ենք 4 դաս՝

  • Դաս I։ ֆիզիկական ակտիվության սահմանափակում չկա, ախտանշանները սովորական ակտիվության ժամանակ բացակայում են
  • Դաս II։ ֆիզիկական ակտիվության թեթև, միջին սահմանափակում, հիվանդը իրեն հարամարավետ է զգում հանգիստ վիճակում կամ միջին ակտիվության ժամանակ
  • Դաս III։ ֆիզիկական ակտիվության արտահայտված սահմանափակում, հիվանդը հարմարավետ է զգում միայն հանգիստ վիճակում
  • Դաս IV։ ցանկացած ֆիզիկական ակտիվություն առաջացնում է դիսկոմֆորտ և ախտանիշները հայտնվում են նաև հանգիստ վիճակում

Այս սանդղակը օգնում է գնահատել ախտանիշների ծանրությունը և կարող է օգտագործվել բուժման արդյունավետությունը գնահատելու համար[37]։

2001 թվականի ուղեցույցներում Ամերիկյան սրտի ասոցիացիան ներկայացրեց սրտային անբավարարության 4 փուլ[38]։

  • Փուլ A․ ՍԱ զարգանալու բարձր ռիսկով, սակայն առանց սրտի ֆունկցիոնալ կամ կառուցվածքային խանգարումների
  • Փուլ B․ սրտի կառուցվածքային խանգարում, սակայն ախտանիշների բացակայություն
  • Փուլ C․ ՍԱ-ի նախորդող կամ ներկա ախտանիշներ, սրտի կառուցվածքային խնդիր, սակայն կարգավորված դեղորայքի միջոցով
  • Փուլ D․ խորացած հիվանդություն, երբ կա կարիք հոսպիտալիզացիայի, սրտի փոխպատվաստման կամ պալիատիվ բուժման

ԱլգորիթմներԽմբագրել

ՍԱ-ի ախտորոշման համար առկա են բազմաթիվ ալգորիթմներ։ Օրինակ՝ ըստ Ֆրեմինգհեմյան հետազոտության օգտագործվում են ֆիզիկալ քննության ժամանակ հայտնաբերված նշանները։ Իսկ Սրտաբանության եվրապական միության ալգորիթմով հաշվի են առնվում բժշկական անամնեզը, ֆիզիկալ քննությունը, բժշկական հետազոտությունների արդյունքները, ինչպես նաև բուժման պատասխանը։

Ֆրեմինգեմյան չափորոշիչներԽմբագրել

Ըստ Ֆրեմինգեմյան սանդղակի ՍԱ ախտորոշման համար անհրաժեշտ է 2 մեծ կամ 1 մեծ և 2 փոքր չափորոշիչի միաժամանակյա առկայություն[39]։ Մեծ չափանիշների թվին են պատկանում կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտությամբ մեծացած սիրտ, S3 գալոպ (3-րդ տոն), սուր թոքային այտուց, գիշերային շնչահեղձության նոպաներ, թոքերը լսելիս թաց խզզոցների առկայություն, 16 սմջս․․-ից բարձր կենտրոնական երակային ճնշում աջ նախասրտում, լծային երակների լայնացում, դրական որովայն-լծային թեստ (հեպատոյուգուլյար ռեֆլյուքս) և բուժման ֆոնին 5 օրվա մեջ 4,5 կգ-ից ավել քաշի կորուստ[40][41]։ Փոքր չափորոշիչների թվին են պատկանում՝ ՍԿՀ-ն ավել է 120 զ/ր-ից, գիշերային հազ, ֆիզիկական ակտիվությամբ հարուցվող հևոց, պլևրալ էքսուդատ, լյարդի մեծացում, թոքերի կենսական տարողության նվազում առավելագույնի 1/3-ի չափով և սրունքների երկկողմանի այտուց[41]։

Փոքր չափորոշիչները հաշվի են առնվում միայն, եթե վերագրելի չեն այլ հիվանդություններին, օրինակ՝ թոքային հիպերտենզիա, քրոնիկ թոքային հիվանդություն, ցիռոզ, ասցիտ, նեֆրոտիկ համախտանիշ[41]։ Այս սանդղակը ունի 100% զգայունություն և 78% սպեցիֆիկություն[41]։

ՍԵՄ-ի ալգորիթմԽմբագրել

ՍԱ-ի ախտորոշման համար Սրտաբանության եվրոպական միության ալգորիթմով հաշվի են առնվում հետևյալ չափանիշները

Սրտային անբավարարության առկայության ախտորոշիչ գնահատում
Գնահատում ՍԱ ախտորոշում
Օժանդակում է, եթե առկա է Ժխտում է, եթե նորմալ է կամ բացակայում է
Համապատասխան ախտանիշներ ++ ++
Համապատասխան նշաններ ++ +
Էխո-ՍԳ-ով սրտի դիսֆունկցիա +++ +++
Թերապիային պատասխանը +++ ++
ԷՍԳ
Նորմալ ++
Ոչ նորմալ ++ +
Դիսռիթմիա +++ +
Լաբորատոր հետազոտություններ
Բարձր BNP/NT-proBNP +++ +
Ցածր/նորմալ BNP/NT-proBNP + +++
Նատրիումի ցածր մակարդակ + +
Երիկամների դիսֆունկցիա + +
Տրոպոնինի չափավոր բարձրացում + +
Կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտություն
Թոքերում կանգ +++ +
Նվազած ֆիզ․ ակտիվության տանելիություն +++ ++
Ոչ նորմալ թոքերի ֆունկցիոնալ թեստեր + +
Հանգիստ վիճակում ոչ նորմալ հեմոդինամիկա +++ ++
+ = թեթև; ++ = միջին; +++ = մեծ կարևորություն

Թյուր կարծիքներԽմբագրել

Կան շատ երևույթներ, որոնք սերտ կապված են ՍԱ-ի հետ և կարող են հանդիսանալ դրա պատճառ, բայց չպիտի շփոթվեն ՍԱ-ի հետ։ Սրտի կանգ և ասիստոլիա տերմինները վերաբերում են այն դեպքերին, երբ սրտային արտամղումը բացակայում է։ Առանց անհետաձգելի բուժման այս իրավիճակները բերում են մահվան։

ԿանխարգելումԽմբագրել

Մարդու սրտային անբավարարություն ձեռք բերելու ռիսկը ուղղակի կապի մեջ է ֆիզիկական ակտիվության հետ։ Ովքեր շաբաթվա ընթացքում հասնում են 500 MET-րոպեի (ԱՄՆ-ի ուղեցույցներով խորհուրդ տրված նվազագույն արժեք) ունեն ավելի ցածր ռիսկ[42]։ Կանխարգելիչ միջոցառումների թվին են պատկանում բարձր ԶՃ-ի, խոլեստերինի նվազեցումը և դիաբետի վերահսկումը։ Կարևոր է նաև նորմալ քաշի պահպանումը և ճարպակալման նվազեցումը։ Աղի, ալկոհոլի, շաքարի ընդունման նվազեցումը և ծխախոտից հրաժարումը նույնպես կարող են օգտակար լինել[43]։

ՎարումԽմբագրել

Բուժումը ուղղված է ախտանիշների բարելավմանը և հիվանդության առաջընթացի կանխարգելմանը։ Անբավարարության դարձելի պատճառները նույնպես կարիք ունեն բուժվելու։ Բուժումն ընդգրկում է կենսակերպի փոփոխություն և դեղորայքի կիրառում։

Սուր դեկոմպենսացիաԽմբագրել

Սուր սրտային անբավարարության դեպքում անհրաժեշտ է շտապ վերականգնել պերֆուզիան և թթվածնի մատակարարումը օրգաններին։ Պետք է համոզվել, որ շնչուղիները, շնչառությունը և արյան շրջանառությունը ադեկվատ են։ Շտապ բուժումը սովորաբար ընդգրկում է անոթալայնիչներ՝ նիտրոգլիցերին, միզամուղներ՝ ֆուրոսեմիդ և հնարավոր է ոչ ինվազիվ դրական ճնշմամբ օդափոխում։ Թթվածնի մատակարարում անհրաժեշտ է այն դեպքում, երբ թթվածնի սատուրացիան ցածր է 90%-ից և խորհուրդ չի տրվում դրա նորմալ լինելու դեպքում[44]։

Քրոնիկ սրտային անբավարարության բուժումԽմբագրել

Քրոնիկ ՍԱ-ով հիվանդների բուժման հիմնական նպատակներն են կյանքի երկարացումը, սուր ապափոխհատուցման կանխարգելումը և ախտանիշների բարելավումը՝ հնարավոր դարձնելով ավելի մեծ ծավալով ֆիզիկական ակտիվությամբ զբաղվել։

Սրտային անբավարարություն կարող է առաջանալ բազմազան պատճառներից։ Թերապևտիկ տարբերակները քննարկելիս պետք է պարտադիր բացառել դարձելի պատճառների առկայությունը, այդ թվում վահանաձև գեղձի հիվանդություններ, սակավարյունություն, քրոնիկ հաճախասրտություն, ալկոհոլի չարաշահում, գերճնշում և սրտի փականային հիվանդություններ։ Պատճառի բուժումը սովորաբար առաջին քայլն է։ Այնուամենայնիվ, դեպքերի մեծամասնությունում հնարավոր չի լինում որոշել առաջնային պատճառը կամ դրա բուժումը չի վերականգնում սրտի ֆունկցիան։ Առկա են դեղորայքային, սարքային, ինչպես նաև կենսակերպի փոփոխությամբ պայմանավորված բուժման մեթոդներ, որոնք կարող են բերել ախտանիշների բարելավմանը, ֆիզիկական ակտիվության հանդեպ տանելիության բարձրացմանը, հոսպիտալիզացիայի և մահվան ռիսկի նվազմանը[45]։

ԿենսակերպԽմբագրել

Կենսակերպի փոփոխությունները քրոնիկ սրտային անբավարարության բուժման մեջ կարևոր դեր ունեն։ Դրանք ներառում են սննդային դիետաներ, հեղուկների և աղի սահմանափակում[46]։ Հեղուկի ընդունման սահմանափակումը կարևոր է օրգանիզմում հեղուկի կուտակումը նվազեցնելու և հիպոնատրիեմիկ վիճակը կարգավորելու համար[31][47]։

Պիտի կատարվի ֆիզիկական ակտիվության կարգավորում հիվանդի հնարավորություններին համապատասխան։ Սա կարող է նշանակալիորեն բարելավել կյանքի որակը և նվազեցնել հիվանդանոց կրկնակի ընդունման ռիսկը[11]։

Տնային այցերը և պարբերաբար հսկումը կարող է խիստ նվազեցնել հոսպիտալիզացիայի դեպքերը և լավացնել կյանքի որակը[48]։

ԴեղորայքԽմբագրել

Սիստոլիկ սրտային անբավարարության դեպքում բուժման մեջ առաջին գծի դեղամիջոցներ են համարվում անգիոտենզին փոխակերպող ֆերմենտի ինհիբիտորները (ԱՓՖի) կամ անգիոտենզինային ընկալիչների պաշարիչները (ԱԸՊ), եթե հիվանդի մոտ առաջանում է չոր հազ, որպես ԱՓՖի կողմնակի էֆեկտ[49][50]։

Բետա պաշարիչները նույնպես առաջին գծի պրեպարատներ են՝ բարելավելով ախտանիշները և նվազեցնելով մահացությունը[50][51]։ Մահացության նվազմումն ավելի քիչ է նախասրտերի ֆիբրիլյացիայով հիվանդների մոտ[52]։ Եթե ԱՖ-ն պահպանված է, ապա բետա պաշարիչների էֆեկտը ավելի է նվազում[53]։

Եթե հիվանդների մոտ առկա է ԱՓՖի և ԱԸՊ-ի անտանելիություն կամ արտահայտված երիկամային խանգարում, ապա կարելի է կիրառել հիդրալազին և երկար ազդեցության նիտրատներ՝ իզոսորբիդ դինիտրատ։ Միջին սրտային անբավարարության դեպքում այս համակցումը նվազեցնում է մահացությունը[54]։ Հատկապես արդյունավետ է աֆրոամերիկացիների դեպքում[54]։

Նշանակալիորեն նվազած ԱՖ-ի դեպքում ցուցված է ալդոստերոնի անտագոնիստների կիրառումը՝ ԱՓՖի և բետա պաշարիչների հետ համատեղ[55][56]։

Երկրորդ գծի պրեպարատները չեն ազդում մահացության վրա։ Այդ դեղամիջոցներից է դիգոքսինը։ Դրա նեղ թերապևտիկ պատուհանը, թունավորման բարձր հավանականությունը և մահացության վրա ազդեցություն չունենալը խիստ կրճատում են դրա կիրառումը պրակտիկայում։ Այն օգտագործվում է միայն քիչ քանակով այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն կայուն ախտանիշներ, նախասրտերի ֆիբրիլյացիա և քրոնիկ ցածր ճնշում։

Միզամուղները հեղուկի կուտակման դեմ թեարպիայի գլխավոր մասն են կազմում։ Դրանց թվին են պատկանում կանթային միզամուղները, թիազիդանման և կալիում պահպանող միազամուղները։ Չնայած դրանց լայն կիրառմանը, անվտանգության և էֆեկտիվության վերաբերյալ ապացույցները քիչ են։ Բացառություն են կազմում միներալկորտիկոիդների անտագոնիստները, օրինակ՝ սպիրինոլակտոնը[55][57]։ Այս դեղամիջոցները 75 տարեկանից ցածր անձանց մոտ նվազեցնում են մահվան ռիսկը[57][58][59]։

Սակավարյունությունը ՍԱ-ով հիվանդների մոտ մահվան անկախ գործոն է։ Սակավարյունության բուժումը նշանակալիորեն լավացնում է կյանքի որակը, եբեմն նվազեցնելով ՍԱ-ի դասը ըստ NYHA դասակարգման, ինչպես նաև նվազեցնում է մահացությունը[60][61]։ Վերջին եվրապական ուղեցույցները խորհուրդ են տալիս անցկացնել երկաթ-պակասորդային սակավարյունության սկրինինգ և կիրառել երկաթ, եթե անեմիան հայտնաբերվել է[62]։

Հակամակարդիչների կիրառման հարցը ԱՖ<35% հիվանդների մոտ դեռևս քննարկվում է, սակայն որոշակի իրավիճակներում առաջանում է դրանց կարիքը, օրինակ՝ նախասրտերի ֆիբրիլայցիա, նախորդող էմբոլիա, կամ էմբոլիայի ռիսկը բարձրացնող հիվանդություններ՝ ամիլոիդոզ, դիլատացիոն կարդիոմիոպաթիա, թրոմբոէմբոլիա[63]։

Վազոպրեսինային ընկալիչների պաշարիչները նույնպես կարող են օգտագործվել բուժմա մեջ։ Կոնիվապտանը էուվոլեմիկ հիպոնատրիեմիայի բուժման համար FDA-ի կողմից հաստատված առաջին դեղամիջոցն է[31]։ Որոշ դեպքերում կարող է օգտագործվել հիպերտոնիկ 3%-անոց աղային լուծույթ[31]։

Սակուբիտրիլ/վալսարտան համակցումը օգտագործվում է նվազած ԱՖ-ով անբավարարության դեպքում։ Այն կիրառվում է, որպես այլընտրանք ԱՓՖի և բետա պաշարիչներին[64]։

Իմպլանտացվող սարքերԽմբագրել

Սուր կարդիոմիոպաթիայով (ԱՖ-ն ցածր է 35%-ից), կրկնվող ՓՀ-ով կամ այլ վտանգավոր առիթմիայով հիվանդներին ցուցված է ավտոմատ իմպլանտացվող կարդիովերտեր դեֆիբրիլյատորի կիրառումը։ Սրանք չեն բարելավում ախտանիշները կամ նվազեցնում առիթմիաների առաջացման ռիսկը, բայց զգալիորեն նվազեցնում են մահացությունը առիթմիաներից։ Այն անձանց մոտ, ում ԱՖ-ն ցածր է 35%-ից, ՓՀ-ն և հանկարծակի մահվան ռիկը բարձր է այնքան, որ կա անհրաժեշտություն դեֆիբրիլյատորի տեղադրման և ցուցված է ամերիկյան ուղեցույցներով[65]։

Սրտի կծկման կարգավորումը օգտագործվում է միջին և ծանր ձախ փորոքային անբավարարության ժամանակ և բարձրացնում է ինչպես կծկման ուժը, այնպես էլ արտամղման ծավալը։ Այս սարքերը գրգռում են սրտամկանը ոչ-գրգռիչ էլեկտրական ազդակներով և նման են ռիթմավարի։ Օգտակար է նորմալ QRS կոմպլեքսով անձանց դեպքում և բերում է ախտանիշների բարելավմանը, կյանքի որակի և ֆիզիկական ակտիվության տանելիության բարձրացմանը[13][66][67][68][69]։ Դրա կիրառումը հաստատված է Եվրոպայում, սակայն Հյուսիսային Ամերիկայում դեռ ոչ[70][71]։

35%-ից ցածր արտամղման ֆրակցիայով հիվանդների մոտ 1/3-ն ունեն փորոքների հաղորդականության արտահայտված փոփոխություններ։ Ապաբևեռացման կարգավորման համար կարելի է օգտագործել հատուկ ռիթմավարի ալգորիթմով երկփորոքային սրտային ռեսինխրոնիզացիոն թերապիա։ 35%-ից ցածր ԱՖ-ով և լայն QRS-ով անձանց մոտ այս թերապիայի կիրառումը կարող է նվազեցնել մահացությունը[72]։ Այնուամենայնիվ, 2/3 դեպքերում այն կարող է լինել վնասակար[13][65][73]։

Վիրաբուժական թերապիաԽմբագրել

Ծայրահեղ ծանր ՍԱ-ով անձինք կարող են լինել փորոքային օժանդակ սարքի կիրառման թեկնածու։ Սրանք սովորաբար կիրառվում են, որպես սրտի փոխպատվաստմանը նախորդող փուլ, բայց վերջերս սկսել են կիրառվել, որպես խորացած սրտային անբավարարության վերջնական բուժում[74]։

Ընտրված դեպքերում կարող է քննարկվել սրտի փոխպատվաստման հարցը։ Հիվանդը պիտի լինի իմուն համակարգը ճնշող դեղորայքի ազդեցության տակ՝ օրգանի մերժման կանխարգելման համար, ինչն էլ վիրահատության բացասական կողմերից է[75]։

Պալիատիվ խնամքԽմբագրել

ՍԱ-ով հիվանդների մեծ մասն ունեն հևոց և կրծքավանդակի ցավեր։ Պալիատիվ խնամքը պիտի սկսել հնարավորինս վաղ և շարունակել բավականին երկար[76]։ Պալիատիվ խնամքը ոչ միայն կօգնի կարգավորել ախտանիշները, այլև հնարավորություն կտա պլանավորել ապագա բուժումը և անարդյունավետության դեպքում կատարել համապատասխան փոփոխություններ[76][77][78]։

Առանց փոխպատվաստման սրտային անբավարարությունը անդարձելի է և սրտի աշխատանքը ժամանակի ընթացքում գնալով վատանում է[77]։

ԿանխատեսումԽմբագրել

Սրտային անբավարարության դեպքում կանխատեսումը կարող է գնահատվել մի քանի ճանապարհներով, ներառյալ սիրտ-թոքային ֆիզիկական ակտիվության թեստերը և կլինիկական կանխատեսման օրենքները։ Կլինիկական կանխատեսման օրենքները կազմված են այնպիսի գործոններից, ինչպիսիք են լաբորատոր հետազոտությունները և արյան զարկերակային ճնշման չափումը։ Սուր սրտային անբավարարության կանխատեսման համար օգտագործվող բազմաթիվ մեթոդներից «EFFECT» մեթոդը գերազանցել է մյուսներին՝ գնահատելով հոսպիտալիզացիայի կամ 30 օրվա ընթացքում մահվան ռիսկը և հայտնաբերելով ցածր ռիսկով մարդկանց[79]։ Ցածր ռիսկով մարդկանց հայտնաբերման հեշտ մեթոդներից են՝

  • ADHERE Tree մեթոդը ցույց է տալիս, որ հիվանդները, ում միզանյութը արյան մեջ < 43 մգ/դլ և սիստոլիկ զարկերակային ճնշումը գոնե 115 մմսս․․ է, ունեն 10%-ից քիչ մահվան և բարդությունների զարգացման ռիսկ։
  • BWH մեթոդը ցույց է տալիս, որ հիվանդները, ում սիստոլիկ զարկերակային ճնշումը բարձր է 90 մմսս․․-ից, րոպեում շնչառական շարժումների քանակը 30-ից պակաս է, արյան մեջ նատրիումի մակարդակը բարձր է 135 մմոլ/լ-ից և չկան ST-T նոր փոփոխություններ, ունեն 10%-ից քիչ մահվան և բարդությունների զարգացման ռիսկ։

Ծանր սրտային անբավարարությամբ հիվանդների գնահատման շատ կարևոր մեթոդ է սիրտ-թոքային ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության թեստավորումը։ Այս մեթոդը սովորաբար օգտագործվում է սրտի փոխպատվաստումից առաջ՝ կանխատեսումը գնահատելու նպատակով։ Ըստ այս մեթոդի՝ որոշվում է արտաշնչված թթվածինը և ածխաթթու գազը՝ ֆիզիկական ակտիվության ընթացքում։ Թթվածնի առավելագույն օգտագործման մակարդակը հանդիսանում է կանխատեսման նշան։ Որպես օրենք, եթե այն ցածր է 12-14 սմ3/կգ/ր-ից, ապա հիվանդի ապրելիության շանսերը ցածր են և նա փոխպատվաստման վատ թեկնածու է։ Այս ցուցանիշի <10 սմ3/կգ/ր դեպքում կախատեսումն ավելի վատ է[80]։

Սրտային անբավարարությունը կապված է ֆիզիակական և մենթալ առողջության խիստ նվազման հետ, ինչը բերում է կյանքի որակի նկատելի նվազման[81][82]։ Բացառությամբ դարձելի պատճառներով առաջացած դեպքերի՝ հիվանդությունը շարունակաբար պրոգրեսիվում է։ Չնայած որոշ մարդիկ ապրում են բազմաթիվ տարիներ, պրոգրեսիվող այս հիվանդությունը կապված է տարեկան 10% մահացության հետ[83]։

ՍԱ-ի ախտորոշումից հետո առաջին տարվա ընթացքում 1000 հիվանդներից մոտ 18-ն ունենում են իշեմիկ կաթված։ Իսկ հետագա 5 տարիների ընթացքում այդ թիվը հասնում է 50-ի[84]։

ՀամաճարակաբանությունԽմբագրել

2015 թվականին սրտային անբավարարությամբ տառապում էին գրեթե 40 միլիոն մարդ ամբողջ աշխարհում[85]։ Հասուն մարդկանց մոտ 2 տոկոսն ունի սրտային անբավարարություն[86], իսկ 65 տարեկանից հետո այս թիվը դառնում է 6-10%[87][88]։ 75 տարեկանից մեծերի մոտ սրտային անբավարարությամբ տառապում են 10%-ը[86]։

Կանխատեսվում է այս թվերի աճ[86]։ Դրա պատճառներն են ռիսկի գործոնների շատացումը (գերճնշում, դիաբետ, դիսլիպիդեմիա և ճարպակալում) և այլ սիրտանոթյաին հիվանդությունների ելքերի լավացումը (սրտամկանի ինֆակտ, փականային հիվանդություն և ռիթմի խանգարումներ)[89][90][91]։ Սրտային անբավարարությունը 65 տարեկանից մեծերի շրջանում հոսպիտալիզացիայի առաջատեր պատճառն է[92]։

ԱՄՆԽմբագրել

ԱՄՆ-ում ՍԱ-ով տառապում են շուրջ 5,8 միլիոն մարդ և ամեն տարի այդ թիվը ավելանում է ևս 550,000-ով[93][94]։ Հաստատված է, որ 5 մեծահասակներից 1-ը 40 տարեկանից հետո ձեռք կբերի սրտային անբավարարություն, իսկ սրտային անբավարարություն ունեցող մարդկանց կեսը կմահանա ախտորոշումից հետո 5 տարվա ընթացքում[95]։ Սրտային անբավարարությունը ավելի հաճախ հանդիպում է աֆրո-ամերիկացիների, լատինո-ամերիկացիների, բնիկ ամերիկացիների և փասխտականների մոտ (օրինակ՝ Ռուսաստանից)։ Այս ազգերի մոտ հաճախ հանդիպումը պայմանավորված է դիաբետի և գերճնշման տարածվածությամբ։ ԱՄՆ-ի նոր փախստականների շրջանում սրտային անբավարարության այսպիսի հաճախ հանդիպումը պայմանավորված է կանխարգելիչ բժշկության վատ զարգացմամբ[96]։ ԱՄՆ-ում յուրաքանչյուր 4 մարդուց 1-ն ընդունվում է հիվանդանոց կանգային սրտային անբավարարությամբ և հետո կրկնակի հոսպիտալիզացվում 30 օրվա ընթացքում[97]։ Բացի այդ, մարդկանց 50%-ը ցանկանում է կրկին ընդունվել հիվանդանոց բուժումից հետո 6 ամսվա ընթացքում, իսկ բուժման միջին տևողությունը 6 օր է։

Սրտային անբավարարությունը կրկնակի հոսպիտալիզացիայի առաջատար պատճառն է։ Ապահովագրություն չունեցող մարդիկ եղել են 100 կրկնակի հոսպիտալիզացիաներից մոտ 16,8-ը։ Սակայն, սրտային անբավարարությունը առջատար պատճառ չէ ապահովագրություն ունեցողների մոտ[98]։

Միացյալ ԹագավորությունԽմբագրել

ՄԹ-ում, չնայած կանխարգելիչ բժշկության լավացմանը, սրտային անբավարարությունը շարունակում է աճել պոպուլյացիայի ծերացման և շատացման պատճառով[99]։ Ընդհանուր առմամբ սրտային անբավարարության թվերը հավասար են 4 հիմնական քացկեղների (կրծքագեղձ, թոք, շագանակագեղձ, հաստ աղի) թվերն իրար գումարած[99]։

Զարգացող աշխարհԽմբագրել

Տրոպիկական երկրներում ՍԱ-ի ամենատարածված պատճառը սրտի փականային հիվանդությունն է կամ կարդիոմիոպաթիայի որևէ տեսակ։ Զարգացող երկրներում մեծացել է նաև դիաբետի, գերճնշման, ճարպակալման տարածվածությունը, ինչն էլ իր հերթին բերել է ՍԱ-ի հաճախացմանը[100]։

ՍեռԽմբագրել

Տղամարդկանց մոտ ՍԱ-ն ավելի հաճախ է հանդիպում, սակայն ընդհանուր առմամբ տարածվածությունը նույնն է, քանզի կանայք հիվանդության սկզբից հետո ավելի երկար են ապրում[101]։ Կանանց մոտ ՍԱ-ն ախտորոշվում է ավելի մեծ տարիքում (դաշտանադադարից հետո), նրանց մոտ ավելի հաճախ է զարգանում դիաստոլիկ դիսֆունկցիա և կյանքի որակն ավելի ցածր է լինում տղամարդկանց համեմատ[101]։

Ազգային պատկանելիությունԽմբագրել

Որոշ աղբյուրներ պնդում են, որ ասիական ազգերի մոտ ավելի մեծ է ՍԱ-ի զարգացման ռիսկը[102]։ Ըստ այլ աղբյուրների էթնիկ խմբերի միջև տարբերությունները բացակայում են[103]։

ՏնտեսությունԽմբագրել

2011 թվականին ԱՄՆ-ում գերճնշում-անկախ ՍԱ-ն ստացիոնար հիվանդանոցային բուժման ամենաթանկ հիվանդությունն է եղել և արժեցել է մոտ 10,5 միլիարդ դոլար[104]։

ՍԱ-ն կապված է մեծ ծախսերի հետ՝ հիվանդանոցային բուժման բարձր արժեքի պատճառով[105][106]։

ՀետազոտություններԽմբագրել

Կան ցածր որակի ապացույցներ, որ ցողունային բջիջներով թերապիան կարող է օգտակար լինել[107][108]։ 2016 թվականին ցույց տրվեց, որ ոսկրածուծից ստացված ցողունային բջիջներով բուժված անձանց մոտ դիտվել է ձախ փորոքի արտամղման ֆրակցիայի աճ և կյանքի երկարացում[107]։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ «heart failure» Դորլանդի բժշկական բառարանում
  2. ↑ «Heart failure»։ Health Information։ Mayo Clinic։ դեկտեմբերի 23, 2009։ DS00061։ Արխիվացված օրիգինալից հունվարի 13, 2010-ին 
  3. ↑ «Definition of Heart failure»։ Medical Dictionary։ MedicineNet։ ապրիլի 27, 2011։ Արխիվացված օրիգինալից դեկտեմբերի 8, 2011-ին 
  4. ↑ 4,0 4,1 National Clinical Guideline Centre (UK) (Aug 2010)։ «Chronic Heart Failure: National Clinical Guideline for Diagnosis and Management in Primary and Secondary Care: Partial Update»։ National Clinical Guideline Centre: 19–24։ PMID 22741186 
  5. ↑ O'Connor CM (2005)։ Managing Acute Decompensated Heart Failure a Clinician's Guide to Diagnosis and Treatment.։ London: Informa Healthcare։ էջ 572։ ISBN 978-0-203-42134-5 
  6. ↑ «Heart failure»։ Lancet 365 (9474): 1877–89։ 2005։ PMID 15924986։ doi:10.1016/S0140-6736(05)66621-4 
  7. ↑ 7,0 7,1 «Chronic Heart Failure: National Clinical Guideline for Diagnosis and Management in Primary and Secondary Care: Partial Update»։ National Clinical Guideline Centre: 38–70։ Aug 2010։ PMID 22741186 
  8. ↑ Willard & Spackman's occupational therapy.։ Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins։ 2014։ էջ 1124։ ISBN 978-1-4511-1080-7 
  9. ↑ The Cardiac Care Unit Survival Guide։ Lippincott Williams & Wilkins։ 2012։ էջ 98։ ISBN 978-1-4511-7746-6 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 «Chronic Heart Failure: National Clinical Guideline for Diagnosis and Management in Primary and Secondary Care: Partial Update»։ National Clinical Guideline Centre: 71–153։ Aug 2010։ PMID 22741186 
  11. ↑ 11,0 11,1 «Exercise-based rehabilitation for heart failure»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 4 (4): CD003331։ April 2014։ PMID 24771460։ doi:10.1002/14651858.CD003331.pub4 
  12. ↑ «2016 ACC/AHA/HFSA Focused Update on New Pharmacological Therapy for Heart Failure: An Update of the 2013 ACCF/AHA Guideline for the Management of Heart Failure: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines and the Heart Failure Society of America»։ Circulation 134 (13): e282–93։ September 2016։ PMID 27208050։ doi:10.1161/CIR.0000000000000435 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 «New devices in heart failure: an European Heart Rhythm Association report: developed by the European Heart Rhythm Association; endorsed by the Heart Failure Association»։ Europace 16 (1): 109–28։ January 2014։ PMID 24265466։ doi:10.1093/europace/eut311 
  14. ↑ 14,0 14,1 «Heart failure»։ Lancet 390 (10106): 1981–1995։ October 2017։ PMID 28460827։ doi:10.1016/S0140-6736(17)31071-1 
  15. ↑ «ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2008: the Task Force for the Diagnosis and Treatment of Acute and Chronic Heart Failure 2008 of the European Society of Cardiology. Developed in collaboration with the Heart Failure Association of the ESC (HFA) and endorsed by the European Society of Intensive Care Medicine (ESICM)»։ European Heart Journal 29 (19): 2388–442։ October 2008։ PMID 18799522։ doi:10.1093/eurheartj/ehn309  Also at doi:10.1016/j.ejheart.2008.08.005
  16. ↑ «2009 focused update: ACCF/AHA Guidelines for the Diagnosis and Management of Heart Failure in Adults: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines: developed in collaboration with the International Society for Heart and Lung Transplantation»։ Circulation 119 (14): 1977–2016։ April 2009։ PMID 19324967։ doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.109.192064 
  17. ↑ «high-output heart failure» Դորլանդի բժշկական բառարանում
  18. ↑ 18,0 18,1 «Ejection Fraction»։ Heart Rhythm Society։ Արխիվացված օրիգինալից մայիսի 2, 2014-ին։ Վերցված է հունիսի 7, 2014 
  19. ↑ «Ejection Fraction Heart Failure Measurement»։ American Heart Association։ Feb 11, 2014։ Արխիվացված օրիգինալից հուլիսի 14, 2014-ին։ Վերցված է հունիսի 7, 2014 
  20. ↑ «Heart Failure: Signs and Symptoms»։ UCSF Medical Center։ Արխիվացված օրիգինալից ապրիլի 7, 2014-ին 
  21. ↑ «Executive summary of the guidelines on the diagnosis and treatment of acute heart failure: the Task Force on Acute Heart Failure of the European Society of Cardiology»։ European Heart Journal 26 (4): 384–416։ February 2005։ PMID 15681577։ doi:10.1093/eurheartj/ehi044 
  22. ↑ «Vascular and upper gastrointestinal effects of non-steroidal anti-inflammatory drugs: meta-analyses of individual participant data from randomised trials»։ Lancet 382 (9894): 769–79։ August 2013։ PMC 3778977։ PMID 23726390։ doi:10.1016/S0140-6736(13)60900-9 
  23. ↑ «Drugs That May Cause or Exacerbate Heart Failure: A Scientific Statement From the American Heart Association»։ Circulation 134 (6): e32–69։ August 2016։ PMID 27400984։ doi:10.1161/CIR.0000000000000426 
  24. ↑ Boron WF, Boulpaep EL (2005)։ Medical Physiology: A Cellular and Molecular Approach (Updated ed.)։ Saunders։ էջ 533։ ISBN 978-0-7216-3256-8 
  25. ↑ «Diagnosing and managing acute heart failure in adults: summary of NICE guidance»։ BMJ 349: g5695։ October 2014։ PMID 25296764։ doi:10.1136/bmj.g5695 
  26. ↑ 26,0 26,1 «2017 ACC/AHA/HFSA Focused Update of the 2013 ACCF/AHA Guideline for the Management of Heart Failure: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines and the Heart Failure Society of America»։ Circulation 136 (6): e137–e161։ August 2017։ PMID 28455343։ doi:10.1161/CIR.0000000000000509 
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 «UOTW #48 - Ultrasound of the Week»։ Ultrasound of the Week։ մայիսի 23, 2015։ Արխիվացված օրիգինալից մայիսի 9, 2017-ին։ Վերցված է մայիսի 27, 2017 
  28. ↑ «Point-of-care ultrasonography for the diagnosis of acute cardiogenic pulmonary edema in patients presenting with acute dyspnea: a systematic review and meta-analysis»։ Academic Emergency Medicine 21 (8): 843–52։ August 2014։ PMID 25176151։ doi:10.1111/acem.12435 
  29. ↑ Loscalzo J, Fauci AS, Braunwald E, Kasper DL, Hauser SL, Longo DL (2008)։ Harrison's Principles of Internal Medicine (17 ed.)։ McGraw-Hill Medical։ էջ 1447։ ISBN 978-0-07-147693-5 
  30. ↑ «Meta-analysis of B type natriuretic peptide and N-terminal pro B natriuretic peptide in the diagnosis of clinical heart failure and population screening for left ventricular systolic dysfunction»։ Internal Medicine Journal 38 (2): 101–13։ February 2008։ PMID 18290826։ doi:10.1111/j.1445-5994.2007.01454.x 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 «Managing hyponatremia in heart failure»։ US Cardiology Review 5 (1): 57–60։ 2008։ Վերցված է հունվարի 16, 2018 
  32. ↑ «Angiography – Consumer Information – InsideRadiology»։ InsideRadiology (en-US)։ 2016-09-23։ Արխիվացված օրիգինալից օգոստոսի 22, 2017-ին։ Վերցված է 2017-08-22 
  33. ↑ «Intrathoracic impedance monitoring in patients with heart failure: correlation with fluid status and feasibility of early warning preceding hospitalization»։ Circulation 112 (6): 841–8։ August 2005։ PMID 16061743։ doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.104.492207 
  34. ↑ «Remote Monitoring of Patients With Heart Failure: An Overview of Systematic Reviews»։ Journal of Medical Internet Research 19 (1): e18։ January 2017։ PMC 5291866 ։ PMID 28108430։ doi:10.2196/jmir.6571 
  35. ↑ «Structured telephone support or non-invasive telemonitoring for patients with heart failure»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews (10): CD007228։ October 2015։ PMID 26517969։ doi:10.1002/14651858.CD007228.pub3 
  36. ↑ Criteria Committee, New York Heart Association (1964)։ Diseases of the heart and blood vessels. Nomenclature and criteria for diagnosis (6th ed.)։ Boston: Little, Brown։ էջ 114 
  37. ↑ «Limitations of the New York Heart Association functional classification system and self-reported walking distances in chronic heart failure»։ Heart 93 (4): 476–82։ April 2007։ PMC 1861501։ PMID 17005715։ doi:10.1136/hrt.2006.089656 
  38. ↑ «ACC/AHA 2005 Guideline Update for the Diagnosis and Management of Chronic Heart Failure in the Adult: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines (Writing Committee to Update the 2001 Guidelines for the Evaluation and Management of Heart Failure): developed in collaboration with the American College of Chest Physicians and the International Society for Heart and Lung Transplantation: endorsed by the Heart Rhythm Society»։ Circulation 112 (12): e154–235։ September 2005։ PMID 16160202։ doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.105.167586 
  39. ↑ «congestive heart failure» Դորլանդի բժշկական բառարանում
  40. ↑ «Topic Review - Heart Failure»։ Albany Medical Review։ January 2002։ Արխիվացված է օրիգինալից հուլիսի 19, 2012-ին 
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 «Framingham Criteria for Congestive Heart Failure»։ MedicalCRITERIA.com։ 2005։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 8, 2010-ին  In turn citing: Framingham study 1971
  42. ↑ «Dose-Response Relationship Between Physical Activity and Risk of Heart Failure: A Meta-Analysis»։ Circulation 132 (19): 1786–94։ November 2015։ PMID 26438781։ doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.115.015853 
  43. ↑ «Heart Failure: Am I at Risk, and Can I Prevent It?»։ Webmd.com։ Վերցված է նոյեմբերի 13, 2018 
  44. ↑ «Acute heart failure with dyspnoea. First-choice treatments»։ Prescrire International 27 (194): 160–162։ 2018 
  45. ↑ «Building consensus for provision of breathlessness rehabilitation for patients with chronic obstructive pulmonary disease and chronic heart failure»։ Chronic Respiratory Disease 13 (3): 229–39։ August 2016։ PMC 5029782 ։ PMID 27072018։ doi:10.1177/1479972316642363 
  46. ↑ «Lifestyle Changes for Heart Failure»։ American Heart Association։ Արխիվացված օրիգինալից մայիսի 3, 2015-ին 
  47. ↑ «Reduced Salt Intake for Heart Failure: A Systematic Review»։ JAMA Internal Medicine։ November 2018։ PMID 30398532 ։ doi:10.1001/jamainternmed.2018.4673 
  48. ↑ «Transitional care interventions to prevent readmissions for persons with heart failure: a systematic review and meta-analysis»։ Annals of Internal Medicine 160 (11): 774–84։ June 2014։ PMID 24862840։ doi:10.7326/M14-0083 
  49. ↑ Goljan EF (2014)։ Rapid Review Pathology (4th ed.)։ Philadelphia, PA: Saunders/Elsevier։ ISBN 978-0-323-08787-2 
  50. ↑ 50,0 50,1 Կաղապար:NICE
  51. ↑ «Effect of age and sex on efficacy and tolerability of β blockers in patients with heart failure with reduced ejection fraction: individual patient data meta-analysis»։ BMJ 353: i1855։ April 2016։ PMC 4849174։ PMID 27098105։ doi:10.1136/bmj.i1855 
  52. ↑ «Efficacy of β blockers in patients with heart failure plus atrial fibrillation: an individual-patient data meta-analysis»։ Lancet 384 (9961): 2235–43։ December 2014։ PMID 25193873։ doi:10.1016/S0140-6736(14)61373-8 
  53. ↑ «Effects of beta-blockers on heart failure with preserved ejection fraction: a meta-analysis»։ PLOS One 9 (3): e90555։ մարտի 5, 2014։ PMC 3944014։ PMID 24599093։ doi:10.1371/journal.pone.0090555 
  54. ↑ 54,0 54,1 National Clinical Guideline Centre (UK) (August 2010)։ «Chapter 5: Treating heart failure»։ Chronic Heart Failure: National Clinical Guideline for Diagnosis and Management in Primary and Secondary Care (Partial Update [Internet]. ed.)։ London (UK): Royal College of Physicians 
  55. ↑ 55,0 55,1 «The effect of spironolactone on morbidity and mortality in patients with severe heart failure. Randomized Aldactone Evaluation Study Investigators»։ The New England Journal of Medicine 341 (10): 709–17։ September 1999։ PMID 10471456։ doi:10.1056/NEJM199909023411001 
  56. ↑ «Eplerenone, a selective aldosterone blocker, in patients with left ventricular dysfunction after myocardial infarction»։ The New England Journal of Medicine 348 (14): 1309–21։ April 2003։ PMID 12668699։ doi:10.1056/NEJMoa030207 
  57. ↑ 57,0 57,1 «Diuretic use in heart failure and outcomes»։ Clinical Pharmacology and Therapeutics 94 (4): 490–8։ October 2013։ PMID 23852396։ doi:10.1038/clpt.2013.140 
  58. ↑ «Mineralocorticoid receptor antagonists in elderly patients with heart failure: a systematic review and meta-analysis»։ Age and Ageing 46 (1): 18–25։ January 2017։ PMID 28181634։ doi:10.1093/ageing/afw138 
  59. ↑ «Diuretics for heart failure»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 2 (2): CD003838։ February 2012։ PMID 22336795։ doi:10.1002/14651858.CD003838.pub3 
  60. ↑ «The impact of anemia on the prognosis of chronic heart failure: a meta-analysis and systemic review»։ Congestive Heart Failure 15 (3): 123–30։ 2009։ PMID 19522961։ doi:10.1111/j.1751-7133.2008.00030.x 
  61. ↑ Peraira-Moral J R, Núñez-Gil Ivan J. (հունվարի 19, 2012)։ «Anaemia in heart failure: intravenous iron therapy»։ e-Journal of the ESC Council for Cardiology Practice 10 (16)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-06-03-ին։ Վերցված է 2019-02-02 
  62. ↑ «ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2012: The Task Force for the Diagnosis and Treatment of Acute and Chronic Heart Failure 2012 of the European Society of Cardiology. Developed in collaboration with the Heart Failure Association (HFA) of the ESC»։ European Heart Journal 33 (14): 1787–847։ July 2012։ PMID 22611136։ doi:10.1093/eurheartj/ehs104 
  63. ↑ «ACC/AHA 2005 Guideline Update for the Diagnosis and Management of Chronic Heart Failure in the Adult: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines (Writing Committee to Update the 2001 Guidelines for the Evaluation and Management of Heart Failure): developed in collaboration with the American College of Chest Physicians and the International Society for Heart and Lung Transplantation: endorsed by the Heart Rhythm Society»։ Circulation 112 (12): e154–235։ September 2005։ PMID 16160202։ doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.105.167586 
  64. ↑ «FDA approves new drug to treat heart failure»։ Food and Drug Administration։ հուլիսի 7, 2015 
  65. ↑ 65,0 65,1 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ Guidelines rhythm-abnormalities անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  66. ↑ «Devices in the management of advanced, chronic heart failure»։ Nature Reviews. Cardiology 10 (2): 98–110։ February 2013։ PMC 3753073։ PMID 23229137։ doi:10.1038/nrcardio.2012.178 
  67. ↑ «Effects of cardiac contractility modulation by non-excitatory electrical stimulation on exercise capacity and quality of life: an individual patient's data meta-analysis of randomized controlled trials»։ International Journal of Cardiology 175 (2): 352–7։ August 2014։ PMID 24975782։ doi:10.1016/j.ijcard.2014.06.005 
  68. ↑ «Clinical effects of cardiac contractility modulation (CCM) as a treatment for chronic heart failure»։ European Journal of Heart Failure 14 (7): 703–12։ July 2012։ PMID 22696514։ doi:10.1093/eurjhf/hfs078 
  69. ↑ «Efficacy and survival in patients with cardiac contractility modulation: long-term single center experience in 81 patients»։ International Journal of Cardiology 183 (183C): 76–81։ March 2015։ PMID 25662055։ doi:10.1016/j.ijcard.2014.12.178 
  70. ↑ Kuschyk J. (2014)։ «Der Besondere Stellenwert der Kardialen Kontraktilitätsmodulation in der Devicetherapie»։ Herzmedizin։ Արխիվացված է օրիգինալից July 5, 2015-ին։ Վերցված է Jun 6, 2014 
  71. ↑ Կաղապար:ClinicalTrialsGov
  72. ↑ «2013 ACCF/AHA guideline for the management of heart failure: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on practice guidelines»։ Circulation 128 (16): e240–327։ October 2013։ PMID 23741058։ doi:10.1161/CIR.0b013e31829e8776 
  73. ↑ «Cardiac-resynchronization therapy in heart failure with a narrow QRS complex»։ The New England Journal of Medicine 369 (15): 1395–405։ October 2013։ PMID 23998714։ doi:10.1056/NEJMoa1306687 
  74. ↑ «Continuous flow left ventricular assist devices: a valid option for heart failure patients»։ Swiss Medical Weekly 142: w13701։ Oct 18, 2012։ PMID 23135811։ doi:10.4414/smw.2012.13701 
  75. ↑ «Drug therapy in the heart transplant recipient: part I: cardiac rejection and immunosuppressive drugs»։ Circulation 110 (24): 3734–40։ December 2004։ PMID 15596559։ doi:10.1161/01.cir.0000149745.83186.89 
  76. ↑ 76,0 76,1 «Palliative Care in Heart Failure: Rationale, Evidence, and Future Priorities»։ Journal of the American College of Cardiology 70 (15): 1919–1930։ October 2017։ PMC 5731659 ։ PMID 28982506։ doi:10.1016/j.jacc.2017.08.036 
  77. ↑ 77,0 77,1 «Palliative care in the treatment of advanced heart failure»։ Circulation 120 (25): 2597–606։ December 2009։ PMID 20026792։ doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.109.869123 
  78. ↑ «Association Between Palliative Care and Patient and Caregiver Outcomes: A Systematic Review and Meta-analysis»։ JAMA 316 (20): 2104–2114։ November 2016։ PMC 5226373 ։ PMID 27893131։ doi:10.1001/jama.2016.16840 
  79. ↑ «Comparison of four clinical prediction rules for estimating risk in heart failure»։ Annals of Emergency Medicine 50 (2): 127–35, 135.e1–2։ August 2007։ PMID 17449141։ doi:10.1016/j.annemergmed.2007.02.017 
  80. ↑ «Listing criteria for heart transplantation: International Society for Heart and Lung Transplantation guidelines for the care of cardiac transplant candidates--2006»։ The Journal of Heart and Lung Transplantation 25 (9): 1024–42։ September 2006։ PMID 16962464։ doi:10.1016/j.healun.2006.06.008 
  81. ↑ «Health related quality of life in patients with congestive heart failure: comparison with other chronic diseases and relation to functional variables»։ Heart 87 (3): 235–41։ March 2002։ PMC 1767036։ PMID 11847161։ doi:10.1136/heart.87.3.235 
  82. ↑ «Impact of heart failure and left ventricular systolic dysfunction on quality of life: a cross-sectional study comparing common chronic cardiac and medical disorders and a representative adult population»։ European Heart Journal 23 (23): 1867–76։ December 2002։ PMID 12445536։ doi:10.1053/euhj.2002.3255 
  83. ↑ «The failing heart--an engine out of fuel»։ The New England Journal of Medicine 356 (11): 1140–51։ March 2007։ PMID 17360992։ doi:10.1056/NEJMra063052 
  84. ↑ «The incidence of ischemic stroke in chronic heart failure: a meta-analysis»։ Journal of Cardiac Failure 13 (6): 489–96։ August 2007։ PMID 17675064։ doi:10.1016/j.cardfail.2007.01.009 
  85. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ GBD2015Pre անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  86. ↑ 86,0 86,1 86,2 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ Lancet20172 անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  87. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ Lancet20052 անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  88. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ Dick20082 անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  89. ↑ Mann DL Chakinala M (2012)։ «Chapter 234. Heart Failure and Cor Pulmonale»։ Harrison's principles of internal medicine: Chapter 234. Heart Failure and Cor Pulmonale. (18th ed.)։ New York: McGraw-Hill։ ISBN 978-0-07-174889-6։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 14, 2013-ին 
  90. ↑ «Chapter 58: Heart Failure: Pathophysiology and Diagnosis»։ Goldman's Cecil Medicine (24th ed.)։ Philadelphia: Elsevier Saunders։ 2011։ էջեր 295–302։ ISBN 978-1-4377-2788-3 
  91. ↑ «Chapter 59: Heart Failure: Management and Diagnosis»։ Goldman's Cecil Medicine (24th ed.)։ Philadelphia: Elsevier Saunders։ 2011։ էջեր 303–317։ ISBN 978-1-4377-2788-3 
  92. ↑ «Predictors of readmission among elderly survivors of admission with heart failure»։ American Heart Journal 139 (1 Pt 1): 72–7։ January 2000։ PMID 10618565։ doi:10.1016/S0002-8703(00)90311-9 
  93. ↑ «Epidemiology and risk profile of heart failure»։ Nature Reviews. Cardiology 8 (1): 30–41։ January 2011։ PMC 3033496։ PMID 21060326։ doi:10.1038/nrcardio.2010.165 
  94. ↑ «Most Frequent Conditions in U.S. Hospitals, 2011.»։ HCUP Statistical Brief #162։ Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality։ September 2013։ Արխիվացված օրիգինալից մարտի 4, 2016-ին։ Վերցված է 2016-02-09 
  95. ↑ «Heart disease and stroke statistics--2013 update: a report from the American Heart Association»։ Circulation 127 (1): e6–e245։ January 2013։ PMC 5408511 ։ PMID 23239837։ doi:10.1161/cir.0b013e31828124ad 
  96. ↑ «Heart Failure Information»։ Արխիվացված է օրիգինալից հունվարի 24, 2010-ին։ Վերցված է 2010-01-21 
  97. ↑ Elixhauser A, Steiner C. Readmissions to U.S. Hospitals by Diagnosis, 2010. HCUP Statistical Brief #153. Agency for Healthcare Research and Quality. April 2013. «Statistical Brief #153»։ Արխիվացված օրիգինալից ապրիլի 18, 2015-ին։ Վերցված է 2013-05-08 
  98. ↑ «Conditions With the Largest Number of Adult Hospital Readmissions by Payer, 2011.»։ HCUP Statistical Brief #172։ Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality։ April 2014։ Արխիվացված օրիգինալից մարտի 4, 2016-ին 
  99. ↑ 99,0 99,1 «Temporal trends and patterns in heart failure incidence: a population-based study of 4 million individuals»։ Lancet 391 (10120): 572–580։ February 2018։ PMC 5814791 ։ PMID 29174292։ doi:10.1016/S0140-6736(17)32520-5 
  100. ↑ Melmed 2011, էջ. 146
  101. ↑ 101,0 101,1 «Gender differences in patients with heart failure»։ European Journal of Cardiovascular Nursing 2 (1): 7–18։ April 2003։ PMID 14622644։ doi:10.1016/S1474-5151(03)00002-1 
  102. ↑ Solanki Pallavi name-list-format = vanc (2015)։ «Heart Failure in South Asian Population»։ Management of Heart Failure (անգլերեն)։ էջեր 305–317։ ISBN 978-1-4471-6656-6։ doi:10.1007/978-1-4471-6657-3_16 
  103. ↑ «Heart failure across Asia: Same healthcare burden but differences in organization of care»։ International Journal of Cardiology 223: 163–167։ November 2016։ PMID 27541646։ doi:10.1016/j.ijcard.2016.07.256 
  104. ↑ Torio CM, Andrews RM. National Inpatient Hospital Costs: The Most Expensive Conditions by Payer, 2011. HCUP Statistical Brief #160. Agency for Healthcare Research and Quality, Rockville, MD. August 2013. «Statistical Brief #160»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-03-14-ին։ Վերցված է 2017-05-01 
  105. ↑ «The current cost of heart failure to the National Health Service in the UK»։ European Journal of Heart Failure 4 (3): 361–71։ June 2002։ PMID 12034163։ doi:10.1016/S1388-9842(01)00198-2 
  106. ↑ «Heart disease and stroke statistics--2008 update: a report from the American Heart Association Statistics Committee and Stroke Statistics Subcommittee»։ Circulation 117 (4): e25–146։ January 2008։ PMID 18086926։ doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.107.187998 
  107. ↑ 107,0 107,1 «Stem cell therapy for chronic ischaemic heart disease and congestive heart failure»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 12: CD007888։ December 2016։ PMID 28012165։ doi:10.1002/14651858.CD007888.pub3 
  108. ↑ «Discrepancies in autologous bone marrow stem cell trials and enhancement of ejection fraction (DAMASCENE): weighted regression and meta-analysis»։ BMJ 348: g2688։ April 2014։ PMC 4002982։ PMID 24778175։ doi:10.1136/bmj.g2688 

Արտաքին հղումներԽմբագրել

  Սրտային անբավարարություն Վիքիպահեստում
  • Heart failure, American Heart Association – information and resources for treating and living with heart failure
  • Heart Failure Matters – patient information website of the Heart Failure Association of the European Society of Cardiology
  • Heart failure in children Archived 2013-03-14 at the Wayback Machine. by Great Ormond Street Hospital, London, UK
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սրտային_անբավարարություն&oldid=8668594» էջից