Գագիկ Կարսեցի

Գագիկ Կարսեցի
Կարսի թագավոր
	Գագիկ Կարսեցու քանդակը Կարսի առաքելոց եկեղեցում
Իշխանություն	1029-1064
Թագադրում	1029
Լրիվ անուն	Գագիկ Աբասյան
Ծնվել է՝	անհայտ
Մահացել է՝	1081
Հարստություն	Բագրատունի
Նախորդ	Աբաս Ա
Հաջորդող	թագավորությունը կործանվել է
Տոհմ	Բագրատունիներ
	քաղաքական գործիչ և գերիշխան
Հայր	Աբաս Բագրատունի
Հավատք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Գագիկ Բագրատունի (այլ կիրառումներ)

Գագիկ Կարսեցի կամ Գագիկ Աբասյան (անհայտ^[1] - 1081^[1]), Կարսի թագավոր 1029-1064 թվականներին։

Եղել է Աբաս թագավորի որդին, արևմտյան գրականության մեջ հայտնի է որպես Գագիկ-Աբաս կամ Աբաս Բ։

Կենսագրություն

Գագիկ Կարսեցին Աբասի միակ որդին էր, Մուշեղ Բագրատունու թոռը։ Գահ է բարձրացել 1029 թվականին՝ Հովհաննես-Սմբատ արքայի օրոք։ 1065 թվականին տիրույթները հանձնել է Բյուզանդական կայսրությանը և հեռացել Փոքր Հայքի հայկական գավառներ։

Կարսում ամուսնացել է վրաց թագավոր Բագրատ Դ Բագրատիոնիի դստեր հետ, զավակների մասին տեղեկություններ չեն պահպանվել։

Փոքր Հայքում ամուսնացել է երկրորդ անգամ՝ Կիլիկյան իշխան Ռուբենի քրոջ՝ Գուրանդուխտ Ռուբինյանի հետ։ Ունեցել է մեկ դուստր՝ Մարիամ իշխանուհի։

Աբաս Ա

(928-953)

Խոսրովանույշ

Աշոտ Ողորմած

(953-977)

Մուշեղ Ա Կարսեցի

Կարսի թագավոր
(963-984)

Սևադա Բ-ի դուստր

(977-990)

(990-1020)

Լոռու թագավոր
(978-989)

Աբաս Ա Կարսեցի

Կարսի թագավոր
(984-1029)

Սենեքերիմ Արծրունի

Վասպուրականի թագավոր
(1003-1021)

Խուշուշ

Հովհաննես-Սմբատ

(1022-1041)

Աշոտ Քաջ

(1022-1040)

Աբաս

Կյուրիկյաններ

Գագիկ Ա Կարսեցի

Կարսի թագավոր
(1029-1065)

Գուրանդուխտ Ռուբինյան

Գագիկ Բ

(1042-1045)

Մարիամ իշխանուհի

Կարսի թագավոր

Կարսի Սուրբ Առաքելոց եկեղեցի

Գագիկ արքայի օրոք Կարսի թագավորությունը կարողացավ պահպանել խաղաղությունը։ Նա սերտ ազգակցական կապեր ուներ ոչ միայն Շիրակի Բագրատունիների, այլև Տաշիր-Ձորագետի Կյուրիկյանների և Վասպուրականի Արծրունիների հետ։

Գագիկը հոր և պապի նման ձգտում էր դառնալ հայոց «շահնշահ»։ 1045 թվականին՝ Անիի անկումից հետո, երբ Գագիկ Բ թագավորը (1042-1045) գտնվում էր Կոստանդնոպոլսում, հայ Բագրատունիների ավագ ներկայացուցիչը մնաց Գագիկ Կարսեցին, որը ձևականորեն կրում է «շահնշահ» տիտղոսը։ Սակայն նրա իշխանությունը երկար չտևեց։ Գրիգոր Մագիստրոսի վկայությամբ Գագիկ թագավորը եղել է իմաստասեր, հորինել է ոտանավորներ և հովանավորել գիտնականներին։ Նրա արքունիքում եղել է ճեմարան, որտեղ ուսուցանել են աստվածաբանություն և այլ գիտություններ։ Գագիկ Կարսեցին ազգակցական կապեր է ունեցել հայկական և վրացական թագավորող տոհմերի հետ (առաջին անգամ ամուսնացել էր վիրա-աբխազական թագավոր Բագրատ Դ-ի քրոջ հետ)։

1050-ական թվականներին, սելջուկյան հարձակումների հետևանքով, Կարսի թագավորությունում ստեղծվել էր ծանր իրավիճակ։ Անիի անկումից 9 տարի անց՝ 1054 թվականին, սելջուկ-թուրքերը հարձակվում են Հայաստանի վրա։ Կարսում սելջուկները պարտություն են կրում։ Վանանդի թագավորության զորքերի սպարապետ Թաթուլ Վանանդեցին քաղաքի պարիսպների տակ ջարդում է սելջուկյան զորքն ու փախուստի մատնում։

Ծամնդավի իշխան

Վախենալով սելջուկյան հետագա արշավանքներից` Կարսի արքան 1064 թվականին իր պետությունը կտակում է Բյուզանդական կայսրությանը և փոխարենը Գամիրքում ստանում Ծամնդավի իշխանությունը` տեղափոխվում է Բյուզանդիա։

Ծամնդավում Գագիկ արքան իշխում է ավելի քան մեկուկես տասնամյակ՝ 1065-1081 թվականները։ Նրա իշխանությունը տարածվում էր Ծամնդավ, Լարիսա, Ամասիա Կոմանա բերդաքաղաքների ու հարյուրավոր գյուղերի վրա։ Նա ուներ սեփական զորքը և ինքնիշխան էր իր կալվածքում։

Նա զինակցել է ոչ միայն Կիլիկիայի հայ իշխանների, այլև Սեբաստիայում հաստատված Արծրունիների հետ։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

Աղբյուրներ

А.П Каждан. // Армяне в составе господствующего класса Византийской империи в 11-12 вв. // Гл. IV ч.42 «Гагик Карский» стр. 123—124 // АН АрмССР 1973 г.
Christian Settipani Continuité des élites à Byzance durant les siècles obscurs
René Grousset, L'Empire du Levant : Histoire de la Question d'Orient, Paris, Payot, coll. « Bibliothèque historique »,‎ 1949 (réimpr. 1979), 648 p. (ISBN 2-228-12530-X), p. 155-8, 162, 176
Foundation for Medieval Genealogy : rois d'Arménie (Bagratides)

Գրականություն

Գրիգոր Մագիստրոս, Թղթեր, Ալեքսանդրապոլ, 1910
Արիստակես Լաստիվերցի, Պատմություն, Երևան, 1971
Մատթեոս Ուռհայեցի, Ժամանակագրություն, 1973
Еремян С․, Присоединение северо-западных областей к Византии в XI в․, «ԼՀԳ», 1971, № 3․

Նախորդող
Աբաս Բագրատունի 984-1029

Կարսի արքա
Գագիկ-Աբաս
1029 - 1065

Հաջորդող
թագավորությունը կործանվել է

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 637)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[1]