Մատթեոս Ուռհայեցի (ոչ վաղ քան 1050, Ուռհա, Բյուզանդական կայսրություն[1] - մոտ 1144[1], Ուռհա, Զանգիների ամիրայություն[1]), հայ ժամանակագիր։

Մատթեոս Ուռհայեցի
Ծնվել էոչ վաղ քան 1050
Ուռհա, Բյուզանդական կայսրություն[1]
Մահացել էմոտ 1144[1]
Ուռհա, Զանգիների ամիրայություն[1]
բռնի մահ[1]
ՔաղաքացիությունԲյուզանդական կայսրություն
Ազգությունհայ
ԴավանանքՀայ Առաքելական Եկեղեցի
Մասնագիտությունժամանակագիր
Գործունեության ոլորտՀայոց պատմություն և Հայ պատմիչներ
Տիրապետում է լեզուներինհայերեն
Քաղվածքներ Վիքիքաղվածքում
Մատթեոս Ուռհայեցու «Ժամանակագրության» 1898 թվականի հրատարակության կազմը

Կենսագրություն

խմբագրել

Ծնվել և ապրել է Եդեսիա քաղաքում, եղել վանական։ Հավանաբար զոհվել է Եդեսիա քաղաքի վրա Հալեպի Զանգի ամիրայի զորքերի գրոհի ժամանակ՝ 1144 թվականին։

«Ժամանակագրություն»

խմբագրել

Ենթադրվում է, որ «Ժամանակագրություն»-ը գրել սկսել է 1113 թվականին և շարունակել մինչև կյանքի վերջին օրերը։ Այն բաղկացած է 3 մասից։ Առաջինը (ընդգրկում է 952-1051 թվականների իրադարձությունները) շարադրված է գրավոր աղբյուրների, հիմնականում՝ Հակոբ Սանահնեցու «Ժամանակագրության» հիման վրա։ Երկրորդ մասի (1052-1101 թվականների իրադարձությունները) համար Մատթեոս Ուռհայեցին որպես աղբյուր օգտագործել է նաև ականատեսների պատմածները (մասամբ ինքն է ականատես)։ Այն ավարտել է 1128 թվականին։ Երրորդ մասը (1102-1137 թվականների իրադարձությունները), որը շարադրել է տասնամյա ընդմիջումից հետո, ամենաարժեքավորն է, որովհետև Մատթեոս Ուռհայեցին նկարագրել է իր ժամանակները։ «Ժամանակագրություն»-ում պատմվում է Բագրատունիների թագավորության, նրա կործանման, սելջուկների արշավանքների և նվաճումների, հայերի արտագաղթի, երկրից դուրս հայկական իշխանությունների հիմնադրման և օտարերկրյա նվաճողների դեմ նրանց պայքարի մասին։

Աշխատություններ

խմբագրել
  • Մատթէոս Ուռհայեցի, Ժամանակագրութիւն, Վաղարշապատ, 1898։
  • Մատթէոս Ուռհայեցի, Ժամանակագրութիւն, արևելահայերեն թարգմանությունը, ներածությունը և ծանոթագրությունները Հ. Բարթիկյանի, Երևան, 1973։
  • Անգլերեն թարգմանությունը տե՛ս Matthew of Edessa. The Chronicle. Transl. Ara Edmond Dostourian and Krikor H. Maksoudian, University Press of America, 1993. ISBN-10։ 0819189537

Գրականություն

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
 Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մատթեոս Ուռհայեցի» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 289