Վիքիպեդիա

Ֆրեյզեր Ստոդարտ

Սա հոդված է վերջերս մահացած մարդու մասին:
Որոշակի տեղեկությունները, ինչպիսիք են՝ մահվան կամ դրան նախորդող իրադարձությունների հանգամանքները, կարող են հաճախակի փոփոխվել՝ կախված այդ հանգամանքների ի հայտ գալուց: Այն դեպքում, երբ ապակառուցողական խմբագրումներ են եղել, դիմե՛ք ադմինիստրատորներին:

Ջեյմս Ֆրեյզեր Ստոդարտ (մայիսի 24, 1942(1942-05-24)[1][2][3], Էդինբուրգ, Միացյալ Թագավորություն - դեկտեմբերի 30, 2024(2024-12-30)[4], Ավստրալիա[17]) բրիտանա-ամերիկացի քիմիկոս, հոգաբարձուների խորհրդի քիմիայի պրոֆեսոր, Միացյալ Նահանգների Հյուսիսարևմտյան համալսարանի քիմիայի ամբիոնի Ստոդարտի մեխանոստերեոքիմիայի խմբի ղեկավար[18]։ Նա աշխատում է գերմոլեկուլային քիմիայի և նանոտեխնոլոգիայի բնագավառում։ Ստոդարտը մշակել է մեխանիկորեն փոխկապակցված մոլեկուլային կառուցվածքների, ինչպիսիք են մոլեկուլային Borromean օղակները, կատենանները և ռոտաքսանները, արդյունավետ սինթեզներ, օգտագործելով մոլեկուլային ճանաչման և մոլեկուլային ինքնահավաքման պրոցեսները։ Նա ցույց է տվել, որ այս տոպոլոգիաները կարող են օգտագործվել որպես մոլեկուլային անջատիչներ[19]։ Նրա խումբը Նրա խումբը այս կառույցները կիրառել է նանոէլեկտրոնային սարքերի և նանոէլեկտրամեխանիկական համակարգերի (NEMS) արտադրության մեջ[20]։ Նա 2016 թվականին Բեն Ֆերինգայի և Ժան-Պիեռ Սովաժի հետ կիսել է քիմիայի Նոբելյան մրցանակը՝ մոլեկուլային մեքենաների նախագծման և սինթեզի համար[21][22][23][24][25]։

Ֆրեյզեր Ստոդարտ
անգլ.՝ James Fraser Stoddart
Ծնվել էմայիսի 24, 1942(1942-05-24)[1][2][3]
Էդինբուրգ, Միացյալ Թագավորություն
Մահացել էդեկտեմբերի 30, 2024(2024-12-30)[4] (82 տարեկան)
Ավստրալիա
Բնակության վայր(եր)Միացյալ Թագավորություն
Քաղաքացիություն ԱՄՆ և  Միացյալ Թագավորություն
Մասնագիտությունքիմիկոս և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան[5], Շեֆիլդի համալսարան, Հյուսիսարևմտյան համալսարան, Բիրմինգհեմի համալսարան և Տյանցզինի համալսարան[6]
Գործունեության ոլորտԳերմոլեկուլային քիմիա[7], օրգանական քիմիա[7] և stereochemistry?[7]
ԱնդամակցությունԼեոպոլդինա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Էդինբուրգի թագավորական ընկերություն, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա և Լոնդոնի թագավորական ընկերություն[8]
Ալմա մատերԷդինբուրգի համալսարան (1966) և Stewart's Melville College?
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[7]
Գիտական ղեկավարEdmund Hirst?
Եղել է գիտական ղեկավարDavid Leigh? և Douglas Philp?
Պարգևներ
Ասպետ-բակալավր

Ալբերտ Էյնշտեյնի անվան գիտության համաշխարհային մրցանակ

Ֆեյսալ արքայի միջազգային մրցանակ գիտության ասպարեզում

 Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ[9][10]

Դևիի շքանշան

[11]

Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ

Fellow of the Royal Society of Chemistry?

Էդինբուրգի թագավորական միության անդամ

Arthur C. Cope Award?

ISNSCE Nanoscience Prize?

[12][13]

Հարյուրամյակի մրցանակ

Բիրմինգհեմի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ

Feynman Prize in Nanotechnology?

Լավալի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[14]

Tetrahedron Prize?

[15] և

Clarivate Citation Laureate

[16]
 Fraser Stoddart Վիքիպահեստում

Կրթություն և վաղ կյանք

խմբագրել

Ֆրեյզեր Ստոդարտը ծնվել է 1942 թվականի մայիսի 24-ին, Էդինբուրգում, Շոտլանդիա, Թոմ և Ժան Ստոդդարտի միակ զավակն է[26][27]։ Նա մեծացել է երեք ընտանիքից բաղկացած փոքրիկ համայնքում։ Սըր Ֆրեյզերը իր ձևավորման տարիներին տարվել է սղոցով և շինարարական խաղալիքներով, ինչը, նրա կարծիքով, մոլեկուլային շինարարության նկատմամբ նրա հետաքրքրության հիմք է հանդիսացել[28]։ Ֆրեյզեր Ստոդարտը ամաչկոտ ու հանգիստ տղա և երիտասարդ էր[26][27]։

ինչ Էդինբուրգի Մելվիլ քոլեջը, նա վաղ կրթություն է ստացել տեղի գյուղական դպրոցում Քարինգթոնում, Միդլոթիան[29][30]։ 1960 թվականին նա ընդունվել է Էդինբուրգի համալսարան, որտեղ սկզբում սովորել է քիմիա, ֆիզիկա և մաթեմատիկա[26]։ 1964 թվականին ստացել է քիմիայի բակալավրի կոչում, որին հաջորդել է փիլիսոփայության դոկտորի կոչում 1966 թվականին[31]՝ ակացիաներում բուսախեժեր վերաբերյալ հետազոտությունների համար[32]։ from the University of Edinburgh.[33]

Կարիերա

խմբագրել

1967 թվականին նա ընդունվել է Քուինս համալսարան (Կանադա) որպես Ազգային հետազոտական խորհրդի հետդոկտորանտ։ 1970 թվականին նա տեղափոխվել է Շեֆիլդի համալսարան՝ որպես Կայսերական Քիմիական արդյունաբերության (ICI) գիտաշխատող, այնուհետ նա միացավ ակադեմիական անձնակազմին՝ որպես քիմիայի դասախոս։ 1978 թվականի սկզբին նա Կալիֆորնիայի համալսարանի (UCLA) քիմիայի և կենսաքիմիայի ամբիոնի գիտահետազոտական խորհրդի ավագ այցելու գիտաշխատող էր։ Ավելի ուշ՝ 1978-ին, նա տեղափոխվեց ICI կորպորատիվ լաբորատորիա Ռանկորնում, Անգլիա, որտեղ նա առաջին անգամ սկսեց ուսումնասիրել մեխանիկորեն փոխկապակցված մոլեկուլները[34]։ Երեք տարի անց նա վերադարձավ Շեֆիլդ[35], որտեղ 1982 թվականին դոցենտի կոչում ստացավ։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 Rogers K. Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Munzinger Personen (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Sir Fraser Stoddart (1942-2024)
  5. ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  6. ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  8. ↑ Fellows Directory (բրիտ․ անգլ.)
  9. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2016 — 2016.
  10. ↑ The Nobel Prize amounts
  11. ↑ Award winners : Davy Medal
  12. ↑ https://isnsce.org/awards/the-nanoscience-prize/
  13. ↑ http://www.cs.duke.edu/FNANO17/nano_award.html
  14. ↑ Sir Fraser Stoddart
  15. ↑ Winners of the Tetrahedron Prize for Creativity — Tetrahedron.
  16. ↑ https://clarivate.com/citation-laureates
  17. ↑ Կաղապար:Who's Who
  18. ↑ «Nanotechnology Star Fraser Stoddart to Join Northwestern». NewsCenter. Northwestern University. 2007 թ․ օգոստոսի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 8-ին.
  19. ↑ A. Coskun, M. Banaszak, R. D. Astumian, J. F. Stoddart, B. A. Grzybowski, Chem. Soc. Rev., 2012, 41, 19–30
  20. ↑ A. Coskun, J. M. Spruell, G. Barin, W. R. Dichtel, A. H. Flood, Y. Y. Botros, J. F. Stoddart. Chem. Soc. Rev., 2012, 41 (14), 4827–59.
  21. ↑ Staff (2016 թ․ հոկտեմբերի 5). «The Nobel Prize in Chemistry 2016». Nobel Foundation. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  22. ↑ Chang, Kenneth; Chan, Sewell (2016 թ․ հոկտեմբերի 5). «3 Makers of 'World's Smallest Machines' Awarded Nobel Prize in Chemistry». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  23. ↑ Davis, Nicola; Sample, Ian (2016 թ․ հոկտեմբերի 5). «live». the Guardian. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  24. ↑ «The Nobel Prize in Chemistry 2016». NobelPrize.org.
  25. ↑ Van Noorden, Richard; Castelvecchi, Davide (2016). «World's tiniest machines win chemistry Nobel». Nature. 538 (7624): 152–153. Bibcode:2016Natur.538..152V. doi:10.1038/nature.2016.20734. PMID 27734892.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Capecelatro, Alex N. (2007). "From Auld Reekie to the City of Angels, and all the Meccano in between: A Glimpse into the Life and Mind of Sir Fraser Stoddart" (PDF). The UCLA USJ. 20. Archived from the original (PDF) on 31 March 2016. Retrieved 27 May 2016.
  27. ↑ 27,0 27,1 "Sir J. Fraser Stoddart – Facts". NobelPrize.org. Retrieved 18 November 2018.
  28. ↑ «The Nobel Prize in Chemistry 2016».
  29. ↑ Capecelatro, Alex N. (2007). «From Auld Reekie to the City of Angels, and all the Meccano in between: A Glimpse into the Life and Mind of Sir Fraser Stoddart» (PDF). The UCLA USJ. 20. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 27-ին.
  30. ↑ «It's all Kids Stuff». FP News, The magazine and Annual Review of The Stewart's Melville FP Club. Daniel Stewart's and Melville College Former Pupils Club. 2014 թ․ դեկտեմբեր. էջեր 13–14. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 29-ին.
  31. ↑ Stoddart, James Fraser (1967). Studies on plant gums of the Acacia group (PhD thesis). University of Edinburgh.
  32. ↑ «James Fraser Stoddart: Curriculum Vitae, Full Version» (PDF). stoddart.northwestern.edu. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  33. ↑ "2005 – Professor J Fraser Stoddart". The University of Edinburgh. Retrieved 26 May 2016.
  34. ↑ «Sir J. Fraser Stoddart – Facts». NobelPrize.org. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  35. ↑ Marcus, Jennifer (2007 թ․ հունվարի 4). «UCLA's J. Fraser Stoddart Adds Knight Bachelor to His List of Honors». UCLA Newsroom. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 27-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆրեյզեր_Ստոդարտ&oldid=10179411» էջից