Սեմյուել Ֆինլի Բրիզ Մորզե (անգլ.՝ Samuel Finley Breese Morse, ապրիլի 27, 1791(1791-04-27)[1][2][3][…], Չալզթաուն, Բոստոն, ԱՄՆ[4] - ապրիլի 2, 1872(1872-04-02)[1][2][3][…], Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[5][4]), ամերիկացի նկարիչ և հեռագրության բնագավառի գյուտարար։ Նյու Յորքի նկարի ազգային ակադեմիայի հիմնադիրներից է և առաջին նախագահը։ 1837 թվականին հայտնագործել է էլեկտրամագնիսական հեռագրական ապարատը, իսկ 1838 թվականին՝ այդ ապարատի համար մինչև այժմ կիրառվող հեռագրական կոդը, որը կոչվում է Մորզեի կոդ։

Սեմյուել Մորզե
անգլ.՝ Samuel Finley Breese Morse
Դիմանկար
Ծնվել էապրիլի 27, 1791(1791-04-27)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՉալզթաուն, Բոստոն, ԱՄՆ[4]
Մահացել էապրիլի 2, 1872(1872-04-02)[1][2][3][…] (80 տարեկան)
Մահվան վայրՆյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[5][4]
ԳերեզմանԳրին-Վուդ գերզմանոց
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրթությունԵյլի քոլեջ և Գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա
ԵրկերՄորզեի այբուբեն
Մասնագիտությունգյուտարար, ֆիզիկոս, քանդակագործ, նկարիչ, համալսարանի դասախոս, լուսանկարիչ և գրող
ԱշխատավայրՆյու Յորքի համալսարան և Նյու Յորքի համալսարանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ
ԱմուսինՍառա Էլիզաբեթ Գրիսվոլդ
Ծնողներհայր՝ Ջեդիդիա Մորզ, մայր՝ Էլիզաբեթ Բրիզ Մորզ
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունՇվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Ամերիկական փիլիսոփայական ընկերություն, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Phi Beta Kappa և Ամերիկայի հնավաճառության միություն
ԵրեխաներLeila Morse?, Samuel Arthur Breese Morse, Jr.? և Charles Walker Morse?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Samuel Finley Breese Morse Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Սեմյուել Մորզեն ծնվել է 1791 թվականին Մասաչուսեթսում, հարուստ ամերիկյան ընտանիքում։ Հայրը հայտնի աշխարհագրագետ էր և հոգևորական։ Երիտասարդ Սեմյուելը քոլեջը ավարտելուց հետո Բոստոնում կլերկ է աշխատում, բայց նկարչությամբ ոգևորված 1811 թվականին մեկնում է Անգլիա՝ արվեստ ուսանելու։ 1813 թվականին Մորզեի Լոնդոնի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիային ներկայացված «Մահացող Հերակլեսը» նկարը ոսկե մեդալի է արժանանում, սակայն 1815 թվականին ԱՄՆ վերադարձած նկարիչը գնահատականի չի արժանանում։ Տասը տարի Մորզեն համեստ կյանք է վարում, ապրուստի միջոց հայթայթելով դիմանկարչությամբ։

Սեմյուել Մորզեն լինելով շփվող և ընկերասեր մարդ, ծանոթություններ է հաստատում և Նյու Յորքում նկարում բազմաթիվ դիմապատկերներ։ Նրա ընկերների շարքում էին քաղաքագետ Լաֆայետը, վիպասան Կուպերը և անգամ ԱՄՆ նախագահ Աբրահամ Լինքոլնը։ 1825 թվականին Սեմյուել Մորզեն հիմնում է Նյու Յորքի նկարի ազգային ակադեմիան (անգլ.՝ National Academie of Sesing) և դառնում առաջին նախագահը։ 1829 թվականին նրան գործուղում են Եվրոպա, ուսումնասիրելու նկարչական դպրոցների կազմակերպումը։

Երկրորդ ճանապարհորդության ժամանակ Մորզեն ծանոթանում է Դագերի հետ և հետաքրքրվում էլեկտրականության ասպարեզում վերջին հայտնագործություններով։ Մինչև 1836 թվականը Մորզեն դասավանդում է գեղանկար և զբաղվում քաղաքականությամբ։ Երբ նրան ցույց են տալիս հեռագրի մոդելը, նա ամբողջովին տրվում է գյուտարարությանը։ 1837 թվականին Մորզեն զարգացնում է հեռագրում կետերի և գծերի օգտագործման գաղափարը. որը աշխարհում հայտնի է որպես Մորզեի այբուբեն։ Նրան հաջողվեց ամերիկյան կոնգրեսից որոշ մարդկանց հետաքրքրել իր գաղափարներով և 1843 թվականին ստացավ 30000 $՝ Բալթիմորից Նյու Յորք հեռագրական գիծ կառուցելու համար։ 1844 թվականի մայիսի 24-ին գիծը աշխատեց և Մորզեն ներքաշվեց դատական քաշքշուկների մեջ։ Երկար պայքարից հետո՝ 1854 թվականին Գերագույն դատարանը ճանաչեց Սեմյուել Մորզեի հեղինակային իրավունքները։

Թերթերը, երկաթգիծը և բանկերը միանգամից օգտագործում գտան հեռագրին։ Հեռագրագծերը պատեցին աշխարհը և Մորզեի փառքն ու դրամագլուխը բազմապատկվեցին։ 1858 թվականին տասը Եվրոպական երկրներից իր գյուտի համար ստացավ 400 000 ֆրանկ։ Կյանքի վերջում Մորզեն զբաղվում էր բարեգործությամբ՝ հոգում էր դպրոցների, համալսարանների, հոգևորականների և աղքատ նկարիչների ծախսերը։ Մահացել է 1872 թվականին 81 տարեկան հասակում։ Հեռախոսի, ռադիոյի և հեռուստատեսության գյուտերից հետո հեռագրի գյուտը հետին պլան մղվեց, բայց Մորզեի հիասքանչ դիմապատկերները հայտնի են ողջ աշխարհին։ Սեմյուել Մորզեի 1837 թվականի հեռագրական ապարատը պահպանվում է ԱՄՆ Ազգային թանգարանում, իսկ քաղաքամերձ տունը պահպանվում է որպես պատմական հուշարձան։

Այդ պահին, իհարկե, չգիտակցվեց այդ գյուտով կատարված մարդկության ամենամեծ հայտնագործություններից մեկը՝ տվյալների թվայնացման և տվյալների թվային փոխանակման եղանակը։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սեմյուել Մորզե» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 53