Մորզեի այբուբեն

Մորզեի այբուբեն (կոդ), նիշային կոդավորման համակարգ է, որը կոդավորում է թվեր, տառեր, կետադրական նշաններ և այլ սիմվոլներ, որոնք կարող են վերածվել համապատասխան երկար և կարճ ազդանշանների, ինչպիսին են գիծը և կետը։ Մեկ միավոր ժամանակահատվածի համար ընդունված է վերցնել մեկ կետի ազդանշանի տևողությունը։ Մեկ գծի ազդանշանի տևողությունը հավասար է երեք կետերի ազդանշանների տևողությանը։ Կոդում նշանների միջև ընդհատման տևողությունը հավասար է մեկ կետի ազդանշանի տևողությանը, բառում տառերի միջև ընդհատման տևողությունը հավասար է երեք կետերի ազդանշանների տևողությանը, իսկ բառերի միջև` յոթ կետերի ազդանշանների տևողությանը։ Այս այբուբենի անունը դրվել է ի պատիվ ամերիկացի նկարիչ և գյուտարար Սեմյուել Մորզեի։ Տառերի կոդավորման համակարգը ստեղծվել էր Մորզեի գործընկերոջ՝ Ալֆրեդ Վեյլեմի կողմից, ինչը Մորզեն չէր ընդունում, որպես փաստ՝ փորձելով սեփականացնել նաև հեռագրի գյուտը։ 1848 թվականին Վեյլեմի/Մորզեի այբուբենը կատարելագործեց ազգությամբ գերմանացի Ֆրիդրիխ Գերկեի կողմից, որն օգտագործվում է առ այսօր։

Մորզեի միջազգային այբուբեն

SOS, ստանդարտ վթարային ազդանշան

Մորզեի կոդեր

Հայերեն այբուբեն

Ստորև ներկայացված է Մորզեի այբուբենի հայերեն համարժեքների աղյուսակը, ինչպես որ ներկայացված է «Հեռագրի հեռախոսի յեվ ռադիոյի մասին» գրքում (1929)։

Հայերեն տառ	Լատիներեն համարժեք	Մորզեի կոդ
Ա	A	· −
Բ	B	− · · ·
Գ	G	− − ·
Դ	D	− · ·
Ե (նաև Է)	E	·
Զ	Z	− − · ·
Ը	Y	− · − −
Թ	Ñ	− − · − −
Ժ	V	· · · −
Ի	I	· ·
Լ	L	· − · ·
Խ	H	· · · ·
Ծ		· − − · − ·
Կ	K	− · −
Հ		· − − − ·
Ձ		− · · − ·
Ղ	Q	− − · −
Ճ		· − · − ·
Մ	M	− −
Յ	J	· − − −
Ն	N	− ·
Շ	CH	− − − −
Ո (նաև Օ)	O	− − −
Չ	Ö	− − − ·
Պ	P	· − − ·
Ջ		− · − · ·
Ռ		· − · · − ·
Ս	S	· · ·
Վ	W	· − −
Տ	T	−
Ր	R	· − ·
Ց	C	− · − ·
ՈՒ	U	· · −
Փ		· · − · −
Ք	X	− · · −
Ֆ	F	· · − ·
Միջակետ		· · · · · ·
Ստորակետ		· − · − · −
Վերջակետ		− − − · · ·
Գծիկ		− · · · · −

Միջազգային այբուբեն

Լատինական տառ	Մորզեի կոդ	Թվեր	Մորզեի կոդ	Հատուկ սիմվոլներ	Մորզեի կոդ
A	· −	1	· − − − −	Կետ	· · · · · ·
B	− · · ·	2	· · − − −	Ստորակետ	· − · − · −
C	− · − ·	3	· · · − −	Վերջակետ	− − − · · ·
D	− · ·	4	· · · · −	;	− · − · − ·
E	·	5	· · · · ·	Փակագծեր	− · − − · −
F	· · − ·	6	− · · · ·	Ապաթարց	· − − − − ·
G	− − ·	7	− − · · ·	Չակերտներ	· − · · − ·
H	· · · ·	8	− − − · ·	—	− · · · · −
I	· ·	9	− − − − ·	/	− · · − ·
J	· − − −	0	− − − − −	?	· · − − · ·
K	− · −			!	− − · · − −
L	· − · ·			Պարբերության նշան	− · · · −
M	− −			Սխալ/Խափանում	· · · · · · · ·
N	− ·			@	· − − · − ·
O	− − −			Կապի վերջ (end contact)	· · − · −
P	· − − ·
Q	− − · −
R	· − ·
S	· · ·
T	−
U	· · −
V	· · · −
W	· − −
X	− · · −
Y	− · − −
Z	− − · ·

Հեռագրային այբուբեն

Ժամանակակից հեռագրային այբուբենը էապես տարբերվում է Մորզեի առաջարկած այբուբենից, չնայած մասնագետների կարծիքով այդ այբուբենի հեղինակը հենց Մորզեի գործընկեր Ալֆրեդ Վեյլեմն է։ Մորզեի այբուբենի սկզբանական աղյուսակը զգալիորեն տարբերում է այն կոդերից, որոնք օգտագործվում են այժմ սիրողական ասպարեզում։ Մորզեի կոդում կիրառելի էին երեք հիմնական տևողության տիպեր նաև որոշ սիմվոլներ ունենում էին ընդհատումներ հենց կոդերի ներսում։ Մորզեի կոդավորման սկզբունքն է համարվում այն, որ հաճախ օգտագործվող նշանները ունեն ավելի պարզ կետերի և գծերի համակցություններ, ինչը այս այբուբենին տալիս է ավելի ամփոփ տեսք։

Ծանոթագրություններ

Մորզեի այբուբեն էջը Վիքիպահեստում

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մորզեի այբուբեն» հոդվածին։