Ջորջո Բալիվի

Ջորջո Բալիվի (Ջիուրո Բալիվի, ծննդյան անունը՝ Ջորջո Արմենո, Գեորգ (Ջորջո, Ջուրո) Բայլիվի, իտալ.՝ Giorgio Baglivi, սեպտեմբերի 8, 1668(1668-09-08), Դուբրովնիկ, Դուբրովնիկի Հանրապետությաուն - հունիսի 15, 1707(1707-06-15), Հռոմ, Պապական մարզ), հայկական արմատներով իտալացի բժիշկ, գիտնական, անատոմ, վիրաբույժ։ Բժշկագիտության դոկտոր (1686), պրոֆեսոր (1700): Բժշկական իր անձնական պրակտիկայով կարևոր ներդրում է կատարել կլինիկական բժշկության կրթության մեջ։ Առաջ է քաշել այն տեսությունը, որ մարդու օրգանների պինդ մասերը շատ ավելի կարևոր են իրենց բնականոն գործունեության համար, քան հեղուկը։

Ջորջո Բալիվի
Ծնվել է	սեպտեմբերի 8, 1668(1668-09-08) Դուբրովնիկ, Դուբրովնիկի Հանրապետությաուն
Մահացել է	հունիսի 15, 1707(1707-06-15) (38 տարեկան) Հռոմ, Պապական մարզ
Քաղաքացիություն	Վենետիկի հանրապետություն
Մասնագիտություն	համալսարանի դասախոս, բժիշկ և անատոմ
Հաստատություն(ներ)	Հռոմի Սապիենզա համալսարան
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Լեոպոլդինա և Արկադիայի ակադեմիա
Գիտական աստիճան	բժշկական գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	լատիներեն
Գիտական ղեկավար	Մարչելլո Մալպիգի
Պարգևներ	Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ
Giorgio Baglivi Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Ջորջո Բալիվին ծնվել է 1668 թվականին Ռագուզայում (այժմ՝ Դուբրովնիկ) հայկական ծագում ունեցող Բլազուս Արմենոյի և Աննա դե Լուպիսի ընտանիքում։ Ծնողները եղել են պատկառելի, բայց աղքատ վաճառականներ։ Երկուսն էլ մահացել են 1670 թվականին՝ կրտսեր եղբոր՝ Հակոբի ծնվելուց հետո, և նրանց երկուսին էլ մեծացրել է հորեղբայրը։ 15 տարեկանում եղբոր հետ տեղափոխվել է Ապուլիայի մարզի Լեչե կոմունա, որտեղ հայտնի բժիշկ Պիետրո Անջելո Բալիվին որդեգրել է նրանց և տվել իր ազգանունը։ Ջորջիոն հաջողությամբ սովորել է Սալեռնոյի, Պադովայի, Բոլոնիայի համալսարաններում, հաճախել է իտալացի ֆիզիոլոգ, գրող Լորենցո Բելինիի դասախոսություններին, աշխատել է Պադովայի և Վենետիկի (Վենետիկի հանրապետություն) հիվանդանոցներում, Բոլոնյայում, Ֆլորենցիայում, Հոլանդական միացյալ պետությունում, Անգլիայում։

1685 թվականի սկզբում սկսել է փորձարկումներ կատարել կենդանիների վրա՝ շների լծային արյունադարձ երակներում ներարկելով տարբեր նյութեր և ուսումնասիրել է մորմերի կյանքի ցիկլերը։ 1689-1691 թվականներին դիահերձել է կենդանիների՝ այդ թվում առյուծների, եղջերուների, կրիաների, օձերի։

1691 թվականից եղել է Մարչելլո Մալպիգիի օգնականը, սկսած Բոլոնիայից նրան հետևել է Հռոմում, երբ Մալպիգին եղել է Պապի անձնական գլխավոր բժիշկը։ Մալպիգիի հետ աշխատելու տարիներին Ջորջիոն գորտերի վրա արյան շրջանառության փորձեր է կատարել, ներարկումներ է կատարել շների երակներում և ողնաշարային փողերում՝ կատարելով շարժվող նյարդի փորձարկումներ։ Օգտագործել է մանրադիտակ՝ ուսումնասիրելու մկանների և ուղեղի կառուցվածքը։

1692 թվականին հաստատվել է Հռոմում, «Սապիենցա» ակադեմիայում դասավանդել անատոմիա և վիրաբուժություն, 1701 թվականից՝ տեսական բժշկության ամբիոնի վարիչ։ Հռոմի Ինոկենտիոս XII պապի, այնուհետև Կղեմես XI պապի անձնական բժիշկն էր։ Հռչակվել է որպես «բժշկության բարեփոխիչ», «հռոմեական Հիպոկրատ»։ Հայտնի են Բայլիվիի «Գործնական բժշկության մասին» (1696, լատիներեն) և «Բանախոսություններ» (1700, լատիներեն) աշխատությունները, որոնցում շոշափվում են տեսական բժշկության հարցեր։

1694 թվականին Մալպիգիի մահից հետո դիահերձել է նրան և տվել նրան սպանած ուղեղային կաթվածի մանրակրկիտ նկարագրությունը։ Հռոմում անցկացրած տարիներին ընկերացել է Լորենցո Բելինիի, Ջիովանի Մարիա Լանցիսի, Ֆրանչեսկո Ռեդիի, Տոցցիի և Տրիոնֆետիի հետ։ 1695 թվականին դարձել է Հռոմի Իննոկենտ XIII պապի երկրորդ բժիշկը, 1696 թվականին ընտրվել է Լա Սապիենցա քոլեջի անատոմիայի պրոֆեսոր։ 1699 թվականից անդամակցել է Հռոմի Արկադյան ակադեմիային, 1700 թվականից՝ Տոսկանիայի մեծ դքսության Fisiocritici-ի անդամ։

Բայլիվին ուսումնասիրել է մկանային հյուսվածքի կառուցվածքն ու ֆունկցիան (առաջինն է մկանները դասակարգել երկու հիմնական տեսակի՝ հարթ և միջաձիգ զոլավոր), ինչպես նաև Իտալիայի հանքային ջրերի բուժիչ հատկությունները։ Տատրոմեխանիստական ուսմունքի կողմնակից էր. ֆիզիոլոգիայում և ախտաբանության մեջ կարևոր նշանակություն է տվել ոսկրային հյուսվածքի ամրությանը։

Մահ

Մահացել է Հռոմում,1707 թվականի հունիսի 15-ին։

Անդամակցություն

• «Սապիենցա» և գերմանական բնախույզների «Լեոպոլդինա» ակադեմիաների, Բժիշկների թագավորական և մի շարք այլ բժշկական ընկերությունների անդամ էր։

Աշխատություններ

Ջորջո Բալիվիի աշխատությունների ժողովածուն, բոլորը լատիներեն, հրատարակվել են 1704 թվականին, նույն տեսքով մի քանի անգամ արտատպվել է։

• A. Toscano, Catalogo delle Carte di Giorgio Baglivi conservate nella Waller Samling presso Universitetsbiblioteket «Carolina Rediviva» di Uppsala, in “NUNCIUS”, a. IX (1994), fasc. 2, pp. 683–738
• A. Toscano (ed.), G. Baglivi Carteggio (1679-1704). Conservato nella Waller Collection presso la University Library «Carolina Rediviva» di Uppsala, "Archivio della Corrispondenza degli Scienziati Italiani", 14, Firenze, Leo S. Olschki, 1999
• A. Toscano, Mirabilis Machina. Il “perpetuum mobile” attraverso il ‘De statice aeris’ e il ‘De fibra motrice et morbosa’ di Giorgio Baglivi, Cosenza, Edizioni Brenner, 2004
• A. Toscano, Giorgio Baglivi e la Comunità scientifica europea tra razionalismo e illuminismo, in Atti del Convegno: Alle origini della biologia medica. Giorgio Baglivi tra le due sponde dell’Adriatico, in “Medicina nei secoli”, n.s., vol. 12, n. 1 (2000), p. 49-79
• A.Toscano, ‘Il Movimento agente universale’. Il moto armonico del cosmo e la macchina dei fenomeni vitali: Giorgio Baglivi ed il ‘De statice aeris’ , © Anna Toscano-www.storiadellascienza.it, 2008, [1] Արխիվացված 2011-01-26 Wayback Machine
• Mihalić, Neva G (2009). «Re-evaluation of the epistemic foundation of Baglivi's medical doctrine and his anatomico-physiological theory». Lijecnicki vjesnik. Croatia. 131 (1–2): 34–9, discussion 40-1. ISSN 0024-3477. PMID 19348355.
• Opera omnia medico-practica et anatomica, Lugduni, 1704.

Գրականություն

• Անասյան Հ. Ա. Հայկական մատենագիտություն, հ. 2, Երևան,1976։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջորջո Բալիվի» հոդվածին։